Symbols of the Chin People

Miphunpi tampi cu an miphun le nunphung aa tlakmi hi, an miphun hmelchunh (national symbol) ah an hman tawn hna. Cucu an tiram, an nunphung le biaknak ah an hmanbik, an uar bik, an sunhsakbikmi le upat bikmi thil pawl khi an si deuh tawn.

Laimi zong hi Chin National Symbols (Lai Miphun Hmelchunh) hi kan rak ngei ve ko nain, hi theng an si timi hi kan khiak lo. Holh le sining aa dangmi a tam tikah miphun aiawh symbols zong kan ngei kho lo. Laimi nih cun, atanglei thil hna hi, Lai Miphun Hmelchunh (Chin National Symbols) asiloah Chin State Symbols khan in kan hman ve lengmang hna. Cu hmelchunhnak (symbols) hna cu, atanglei bantuk in ka van tial.



Pupa Rosung Semnak Lairam (Chin State)

Chin National Symbols hna cu atanglei bantuk in ka van tial hna.

1. Chin National Dress: Cawngnak le Phirbanhni (Lai aa timi caah).

Hi thil a rak taktu hi a hodah a si hnga? Atuanbia theih khawh ahcun, Laimi nih sunhsaknak pek a phumi, Lai nusaltha a si. Pathian nih Laimi caah a rak kan ser piakmi nu asi.  Khuaruahhar thluak tha mi le thil sertu (inventor) a si. Cucaah a min ah, Pi Zung Rem Khun ka sak. Zeicatiah Laimi caah ro sunglawi a kan chiah piaktu "Kut zung rem tuk mi nu" asi caah a si.



      Laithil aphunphun in tahmi hna

2. Chin National Flag: Miphun Thantar
Hihi kan miphun thantar a si. Kan upat awk le tihzah awk a si. Kan nunnak a dih tiang in, kan Lairam, kan miphun le kan thantar kan runven lai i kan dirkamh lai. Pakhat hnu pakhat in kan dir lai i kan runven lai. Nikhatkhat ah miphun aiawh flag kan ngeih khawhnak lai saduhthah zong aherh.



           Chin National Flag

3. Chin National Animal: Sia 
Sia cu aa dawh, a lian, a thianghlim. A man a fak. Laimi nih kan sunhsakmi le upatmi satil a si. Lai miphun cawisangtu satil a si. Lairam, Mizoram le Nagaland hrawng lawng ah a ummi satil a si. Sia hi a zia a tha. Tilim-sia timi cu an than a duang; an ngam. Cucaah duhnak in "tilim-sia" an ti. Siakong cu Laimi nih Kikong tiah an auh. Kikong liami cu pawng 2500 tiang an rit kho.


               Kikong  (siakawng)

 
                    Siapifa

4. Chin National Bird: Vakok (Hornbill)

Vakok cu aa dawh; rumra a ngei. Lairam vaa lakah hrokual bik va pakhat asi. A ziaza ah zumhtlak nunzia a ngei; a din. Laimi pipu hna cu zumhtlak in a nungmi an rak si caah, Laimi nih kan miphun va ah kan hmanmi a si. Dinlo tein meng a zaza in a zuang khomi va a si. A tlawm tuk cang caah, a ci a mihnak hnga lo kan miphun nih runvel a herh. Vapual le vakok hi a phun aa khatmi va an si caah, Laimi nih kan rak palh sual. Kan cuanter tawnmi va khi "vapual" tu asi. Azei deuh an va si zong ah, Mirang holh ahcun Horn-bill va ti veve an si ko. Aa dang lo.



       Vapual

5. Chin National Flower: Chawkhlei (Rhododendron)
Chawkhlei cu aa dawh. Pe 4000 cung sannak ah tam deuh cu an keu. A par a sen a duk. Ralthat langhternak hmelchunh asi. Laimi pipu hna cu ralthami an rak si caah, Laimi hmelchunhnak pangpar cu hi chokhlei hi asi. Laimi cu ralthami miphun kan sinak a langhtertu asi. Sunhsak le kilven a hau.


         Chawkhlei le Sia



  Ramdang ian lo chokhlei parsen dawh.

6. Chin State Tree: Far (Pine)

Far cu aa dawh; alan, a ding, a sang i hmannak a tam; innthing le van ding ah tampi kan hman. Khuaram a dawhtertu le thli a thiantertu a si. Laitlang ah tampi a um caah, miphun thing a si. A karh chin lengmang nak ding zuam a herh. Miphun caah rumnak a chuahpi khotu ding thingkung a si caah zohkhenh le hman zia kan thiam a hau. Hi hmanthlak hi Lairam far hman an thlakmi a si (Source: unknown)


Lairam dawhtertu le nunning santertu far dawhdawh
                                     
7. Chin State Fish: Ngaleng (carp)
Laitlang ah nga phun a tam ngai nain, Laimi nih ngaleng tluk in kan sunhsakmi nga a um lo. Aa dawh, athianghlim, a thaw i duh a nung. A lianmi cu pe 1.5 an sau kho. Minung aa dawhmi hmanh khi ngaleng he an tahchunh tawn. Ngasunglawi asi caah kan sunhsak khun. A ci amih ngak hnga lo kilven a herh.


     Zoh cimlo ngaleng dawh                                              

8. Chin State Snake: Lim (Burmese Python)

Laimi pipu nih lim cu an sunhsakmi a si. A tial a kau i aa dawh. Minung cuk a hmang lo. Sivai a ngei lo. a nun a that caah, bawipa an rak ti. Thir an rak liah tawn. Thir a liah tik zongah "Bawipa thir liak" tiah an rak auh. Thir a liah duh lo asi ahcun a liahtu caah chiatnak a chuak ti in an rak zumh. Mythical power (thlarau thawnnak) a ngeimi asi tiah an rak ruah. Vawleicung rul lian bik a si i, Indonesia ram an rak tlaihmi lim cu pe 49 a sau i pawng 983 a rit. Lairam lim hi pe 30 tiang a sau kho i minung sum in sum 4 renglo lim an um kho. Laimi chungah phun cheukhat nih cun an rak biakchonhmi a si. A ci a mihnak hnga lo kilven a herh.


                Lim

9. Chin National Fruit: Khuhlu
Lai miphun thei a si. Laimi caah a sunglawimi le upat awk tlakmi thei a si. Hmunkip ah a um. Vitamin-C a tammi le zawtnaka tampi thlawpnak caah hmanmi asi. Laimi kan eidin a chia; kan rian a hrang; tualram riantuan a tam. Asinaiin kan ngan a rak dam ngaingai. Hihi a ruang pakhat cu Khuhlu kan ei tukmi asi kho men. Zeicatiah khuhlu ah Vitamin C le zawtnak dohtu antioxidant a tam caah asi. Hi thei hi upat ding le sunhsak ding tlakmi thei a si. Lairam ah kan karh te lai a phunphun in kan ei ding a si. Kan miphun sipuazi ca zong ah a tha te dingmi asi.


       Khuhlu kung


           Khuhlu thei

10. Chin State Food: Facang (Rice)
Laimi nih kan cin bikmi, ei bikmi, duh bikmi le a man a fakbikmi tirawl asi. Aa dawh; a thianghlim; a thaw; a ei a fawi. Kan miphun tirawl biapibik a si.


     Facang leikuang

 
      Laimi eidin thawbik facang                                                              

11. Chin State Belh: Phaitual Belh
Lairam ah a tam ngaimi le a sunglaiw ngaimi belh cu, "Phaitual belh" asi. Hi belh hi kan vawlei a rungvengtu, a fehtertu, khua dawhtertu le a hninhnotertu belh a si. America hna ahcun hi ram cu a man a fak tuk. A ci zong cawk awk a har ngaingai. Lairam ahcun kan sunlawiter lo i a pawi ngaingai. Hitluk ram sunglawi kan Lairam ah a ummi cu kan van a rak atha tuk. Cucaah hi ram hi, thlawh viar lo in, thiangte in chiah i, certual le khualak vawlei a himtertu ding tu ah hman ding a si. Asunlawinak theih khawh ahcun a tha ding a si.


         Phaitual Belh cinmi tennis court

12. Chin State Wild Animal: Ngengpi le Sazuk (Deer)
A pa cu Ngengpi, a nu cu Sazuk kan ti. Aphun aa khat. Chin State Saram lakah aa dawhbik, duh nung bik, zohco bik le uar umbikmi saram pakhat a si. Tlik a cak; a thianghlim; a nunzia a tha. An ci a mit deng cang. An lohtlau sualnak hnga lo zohkhen ding kan tuanvo a si.


        Ngengpi (Gaur) le Sazuk run
 
                       
13. Chin State Biaknak Thingkung: Bungpi (Banyan Tree)
Lai miphun pipu chan in sunhsakmi, uarmi le mythical power (thlarau thawnnak) a ngei tiah ruahmi biaknak thingkung cu "bung le tuaihmawng" an si. Bung ah hin, "pinu, lasi, khuachia, safenfong le mithla" a um duh tiah pipu nih an rak zumh caah, bungpi pawng ah rai an rak thawi tawn. Bungpi pawng kal cu an rak tih. Zunzun dailen le lungcheh zong an rak duh lo. Bung nih khua a hninhnoter; thladem tha a pek i dawrnak a rem. Thli thiantertu zong le mit a nuamhtertu a si. A theitlai cu zuu le va caah an thahnem tuk. Buddha zong hi Lumbini timi Nepal ram ah, hi bungkung tangah "enlightenment" (larnak) a hmu ti a si. Cucaah Buddhist nihcun bung cu an sunhsak taktak. Cucaah, Kawlmi nih an biaknak ah an sunhsak bikmi thingkung a si. Mizo pawl caah an tuanbia thawknak, Khampat Bungpui cu chimdai lo in an sunhsak . Laimi zong nih Krihfa sibuin uar awk atlakmi biaknak thingkung asi. Biakinn pawng ah cin le upat ve ding a si.



        Khampat Bungpui




            Kawlram Bungpi


14. Chin National Sahrang: Pawpi (Tiger)
Laimi pipu hna nih 'pawpi" cu mythical power (thlarau thawnnak) a ngeimi, khuavang le khuachia zong aa hrolh kho tiah an ruah. Pawpi cu a fimmik, minung a upatmi, bawi bantuk in an ruah caah kah zong an rak duh lo. Pawpi cu thawngmi le a ral a tha mi a si. Laimi pipu zong miraltha an si caah, pawpi hi, Chin National Sahrang (Chin National Beast) a si.


              Pawpi Nupa                                

15. Chin State Vegetable: Anthur
Laimi nih kan cin bikmi, ei bikmi le hlam bikmi cu "Anthur" a si. Phun tampi a um. Vitamin-C tampi a um. Thailand, Cambodia le Vietnam ahcun ahang (juice) ah an siam i, sipuazi ca in an cin. Zei anhringso le zei sa he paoh aa tlak dih. Khawika kan umnak hmanh ah, Laimi nih kan hlam peng. Cucaah Chin State Vegetable cu anthur a si. An thur nih Lai miphun sipuazi zong athancho ter khawh te lai.



                   Anthur-sen                                                  

16. Chin State Medicine: Lungthi
Laimi pipu hna nih sii ah an rak hman bikmi cu "lungthi" (stone-blood) a si. Hma dam a fawiter; chung thianter; thisen acahter; nu zawtnak ngeimi zong a damter hna. Lungpang lung chung in a chuakmi asi caah, Iron le Calcium dat tampi a um kho men. Hihi Laimi nih kokek in kan hman bikmi Chin National Medicine a si. Tlangpang lungpang ah a ummi a si.


Lungthi chuahnak (Blue Mountain)


17. Chin National Dance: Ruakhap Tlak
"Ruakhap tlak lam" hi Chin National Dance a si. Zeicatiah Lai le Mizo le zeidang Chin miphun zong nih an nunphung lam ah an hmanmi asi caah asi. Laimi pipu chan in an rak lammi a si. India, Philippines tibantuk ram zong ah an lam ve mi a si. Kan pipu chan in, Lai Miphun Lam (Chin National Dance) ah an hmanmi a si.


         Ruakhap Tlak lam


18. Chin National Day: February 20
February ni 20 cu khuaza vantoi Lai Miphun Ni a si. Kan sunhsak awk le runven awk asi. A tuanbia kan philh lo ding, kan chim ding le kan ulhamh zungzal dingmi ni a si. Gen. Ne Win chan in Senior Gen. Than Shwe chan tiang kham le hrawh an rak zuam lengmang. Aruang cu kan miphun tuanbia hloh le miphun hloh a kan duh caah a si. Hi kan miphun nih a lohnak hgna lo, kan thisen, thlanti le thazang in kan runven lai.


Chin National Day Postcard

19. Chin National Festival: Khuangcawi
Lai pipu chan ah, mirummi nih an rak tuah khawh mi a lianbikmi puai cu, khuangcawi puai a si. A thawktu cu Pu Mang Sui (Thianhlun chung) a si. Hi puai ah hin, sia, caw, vok tibantuk satil tampi thah a hau. Khuapi le khuachingchan tampi sawm i, a zarh in puai tuah le dangh asi tawn. Hi ni ah mirumpa nih a nupi cawisannak le sunparnak kha a pek tawn i, atanglei bantuk in a nupi hi an rak zonh le an lampi tawn. A sunglawi taktakmi puai a si.




           Khuangcawi lam

20. Chin National City: Hakha
Chin miphun hi, vawlei ram 20 lengah khua kan sa hna. Khawika kan um zongah, zei bantuk khua lianngan i Laimi zeizat kan um zong ah, Hakha cu kan miphun khualipi a si. Hakha cu kan dawt lai; kan upat lai; a zawn kan ruah lai. Aa rawknak hnga lo kan runvel lai. Israel mi hna nih Babylon sal an tan lio ah, Jerusalem an rak dawt, a zun an ngaih, a tuanbia an philh lo le a zawn an rak ruah (Psalm 137: 5,6) bantuk in kan nih zong nih, Hakha i dawt le a zawnruah ve kan herh. Hakha khua a rawk cu kan miphun hmelchunh aa rawk he aa khat. Cucaah Hakha khua hi, zungzal Chin khualipi si ding in runven, thlacam le zohkhenh a herh.


Hakha khua dawh (Rungtlang lei in)


      Zoh cimlo Hakha Khua (Falam lam lei in)

21. Chin National Curry: Behrumthu
Laimi pipu hna nih an rak ei bikmi cu meh cu Behrumthu a si. Kawlmi caah "ngapih" a um lo ahcun a tlam a tlin lo bantuk in, Laimi kan thangcho kan ti zong ah, "Behrumthu" cu kan duh thiamthiam rih. Mifim cathiam le mui dawh zong nih an duh. Zeicatiah kan miphun meh asi caah a si. "Shan le pe-poh" an i then kho lo. Hlasakthiam Sai Sai Moh le bang nih cun, "Keimah cu hi Shan pe-poh pei ka si ko cu" tiah uangthlar ngai in hla a phuah bantuk in, Laimi nih behrumthu hi zahpi lo dingmi miphun tirawl asi. Cucaah ramdang kan umnak America Laidawr tiang in zuar a si. Hihi Shan miphun le Asia Nichuahthlanglei ram pawl nunphung meh a rak si cio. Thaw deuh le sining sang deuh in ser thiam tu zuam kan herh.


      Behrumthu phunkhat

22. Chin National Sport: Paih
Pipu chan in i zuam lengmangmi le rak hman pengmi lentecelhnak kan ngeihmi cu "paih" a si. Zoh nuam deuh le phungphai ngeih deuh in paih khawh ding le tangka hmuhnak tiang in zuammi lentecelhnak ah a can khawhnak lai thanchoter kan herh.


 Chin National Day Paih lio (Ref. Unknown)

23. Chin National Musical Instrument: Khuang
Krihfa kan si hlan in, Laimi pipu hna nih an rak hman cemmi hla lei tumrin cu, "khuang" a si. Khuang hi a phunphun te an rak ngeih. Krihfa si hnu ah, Lai Krihfa tumrin ah a cang ve than. Khuang hi kan miphun kokek tumrin asi caah kan upat awk, kan thanchoter awk le kan hman awk a si. Aphun phun in siam le aw phunkip te le muisam phunkip tein ser ding asi.


      Khuangpi (Ref. Mizoram)


24. Chin National Religious Symbol: Vailamtah (Cross)
Chin miphun dihlak i 80-85% hi Krihfa kan si. Krihfami hmelchunh cu, "vailamtah" a si. Cucaah cu vailamtah hrawh, phur le khangh cu, biaknak hremtuar (religeous persecution) asi. Laimi nih Kawl cozah uknak tangah, hi kongah buaibainak kan tong ngai cang. Cucaah Laimi nih vailamtah cu kan upat lai. Kan tlaihchan lai. Kan runven lai. Zeicatiah Jesuh Krih a zummi vialte hna caah, kan hmelchunh asi caah a si. Laimi le Krihfa sinak kan i then khawh lo bantuk in, Laimi le vailamtah zong kan i then kho ti lai lo.



 
Laimi Krihfa hmelchunh vailamtah

25. Chin State Song: Ahme Ram Laitlang (Our Chin Hills)
Aphuahtu: Saya Kaw Kaw a si. "A hme ram Laitlang" timi hi kan miphun nih kan sakbikmi le uar bikmi hla pakhat a si. Pathian hla le ram hla zong a si. Lai miphun hla a si ko. ZBC. 513 nak ah a um mi hla a si.

 Kan ngai theu tawn semnak Lairam


Lungkil in ka hlam theutawn Semnak Laikhuate
                                     
26. Chin National Motto: "Dinnak"
A dinglomi miphun cu miphun thangcho taktak ah an i chuah bal lo. A thangchomi miphun cu a dingmi lawngte an si fawn. Laimi cu dinfelnak a tanhmi miphun kan si. Kan pipu hna cu an rak ding tuk. Cucu philh lo a hau. Miphun pakhat a thanchonak le lianhngannak cu an dinfelnak cungah aa hngat. Laimi zong a liannganmi miphun ah kan i chuah khawhnak ding caah a biapi bikmi cu "dinfelnak" asi. Cucaah Laimi caah motto (biafung) thabik cu "Miphun a lianhngantertu cu dinnak" (Phungthluk 14:34) timi hi a si ko.





   Dinnak nih miphun a cawisan


Biadonghnak
Hi ka tialmi hna hi a tlamtling lai lo. A chapchuan kho nih tam deuh le tha deuh in chapchuan ding asi. Hmanthlak hna hi, keimah pumpak thlakmi silo in, hmunkip in lakmi an si ti kha langhter ka duh. Hi bantuk in Lairam a daw le hmanthlak a rak chiatu vialte cungah lunglawmhnak ka ngei ti chim bu in.
 

Ohio Zoh Nuammi Hmunhma

Ohio hi USA ramkulh 50 lakah a hme bik pawl a si nain, ramkulh ropui ngai le zoh nuam tampi a ummi ramkulh pakhat a si. Laimi zong nih Ohio hi lenvah le zohphu tampi a um. USA ah president tambik a chuakmi ramkulh asi caah, President innlo, library le thlan hna zoh ding an um. Thil sertu scientist minthang, astronaus minthang le politician minthang tampi an rak chuahnak khua a si caah, an mah he aa pehtlaimi museum zoh ding tampi a um. Laimi zong 600 fai kan um ve cang i rak kan tlawng ve te u.

Zoh nuam cheukhat pawl ka van tial hna.

1. Cedar Point

Nuamhnak dum a si. Voi linga ka phan cang. Ka vuai bal lo. USA ramchung amusement park dihlak ah, a tha bik timi ah No.1 asinak hi kum 13 hrawng a peh cang. Rak leng ve hrimhrim. Minung an tam tuk caah, hotel ahlankan in hlan chung a hau.




Cedar Point alang in thlakmi

2. Columbus Zoo & Aquarium

Columbus zoo hi USA zoo vialte lakah No.1 ah an chiah bal ve mi a si. Saram phun 800 deng a um. A pawngah nuamhnak phun tampi a um.


Christmas lai zan Columbus Zoo



Tii chung saram cheukhat






Columbus Zoo kam ummi Zumbizee Bay

3. King Islands
Cincinnati khuakam ah a ummi a si. USA amusement park vialte ah a tha bik 10 chungah aa telmi a si. Cincinnati khua zong hi khua dawh taktak asi. USA ah dawh ah min a thang ve mi khua pakhat a si.



4. United Stats Air Force Museum
Vawleicung pumpi ah a lianbik le a hlun bik air force museum a si. The Wright Brothers nih an rak sermi vanlawng thilri tete tiang in aum rih. Vanlawng phun 400 dengmang a um. Vawleicung rocket fimthiamnak aa thawknak, Hitler V-2 bomb zung; Japan ram an thlakmi bomb "Little Boy" le "Fat Man" an um. US nih an i bochan cemmi B-2 bomber (Radar tlaih khawh lo mi); Raptor (F-22); U-2 (Pe 90,0000 nak sang zuang kho); Dron timi mawngtu umlo vanlawng; Thermo Nuclear bomb pawl; Vawlei Ralpi pakhatnak in atu Gulf War tiang an hmanmi vanlawng phun kip le Space he aa pehtlaimi thilri tampi a um. Imax Theater ah science le ral tuknak hriamnak he aa pehtlaimi muicawl zoh ding tampi a um. Pre. John F. Kennedy nih a rak i citmi Air Force One zong an pension ter cangmi zong a leng ah zoh ding a um. Zankhat riak in zoh lawng ah a tuanabia tling tein rel le theih khawh ding a si. Siangngakchia caah zoh hrimhrim dingmi museum a si.


Air Force Museum acunglei in


Imax Theater Umnak Zawn


JFK a rak i cit tawnmi Air Force One zong a um


US nih an i uan cemmi B-2 Bomber


US Vanlawng lakah ahnubik chuakmi F-22


5. Wright Brothers Inn
Hawthorn Hill timi ah Wright Unau inn ropui taktak a um. Ahlankan zarh 2 chung in min pek ahcun a chung zoh khawh asi. Wright te unau he aa pehtlaimi thilri tampi le tuanbia a umnak inn a si.






Wright Brothers Inn Ropui

6. Neil Armstrong Space Museum

Dayton chak deuh I-75 nichuahlei ah  aummi a si. US le Russia an rak i zum tuk lio, 1969 ah US nih thlapa a lamh hmasatnak kong vialte a um dih. Vawleicung ah thlapa a lam hmasat bikmi Neil Armstrong he aa pehtlaimi museum a si. Thlapa cung an kainak kong vialte a tling dih. Thlapa vawlei zong aum. An rak kainak rocket module zong zoh ding a um rih. Science lei a uarmi caah zoh phu taktak a si. Hika a phan mi nih cun, "Bawipa Pathian na tuahmi thil vialte hi ka ruah tikah ka lung nih a phan lo" timi hla ruah lo awk a tha lo. Thil khuaruahhar taktak a si ko.


Neil Armstrong Space Museum


Thlapa cung kai hmasatmi hna 3



Thlapa cungkai nak rocket module

7. Thomas Edison Museum
Ca tang (2) lawng a kai nain vawleicung ah thil thar tambik a sertu Thomas A. Edison museum fate zong a um. Amah hi Milan, Ohio ah 1847 ah a chuak. Kum 84 asi, 1931 ah a thi. Thomas Edison hi electric mei a sernak thawng in, vawleicung a thlengtu pa a si. Amah tluk in thilthar siamchuaktu pakhat hmanh an chuak ti lo. A mah museum ah amah thil sernak he aa pehtlaimi tuanbia tampi a um.






Thomas Edison hmanmi hriamnam cheukhat

8. COSI
Columbus khualai ah a ummi Science Museum a si. US science museum ah a tha bik tiah an ti tawnmi a si. Siangngakchia caah zohphu taktakmi museum a si. Hlanlio chan science fimthiamnak in phunkip a umnak a si.



Columbus khualai ummi COSI Innpi



9. Dayton Museum Pawl
Dayton hi zoh ding tampi a um. Wright Brothers khua asi caah an mah he aa pehtlaimi museum phun a tam ngai. Wright Brothers Cycle Company inn, Air Force Museum, Carolton Historical Park museum le Boonshoft Discovery museum an um. Hi Boonshoft Museum ah hin thlapar, arfi kong an piahnak Imax Theater a um i khuaruahhar taktak a si. Vancung kong fiang tein theih a duhmi caah zoh ding hrimhrim a si. A zohtu caah arfi le thlapa lakah aa chawkmi bantuk in kan ruah i, a nuam taktak.


Boonshoft Museum


Boonshoft Museum Imax Theater i an piahmi pakhat

10. Cincinnati Zoo & Botanical Garden
Cincinnati ah hin min thang taktakmi saram zuatnak dum pakhat a um. Saram phun tampi a um i, dum dawh taktak asi.





11. Santamaria Sangphalawng
Columbus nih ramthar kawl a rak i thawh lio ah a rak hmanmi sangphawlawng pakhat cu Santamaria a si. Cucu he azeipoah aa tia bak le aa lo bak in Santamaria sangphawlawng model an sermi Columbus khualaili tivakam ah an chiah. $2.00 pek in zoh khawh a si. A chung ahmumi paoh an khuaruah a har. Hi bantuk sangphawlawng engine umlo mi hna in, Atlantic Rilipi cung an rak kalmi ruah ahcun khuaruahhar a si.



12. Ohio i US President Thlan Ropui Hna
Ohio in US President 8 an chuak cang. Cucaah Ohio cu the Mother of American Presidents tiah duhnak in an auh. Acheu cu an thlan Ohio ah an um i, zohphu ngai an si. Tuanbia le politics a uarmi hna caah zoh ding hrimhrim an si.

(a) US President 9 nak (1841) ah a rak si.


Pre. William Henry Harrison thlan, North Bend, OH

(b) Pre. Rutherford B. Hayes hi 19th nak US President a si.


Pre. Rutherford B. Hayes thlan ropui, Fremont, OH

(c) James A. Garfield hi US President 20 nak a si.


Pre. James A. Garfield thlan, Cleveland, OH

(d) Pre. William McKinley hi US President 25 nak a si.


Pre. William McKinley thlan ropui, Canton, OH

(e) Pre. Warren Harding hi US President 29 nak asi. Marion, Ohio ah a thlan ropui a um.


Pre. Warren G. Harding & a nupi thlan

Atanglei Presidents hna hi cu, Ohio mi an si nain an thih tikah ka dang khua le state ah aa vuimi hna ansi.

(f) Pre. Ulysses S. Grant cu 18 nak US President a si. New York City's Riverside Park


Ulysses Grant thlan ropui, New York City

(g) Benjamin Harrison cu US President 23 nak a si.



Pre. Benjamin Harrison thlan ropui, Indianapolis, IN

(h) Pre. William Haward Taft cu US President 27 nak a si.


Pre. William Haward Taft thlanropui, Arlington Cemetery, VA

13. Serpent Mound
Hlanlio Indian miphun hna nih aan rak tuahmi a si. Lim bantuk in vawlei an pumhmi an ngerhtermi a si. Pe 1,348 a sau i, pe 3 a sang. Vawleicung ah rul muisam an sermi ah a sau big le a lian bik asi. AD 1070 kuakap ah an rak sermi a si tiah an ti. Zei cadah an tuah? Achung ah zeidah a um? timi an thei kho lo. Hlai zong an duh lo caah an chiah ko. Minung ruakvuinak ah an rak hman theu lai tiah an ruah. Indian miphun tuanbia ah a biapi taktakmi thil pakhat asi caah, zoh phu ngaingaimi hmun pakhat a si.



Serpent Mound

14. Ohio Cavern 
Hmunhma rem taktakmi tlangbo fate kam ah a ummi lungkua a si. America ah aa dawhbikmi le color a tha bik mi lungkua ah an chiah. Lungkua pahnih a um. Atanglei i arangpipi aa thleimi hi lunghang a khalmi an si. Lunghang pakhat hi kungdong ngaw a sinak ding caah, kum million in rau ti a si. A hnawm sual lai ti an phan caah tongh an siang lo, Kum khat chung a ning tein len khawh a si. Luh man a um. Picnic tuahnak ah hmunhma rem taktak asi.






Ohio Caverns Lungkua chung a si

14. Hocking Hill State Park
Ohio ah zoh a nuam cemmi le aa dawh cemmi park a si. Thitumhnak zong a rem. Riah khawh asi. A naal caah kedanh tha te danh a hau. Tlaknak ding hmunhma tampi aum caah kal lo nak ding timi ah kal lo ding asi. Khuaruahhar in aa dawhmi hmunhma a si.











Sawmnak: Ohio hi ram dawh taktak a si caah rak leng ve te tiah kan sawm hna.