Monday, June 30, 2014

Theihhngalh Tlawmtuk Cu Tih Anung

                                                         
 Mirang nih, "Little Knowledge is dangerous" an timi hi a rak dik taktak.

Ka ngakchiat lio in thil ka tonmi ka ruat lengmang. Ka theihhngalh a rak tlawm tuk ruangah, harnak le ningzah mualphonak ka tawnmi a rak tlawm lo. Cu thil ka tonmi hna nih, ka nunnak ah lung nuamhlonak zong a ka pek caan a um ve bantuk in, fim zong tampi a ka chimh ve.

"Theihhngalh tlawm tuk cu tih anung" (Little knowledge is dangerous) tiah Mirang nih an timi hi a rak hman tuk. Lami tampi cu, theih taktak tunglo, theihpah tung in khuasami kan tam tuk le cu nih cun, harsatnak hi pumpak, chungkhar le miphun caah a chuahter khawh ngaingai.

Voikhat cu, mi pakhat cu Fire Lane timi, store hmai motor park nak zawn ah motor a dirter tawn. "Hika ah hin motor park hlah; hi cu park nak nawl a ngeimi ca lawng asi" tiah ka ti. A duh bak lo. Voi hnihthum ka chimh i, a duh hlei lo.

"Midang zong nih an park cio ko" tiah a ka leh. "Midang nih an park zong ah a hman lo mi cu i cawn ding asi lo" tiah ka ti. A ngai lo. Cucaah ka chim duh ve ti lo.

Voikhat cu motor cu cuka ahcun a park. Palik nih an rak tlaih i, $120 an cawiter. Ka rak i lawm ngaingai. Dan an tat ruangah kai lawmh silo in, "Little knowledge is dangerous" timi a lung a fian ca tu ah kai lawm.

Voikhat cu, sizung nganpi ah mizaw holh ka leh piak. Motor park man hi suimilam pakhat ah $4 asi. Cuka ahcun ka park lengmang.

Voikhat cu, minung tam nawn sizung ah kan kal. "Nang na motor khawidah na park?" tiah an ka hal. "Parking ah ka park ko" tiah ka leh hna. "Aman na cawi maw?" an ka ti. "Ka cawi. Suimilam pakhat ah $4 cawi asi" ka ti hna. An ka thawh i, "Kan nih cu khika ah khin kan park. Free asi; duh paoh in park khawh asi ko" tiah an ka ti.

"Ziah hika area cu sizung lian tuk asi i, free park khawhnak cu a um pek lai lo. Free parking cu ka theih bal tung lo" tiah ka leh hna. "Park khawh asi ko. Kan park lengmang ko" tiah an ka leh ve than.

Ahmai zarh ah cuka sizung cu ka va kal than. "FREE cu a miak tuk cu te" tiah rem taktak in ka va park ve. Suimilam 4 tluk ka rau. Ka rak chuah tik cu ruah asur tuk. Motor ah a rannak in ka lut. Pe 20 tluk ka van i thawn ah, ka hmailei ah ca-eng aa benhmi ka hei hmuh. Hihi zeica hme an chiah hnga tiah ka thin a hung nawn. Zoh lo ka duh nain ka sia a rem lo i, ka chuak i, ruah sur lak ah ka hei lak. Ca cu ka van rel.

"Park lo nak ding hmun ah na park caah $50 van cawi" ti asi ko. Ka van tuak. Cu nih ka hmuhmi te cu parking man ah a lo viar. Ka cal ka domh. Ka ngaichih ti zong ah zeitiawk atha. San a tlai ti lo. Kawl nih, "Nawng-tah timi cu nawng- ah tah asi" an ti bang, ngaichih paohpaoh cu an luan ciami lawngte an si dih ai.

Athaizingah ka hawi le upate pahnih cu ka ton hna. "Ka dua le nan ka hloh bak. Nanmah ruangah nizan ah $50 ka cawi. Thil hi nan theih le thei lawlaw u. Nan theihlo le thei lo lawlaw u. Little knowledge is dangerous an timi hi, nanmah bak nan si" tiah thil sining vialte ka chimh hna i, tahlak ah nihchuak tiah, dang lengmang in an ni.

Asi. Thil hi theih le theih lawlaw. Theilo le theihlo lawlaw a rak tha deuh. Fiang setsai lo in a vuapvap theih ruang ah vawleicung ah a thi lo dingmi a thimi an tam tuk cang ti asi. Thih sii hna sii ah a rel sual in a dingmi an tam tuk ti asi.



Hi tuanbia te hi, Africa ram tuanbia asi i, Theihhngalh tlawm tuk hi zeitluk in dah tih anun timi hi tuanbia nih a langhter ko. Tuanbia cu hitin asi.

A caan cu Mirang nih Kenya ram an rak uk lio, Colony chan asi. Kikuyu timi miphun chung in, mipa pathum cu an min ah, "Kioi, Githogori le Kaminju" an si.  An i zumhnai ngai. "Zeizong vialte kan hngalh dih" tiah an i ruat.

An mah cu Mirang holh le ca thiam an uar tuk caah, Mirang sianginn kai ah rak i thawh. Mirang holh cu tlawmte an theih fukfak. Pedan, khedan, cauk, calung le a herhmi paoh an rak i ken dih. Saya a rat hlan deuh te ah, an thilri vialte du sayapa cabuai cungah an rak chiah dih. Mirang sayapa cu a rak luh tik ah, "Hi thil vialte hi ka cabuai cungah a ho ni dah a chiah?" tiah a van hal hna.

Mirang holh in leh an thiam ti lo. Cucaah, "Kikuyu holh in, ni ithuii atatu tiah an leh. Asullam cu "Kan pathum in" tinak asi. Mirang pa nih, cucu English in chim nan duh ahcun, "We, three" tiah nan ti lai tiah a chim hna. A nikhatnak ni ah, cu biafang te cu an cawng i, inn ah lungtho ngai in an lawi.

Athai zing ah an rak ra than. Sayapa nih a hmuh mi cu, nam in chia taktak in an fu hleu in an hleu i, an zummi khedan kha ahmuh. Sayapa nih cun, "Mah khedan zumnak ah zeidah nan hman?" tiah a van raak hna. Kikuyu holh in, "na banga" tiah an leh. Asullam cu "nam in" tinak asi.

Sayapa nih cun, English in hitin chim ding asi, "with a panga" (with nife)" nan ti lai tiah, a hei chimh hna. Nihnih nak ahcun, "nam in" (with nife) timi te cu, an thiam than i, lunghmuih taktak in inn ah an tlung than.

Nithumnak ni ah cun an rak kai than. Sayapa nih, "Sianginn hi free asi lo. Cucaah tangka nan rak i ken a hau. Tangka lo cun ca kan chim kho ti hna lai lo" tiah a rak ti hna. Sayapa nih cun, hitin bia a cahtak hna: "Zei ruang ah dah inn ah an lawiter hna tiah an in ti hna ahcun, tangka ruang ah (because of money) tiah nan leh hna lai" tiah Mirang holh in a chim hna.

An lawi lei ah, lampi ah an cawnmi Mirang holh te cu heh tiah an ciah. Kan philh sual lai tiah, holh fang pakhat cio in baihaat ding in tuanvo an i phaw. Tlawmte holh an thiammi te cu an i uar tuk. An cawnmi le thiammi Mirang holh hna cu, "we three, with a panga (nam), because of money" ti te khi asi. Laiholh in cun, "kan mah pathum, nam in, tangka ruangah.." ti khi asi.

Cu holh an thiammi te cu, Mirang he i ton i holh zawkzawk le chim zawkzawk khi an i ngaih tuk.

Lampi ramtanglak pi an lawi cuahmah lio ah, lam ah minung tuan deuh vak te ah an rak thahmi miruak thar taktak an hmuh. "Zeidah a cang hnga?" tiah a pawng ah an rak zoh len ko. Culio ahcun, Mirang palik (colonial police) pawl motor in an rak ra i, miruak a ril komi le a pawng aa helmi minung pathum cu an hmuh hna.

Palik nih cun, "Who kill him?" (Aho nih dah a thah?) tiah a van hal hna. Mi pathum nih cun, an thiammi Mirang holhte cu an van i chuah i, "We, three" (Kan mah pathum nih) tiah Kioi timi pa nih a van leh.

Palik pa nih cun, "With what?" (Zei in dah nan thah?) tiah a van hal hna. Adang pakhat pa, Githogori nih, "With a panga or knife" (Nam in)  tiah a van leh ve.

Palik pa nih cun a von nolh than i, "Why?" (Zei ruang dah nan thah?) tiah a van hal chap hna. Adang a hnu cem a tangmi pa, Kaminju nih a van i thawh i, "Because of money" (Tangka ruangah) tiah a van leh ve.

Kikuyu pa pathum nih, Mirang holh kan thiam ngai rua tiah an rak i ruah. Kan theih dih ko tiah an rak i ruah. Cucaah an thiammi hnihkkhatte Mirang holh kha, Mirang he i chonh i chim lai kha an i ngaih tuk. Mirang he van i chonh kha an nih cu an rak i nuam i, an i lunghmuih tuk.

Asinain, ruahlo pi in an kut an leh hna, an khih hna i, thawng ah rak thlak hna. A ruang cu, palik nih, "Hi hna pa pathum nih hin, a thimi pa hi, tangka ruangah nam in an thah" tiah an fian caah asi.

Cucaah, Mirang phungthluk "Little Knowledge is dangerous" an tinak asi. Cu theihhngalh tlawm tuknak nih, a sual lomi minung pathum kha, an mah le an mahte thawng ah an i thla ko. Cucaah theihhngalh tlawm tuk ruang ah, tangka tampi ka cawi bantuk in, thil thei ngang ah aa ruatmi Kikuyu pa pathum zong, an theihhngalh tlawm tuknak nih thawng ah aluhter hna!!!




                       Kenya ram


Biadonghnak

Thil hi thei setsai lo le fiang setsai lo in chim le rel ding arak si lo. "Yes" ti dingmi cu Yes ti ding asi i, "No" ti dingmi cu "No" ti ding asi. Theih setsai tunglo in a thei ngang bantuk in um le thil te hna duh paoh in chimrel le tuah hi, tih a rak nung tuk. Cucaah thil a theimi le a hngalmi mifim hna nih cun, thil hi kan hngal thlu naisai rih lo ti hi an fiang peng. Thil a thei setsailomi le a theih pah tungmi khi, a thei cem zong an lo i, a chim zong a chim cemmi an si tawn.












Khaini Ruangah Tlaih Khawh Asi

                                                   
                                     Hai Vung Lian


Khaini ti ahcun, Laimi nih a thei lo mi an tlawm lai. India ram kam kan ummi hi zeidang ahcun kan van a tha ngai. Asinain India ram kam kan ummi nih, vanchiatnak asiloah thilchia taktak pahnih a kan pek. Cucu "khaini le sadah" hmawn a kan hmantermi asi.


                  Khaini dur

Khaini hi khuahsi (tobacco) in an sermi asi. Khuahsi tampi khi mei taktak in an hnuai an hnuai i, a chungah zeidang sii an cawh hnu ah, khaini diptete ah an ser. A chungah zeidah an cawh timi hi, alengphaw ah an til theng lo caah, zeidah aa tel timi cu theih khawh asi thlu rih lo. Asinain khaini hmawmmi tampi cu, kaa cancer, dang le pawpi cancer a ngeimi an tam caah, khaini ah zawtnak a chuahtertu dat a um lai tiah, India doctor tampi nih an ti.

Khaini hi, thil tha lo taktak asi. A hmawm lo mi caah, a rim a chia. Fih a nung tuk. Sadah le khaini hmawmmi cu an cil a tam tuk. Cil sum khawh asi lo. A kenkip ah "thuk..thuk" in chak an hmang. Haa a hrawh khawh. Kaa, hrawmhrok le pawpi cancer zawtnak, pawfah a phunphun le chunglei damlonak tampi a chuahter khawh caah asi.


Khuahsi hmawm ruangah damlonak

Khaini le Sadah ruangah, Laimi a thimi kan tlawm ti lai lo. Research kan tuah lo caah zeizat dah khaini le sadah ruangah an thi ti bel kan thei kho lo.

Laimi ramkip ah kan karh bantuk in, khaini zong kan karhter chih ve. Nihin ni ahcun, Mizo le an mah a sertu Kalami nak in, Laimi nih khaini le sadah kan hmawm deuh cang. A ngaingai ti ahcun, "Khaini globalization tuahtu cu, Laimi kan si. Cu Laimi hmanh ahcun, Malaysia lei le India lei rami Laimi kan si bik."

Laimi ramkip ah kan phan. Sanseh phaknak paoh ah sihal a phan an ti bang, Laimi phaknak paoh ah khaini aphan colh ve. Kan umnak paoh ah khaini nih a kan zulh.

Cu khaini nih cun pumpak ngandamnak a hrawh pinah thil dang buainak zong tampi a chuahpi cang. US ram sianginn pakhat ah, Laimi siangngakchia nih khaini an hmawm ruangah, an principal nih Laimi an hruaitu zong an auh i, ralrin peknak fakpi an tuah ti a si. Khaini hrimhrim sianginn ah rak i ratpi hna hlah seh. An i ratpi ahcun kan chuah hna lai tiah ralrinnak an pek hna.

Cinak in a sual deuhmi zong a um rih. Nihin ni khaini hi ritnak sii phun khat bantuk in, ruah khawhnak a lam pakhat a um ve ti kha, Laipa pakhat hmuh tonmi in theih khawh asi.

Atuanbia cu hitina si.

USA ah khua pakhat ah, Laipa pakhat a um (Amin le khua chim lo). Cu pa cu, zan i motor aa mawnghnak ah, motor mit ceuter a philh sual. Palik nih an dawi. An van tlaih tik ahcun, "Sau tuk kan in dawi cang" tiah an ti. An dawi kha a rak i theih lo. A ruang zeidah asi hnga? Zu le a ding fawn lo ti asi.

Palik nih a motor chung an zoh dih. Zuu phunphai le ritnak sii ai zeihmanh an hmu lo. Amah zong cu beer hmanh a dinglomi mi felfai taktak a si. An hmuhmi cu khaini dur pakhatte lawng a si. Amah zong cu khaini a rak hmawm ngelcel. Cucaah palik nih ritnak sii na tong tiah an lunghrinh.

Cucaah an tlaih. Thawnginn ah an kalpi. A cil le a zun an hniksak (test) tikah, a cil le zun a thiang ti lo. Cu a cil le zun an thetmi ahcun, US cozah nih tlaih khawh asi tiah an timi sii pakhat aa tel. Cu tik ah zeihmanh chim khawh asi ti lo.

 "Ritnak sii ka ding lo ati zong ah, kan chek le rinak sii a tong ko tiah test nih a langhter" tiah an ti. Taza an cuai. Court ah a chuak. Court ah voi 2 a chuak. A tlam tling rih lo.Taza an cuainak hmuh cu a fak ngai. Cucu OVI asiloah DUI timi hmuh in an tlaih. Amah cu zuu a ding ballo mi asi. Cu zaan zong ka ding bak lo ti a si.

Cuti asiahcun, a hmawmmi khaini ah, US cozah khammi sii dat pakhatkhat aa tel men lai tinak asi. Sihni hlan lo ahcun ahmuh hi a fawi ding asi ti lo tiah an ti. Sihni hlan man ah, $1,500 ding asi. Court chuah man ah, $150 ding asi. OVI cu a tei lo ahcun, a tlawmbik ah $375 dan tat le thla 6 license phih ding asi.

Asungah ahcun, a tlawmbik a cawi dingmi tuak tikah, $1,500+150+375=$2,125
Azapite $2,125 a dih pinah thla ruk driver's license an phih rih lai ti asi. Taihinn chiahru pakhat saknak khim asi cang.

Hi tluk in chiatnak le rawhralnak a kan petu khaini hi, Laimi nih kan hmawm peng rih ko lai maw? Globalization kan tuah rih ko lai maw? Ruah a cu cang!

Chinchiah: USA ah hin motor mawngh lio ah ritnak sii na tong timi ruang ah an tlaih tik hna ah, min an auhmi cu OVI, DWI, OMVI, OVI, DUI ti an si. Hi biafang nih a sawhmi duhmi sullam cu aa khat. A sullam cu "Zuu asilo ritnak sii tongh ruang i rit bu in motor mawngh" timi a si.

Biadonghnak

Khaini hi, Laimi caah rawhralnak a kan petu thil pakhat asi caah atanglei thil hna hi kan tuah hrimhrim a herh.

1. Pastor, evangelist, Krihfa Upa, Nu Upa le BYF upa nih hmawn lo ding le doh ding (TABC ahcun khaini hmawnmi pastor cu ordain khawh asi lo).
2. Politician paohpaoh nih hmawn lo ding le doh ding
3. Sibawi le sii lei riantuan paohpaoh nih hmawn lo ding le doh ding
4. Nutling patling aa ti ve mi paoh nih hmawm lo ding
5. LAI DAWR paodpaoh ah khaini le sadah zuar lo ding. A zuarmi nih, "Midang caah thatlonak chuahtertu thil ka zuar timi i theih bak ding."
6. Khaini hi Krihfa nunzia a tlaktertu thil (6) lak ah pakhat asi timi philh lo ding













Sunday, June 29, 2014

Minung Tambik Lainawngtu

                                    
Sualnak vialte lakah a fakbikmi le tihnung bikmi sualnak cu, "Lainawn" asi. Lainawn zong ah a fak chin rihmi cu, "tlaih-hrem hnu i thah chapbeh" hi asi. Cu zong ahcun, "Kum tlinglo tlaih-hrem le thah chap hi a fak khun."

Mithah lainawn hi a ruang tampi a um. A cheu cu thilfa taktak te ruangah, thin i sum khawh lo ruangah a chuakmi an si. Voikhat cu Kentucky ramkulh khua pakhat ah, arti chumh ruangah, pa pakhat nih minung zeimawzat meithal in a kah hna le a thah hna.

Kan umnak pawng Canal Winchester timi khua ah, "A damlomi hringtu anu thei tam deuh na pek" ti ruangah, a pa le a fapa sianginn cachim riantuanmi cu, bia an i el. A pa a thin a hung i, a fapa le an mileng nu meithal in thi ko a kah hna. Cun amah aa that ve. A damlomi anupi cu, cuticun ihkhun ah a ril ko. Cuticun an thihtak. Thil fatete ruangah nunnak an liam ko.

Mithat lainawngtu hna hi, a cheu cu an sual hrimhrim ruangah minung nunnak lak hi, zeihmanh ah an rel lo. Mithah hi hngerhte thah tluk ceu ah an ruah. Acheu khat cu, an hur tuk caah, minung temin khi hmuh an duh. Cucu an hur di riamhnak ah an hman; an tlaihhrem hna hnu ah, an thah colh lawngah an di a riam. Acheu cu an thinlung a rawk ruangah mithatmi an si. A cheu cu anu le pa nih an rak serhsat tuk hna ruang ah, an puarhrang ve i, midang cungah an puarhrang ve. Acheu cu sui le ngun, chaw le va duh ruang ah mi an that. Acheu hnahchuahnak le pakhat le khat i zuam ruangah an si.

Cuticun mithah lainawn hi, a ruang tampi a rak um. Aho dah mi tambik a that timi cu, dik tein theih khawh asi lo. Zeicatiah an thah caan le hmunhma theih thlu khawh asi lo caah asi. Theih khawhmi chung ahcun, atanglei minung hna hi, vawleicung ah minung tambik lai a nawngmi hna an si. Tambik thattu minung 10 in ka van thim hna. Pahra nak in kan kan thawk lai.

10. Gary Ridgway
Ram:                     USA
Minungthah Kum: 1982-2000
Thahmi Zat:          49

Amah nih minung 71-90 leng deuh hi a thah hna lai tiah an ruah. Truck sithuhtu a si. Nu 71 ka thah hna tiah a phuan. USA ah minung tambik a thattu asi. Amin ah, "The Green River Killer" tiah an ti. Seattle khua i hlawhhlangnu pawl hi a ral hna le a thah khun hna. Nu 90 leng a thah hna lai tiah an lungrumh. Amah nih cun 71 ka thah hna tiah ati. Nu 49 thah hmuh in sual an phawtmi asi. Thihnak dan pek an timh nain, minung a thahning hna le an ruak a vui ning hna le theihlo ding in a tuahnak hna le an ruak a thuhnak hna kong vialte na phuan ahcun, thih hlan lo thawng ah kan in chiah lai an ti caah, cucu aa thim i, thihhlan lo thawng ah an chiah. Anih mi thah ning cu, an ruak a vui hna lo asile "Green River" timi tiva ah an ruak a fenhter hna. Miruak an hmuh lengmang; an thei kho ti lo. Voikhat ah nu pakhat a hlan i a tlaihhrem; thah a zalh i a that kho lo; cu nu cu a zam i amah nih a phuan hnu in caan saupi a rauh hnu ah an tlaihmi a si. Hi pa mi thahning hi FBI zong nih an rak hlat kho bak lo. US tuanbia ah mithah ah a lar cemmi pa asi.

   
Gary Ridgway le amah nih a thahmi hna hmanthlak cheukhat

9. Anatoly Onoprienko
Ram:                     Ukraine
Minungthah Kum: 1989-1996
Thahmi Zat:          52

Azapite a thahmi hna hi, 52 leng an si lai ti asi. A sual tuk caah, "The Beast of Ukraine" (Ukraine Sahrang) tiah min an sak. Cun "Terminator" (Donghtertu) le "Citizen O" (Ramchungmi O) tiah an auh. 1989 ah minung 9 na thah hna timi hmuh in le 1995-1996 karlakah minung 43 na thah hna timi in taza an cuai sual an phawtmi asi. Thihnak dan an pek nain, ahnuah thihhlan lo thawng ah an zaangfah i an thumh than. Europe ram aken kip ah 1990-95 kar ah a rak vaivai. Hi kum chungah minung a thah hna le thah lo hi theih asi lo.

8. Andrei Chikatilo
Ram:                    Russia Federation
Minungthah Kum: 1978-1990
Thahmi Zat:          53

Azapite 56 hrawng a thah hna lai ti a si. "Rostov lainawngpa" tiah an auh. "Red Ripper asiloah Rostov Ripper" ti zongah an auh. Nu le ngakchia 53 na thah hna timi hmuh in, an tlaih i taza an cuai. 1994 ah cozah nih an thah. Adang mipa pakhat kha, hipa nih sualnak a tuahmi ruangah, amah tu an rak thah bal.

7. Abul Djabar
Ram:                     Afghanistan
Minungthah Kum: 1970 le hlan deuh kum ah
Thahmi Zat:          65

Amah nih hin minung 300 renglo a thah hna lai tiah an zumh. Pa upa le ngakchia minung 65 kha a tlaih hna i, a lupawng puan in a khih hna i, a tlaihhrem hna i, a thah hna. An tlaih i, October 21, 1970 ah hri in an thlai.


6. Yang Xinhai
Ram:                    Tuluk Ram
Minungthah Kum: 200-2003
Thahmi Zat:          67

Mi a thahmi hna innchungkhar ah hin, zantim ah a va lut i, hreitlung, sobul, namte le suahlek in a va thah tawn hna. "Tuksapur Lainawngpa" (Monster Killer) tiah an ti. An tlaih i, February 2004 ah cozah nih taza an cuai i, an thah.


  ASIA ah minung tambik lainawngtu Yang Xihai

5. Kampatimar Shankariya
Ram:                    India
Minungthah Kum: 1977-1978
Thahmi zat:          70

Amah nih hin 70 renglo a thah hna lai tiah an ruah. Minung 70 thahnak hmuh in an tlaih i an cuai. May 16, 1979 ah hri in an thlai i an thah.


4. Pedro Rodrigues Filho
Ram:                     Brazil
Minungthah Kum: 1967-2003
Thahmi Zat:          71

Hipa nih hin minung 100 hrawng a thah hna lai tiah an ruah. Kum 128 thawng an pek. Asinain Brazil ahcun minung pakhat cu kum 30 lawng thawng ah a um kho tiah an ti. Minung 100 renglo ka thah hna tiah a ti. Cu chungah 47 cu thawngtlami an si ve. Kum 14 asi ah mi a that cang. Hringtu a pa kha a thah pin ah, "alung kha a can i a ei" ti asi. Avoikhatnak bik mithah ruangah an tlaih hi, 1973 ah asi.

3. Daniel Camargo
Ram: Colombia, Ecuador
Mithah Kum: 1974-1986
Thahmi Zat: 72

Amah nih minung 150 hrawng a thah theu hna lai tiah an ruah. Nungakchia tlaihrem le thah hmangmi asi. Nungakchia 150 tluk a tlaihrem hna i a thah hna. A tam deuh cu "nungakchia virgin" deuh a tlaihhrem hna. Nungakchia 72 ka thah hna tiah a ti. Amah hi a nu nih a rak hrem tuk caah hiti a sualnak asi tiah an ti. Pedro Lopez he hmun khat ah thawng an thlak hna. Colombia ah nu pakhat kha a tlaihbawh i a thah. Cucaah an tlaih; cun thawng inn in a zam i, Ecuador ah mi a va thah hna. 1989 ah an tlaih than i, thawnginn chungah an thah.


2. Pedro Lopek
Ram:               Colombia, Ecuador, Peru
Mithah Kum:   1969-1980
Thahmi zat:     110

Amah nih hin minung 310-350 kar a thah hna lai tiah an ruah. Ngakchia tambik a tlaihhrem hna i, a thah hna. Nungakchia kum 8-12 kar hi a ral khun hna. Amin ah, "Monster of the Andes" (Andes Tlangpar Keutlau) tiah an auh. 1980 ah an tlaih. 1983 ah nungakchia 110 na thah hna timi hmuh in, an tlaih i thawng an thlak. Amah chimnak ah, minung 300 ka thah hna a ti. Number zeizat ciah dah a thah hna timi theih asi lo. A sual tuk bu le minung tam tuk a thah bu in, 1998 an thlah. Nihin ah khawika um an thei lo.

1. Min: Luis Garavito
Ram:             Colombia
Mithah Kum: 1990 kum kuakap
Thahmi zat:   138

Amah nih hin 172-400 karlak hi a thah theu hna lai tiah an ruah. Athah bikmi hna hi, lamcung a tlawngmi ngakchia an si. A tlaihrem hna, a hrem hna i a thah hna. Tih a nung. Cucaah, amin ah, La Bestia tiah min an sak. Asullam cu "The Beast" (Sahrang) tinak asi. Kum 5 chungah ngakchia 140 a thah hna ti a si. Lamcung vakmi ngakchia 400 renglo a thah hna lai tiah an ruah. Thihhlan thawng an pek.


Tambik lainawngtu Luis Garavito

Minung 32 in 48 karlak thattu hi, 12 an um rih. Cun minung 15-30 karlak a thattu minung 52 an um rih. Hi an thahmi hna number hi, an mah tenih kan thah hna tiah an timi asi i, hinak in an tam deuh kho men ti asi.



Mifimthiam Mithah Lainawnnak

Atanglei ah hin, mifimthiam asimi nih minung daite in sii-ai in an thah hna i, fawite ah an rak thahmi hna kong theihlomi pawl an si. Hi atanglei pin ah hin, minung 5-22 karlak thattu 14 an um rih.

10. Mercel Petiot
Ram: France
Minungthah Kum: 1926-1944

1926 ah mi a rak thah hna. 1942-44 tiang a thah than hna. Minung 63 tluk cu a thah theu hna lai tiah an lunghrinh. A sualnak ruangah 1946 ah thih dan an pek i an thah.

9. Anders Hansson
Ram: Sweden
Minung thah kum: 1978-1979
Thahmi Zat: 27

Amah hi nurse bawmtuk asi. Mizaw kha gevisol le ivisol timi thih khawhnak sii a pek hna i a thah hna. A tuahsernak cu, "Sizung mithah asi" tiah an ti.

8. Stephan Letter
Ram: Germany
Minungthah Kum: 2003-2004
Thahmi Zat: 29

Azapite a thahmi hna 29 cung an si lai tiah ruah a si. Pa nurse a tuanmi asi. Mizaw 29 a thah hna. November 20, 2006 ah thih hlanlo thawng an pek.

7. Jane Toppan
Ram: USA
Minungthah Kum: 1885-1901
Thahmi Zat: 31

Nurse asi. Ahur diriamhnak caah, mizaw 31 hi thihsi ka pek hna le  ka thihter hna ati. Sii kha tam deuh ka pek hna, cun an ri i, an ihkhun ah ka ihpi hna le an thih tiang tiah aphuan. Alungthin a hman lo caah asi i apalh lo an ti caah, thluakletmi sizungah an chiah i, cu sizung ahcun 1938 ah a thi.

6. Donald Harvey
Ram: USA
Minungthah Kum: 1970-1987
Thahmi Zat: 37

Cincinnati area sizung ah riantuanmi asi. Mizaw 57 tluk cu a thah theu hna lai ti asi. Amah tein "Thihnak chuahtertu vancungmi ka si tiah aa ti. Kum 18 asi in, mizaw thah ding a rak ngiat hna le a rak thah cang hna. Amah chimnak ah, 87 ka thah hna a ti. Ohioah thihhlan lo thawng voi 28 an pek.

5. Louay Omar Mohammed al-Taei
Ram: Iqaq
Minungthah Kum: 2005-2006
Thahmi Zat:  43

Kirkuk khua ah hma a pumi palik, ralkap le cozah riantuanmi a thattu doctor a si. Ahnu ah amah hi, tapung lei ah a rak tangmi tu asi tiah an theih.

4. Steven Massof
Ram: USA
Minungthah Kum: 2003-2008

US kan phak hnupi thil cangmi asi. Kermit Gosnells nau-thlaknak clinics ah riantuanmi a si. Ngakchia sem 100 kuakap a thah hna. Naute an chuahter hnu, a nung rihmi kha, 100 kap an kengruangruh ka cik hna tiah a ti.

3. Miyuki Ishikawa
Ram: Japan
Minungthah Kum: 1940 hnu kuakap
Thahmi Zat: 103

Amah nih 169 hrawng a thah theu hna lai tiah ruah a si. Nauchuakka minung 103 a thah hna. Nau ngeihter thiammi nurse a si. Japan nih nau inn chung ummi fa thah kha an rak khap lio asi. Cucaah nu le pa nih zohkhenh cawmken an duhlomi fa paohpaoh kha a rak thah hna. 1948 ah an tlaih i, kum 4 thawng an rak pek.

2. Hu Wanlin
Ram: Tuluk ram
Minungthah Kum: 1997-1999
Thahmi Zat: 146

Minung 150 tluk a thihter hna lai tiah an zumh. Shanxi, Shaanxi le Henan ramkulh hna ah, licence zong a ngei lo; sii lei kong zong cawng lo in, "khuaruahhar damnak" ka tuah khawh ti in mi a thlawp hna. Cu khuaruahhar damnak ka tuah atimi thilri ahcun, thihsii apin ngaimi "sodium salphate tampi aa tel. Cu nih cun a thihter hna tiah an ruah.

1. Harold Shipman
Ram: United Kingdom
Minungthah Kum: 1975-1998
Minung Thahmi Zat: 218

Hi pa nih hin minung 250 kuakap a thah hna lai tiah an ruah. Minung 15 a thah hna timi hmuh in sual an phawt. Mizaw 218 thihmi kongah tuanvo a ngei tiah an ti. Mizaw hi a thli ten diamorphine timi bing in sermi sii a rawnh hna. An thih tikah, an ngan a dam lo tuk caah asi tiah a ti hna. Amin ah, Doctor Death (Minung thihtertu doctor) tiah an ti. Thawng ah a mah tein aa awk i a thi.


    Dr. Death timi Harold Shipman

Biafunnak
Acheu sibawi le nurse te cu, mizaw kha a dam kho ti ding in an ruat hna lo. An zaang an fak tuk. Cucaah dawtnak in sii in mi an thah hna asi. Zeisihmanh ah, tazazi zung nih bia khiahnak aum lo le upadi nih a onh lomi cu, lainawn thiamthiam ah a tla.

Lainawn cu sual fak bik mi sualnak asi caah, Nawlbia Pahra zong ah, "Lai nan nawng lai lo" (Exodus.20:13) tiah Pathian nih Israelmi kha, nawlbia fek taktak in  arak pek hna. "Lainawngmi poh cu, biacaihnak ah chuahpi an si lai" (Matt 5:21) tiah, Judah nawlbia zong Jesuh nih a rak chim chih ve. Cucaah Lainawngmi paoh hi cu, tam deuh cu thuh khawh an si lo. Adonghnak ahcun, tlaihkhih le biacaihnak zungah chuahpimi an rak tam deuh ko.

Zeicatiah, "Abel thisen a chuakmi nih, Bawipa kha vawlei in a auh lengmang" (Gen.4:10) bantuk in, minung thisen a chuakmi paoh hi, alakka an rak si lo. Vawlei in thisen nih Bawipa an auh zungzal.

Tuesday, June 24, 2014

A Ta le 6 Nih An Farnute An Tlaihhrem

                           
                               
 Vawleicung hi, nu le pa sualnak porno timi movie nih hin, upa ngakchia in thinlung a thurter cang hna. India le bang ahcun, hi ruang ah tlaihhrem a karh ti a si. Porno ni a suai cangmi hna cu, ngawl an thiam ti lo. Sual hi sualnak ah ruah asi ti lo. Porno hi nihin ni vawleicug Satan hriamnam ah a thawng bikmki hrimnam a si. Satan caahcun, kaphnih har vainam bantuk in a thawng. Hi porno nih hin minung hi, midang he sual duhnak lawng hmanh si ti lo in, saram he ihti, mah chungkhat he ih ti, nupi le va tampi ngeihnak hna a chuahter.

Hi atanglei thawng zamhmi hi cu, minung sualnak lakah sualnak fak taktak pakhat asi. Fihnung teifiak, tuksapur le saram nun bantuk sualnak asi ko. Hi thil zong hi, an mah thinlung kokek rual ruang ah silo in, porno nih a chuahpimi sualnak a si hrimhrim lai timi hi, catialtu zumhnak asi.

Ahmun: Perquimans County, North Carolina

Pa unau (6) le nu le pa hna cu, an fanute a ta le nih an tlaihrem ruang ah, an zapi tein an tlaih dih hna. Cu an fanute cu, kum 4 asi lio tein, a tale 6 nih an ihpi i, kum 14 asi tiang an ihpi. Nihin ni ahcun, kum 16 asi cang.

Atale (6) cu kum 18-27 karlak an si. Nute le ata le dihkak cu, an zapite in sianginn taktak kai lo in, inn sianginn (home-school) kaimi an si tiah Perquimans Palik nih an ti.  An umnak inn cu, Chapanoke Road cungah a si i, Perquimans County ah a si tiah an ti.

Atale (6) le a nu le pa hmanthlak cu atanglei ah kan langhter hna. Muisam, pumrua an chuak thiam ko. Acunglei cakehlei hriangbikmi hi Erick Jackson asi. A changchang in hmanthlak ah an cuang.

Atale (6) hna i nu le pa hna zong taza an cuai ve hna. Zeicatiah an fapa le nih an fanu an sual an theihpi ko hna caah asi ti asi.
six brothers

Palikbawi Sheriff Eric Tilley nih, "Hiti thil acangmi hi, nu le pa mawh ka phurh hna; an nih an tuar dingmi dantatnak cu an fale dantatmi nakcun nem cu a nem deuh ko lai. An fale cawmken le zohkhenh cu an rian asi i, an kalnak an lamthluan ah, an rak zohkhenh khawh hna lo nak a rak um" tiah a ti.

"Palikbawi nih cun, "Hi thil kan hlathlainak hi, kum khat tluk asi cang" tiah NewsChannel 3 ah a chim.


2012 ah khan, unau hna paruk lakah, upabik Eric Jackson timi kha, an Krihfabu an pastor sinah, a sualnak a rak phuan. Pastor pa nih cun, palik na chimh hna ah a tha tiah ati caah, amah tein a va chimh hna ti asi.

Hope Baptist Church, Wake Forest i an Krihfabu elder nih Dan Horn nih cun, "Hi pa (Eric Jackson) nih hin, sualnak ngantuk a tuah. Cu sualnak cu mizapi theih ah kan langhter hrimhrim ahau" tiah Virginia Pilot ah thawng a zamh.

Hi unau 6 hna an min cu Erick Jackson (27); Jon-25; Matthew-23; Nathaniel-21; Benjamin-19 le Aaron-18 an si. An zapite in, April, 2014 ah tlaih ding in nawl an chuah. Cucaah zam lo tein, an mah tein, May thla chuakka ah, Perquimans County palik sin ah an rak i ap.

"Minung zeizat dah palik zungah rat riangmang in, ka farnu he kan it-ti tiah an rak i phuang hnga? Cucu a um balmi asi theng lo. Asinain thil pakhat ruah awk a ummi cu hihi asi. Hi tlangval pawl nih, Bible hi an zumh i an pawm. An tuahmi thil hi kan palh timi an theih. Cucaah cu palhnak chung in chuah an duh caah asi" tiah palikbawi Tilley nih a ti.

Cun palikbawi hna nih, nute cu thil sining kongkau an va hal. Anu le pa nih, "Na chim lai lo" tiah an rak ti caah, a rak chim duh hna lo. Cun an chungkhar ning tein, Colorado Springs, Colorado ah an ithial diam.

Colorado an um lio ah, an farnu te nih cun, Child Protective Services (Ngakchia Rungvennak Riantuantu) sinah ata le nih an tuahto ning vialte a va chim dih. Cun palik zung nih cu nu te ton dingah, Colorado ah an va kal. Amah he tonnak ding caah, suimilam 8 chung kan rau an ti.

Colorado i an um caah, an sining kha a rak puanghlang lo tein an rak um kho. Ahnu ah Social Services an van i tel ve i, an mah nih ngakchianu te cu an inn in an chuahpi khawh. Cu hnu lawngah palik nih interview an tuah khawh. Cuticun rak si hlah sehlaw, atu i kan tlaih hna bantuk in kan tlai kho hna lai lo" tiah Sheriff Tilley nih a ti.

Nute a ta le 6 an mah tein an van i ap tikah, an ngaih zong a chia lo. Lungkuaiman zong in an um lo.

"Pa a rak i ap hmasatmi cu zoh tikah, thilrit a thumh bantuk a lo. An zapite in kan hnu zarh i an van i ap tikah, "Ka hin kan ra ko cang hi" ti ko hna sehlaw a lo. Zeitluk palhnak fak le tam dah kan tuah timi khi an hngal rua lo ka ti. An tuahmi hi kan palh ti an hngal rua lo tiah ka ruah ko" tiah Sheriff Tilley nih a chim. Zeicatiah an nu le pa nih, phundang deuh thil sining hna an rak cawnpiak lo men lai. Zei kan tuah timi pei a ruah awk an theih lo hi" tiah palikbawi nih a ti.

Atale cu an (6) ning tein, tangka 150,000 amahkhan in an in an umter hna. An bia caih ding le tantat ding an hngah lio asi. Cu nithla cu a fiang rih lo. Nute a nu le pa zong
a si. Nu le pa tu cu, $15,000 amahkhan in an chuahter hna. 

Biadonghnak

Zeibantuk minung paoh hi mi sual dih kan si. Hi bantuk sualnak zong a tuah kho dihmi kan si ko. Asinain, an farnute, kum zong a tling bak lo mi, an unau (6) bak in an sualpi mi cu, thil khuaruahhar mangang le fihnung sualnak asi. 

Sodom le Gomorrah hmanh ah khan, mah bantuk misual cu an um pek lai lo dah. Leviticus 18:9 kan hmuhmi cu, "Na far pumlawnnak cu na hlim lai lo" ti asi. Na farnu cu na ihpi lai lo tinak asi. Cucu a tuahmi paoh cu, Bawipa nawlbia a buar asi i, atheipar cu ningzahnak nganpi asi. Bawipa nih naihniam tuk minung he ihti a duh lo.

Hi hna unau nih, Leviticus i Bawipa nawlbia an buar. Nu le pa hna nih an palhmi cu, an fale hawi sin sianginn kaiter lo in, an mah te lawng an umter pengmi hna asi. Hawi hmuh le hawi theih an thei ti lo. Hawi sining an hmu kho ti lo. Mah lawng um a thatlonak cu cucu asi. An palh rihmi cu, asi ka tein thloh le cawnpiak lo in an zoh sawhsawh ko mi hna asi. Cucu nu le pa tuanvo lian taktak asi. Cu an tuanvo cu an tlolh caah hi ningzahnak an cungah a tlunnak asi.


Zohchunhmi: 
New York Daily News, May 13, 2014. Deborah Hastlings tialmi "Unau pa 6 nih an farnu kum 10 an ihpi" timi tlangpitar mia si.

Sunday, June 22, 2014

Tuarhar Thihnak: Nu-va Hna Motor Hmaitonh In Aa Pahmi

Online NATIONAL (June 7, 2014) news ah, "Newlywed couple killed in head-on crash with each other" tiah an tialmi nih, ka mit a ka hlan. Nu le va ngelcel motor hmaitonh i suk cu? Khuaruahhar asi ko ka ti. Ca cu ka van rel. Thawng an thanhmi cu hitin asi.

"Naite ah aa ummi, nupa hna cu an mah motor veve lam ah hmaitonh in an i pah i, an pahnih tein an thi" ti asi ko.

Ahmun cu Texas Ramkulh a chaklei kap ah a si. Police nih an chimnak ah, Nicolas (26) le Kritina Cruz (31) cu, an mah motor chungah an mahte lawng an i cit veve ti asi.

An i suknak lam hi, an nupa tein an rian kalnak lamcung ah a si. An zulhmi lam hi a hme ngai i a lai aa rin lo mi asi. An mah nupa ngelcel cu, hmai-tonh bak in an motor an i pah. An nupa tein ahmun ah an thi colh. Motor an i pahning a fah caah, khamh ding in an zuam ko hna nain, motor cikbauh an hauh caah, an khamh manh ti hna lo.

Hi hna nupa hi, chungkhar telefa ngei mi dang bantuk in, sift dang veve an tuan i, motor a dang veve an i mawngh tawn.

KETK timi highway kilvengtu palik nih. "Hi lamte hi an khuate lamte asi i, a hme tuk; a lai ah aa rinmi zong aum lo" tiah a ti.

An i pah lio ah hin, seatbelt an i benh veve lo ti a si. Palik nih, "An motor record kan zoh ta lai i, an i pah lio ah hin cak tuk in an mawng sual hnga maw?" ti asi. Driver nih hin an brake hi an lam rua lo, zeicatiah an lamh ahcun brake aa hnurmi ah, aa theih kho ko tiah an ti.

Hi hna nupa nih an fale (3) an roh ta hna. An nupa an thihnak hi, an rian an kalnak lam cung ah asi. An rian pawngte ah asi.

Cuti ngelcel nu le va hna, mah le mah va suk i, chickhat te ah va thih khemmam cu, ruah ah khuaruahhar a si. An fale nih ar fimfiam tein, ka nu le pa zeitikdah an phanh lai tiah an hngah lio hna, thlankhur an liamtak mi hna cu, zeitluk in dah an caah tuar a har hnga? Ka nu ka pa ti in, awka te hmanh chawn ta manh lo tein, ngaktah buangro an can ko mi ruah ahcun, hnarno a tam ko.

Mirang phungthluk ah, "Thinak nih cun hmunhma le caan a thim lo" an ti bang, thihnak nih hmunhma le caan a rak thim hrimhrim lo timi cu, hi hna nupa tuanbia zoh tikah a fiang tuk.

Aw minung hi dah ngai. Kan i lawmhnak, thanuam, nun nuamhnak caah si te seh, timi motor te hna hi, kan lununnak a kan hlotu an rak si sual ve tawn.

Laimi pipu hna nih, "Zute thi kaw rawl ruangah, vate thi kaw rawl ruang ah" tiah an rak ti bang, rawl ruang ah pei zu le vate bantuk in minung nunnak a liam tawn.

Hi hna nupa zong, fa (3) cawmnak caah, an nunnak a liam riangmang. Tantakmi chungkhar caah hnemh khawh ding an si lo.

Thihnak cu an fak viar ko. Asinain hi hna nupa thihnak cu, an fale ca le chungkhar caah tuar a har khun ko. Thih ciocio zongah, ngaktah ciocio zongah, a fahning aa lo hna lo.

Saduhthah tampi he telefa cawmnak cio ah, thadi zaangba tein rian an tuan lio ah, chantim hlan ah, par bang an uar ko mi cu, "Tuarhar Thihnak" ngaingai asi ko.




                                       Nicolas le Christina Cruz


     An motor an i pahnak hmun le motor aa rawk ningcang



Ref. http://www.mirror.co.uk/news/world-news/tragic-newlyweds-died-after-crashing

Saturday, June 21, 2014

Dinnak Theitlai

Vawleicung ah, thil tampi cu a man pek lawngah hmuh khawhmi an si. Asinain man pek lo in a lakka te in hmuh khawhmi a sunglawi bikmi thil cu, minung nunzia ah a herhbikmi dinnak asi. Dinnak ngeihnak caah, man pek a hau lo. Tha-dit a hau lo. Dinnak ngeih duh ahcun mi zeipaoh nih ngeih khawh asi. Cu dinnak theitlai cu "nunnak le thluachuahnak asi."

Cu "dinnak" cu, a duhmi vialte nih man lo tein ngeih khawh a si. A duh lo mi nih, zeitluk fimthiam, rum, dawh, thawn, cathiam, hlasak thiam le thilti khawhnak ngeih zongah, ngeih lo khawh a si ve thiamthiam. Cu dinnak cu aho paoh nih ngeih khawhmi asi nain, ngeih a har tuk fawn hawi. Cucaah mi tampi nih ngeih khawhlomi thil pakhat asi than.


Billy Ray Harris awkhlawh a tuannak hmunhma

Dinnak kong ka ruah fate, USA i innlo ngeilo in a vakmi pa dinfelnak kong hi philh awk a tha lo. Innlo ngeilo (homeless) cu America ah zohchuk ngaingai an si. Vawleicung ramkip ah zohchuk an si ko nain, USA ah zohchuk a zual khun. Zeicatiah America cu ramtha asi; cozah tha a si; an ram ah minung i chuah khawhnak lam tam tuk a um ko nain, hi ram ah innlo ngeilo (homeless) si cu, mi nih zeiah an rel lo tuk hna. Misual, mihrawkhrawl, ritnak siai tawngmi, mi ningcang lo tiah ruah cio deuh an si.

Asinain ruah dingmi cu, "innlo ngeilo vialte ;e awkhlawh vialte hi, misual le miding lo an si dih lo" ti hi asi. Hi awkhlawh pa tuanbia te nih, mi nih zohchuk bikmi pa zong hi, mi ding a rak sinak a langhter ko.

Ahmun: Kansas City, Missouri

A caan cu February, 2013 ah asi. Kansas City, Missouri Ramkulh ah, innlo ngeilo lamcung ah awkhlawh a tuanmi pa, Billy Ray Harris (minak), cu awkhlawh ah lamkam ah a dir. Kut a dawhnak hrai chungah, nu pakhat nih ruah lo pi in, a tlangval pa he an i hamnak kutdongholh (engagement ring) a thlak chih sual. Nu cu motor in asi tikah, a thlak sual a thei ti lo. Lo diam in a kal (Mirang caahcun engagement ring cu a sunhsak tukmi asi)

Cu innlo ngeilo pa nih cun, cu kutdonghrolh cu dawr ah a va hmuhter tik hna ah, $4,000 (thawngli) in kan in cawk lai tiah an rak ti colh. Ka zuar ah a tha hnga maw tiah a ruat len. Asinain, "kutdonghrolh a thlautu nu te kha, a ra than te ko lai" timi ruahchannak he, a umnak lamkam ahcun aa kirpi than.

Nikhat a hngah a ra hlei lo. Nihnih a hngah a ra hlei lo. Cuticun ni (3) ni ah Mirangnu te cu a rak ra than. "Ka kutdong hrolh ka thla sual maw? Na hmu maw?" tiah a van hal. Awkhlawh pa nih cun, a hrai chung in kutdonghrolh cu a van chuah i, minu kut ahcun a van hruk.


  Sarah Darling Kutdonghrolh

Nute cu a min ah Sarah Darling asi. Aa lawm tuk hringhran. Ava pa Bill Krejci a hei chimh. An i lawm tuk. An nupa in, khua an ruat. Billy Ray Harris caah zeidah kan tuah piak khawh lai? timi an tuak. Sui dawr nih $4,000 in cawk an rak hal ko nain a rak zuar duhlomi te kha an philh kho lo. Homeless pa "A dinnak le a felnak te kha" an philh kho lo. Cucaah laksawng ah $1,000 tein kawl piak ding an timh.


Tlawmngaimi nuva hna: Sarah Darling le Billy Krejci

Cucaah "Billy Ray Harris fund" caah tiin, kutdonghrolh man hnga zat, $4,000 in fund kan kawl piak lai tiah an ti than. Cu thawngte cu KCTV timi Kansas City TV nih thawng an zamh.

Cu awkhlawh pa thawng cu a than chin lengmang bantuk in, Billy  Ray Harris cungah minung nih zaangfahnak le siannak an ngei chin lengmang ve. February in fund an tuah i, September khuakap a phanh tik ahcun, "$190,000 tangka a chuak i, hlutu minung 8,000 an si."

Tangka lawng asi rih lo. Thawngpang a than chin lengmang tikah, tangka nakin a sunglawi duehmi, kum 16 a hmuh ti lo mi hna a chungkhar he an tonter khawh hna. Billy Ray Harris a farnu, Robin Harris Williams nih, cu innlo ngeilo pa hrai chung i kutdonghrolh a rak tlak thawk in a tuanbia an tialmi vialte kha, a rak rel tik ah, a tapa asi kha a rak theih. Cuticun an sunglawi taktak in an ton khawhnak asi.

Robin Williams nih a umnak Taxas in a upa cu a rak kawl. Chungkhar dihlak "thal chuah in kan i tong te hna lai" tiah khua an rak khang. Asinain, an i timhmi a phanh hlan ah, "Today" show timi nih, an chungkhar tling tein, March 2013 ah tonnak an khan piak hna i, Billy Ray Harris caah khuaruahhar thil pakhat ruahphak lo pi ah an tuah piak. Umkalnak le hotel vialte an rin dih hna.

"Tangka a chuakmi in motor thate aa cawk. Inn pakhat tangka pek colh in a cawk. Cun inn sithuhnak company ka tuah lai tiah aa tim" tiah TODAY nih thawng an zamh.

Billy Ray Harris nih, "A liamcia caan hna ka ruah ah, Pathian ka lawmh tuk ee. Harsatnak vialte an dih dih cang. Atu cu minung ka si ve cang tiah ka ruat" tiah TODAY sinah lawmhnak bia a chim.

Awkhlawh cu an mah le mah hmanh "minung ah an rak i chia lo." Cu tluk cun si ko hna hmanh sehlaw, "dinnak le felnak" aa tlaihmi cu, Bawipa nih a philh hna lo. Awkhlawh cu minung mithmuh ahcun, fihnung teifiak le mi nauta si ko hmanh ah, Bawipa nih cun an lengphaw thual a zoh hna lo. An thinlungtu a zoh hna. Awkhlawh hmanh si ko sehlaw, dinfelnak aa tlaihmi cu, Bawipa hmai ah mi lianngan le mi ropui a rak si ko.

Minung hi lenglei in zoh ahcun, muisam chia, awkhlawh le vunhawng nak hmanh si ko sehlaw, a thinlung cu "lungvar mansung bantuk in a rang ko." Dinnak aa tlaihmi paoh cu, cucu an theipar a si.

Miding cu Bawipa nih a philh hna lo. Zeibantuk dirhmun i an um zongah Bawipa nih a cawisan ko hna. Hi awkhlawh pa zong a dinnak ruang ah, awkhlawh dirhmun in, Bawipa nih a cawisan ko. Cucu "Dinnak Theipar" pakhat asi.

"Dinnak theitlai cu nunnak thingkung asi" (Phungthluk 11:30)



Billy Ray Harris nih Sarah Darling kutdonghrolh a pek lio



TODAY show ah Billy Ray Harris le a chungkhar hna le Sarah le a vapa hna

Ref. www.huffingtonpost.com (posted on 09/02/2013)

Thursday, June 19, 2014

Kum No Te Nih Nau A Ngeih

Tuluk ram ah, nu kum 9 a simi ngakchia nute nih, fapa a hrinnak kong, Chinese Newspaper ah an tial tiah online news an an tial. Cucu April 4, 2004 ah hawihlan bik an rak tial (Ref: www.huffingtonpost.com)

Cu Tuluk nute cu a min an chim lo. Amah cu kum 9 lawng asi. A fapate cu pawng 6 asi. Nau a pawi thla 8 le cheu asi ah, a nu le pa nih sizung ah an kalpi i, naute cu an hlai i an chuah.

Thawngpang an tialmi ahcun, "Nute a nu le pa hna nih sihni he an i tong i palik zong nih thil sining an hlat cuahmah lio asi" tiah an tial. Tuluk phunglam ning bantuk in, nute nau a ngeihtetu cu an theih ahcun tlaih le thawngtlak ding asi. Zeicatiah Tuluk upadi ah, kum 14 tang minung he ihti a ngah lo ti a si.

Cucu ruah tik ah kum 9 asimi nute nih zeitindah nau a pawi khawh hnga? Taksa le thinlung lei kap in ruah zong ah, ruah awk a har ngaingai. Zeitindah kum 9 asimi nute nih, fa a pawi hnga le a ngeih khawh hnga timi ruah ah, khuaruahhar thil asi.


 Kum 9 a simi Tuluknu te nau a pawi lio

Asinain hi nu hi vawleicung ah kum no bik in nau ngeimi asi lem lo tiah, online news an tial. Vawleicungah kum no bik nau a ngeimi cu, Peru rammi Lina Medina timi nu a si. Cu nute nau a pawi lio ah hin, kum 5 le thla 8 lawng asi. Nau a ngeih tik ah, kum 6 a tling. Hi nu te nih hin, naute a pa hi a hodah asi timi a chim duh lo. Naute cu dam tein in a um i, a thang ngaingai ko ti a si.

Times makazine nih, "Lina fapate cu a ngan a dam; a taksa a thang ciahmah. Amah nih cun electronic fimthiamnak lei hi ka kai lai tiah ati" tiah an tial.

Ruah awk ngai asi. "Kum zeizat in dah nau ngeih khawh asi hnga?" timi hi ruah tikah, minung pakhat le khat an i lo lai lo.

Minung nu taksa aa serning ah hitin asi. Nu kha nuphung a theih hlan ah a hnuk bum hmasat hram aa thawk. Hnuk a bum hnu kum 2-3 kar ah thi ngeih hram an i thawk. Thi an ngeih hnu lawng ah, fati (ovary/egg) an i sem i, cu minungti (egg) te cu pa-ci he aa ton tikah nau pawi a si.

USA sining zoh tikah, nu hi kum 12 kuakap ah a vokhatnak bik an thi ara ti asi. Minung sining aa lawh lo caah, kum 8-15 kar ah minung tambik cu an thi a ra ti asi. Kum 15 phanh tiang thi a rat lo ahcun, OBGYN (nu sibawi) zohter ding a si.

Nautii (egg) te kha a chuah khawh lo achun nu kha a zeitihmanh in nau pawi khawh a si lo. Hi Lina Medina tuanbia ruah tikah, zeitindah kum 5 fai a simi nau a pawi khawh hnga timi cu, medical doctors tampi caah biahalnak nganpi asi. Doctor te an khuaruah a har.

Vawleicung ngandamnak tuanbia vialte zoh tikah, Lina Medina hi vawleicung kum no bik in nau a ngeimi nu asi. Lina Medina cu September 27, 1933 ah a chuak. Peru ram khualipi bik Lima khua ah a ummi asi.




         Lina Medina hi le a doctor le a fapate an si

Biadonghnak

Minung cu nu le pa aa duh ding, aa thila ding le a it-ti ding in sermi kan rak si ko. Sihmanhsehlaw, hi tluk a ngakchia mi le kum tling lo rumro cu ihpi ding hrimhrim a si lo. Hi bantuk minung hna a ihpimi lungthin cu, cinghngia bantuk an si ko.

Hi ngakchia nute pahnih hna sining ruah ah, khing a rit tuk. Upa ca hmanh ah nau pawi le nau ngeih a va har tuk si kaw, hi nu 2 hna hi an pawi chung vialte zeitluk in dah an khing a va rih hnga le an lungre a va theih hnga le an ning a va zah hnga timi ruah ah, lungthin a kuaiman ko.

Wednesday, June 18, 2014

North Korea Bomzuang (Missile)

North Korea hi aa thupnawk tukmi ram asi caah, a chungah thil umtuning taktak hi ramdang nih an thei kho tuk lo. North Korea kong a cawngmi le hlathlaimi mifim mi hna nih an ruahmi deuh lawngte hi, ramdang nih theih le hngalh an si. A chungmuru a thazaang thawnnak le dernak, a ram hriamnam zeitluk in dah athat le a tam ti zong hi, tha tein an hngal kho lo.

North Korea nih bomzuang (Missile) zong hi a ngeih lai tiah an zumh i, zeizat ciah dah a ngeih? Zeitluk hla dah a phanh khawh? Bomzuang par ah nuclear bom hna an bunh kho hnga maw? timi biahalnak hna hi, fiang tein an thei kho lo.

Asinain North Korea kong a theihngalmi hna nih, "North Korea nih an ruahnak langhternak video (propaganda film) ahcun, cruise missile timi hi ngei cang hna sehlaw a dawh" tiah an ti. Hi cruise missile hi tilawng kahnak caah sermi a si. Niam tein le khulrang taktak in a zuang khomi asi caah, i kham awk a har ngaingai mi bomzuang asi. Ralpi II nak lio ah, Hitler ralkap nih an rak hman hmasatmi hriamnam pakhat a si.


              KH-35 Tilawng kahnak bomzuang

North Korea nih 2003 ah an rak ser cangmi bomzuang phunkhat cu Russia KH-35 bomzuang he aa lo tiah an ti. Cruise bomzuang pawl hi, computer in zohkhenhmi le lamnai hmuitinh (target) dingteu tein kahnak caah hmanmi an si. North Korea bomzuang a tam deuh cu, a lianmi le lamhla kahnak deuh lawngte an si ti asi.

UN nawlpeknak in North Korea hi a nuclear le hriamnam dangdang ruangah sipuazi phihmi ram a si. North Korea nih 2006, 2009 le 2013 ah voi (3) nuclear bomb a hniksak cang. Atu ah hin, nuclear bomb tlawmpal chuah khawhnak thilri a za in a ngei tiah North Korea kong theihngalmi hna nih an zumh.

Asinain North Korea kong theihngalmi hna nih, "North Korea nih hin bomzuangmi par i bunh khawhmi nuclear kuan bom hi cu a ser kho rih lai lo" tiah an ruah. Ramdangmi an lungre a theihmi cu, North Korea nih hin, khulrang taktak in a zuangmi rili raltuknak tilawng kahnak cruise bomzuang hi a ngei kho men ti hi, an thin a phanmi asi. Cu bantuk bom hna cu, US Navy ca le South Korea Navy caah tihnung ngaimi an si ti a si.

 North Korea kongah mifim pawl an i elmi cu, "North Korea nih, Russia KH-35 cruise missile he aa lo taktakmi bomzuang ser khawhnak fimthiamnak hi khawika dah a lak hnga?" ti asi. Hi bomzuang nih hin, 150 Kg a ritmi nuclear bom hi a phurh khawh i, meng 80 tluk hla a zuang kho lai tiah tiah an ruah. Cucaah hriamnam lei kongkau theihngalmi hna cu an lau ngaingai.

Russia KH-35 cruise bomzuang hi, tilawng kahnak caah sermi a si. Falkland Raltuknak (1982) lio ah, Argentina le British an rak i kap i, tilawng kahnak hi tam ngai an rak hman. Argentina nih an hmanmi EXOCET (Azuangmi Nga) asi i, cu cruise missile nih cun, Bristh tilawng pawl a rak hlawh ngai hnga. Cu thil cu Russia nih an hmuh hnu, 1983 in Kh-35 cu ser an thawk i, 1990 hnu deuh hrawng ah tam ngai an rak ser. KH-35 bomzuang hi, lehmah 152 asau i, pawng 1,150 a rit. Pawng 320 a rimi thir kuan zumpi a phurh khawh i, cu nih cun raltuknak tilawng lianlian hi, a hrawh khawh lai ti asi.

KH-35 cruise bomzuang hi Russia nih a zawrhmi asi ahcun, UN nih North Korea hriamnam an phihmi phung hi, Russia nih a buar asi hnga tiah an ti. Acheu nih cun, North Korea nih hi bantuk cruise missile pungsan hi, Myanmar asiloah hmawngkhu in a cawkmi asi kho men tiah an zumh.


                        Exocet MM 40

North Korea nih an ruahnak langhternak (propaganda film) hi minute 50 tluk asau i, hi cruise bomzuangmi hi minute cheute lawng a donghnak ah an langhter. Cu ahcun North Korea ralkap nih raltuknak teng an kah lio le Kim Jong-Un a nih lio an lang. Hi cruise missile hi Russia KH-35 he an remhmi he aa lo tiah an ti.


    North Korea Cruise missile thar

 Mah hlan ah hin, North Korea nih cruise missile hi an ngei cang hnga maw timi cu a fiang lo. Hi cruise missile thar hi an ngeih takatk ahcun, Thlanglei Korea raltuknak tilawng pawl caah tihnung ngaingaimi le Korea Tikulh fawnghlei ram pahnih caah daihnak a um lo chin lengmang kho men tiah, mifimmi hna nih an tuah.

Atanglei ah hin North Korea bomzuang phun (4) hna nih zeitluk hla dah an kah khawh timi apiahtu map le bomzung an kal khawhmi meng zat kan tial. Hi bomzuangmi 4 lakah, Taepodong-2 hi Km 6,000 tiang a zuang kho ding asi an ti caah, Alaska, Kawlram le Australia chaklei kap tiang, North Korea in an kah khawh dingmi asi,

Aliamcia caan zongah, Japan ram cung bak in long range missile cu a hniksak cang i, Japan, South Korea le American pawl caah launak nganpi a rak chuahter. Cu dirhmun ruah tikah, North Korea nih bomzuangmi par ah nuclear hriamnam a bunh khawh sual ahcun, innpa ram pawl caah, thinphan dai lo ngai ding asi cang timi ruat bu in.






      North Korea Bomzung nih a phanh khawhmi area (Ref. www.bbc.com)

Friday, June 13, 2014

USA Tihnung Bik Khua Hna

                                                                               
 Atanglei US ramchung khua hna hi, sualnak (crime) atambiknak le tihnung bikmi khua ah an chiah hna. Hi crime lak ah hin, mithah lainawnnak hi biapi bik cem ah an chiah. Damiah-taih, fir, bank baoh, inn baoh, minung fir, motor fir, mi vuakden le tlaihhrem tiin a phunphun in an zoh. Cu tahnak fung in an zoh i, hi atanglei khua hna hi "Tihnung Bimi Khua" ah an chiah hna. Sualpalhnak a tlawmtam hawih in, kum chiar in tihnung bik khua timi hi an i thleng kho. Asinain nihin ni tihnung bik khua hna hi, tihnungbikmi khua 100 thim ahcun aa tel pengmi an si.

Sualnak atam tikah, minung an um ngam ti lo. Mitha le mi si kho deuh poah nih an chuahtak. Cucaah milu an zawr thluahmah. Cun rian le dawr nih khua an chuahtak ve. Cuticun sualnak a tamnak le tihnungmi khua i a pawi cemmi cu, innlo man an ngei ti lo. Cucah business a that ti lo ahcun, inn lianlian an chuahtak hna. Pumpak inn, sehzung, sianginn, sizung, sekhan, biakinn le movie zung te hna an khar. Cozah innlo zong an i khar. Kan umnak Columbus le Dayton khua hna zongah, chuahtakmi inn pawng kal cu lungthin a rawk tuk.

Inn lawngkang a tam tukmi nih, khua kha chuahtakmi khua le khua rawpcak sinak an langhter i, ka dang rami zong nih pemvah le business thar in tuah an lung a chuak kho ti lo. Hi rawpcap pawl hi, cozah nih tangka million tampi dih in theh an hau. An theh lo ahcun, cu innlawngkang pawl hi khua muisam chiattertu, sining niamtertu, tumchuk tertu le mifir kua ah an tla hawi. Innlo aa kharmi le chuahtakmi a tam tuknak khua cu, "a ngan a damlomi khua asi" timi theih ding asi.

Sualpalhnak zat ka timi hi crime rate kha a chim duhmi a si. Minung cu zat lak ah cu zat nih sualnak an tuah timi khi a a chim duh.

Hi khua hna hi zeicadah hi tluk lawmmawm in sualnak a tam le tih a nun timi hi an tuak tikah, "sifah tuk ruang, fale sianginn tha tein kaiter lo ruang le ritnak sii ai a tam tuk ruang" bik ah an si ti asi. Abik in fimnak a sannak hmunhma paoh ah sualpalhnak a tlawm ti kha an hmuh. Hihi alengphawthual tahnak lawng an si.

A chung muru taktak cu "minung sualnak le dinfelonak" hi, rawhnak tu an rak si deuh. Phungthluk bia ah kan hmuhmi cu, "Sualnak cu zei miphun paoh caah ningzahnak asi" (Phungtlukbia 14:34b) ati bantuk in, hi khua hna an tlakchiatnak le ningzahnak a hrampi cu, "sualnak" an rak si ko. Sualnak cu, pumpak in, chungkhar in, khua in, peng le tlang in, ram le miphun caah ningzahnak an rak si ko.

US Ramchung Tihnung Bik Khua hna cu FBI tuaknak ah atanglei bantuk in an si. Milu zeizat dah an um? Sualnak zeizat dah an tuah? timi hawih in a buaktlak in tuakmi an si.


10. Baffalo, NY


Chuahtakmi tlanglawng Central Tlanglawng Station

Milu: 262,484
Sualpalhnak Zat: Minung 100,000 ah 1,238
Miphun ummi hna:    54.43% (Mirang); 37.23% (Minak);7.54% (Latinos/Spanish); adangdang

Khua dawh le khua tha ngai asi. Niagara Falls ruangah minthangmi asi nain, tihnung bikmi khua 10 nak asi. 1990 hnu in sualpalhnak a tlawm deuh ngai. Asinain an khuachung minung 30% cu US cozah nih sifak timi nak in sifak deuh an si. Cucaah police an tlawm i, sualnak an zawrter kho lo. Khuachung lan-ta-ye (gang) pawl an thianhhlimh hna hnu in, 2013 ahcun sualnak a zawr deuh ngai.

9. Cleveland, Ohio


               Cleveland nichuahlei in inn rawkmi hna

Minung ummi:         397,106
Sualpalhnak zat:      Minung 100,000 ah 1,363 tluk
Miphun ummi hna:   53.3% (Minak); 37.3% (Mirang); 10.0% (Hispanic/Latinos); 1.8% (Asian); adangdang

Ritnak siai tampi a luhchuahnak khua asi. Sifak an tam tukmi le an khua sipuazi a tlak tukmi nih sualpalhnak a karhter. 2013 ahcun an khua budget an i zaa lo dengmang nain, sualpalhnak zatuak ah 27% a zawr. Cucu thawngtha ngai a si.

8. Stockton, CA


            Mithahnak a umnak hmun palik nih an kulhmi

Milu:                     295,136
Sualpalhnak Zat:    Milu 100,000 chungah 1,408
Miphun ummi         40% (Latinos/Hispanic); 21.5% (Asian); 12.5% (Minak); 20% miphun dang


Khua pakhat cozah tangka a ngeih lo i aa rawk ahcun, sualnak a karh. Stockton khua zong June, 2013 ah Bankruptcy a sawkmi khua asi. Tangka an ngei ti lo. Palik an hlang kho ti lo. Khuachungah sualnak zeitluk a tam zongah palik nih an ti kho ti hna lo. Cucaah hi khua ah vuakdennak tam tuk a chuak ti asi.

7. Baltimore, MD

Hi tluk inn thatha hi an lawng dih cang  
Milu:                     626,848
Sualpalhnak Zat:    Milung 100,000 ah 1,417
Miphun ummi   :    63% (Minak); 29% (Mirang); 4% (Hispanic/Latinos); 2% (Asian) le adangdang an si

Baltimore hi, Atlantic rilikam ummi khuapi dawh ngaingai pakhat asi. Rian um lo, sifah, misual tamnak le ritnak sii nih a zawtermi khua pakhat asi. Mipi lamzulh atam ngai nak khua le buai a tam ngainak khua pakhat asi. Hi khua hi sualpalhnak a tambikmi US khua 15 chungah aa tel ve. Rinnak sii, vuakden, fir le tlaihhrem tam ah minthang khua pakhat a si. Nikum ah sualpalhnak zatuakah 5% cu a zawr i lawmh ngai ding asi.

6. Atlanta, GA

          Lam tonnak ah chuahtakmi inn

Milu:                    425,433
Sualpalhnak Zat:  Minung 100,000 ah 1,433
Miphun ummi   :   54% (Minak); 38% (Mirang); 5% (Latinos/Hispanic); 3 % Asian le adangdang

Vawleicung ah vanlawng tambik an tumnak le kainak international airport lian taktak a um. Atlanta hi ritnak sii zuar pawl lam tonnak khua asi caah a sualbik khua ah aa tel ve nak asi. Gang tampi an umnak. Kan mah Laimi hmanh 2 an thah cang hna. Nikum ah sualpalhnak zatuakah 6% a kai. Firtlei le vuakden hi a tambikmi sualnak asi.

5. Birmingham, Alabama


Chuahtakmi khua le innlo hna cu "Mithla Khua" timi ah an i chuah

Milu:                    213,258
Sualpalhnak Zat:   Minung 100,000 ah 1,483
Miphun ummi   :    73% (Minak); 22% (Mirang); 3% (:Latinos); 1% (Asian); adangdang

Ritnak sii le sifahnak hna hna hi sualpalhnak tambik a chuahtertu an si. Hi khua minung dihlakah 26% cu sifak timi nak in sifak deuh cazin ah an i tel. Hi ramkulh ah sifak cazin hi zatuakah 17% asinain hi khua ahcun 26% hi sifak an si. 1990 kum hrawngah sualnak a rak karh tuk nain, nihin ni ahcun 40% a tum cang ti asi. Cubu hmanh ahcun, tihnung bikmi khua 5 nak asi rih.

4. Memphis, TN


            Memphis i sianginn an chuahtakmi

Milu:                     652,725
Sualpalhnak Zat:   Minung 100,000 ah 1,583
Miphun ummi:      63% (Minak); 29% (Mirang); 6% (Latinos); 1% (Asian); adangdang hna an si

Hi khua palik nih an chimmi cu, report atam tuk caah cucu buainak nganpi asi an ti. Ka dang khua vialte nakin report a tam deuh tuknak khua asi. Hi khua an buainak le an lung a khawnnak bik cu vuakden asi. An nunphung hi vuakden a tam tuk ti asi. Nikum ah vuakden kum dang nakin 68 a tlawm deuh i, voi 10,333 lawng an i vua cang ti a si.

3. Oakland, CA
Christian University ah an chiahmi zunngaih par
Milu:                    395,317
Sualpalhnak Zat: Minung 100,000 ah 1,683
Miphun:            28.0% (Minak); 25.9% (Mirang); 25.4% (Latinos/Spanish); 16.8% (Asian); adangdang

Sifahnak,.ritnak sii hna le vuakden sualnak a tam bik. Hi thil 3 hi an khua caah harnak tambik chuahpitu an si. Hi khua ralchan i a ummi San Francisco khua cu, USA ah firtlei le vuakden tam ah pakhatnak hmumi khua asi. Aleng in zoh ahcun aa dawh ngangmi khua an si ko nain, achung cu sualnak tamtuknak khua a si.


2. St. Louis, MO

               Khualai chuahtakmi inn pawl

Milu:                          320,454
Sualpalhnak Zat:        Minung 100,000 ah 1,857
Miphun:                     49.2% (Minak); 43.9% (Mirang); 2.9% (Asian); adangdang

St. Louis hi "ritnak sii-ai" an zuarnak lampi cungah a ummi khua asi. Mithah lainawnnak le sualnak phunphun nih a zawttermi khua pakhat a si. Nikum ah sualpalhnak zatuakah 4% a zawr; 1990 kum hi sualpalhnak a san cem kum a si i, nihin ni ahcun zatuakah 50% a zawr cang. Asinain US ramchung dihlak ah mithah lainawn a tamnak bik khua 4nak ah aum rih.

1. Detroit, MI


 Detroit khua i sehzung chuahtakmi (Packard Automotive Plant)

Milu:                        713,239
Sualpalhnak Zat:      Minung 100,000 ah 2,137
Miphun Ummi:        82.7% (Minak); 10.6% (Mirang); 1.1% ( Asian); adangdang .

Detroit cu Motor City tiah min an sak. Hlan deuh ahcun rian a that tuknak le vawleicung khua minthang bik pakhat arak si bal. An khua sipuazi a tla. Sehzung an i rawk. Minung tamtuk rian lo in an um. Detroit khua cu Bankruptcy a si cang. Inn chuahtakmi a karh. Sifak an tam. Ritnak sii ai tamtuk an zuarnak khuapi pakhat a si. Nihin ni Detroit khua sualpalhnak hna hi a tambik cu "gang" he aa pehtlaimi asi. Mithah lainawn, tlaihhrem, bank baoh, ritnak sii cawkzuar, firtlei le vuakden a tam taktak. Nikum ah sualpalhnak zatuak ah 10% cu a zawr nain, USA ram pumpi he epchun tikah cun a let 5 in a sang thiamthiam rih.

Mah Umnak Khua Cio Zoh Tikah

Khua pakhat a thangcho maw thangcho lo timi tahnak pakhat cu, "inn lawng a tlawm maw atam? Innman a niam maw asang?" timi in zoh khawh asi. Kai chawhnak kip ah, kei cu a lawngmi, sehzung, inn, mall, dawr, sianginn, sizung ti hi ka ngia peng. Inn lawngmi a tlawmtam zoh in, hi khua hi khua chia le khua tha, doh awk tlak le tlak lo theih khawh bak asi.

Dayton ah kum 10 kan um. Dayton hi sehzung le innlawng atam ngaingai. Sipuazi a tla taktak ve. Columbus ah kum 6 kan um cang. Kan umnak ah inn lawng tampi an um ve. 2006 tiangah a hlunghlai ngaingaimi Westland Mall cu 2007 ah an khar diam. Nihin ahcun Sears dawr pakhat lawng atang cang. Cu mall pi atlu mi nih a langhtermi cu, "Columbus nitlaklei cu sipuazi a tha lo?" timi hmanthlak a langhter.

Abuaktlak in zoh tikah, Columbus khua cu, an major a that caah le aa zuam caah inn lawng hi million tampi dih in a theh hna i, vawlei lawng ah a chiah. Cu vawlei cu an zuar than tawn hna. Khuapi dang he epchun achun, innchia le inn lawng a tlawm cem pawl khua pakhat asi men lai.

Columbus inn lawngmi hmuh tikah, lung a nuam lo. Zanlei sang le bang ahcun ningti khin a um. Mithla umnak inn an lo. Minung tha a chiatter kho tuk. Atanglei inn tlawmpal hi, Columbus i inn lawng cheukhat an si ve.
                     
An khar cangmi Westland Mall
                     


            Hi bantuk chuahtakmi inn hi tampi an um

Ruah Awk Hrimhrim

Kan umnak khua cio athatnak ding caah, thla kan cam aherh. Riantuan le tax hman tein pek kan herh. Cu lawngah khua cozah a cak lai i, khua sipuazi a kai lai i, kan khua cio ah inn lawng zong a um deuh hnga lo. Pumpak cio in cozah hngatchannak ngeih lo kan herh. Asi khomi cu food stamp hna ei lo le medicaid hna ah cozah rumro bochan lo in nun a herh. Cozah a tluk ahcun khua cu a tlu ve colh ding asi cang. Kan nih Laimi zong kan umnak khua cio a thatnak hnga ding caah, heh tiah zuam le thazaang chuah cio kan hau hna.

______________________________-
Chinchiah

1. Achung ca hna hi www.forbes.com le cauk dangdang zoh chih in tialmi an si.





Wednesday, June 11, 2014

Mt. Kennedy

                                                          Mt. Kennedy

Mt. Kennedy is a very beautiful and popular peak in the Northern Chin State. It is near the town of Tiddim, the Falam District of Chin State of Myanmar. It is about 8,868 ft above sea level and is the second highest peak in the Chin State.

The peak is about half a mile from the Kalay-Tiddim Road. The peak is pretty high. It is windy all year round. The wind is very cold in the winter time. There are not many trees on the top of the peak. Some big trees were cut down in the past for cultivation corn and potato. Therefore deforestation and soil erosion became a huge problem around the mountain. Today it is like a grassland. Therefore some interest groups started planting the local beautiful trees such as cherry and pine trees. Some rhododendron trees are around Mt. Kennedy.

From the peak one can see Kalaymyo and Kalay valley in the east and Falam township in the south and Tiddim town in the west. Mizoram can be seen in the west when the whether is clear.

The people of Tiddim set up the wooden Christian cross on the top of Mt. Kennedy in the past. It was destroyed by the military government when they took power in 1988. The Buddhist monks built the pagoda on the top of the mountain by the support of the military government.

Mt. Kennedy was a strategic location and was the scene of a battle during World War II between the Japanese and British forces. The two fought back and forth for many months around this strategic location. One can see many old tank body around Mt. Kennedy until today. Some old iron bars of Japanese tanks are still laid near the Kalay-Tiddim Road.

Mt. Kennedy is one of a tourist attractions in Myanmar. It is a good place for hiking and is a perfect place for adventure. The peak can be reached by motor cycle or small car.  October-November and March-May is the best time to visit Mt. Kennedy.

Many popular birds such as "fiakfairok, tlerlung, tuklo, vangi, varit and artau" live around there. Many wild flowers blossom according to their seasons. Mt. Kennedy is not only beautiful but also a very charming peak. It is a paradise for the newly wed and lovers.


                  Mt. Kennedy


                                Kalaymyo Valley



                           Beautiful Teddim Town



Note: Hmanthlak hi www.bing.com in lakmi asi.









US State Kip Ah Pahnihnak Asimi Biaknak

                                     
USA ah minung million 317 (2014 est) an um. Hi chungah 73% nih Krihfa kan si an ti. 20% nih biaknak ngeilomi kan si an ti. Ramkulh 50 a um. Ramkulh pakhat cio ah, a pahnihnak a simi biaknak kong ka van tial.

Abuaktlak in tuak tikah, American mipi cheu li cheu thum (3/4) nih cun Krihfa kan si an ti. Cu chungah zatceu renglo deuhvak nih protestant kan si an ti. 23% nih Catholic; 2% tluk nih Mormon kan si an ti.

Krihfa asilomi hna kha teh zeidah an si? US nitlaklei ahcun, Krihfa changtu ah Buddhist an si. Ramkulh 20, abik in Midwest and Thlanglei State pawl ah Islam an tam bik. Ramkulh 15, abik in Nichuahchaklei ahcun Judaism an tam bik. Delaware le Arizona ahcun Krihfa an va changtu cu Hindu a si. South Carolina ahcun Bahai's biaknak hi tam ah pahnihnak an si.

Hi number hi the Associations of American Religious Bodies nih an tuahmi cazin a si. US nih kum 10 ah voikhat lengmang biaknak he aa pehtlaimi milurelnak hi a tuah lengmang. US ah hin biaknak leiah lungthin a kalmi le aa pumkhawmmi hi, ramkulh 28 ahcun zatceunak uak an si.

Utah hi biaknak he aa pehtlaimi an tambiknak a si i, 79% cu aa pum taktakmi an si. Main ramkulh i cheuli cheukhat cung hi an i pum ve. Biaknak he tambik aa pehtlaimi ramkulh hna cu, North Dakota, Alabama le Louisiana an si. Aa pumkhawm lo bik cu, Oregon, Vermont, Alaska, Nevada and Washington Ramkulh hna an si.

Atanglei map ah hin, ramkulh kip ah Krifa changtu a simi biaknak cio kha kan van pia

US Ramkulh Kip ah pahnihnak asimi biaknak hna


Nitlakchaklei le Nitlakthlanglei ah hin Catholic an tam. Southern Baptist pawl cu US thlanglei ah khua an sa deuh. The Church of Later Day Saint timi nih, Utah, Idaho, Wyoming le Nevada ramkulh cheukhat hi an khuhnenh.

Lutheran pawl nih hin, Minnesota, Dakotas hna hi an khuhnenh. Methodist nih hin, West Virginia, Iowa le Kansas hna hi an khuhnenh ve.

US ah Biaknak he tambik aa pehtlaimi ramkulh hna (2010)





Note:

Washington Post, June 4, 2014 ah Reid Wilson nih a tialmi zohchunh in tialmi asi.

Tuesday, June 10, 2014

Thailand: Ralkap Nawl Ngeihnak Ram

                                     Thailand: Ralkap Nawl Ngeihnak Ram

                                                      By Hai Vung Lian

Vawleicung ah Pakistan le Thailand hi ralkap nih voi tambik nawlngeihnak an laknak ram an si. Hi ram ah ralkap nawl an ngeih tukmi hi, an ram caah a dam kho ti lo mi zawtnak pakhat ah aa chuah cang. Thailand ram damlonak hi, minung damlonak he epchun ahcun, "Adam kho ti lo mi, cancer zawtnak bantuk asi." Thailand hi politics ah a cancer mi ram a si. Hi an ram zawtnak a dam hlan lo cu, Thailand hi ralkap nih nawlngeihnak an lak lengmang ko rih lai.

Thailand hi ralkap nih an ram politics, sipuazi le uknak ah an i tel taktak. Ralkap nih abuainak kip ah an tlangtlak hna i aphi an chuahpi tawn hna. Achiatnak zong aum i, a thatnak zong aum ve.

May 20, 2014 ah Thailand Ralkap Hruaitu nih "ram uknak kan lak" (coup) ati. Thailand cozah nan thutnak in tum u; lamcung ah lamzulmi hna nan inn ah tin dih u; nan tin lo ahcun kan in tlaih hna lai i thawng ah kan in thlak hna lai a ti. Lamcung ah thla 3 chung thlam aa sak in lamzulmi vialte an dawi dih hna. Bangkok le adang khua lian deuhmi paoh ah khua chung ah ralkap an khat.

Time catialtu David Scout nih, "Tutan ralkap nih uknak an lakmi hi thil thar a si lo. Thailand ram ah siangpahrang nawl ngeihnak an rak donghter kum 1932 in, tutan ralkap cozah kainak tel lo in a liamcia caan ah ralkap nih voi 11 ram uknak an lak cang; voi 7 ram uknak chuh an rak i zuam bal cang" tiah a ti. Cucu van zoh tikah, Thailand hi ralkap nih an khuhnenh (influence) an tuah tuk hna le an ram hi ralkap nih pungsang aphunphun in an mer khawh tinak kha alang.

Hi bantuk in ralkap nih uknak an lak lengmangmi hi a ruang zeidah a si?  Aa thawknak taktak cu an ram uknak phunghram ruang ah a si.

Thailand Martial Law Act 1914 nih, ram chungah buaibainak a um tik ah le himbawmnak a um tuk lo caan ah, ralkap kha mipi ukpennak cungah "superior power" (nawlngeihnak sang deuh) an rak pek hna. A liamcia caan kum 82 chungah, Thailand ram democracy hi pungsang phunphun in an chuak. Thailand cozah nih ralkap hi an sakhan ah a umter kho hna lo. Cun ram hruaitu pawl zong caan tling tein uknak an ngei kho theng bal lo. Pakistan he an sining aa lo.

Zeidah a cang timi kha atanglei ralkap nawlngeihnak laknak nih a langhter ko. Ralkap nih uknak an lak fate, a pakhatnak bik ah siangpahrang he an dirti peng. Siangpahrang nih cohlannak a ngeih tawn hna. Cutiasiah puanzar phen ah zeidah a cang?

Siangpahrang Ukpennak Donghter


Atu lio Thai Siangpahrang Bhumibol Adulyadej

June 24, 1932 ah, kum 700 tluk asi cangmi Siangpahrang Ukpennak kha, ralkap, politician le mifimthiam cheukhat hna bawm in an donghter. Siangpahrang kha ramkongkau ah nawl a ngei ti lo. Cun phunghrem ngei in siangpahrang uknak (constitution monarchy) le Parliament thimnak in ram hruainak an thawk. Asinain kum tlawmpal chungah Thai siangpahrang nawlngeihnak kha duhsahtein tlawmtete in an van umter than; ramchung ah bawiphun pawl thawnnak zong kha an nunter rih.

Phuntanh Lungput Chuahnak


Field Marshall Plaek Phibunsongkhram

Thairam cu mipi uknak in kum tlawmpal an kal ah, Japan nih a van lak cawlh i, mipi uknak aa rawk than. 1947 ah kum no tein siangpahrang a thih tikah, lunghrinnak le buainak a chuak i, ralkap nih ram uknak an rak lak. Hi ralkap nih uknak lakmi ruangah, Field Marshal Plaek Phibunsongkhram kha thawnnak thazaang a vana ngei. Hi pa chan ah hin, "Siam" rak timi Thailand ram miphun vialte kha, "Thai miphun" timi lungput hi an ram hruainak ah, a muru taktak ah a van chiah. "Pad Thai" timi lungput a van ser (Kawl nih Myanmar lumyo an ti bantuk in).

A conservative ngaimi asi i, cu ruang ahcun American cozah nih hawikawm le dawtmi ah aa chuah. US cozah he an i kawm i, an ram vanlawngtual hna zong Indochina raltuk lio ah US nih an rak hman. Vietnam raltuknak caah bawm thlatu vanlawng pawl nih Thailand vanlawngtual hi tampi an rak hman.

Ahrangmi Ralkp Uknak


Gen. Thanom Kittikachorn

Thailand mipi hna cu, 1947 in ralkap nih an uk hna. Mipi nih an duh ti lo i, an tho i, an doh hna i, 1973 ah ralkap uknak a dong. Ram chung politics ah buainak tampi a um caah, an ram a dai kho hlei lo.

Ahnu kum 3 nak, October 6. 1976 ah ralkap uknak a kaai than. Hlanlio ralkap hruaitu Thanom Kittikachorn cu ralkap cozah hruaitu a si. University siangngakchia nih ralkap cozah cu an doh. Caan saupi lam an zul; cucaah siangngakchia an i butnak Bangkok khuakam, Thammasat University kha hriamnam he an luh hnawh hna. Siangngakchia zeimaw zat an thi; 100 leng hma an pu. Cucaah ralkap nih uknak an lak than hawi.

Hi siangngakchia pawl hi, communist tanhtu, zalawng tein cachuahnak le chimrelnak dohtu tibantuk in an rak puh hna. Cucaah Thailand ram ah hruaitu hna nih an rak tih hna. Thailand cozah a tlu lai i, American ralkap pawl Thailand in an chuah ahcun, Thai ram cu communist uknak ah a tla lai tiah an rak ti hna caah, an rak kahmi hna asi.

Ralkap nih thimmi Prime Minister le ralkap i bawm in hruainak in Thailand ram cu 1992 tiang an kal. Mipi nih an duh ti hna lo. Mipi nih thimmi uknak kainak ding caah, Bangkok khua khat in lamzulhnak an tuah than. Siangpahrang Bhumibol Adulyadej nih, "Democracy duhmi hna le ralkap hruaitu hna i caihkhang u" tiah ati hna. An i caihkhan hnu ah, Democrat Party hruaitu Chuan Leekpai nih ram a van hruai.

2006 Thaksin Cozah Donghnak


                               Thaksin Shinawatra

A tank in central Bangkok during the coup of September 2006
    2006 Ralkap nih nawlngeihnak an lak lio. Bangkok

September 19, 2006 ah ralkap cozah nih mipi thimmi Prime Minister Thaksin Shinawatra cu uknak an chuh than. Cu lio ah billionaire asimi Prime Minister cu New York khuapi ah U.N. General Assembly ah meeting a kai lio asi. Thaksin thimfung a rak pe cemtu hi, khuate lei le khuapi chung riantuanmi pawl an rak si. Thaksin nih hin, sifak santlai lo bawmhnak lei ah tamtuk rian a rak tuan i, cucu micheu siangpahrang dirpitu nih an rak duh lo. Thaksin uknak a donghnak taktak cu, Thaksin nih siangpahrang a upat lo timi le siangpahrang dirkamhtu hna le khuapi chung i milaiva (middle class) pawl hna nih, siangpahrang uknak hi a lo tuk cang timi lungfahnak ruang ah, ralkap cozah an forhfial hna caah asi. Cuticun Thanksin dirpitu le siangpahrang tanhtu tibantuk in ramchung ah buainak a chuak.

Cucaah ralkap bawi nih, "miphun lungrualnak caah" ti riangmang in uknak an lak. Thaksin nih "ziknawh a ei timi le nawlngeihnak asiloning in a hman" (corruption and power abuse) in uknak an chuhnak asi.

 Mi tampi hmuhnak ahcun, cucu aruang bik asi lem lo ti a si. Angaingai ti ahcun, Thailandram i ralkap nih uknak an laktawnnak a chungmuru thil taktak cu, "Mipi cozah hruaitu lutlai hna le siangpahrang karlak dohkalh le remlonak ruang ah asi" tiah mi tam deuh nih ruah asi. Thaksin cozah a donghmi nih Thailand ram chungah tluanlonak tampi a chuahpi. Ramkongkau ah, an ram a dai kho ti lo. Thailandram thlanglei Malaysia ramri ah Muslim tapung an cak chinchin. Cuticun buainak tampi a chuak.

Yingluck Cozah


            Yingluck Shinawatra


  Yingluck Shinawatra Cozah Lutlai Hna

Thaksin cozah a dongh hnu ah, Thai ralkap hruainak in 2011 ah thimnak an tuah than. Cu ahcun Pheu Thai
Party in Thaksin farnu Yingluck Shinawatra nih atling (Amah hi Kentucky State University in 1991 ah degree hmumi asi). Prime Minister a van tlaih i, avoi 28 nak prime minister ah acang. Atapa Thaksin nih ramdang a umnak in, a farnu hi a khuhnenh. Yingluck nih hin, atapa ruahnak in a kan hruai timi ruangah, aduhlotu hna nih February 2014 in lam an zul. An buai tuk cang caah le Thailand ram sipuazi tiang in harnak a chuahphah cang caah, ralkap nih uknak an lak than.

Ralkap cozah nih, Thai uknak phunghram zong an hrawh. Zeitikah thimnak kan tuah than lai timi zong an chim rih lo. Zeican dah ralkap nih an hruai than rih hna lai? Zeitikdah mipi thimmi cozah thar an kai than te lai?Cu cozah zong cu kum zeizat dah an hmunh than te lai? Asiahteh hi a cancermi Thailand politics hi ramdang hna ah aa chonh sual te lai maw timi cu, careltu zong kutdong rel in hngah rih ding asi ko.


General Prayuth Chanocha, Commander in Chief of Royal Thai Army
nih Thai Uknak kan lak timi a thanh lio


2014 Thai ralkap nih uknak an lak lio. Bangkok


Ralkap le Mipi buai lio. Bangkok May 22. 2014













Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho

Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....