Hruaitu Sual Pawl Donghnak Ni

Vawleicung tuanbia zoh tikah, mi tampi nih cun minthat nakin teitu si hi biapi deuh ah chiah a si tawn. Teinak hmuhnak caah zirtiannak, lihchim, hlen, depdetnak, ningcang lo khuakhannak le mi sawilemnak aphunphun hna hi hman an si tawn. Cu thil hna cu, innchungkhar in, sang le zawl in, tlang, peng le ram tiang in adawtdawt in an um tawn.

Mi tampi nih cun, teitu si hi biapi tuk ah an chiah caah, zeibantuk lam paoh in teinak an kawl. Cucaah a donghnak ahcun ngaichihnak le minchiatnak in an dong theu tawn. Teitu an si lio ahcun, doh khawh lo le a tlu kho lo bantuk in an um nain, a donghnak ahcun, teimi an sinak le an tlukning a fak zungzal. Cucu minung tuanbia tah tampi hmuh khawh asi. Cu lakah vawleicung ah teitu a sinain minchiatnak in a dongmi pawl cheukhat kan van zoh hna lai.

(1) Hitler

Hitler hi lakfa asi tiah an ruah. A pa an thei thai lo. Catang ngeilo in ralkap fate sinak in vawleicung a hnisaimi pa a rak si caah, chiatnak lei hmanh si sehlaw, pa men lo taktak a si. Amah nih achuahpimi Ralpi II nak ruangah vawleicung hriamnam le seh riantuannak zong a thanchoter. Raltuknak tank le vanlawng phurtu tilawng le bawmzuang (missile) ser zong hi amah nih a thanchotermi an si. Amah hi fa a ngei manh lo.


                                        Hitler le a nupi Eva Braun

Germany ram kum 10 chung (1935-1945) tiang hruaitu asi. Amah chan ah German sipuazi, ralkap thazaang, thawnnak a karh. Judahmi million (6) a thah hna. Concentration camp ah an chiahmi hna, a ruh lawng tangmi Judahmi tam tuk USA le hawikawm ralkap nih an rak khamh manh hna. Khamh manh hna hlah sehlaw tam chinchin an thi hnga.


                    Ramkongbau bia a chim lio

Hitler tuanbia zoh tikah azungzal in teitu si hi biapi ah a chiami asi caah, teinak asi paoh ahcun hlen le lichim kha a pawi tiah a ruat lo. Cucaah Hitler nih bia ropui ngai a chimmi cu, "Hlen ding thil a um asi ahcun fak taktak in va hleng hna" ti a si. A tibantuk tein a mah teitu asinak hnga ding caah, Russia le UK te hna le Germany ram uktu hna zong, fak taktak in a hlen hna i, teitu sinak kha a lak ko. Asinain teinak biapi ah a chiah tikah, Hitler cu minchiatnak in a dong lo.


Hitler nih khuvai in a thahmi hna ruak


             Hitler ruak tiah an timi

Vawlei Ralpi II nak ah hin, vawleicung hmunkip ah minung 60-80 millions kar an thi i, hi chungah million 38-55 kar hi misawhsawh an si. Adang hi ralkap khan asi. Hihi ral he aa pehtlaimi mangtam, zawtfah le thihlonak zong aa tel chih dih. Russia hi a temtuar bik an si i, million 26.6 an thi tiah an tuak. Soviet ralkap bak lawng hi 8.7 million an thi.

Adonghnak ah April 30, 1954 ahcun ral a sung i, Hitler le anupi cu an mahtein an i that. An ruak cu Joseph Goebbels nih a khagh hna. Ruak kangmi a kang thlu lo mi cu, Soviet Ralkap sen timi nih an rak hmuh ti asi. Hitler cu ngaihchia le lungrawk taktak in amah tein meithal in aa kap; an nu cu cyanide thihsi a din i a thi ti asi. A thih hnu ah, Hitler Athi Maw Thi Lo? timi cu tampi nihin ni tiang el asi peng rih.


2. Benito Mussolini

Benito Mussolini Italy ram Prime Minister (1922-1943) asi. Nawlngeitu uknak in a ram a hruaitu pa asi. Hitler he kawikawm tha taktak an si. Germandy, Italy le Japan bawm in vawlei kha an rak i cheu. Japan nih Asia ram vialte, Italy nih Africa ram vialte le Germany nih Europe vialte lak dih ding kha an rak i timh.


Mussolini le Hitler ralkap nih upat an pek lio hna

Cucaah Ralpi II lio ah Hitler hruaimi Nazi Germany le Mussolini hi raltuk ah an rak i kawm. Mussolini hi socialist uknak a dirpitu asi. 1940 hnu in Ralpi II ah aa tel ve. Greek, Albania, Libya, Ethiopia te hna a rak tuk ve. 1954 ah Swiss ram lei ah zaam aa timh lio ah an tlaih i, a nupi he an than hna.


                   Benito Mussolini le chungkhar (1933)


  Mussolini (alai) le a nupi (cavorh) an ruak an thlaimi hna

Hitin kan dong kho ve ti hi rak ruat hna sehlaw cu, Hitler he zong an i kawm hnga lo i, ral zong a rak do hnga lo mu?


3. Joseph Stalin



                               Thisen tampi luantertu Joseph Stain

Uktu asi hlan ah a rak sual ngai cia mi asi. Thawng zong a tla i, ram hlatnak ah rak dawimi pa asi. Lakfa zong tam ngai a ngei tiah an ti. 1924 ah Soviet hruaitu Lenin a thih tikah, Soviet uktu dang vialte a tei dih hna i, amah uktu ah a cang. Uktu a chuah cangka i Russia ram cu lothlomi ram in seh riantuannak ram ah ka chuah lai a ti i, ser. Minung tamtuk kha Gulag timi hnekchawm riantuannak ah a tuanter hna; a duh lo mi thawng ah a thlak hna i a thah hna; a mah a zuamcawhmi bawi le ralbawi vialte a thah hna lo le ramdang ah a dawi hna; Russia ram lo vialte kha cozahta ah a chiah dih; a duh lo mi kha a thah hna. Russia sipuazi vialte cozah nih an tlaih dih. Cauk vialte a remh dih; khua tampi cu a mah min ah a letter hna.

Cuticun Joseph Stalin nih Russia ram cu 1924 in 1953 tiang hrang taktak in a uk. An ram hnekchawm in rian a tuanter hna caah Ukraine hna ahcun mangtam a tlun phah i minung tam taktak an rak thi. Russia mipi million tam ngai amah kuttang ah an thi. Russia ram cu Nuclear bomb ngeimi ram ah a chuahter. Hitler he i kah lo ding cachoh an rak tuah nain, a hnu ah an i kap than. Russia minung tam taktak an rak thi. Amah uknak he pehtlai in, amah uknak chung ah (Ralpi II i a thimi chim chin lo in), Soviet ram minung million 20 tluk an thi lai ti a si.

Krihfa biaknak zong a hrawh. Pathian a um lo timi zumhnak in a nung. A nun lio ah, zeibantuk minung hmanh nih tongh ngamlo mi pa cu, a thih tik ah, "vawleicung hruaitu sual bik cazin ah telh chih a si." Pathian a um timi cu a nun chung vialte aa tlaih. Kum 74 asi, 1953 ah stroke timi damlonak in a thi.

Stalin a thih lai hrawng ahcun, a doctor pawl hi alunghrinh hna i, an zapite ngacha in a tlaih dih hna. Cucaah doctor nih a zoh zong an zoh ngam tuk lo. A thihlai kum hrawng ah arak tluril cang. Tihphannak a ngei i, ahnu ahcun, "Ka dih cang" tiah adonghnak ni ahcun a rak ti. "Keimah le keimah zong ka zum ti lo" tiah tih tuk bu in a rak chim.

Zan ah tuan tein a it. A thaizing cu chun ah kan tho te lai tiah a ti. Chun nitlak a thawng a ring ti lo. Amah a zohkhenhtu zong nih an tih tuk caah an chek ngam fawn lo. Asinain chunnitlak a thawng an theih lo caah, zan 11 ah an hei zoh. Cu tik ah Stalin cu tuang ah a rak ril ko. Zan ihnak tawhrolh vialte cu a zun a rak i ceh hnawh i a rak ciar dih cang.

Stalin Police bawi cem Lavrentii Beria timi pa an hei auh. A van zoh i, "Ralbawi bik Stalin hi fakpi in aa hngilh nan hmu lo maw? Chuak u; Thang hlah u" tiah a van ti hna. A rak i hngilh si lo in, "stroke" in a rak damlo i a tluk tu a rak si. A thaizing zingka te ah Palik bawi nawlpeknak in doctor buu khat nih an rak zoh. An zoh lai zong ah, "Palik bawi hantlaknak lak ta lengmang a hau" ti asi. A hawi le zong an ra hna. Stalin a thi lai ti le an phang; a nunglai le harnak kan tong lai ti le an phang taktak ti asi.

Stalin fapa, Vasili, nih Palik bawi Beria zong cu "Nangmah santlailo pa nih ka pa na thihter" tiah a rak chih len ti asi. March ni 5 ahcun a zual tuk cang i, an khamh kho ti lo i a nunnak a liam.

Stalin a thih lai te i a temtuarnak le umtuning cu, a fanu "Svetalana Alliluyeva" nih hitin biaknak hmurka in bantuk in hitin a tial:-

"A mit duak tiah a vun au i, innkhan chung ummi vialte a kan zoh dih. A mi zoh cu tih a nung tuk. A chiakha tukmi a lo; a thing a hung tuk mi le thih tih tukmi a lo.. Cun chikhatte ah intuar khawhlo dingmi thil le tihnung tukmi thil a nunnak ah a vun chuak.....Chikhatte ah a cakehlei kut a vun thlir i, vancunglei ah pakhatkhat khi a sawh bang in a kut a hler...cun kan zapite chiat a kan herh bang a lo; Cun caan tlawmpal ah, adonghnak bik ah a van i hrim than i, thlarau cu a titsa in aa then colh.."

Pathian theihlo bu thih cu tih a rak nung tuk ko ee?

Zeitluk pa thawng le nawlngeimi zong nih thihnak cu an tei kho ti lo. Thihnak a phak tikahcun zeitluk pa raltha zong an therphang ko cang. Hitin kan thi ve te lai ti khi rak thei chung kho sehlaw, a sual zong a rak sual tuk hnga lo mu? Doctor hmanh nih thlawp ngam lo tiang in sual cu nun chan a rak tlawm tuk hringhran ee?


                       Joseph Stalin ruak

Si thatha an pek i a thaw an tum ko nain, a thaizing 9:50 Am ah Stalin cu a thi. Akhan chung ummi dihlak nih an khuk an i bil i, tarpa kut kha an hnamh cio.

4. General Ne Win

Kawlram zalawnnak caah aa pemi ralkap 30 lakah pakhat a si. Mi muidawh le pa chuak thiam a si. "Amui in zoh hlah hlah a zia in zoh" ti dingmi pa asi. A mui dawh bantuk asi lo. A tuahsernak a chia ngaingai. Nupi zong tam ngaite a ngei.


              General Ne Win

Kawlram kum 26 fai a uktu General Ne Win cu teinak kha biapi ah a chiah peng caah, tlangcung mi tapung hruaitu zong a hlen hna i a tei hna. Kawlram cu "Asia rawlbuk" tiah an rak timi ram in vawleicung sifak bik ram ah a chuahtu a si. Kawlrammi nih ralkap uarnak le tihnak lungput chuahtertu zong a si.

Kawlram mipi kha duhpaoh in a kan tei i, kum 26 a kan uk. U Thant thih buai lio ah, Yangon Sianghleirun siangngakchia bu innpi zong bom in a rak khuaitertu hna a si. Siangngakchia tampi a rak thattu zong asi.


                             1988 Buai lio (Yangon)

Tangka voi tamlak te a thattu pa asi. Zeidang riantuan awk theih lo ah, tangka khah rumro a rianmi pa asi.

1988 buai lio ah a rak chimmi cu, "Ralkap timi cu kah asi ahcun dingte in kheng lak in kah asi" tiah lamzulmi mipi a rak hro hna. 1988 buai ruang ah, siangngakchia a thawng in an rak thi. Sianghleirun siangngakchia tam tuk an vaivuan. Tapung phun tam tuk an tho.  Kum 26 teitu asi nain, a donghnak cu ngaihchiatnak le ningzahnak in a dong.

December 5, 2002 ah a nunnak a liam ve tikah, Kawlram President a rak si ve mi ngengmang ruak thlahtu hmanh a ngei ti lo. An mah chungkhar minung pakuahra lawng nih ruak an thlah i, a vui hmanh in vui lo in a khangh.  Amah a rak tunmer chawmmi ralbawi hmanh nih, a ruak an thlah ti lo. A ruak cu, ngakchia ruak hmanh a tluk ti lo. A tuanbia cu minchiatnak in a dong. Sual man cu tuanbia chia in donghnak asi timi kha, General Ne Wi tuahsernak nih kan mah chan bakah a langhter ko.


                1988 Buai Lio Hmanthlak cheukhat


         Ne Win le a fanu Dr. Sandar Win

Nawl ngeihnak le thawnnak hi a hmun lo. Hitin nikhatkhat cu kan tar te lai i cawlcang kho lo in kan um te lai ti rak theifiang sehlaw cu a sual zong a rak sual tuk hnga lo. "Aa-naa-zu" (nawlngeihnak a ri) timi ah aa tel ve. Amah ruangah college siangngakchia thawng in an thih pin ah, minung tam tuk vaivuan in kan rak um hna. Keimah college kai lio asi i, tangka thih ruangah voikhat college an khar i kan tlung. 1987 ah a buai than i kan tlung than. 1988 ah abuai than i kan tlung than. Cu hnu le bang cu kum 3 bak sianginn an khar i, vaivuan taktak in kan rak um.


5. Hosni Mubarak

Egypt hruaitu Hosni Mubarak zong Egypt ram cu kum kum 30 (1981-2011) tluk Egypt ram president atuan. Mipi nih an duh lo tuk caah an thlak pin ah taza an cuai. Atu a thih laite ah, thawng a tla peng rih. A fale vialte tazacuai an i huah dih. Ziknawh ei le mi thihter timi upadi in taza an cuai. Thlanmual a liam lai tiang, zohchia in thawng a tla. Zeiltuk ngaihchia dah a va si?



Egypt ram Cairo khualipi ah Mubarak duhlonak an langhter lio




Adonghnak ahcun hitin bawm chung hrenmi saram te bang a um ve ko

Hosni Mubarak hi a nunnak a dih rih lo. Asinain zeitikdah a nunnak a dih lak timi lawng hngah asi cang. A thih lai ah tazacuai aa huah. Nun nuam lo taktak in a um. Harnak tampi a tong. Tuanbia chia taktak in a nunnak a liam ding asi.


6. Muammar Gaddafi

Lybia ram hruaitu a rak si. Ralbawi no te a sinak in uknak a chuttu pa asi. Siangpahrang uknak an ram ah a donghter tu asi.


Muammar Gaddafi a bawi lio

Libya hruaitu thing, Muammar Gaddafi cu Libya ram kum 42 (1969-2011) tiang uktu asi. Ramchungmi nih an doh. A sungh tikah a fapa le zong tam deuh an thi. Anupi le ramdang ah an zam. Amah zong khur chung aa thuhnak ah, an va tlaih i "zu khur chung ah zuu an tlaihmi bantuk in khur chung in an van chuah. An vuakdennak ah a nunnak a liam colh." A nun lio ciammam ahcun siangpahrang bantuk in aa thuam, nungak dawhdawh nih an cawngh, virgin ngaknu nih an hngah peng nain, a thih tik ahcun, thi he daw he a nunnak a liam. Teitu a rak sinak cu min chiatnak in a dong. Tuanbia dawh tial caan kum 42 a ngei ko nain, tuanbia dawh tial duh lo in minchiatnak in a tuanbia a dong.


Gaddafi fapa le zong hitin ngaknu dawh he an i nuam


          Ngaknu dawhdawh nih an cawngh


  Alinhnak thetse ram ah Gaddafi umnak inn dawh


      Adonghnak i Gaddafi aa thuhnak khur


            A donghnak ni ahcun hitin a asi ko. 


Uanthlar ding asi lo.Thih ahcun hihi asi ko.

A nun lio cang ahcun, Atom bomh siam aa tim i, USA cozah pi hmanh nih an rak zeihmi a rak si. Vawleicung ramkip nih tihmi pa a rak si ve. Asinain thihnak nih cun hitin a tuah ve ko.

Hi bantuk in, cawlcang kho lo in kan pumsa hi, hitin lungtum bang kan ril ve te ko lai ti hi, rak thei kho chung sehlaw, a sual zong a sual tuk hnga lo i, a uan zong aa uangthlar tuk hnga lo.


7. Saddam Hussein 


    Saddam Hussein (1979-2003) (Ref. AP)

Saddam Hussein Abd al-Majid al-Tikriti hi 28 April 1937 ah a chuak. Iraq president panganak asi. 1979-2003 tiang Iraq uktu asi. 1968 ah ralkap nih nawlngeihnak an lak lio ah, a biapi taktakmi pa a rak si. Iraq uktu asi hlan in, nawlngeitu taktak a rak si cang.

1980-1988 karlak ah Iran-Iraq Ral dohnak zong a rak chuahpitu asi. Minung thawng tam ngai an thi. Kumzabu 20 nak chung raltuknak saubik asi. Cu hnu ah Shi'a le Kurdish ral zong a rak doh hna i, Kurdish miphun cungah ah gas a rak hman i minung 50,000-100,000 kuakap an thi lai ti asi.

Iran-Iraq Ral lio ah Iraq ralkap zong gas in a rak kah hna i hmun khat bakah 20,000 tluk an rak thi ti asi.Iran chimnak ah an mah leikap minung 123,220-160,000 kar an thi an ti. Acheu nih 200,000-6000,000 kar an thi ti asi. Iraq leikap ah 800,000 kan thi an ti. Acheu nih cun  Innlo thilri a rawkmi sunghbaunak hi billion $627 man asi.

August 1990 ah Kuwait zong a tuk than. Hi ral ah Iraq ralkap 295 an thi; Kuwait 4,200 an thi; 12,000 an tlaih hna. Innlo tam taktak a rawk. Vanlawng, tank, tilawng le meiti khur tam taktak aa rawk.

Saddam ralkap Kuwait in an dawi hna i Persian Gulf-War (August 1990-Feb 1991) zong a chuak than. Hi ral ah hin American le Hawikawm ralkap 956,600 (US ralkap 700,000) le Iraq ralkap 650,000 raltuknak ah an i tel. Hi ral hin Hawikawm ram 147 hi ralkut in an thi; 145 hi ral he pehtlai in an thi. an zate 292 an thi; 776 hma an pu; Kuwait 200 an thi. Iraq ralkap 20,000-35,000 kar an thi; 75,000 tluk hma an pu. Iraq mipi 3,664 tluk an thi; Kuwai hi 1,000 an thi, 600 an tlau. Israel zong bawmzung in an kah hna i zeimaw zat an thi i tamlak hma an rak pu.

29 January 1991 ah Saudi Arabia zong ni 2 chung a va tuk than i Saudi leikap 43 an thi; Iraq lei kap 60-300 kar an rak thi. Saudi le American Marines nih an tuk than hna i an rak dawi than hna.


        Khur chungah Saddam an tlaih lio

2003 ah USA le British nih Iraq cu an tuk i, Saddam cozah a tlu. Amah zong 13 December 2003 khur chung ah an tlaih. 1982 ah Shi'ites 148 a thah hna timi hmuh in, taza an cuai. 30 December 2006 ah hri in an thlai i a nunnak a liam.


             Saddam donghnak cu hitin asi ve ko



8.  Pol Pot (1925-1998)


          That dawhte asimi misual Pol Pot

Pol Pot le amah hruaimi communist Khmer Rouge nih Cambodia hi 1975 in 1979 an uk. Hi lio ah Cambodia ram ah minung 7-8 millions an rak um i, 1.5 million hi mangtam, thah, thawngthlak, zawnak le rian tamtuk tuanter ruangah an rak thi. A cheu nih cun mithi hi hinak in an tam deuh lai tiah an ti. Mithi a cheukhat cu abubu in leikuangah an vui hna i, cuka hmun cu, "Mithahnak hmun" (Killing fields) tiah an ti.



                  Pol Pot thahmi minung luruh pawl (Ref. google.com)


          Pol Pot thahmi minung ruh pawl

Pol Pot cozah nih hin an mah a doh khotu ding an ruahmi hna le an lunghrinhmi hna paoh cu a bubu in an rak thah hna. "S-21 Thawnginn" cu tih a rak nung tukmi thawnginn a si i, cuka thawngtla 20,000 chungah 7 tluk lawng hi a nung in an chuak ti a si. Biaknak hruaitu le mifim paoh an ral hna. Khuapi chung mipi le cozah riantuan zong an ral hna. Sining zeihmanh a umlomi lotuah le leikuang tuahmi mi sawhsawh kha ser an timh. Vietnam miphun tlawmtuai zong an rem hna lo. Cucaah 1979 ah Vietnam nih Khmer Rouge cu a rak tuk hna i, a tei hna. Cu pin zong ah tapung an tho len nain an cak bal ti lo.

1980 ah China nih hriamnam a bawmh i, Vietnam ralkap dohnak ca ding ah USA nih naingaizi leiah a rak dirpi ve. Asinain Khmer Rouge cu an der chin lengmang i, 1991 ah daihnak cachoh an tuah.  Ahnu ah Khmer Rouge cu a zapi tein aa rawk viar.

1997 ah Khmer Rouge in aa thenmi hriamnam tlaibu pakhat nih an tlaih i, innthawng ah an chiah.  April 15, 1998 ah a ihnak ah a thi.Tu chun ni ah, Khmer Rouge lio i hruaitu pawk kha UN zong nih tlawmte lawng human rihgt an buar ruangah taza an cuai hna. Cambodia minung tamtuk thihtertu an si nain, Khmer Rouge hruaitu hi tlawm telawng taza an cuai hna.

 
            Pol Pot thlan (Ref. AP)

Zohchunhmi Ca

1. http://www.history.com/topics/pol-pot

Fa Ngeimi Nih Tax Dik Tein Tuah Ding

US cozah hi an tha tuk. Sifakmi zawn an rak ruat ngaingai. Mirum an tam tuknak ram asi caah, cu mirum pawl nih ngunkhuai hi tambik an pek. Abuaktlak in tuak tikah, business a ngei cangmi cu a tlawmbik ah 30% hi tax ah an pek. Atangmi 70% lawng hi an co.  An hmuhmi tangka tam tuk hi, cozah kut ah an pek. Cu mirummi hna tax pekmi hi, USA cozah tangkalut tambik an hmuhnak cu a rak si. Sifakmi nih kan tunmi hi cu, zeipipa tuk an rak si lo.

CNN tangka kong tuaktantu hna nih, 2010 cazin an zoh tikah, US mirum bikmi 10% nih US ram pumpi tax tangka a zapite a chuakmi i, 70% hi an pek tiah an ti. Adang atangmi 90% nih US tax tangka azapite i 30% lawng hi an pek ti a si. American minung 47% nih cun tax hi an pe bak lo ti asi.

Cucaah hi cazin zoh tikah, sifakmi cu business zong kan ngeih lo tik le lakhah tete in rian kan tuan tikah, Company he epchun ahcun  cozah nih an rak kan zuhmi a tlawm ngai.  Hi bu ah kan zai tuk rih. USA ah hin, sifakmi tam deuh cu cozah nih an zuhmi hna nakin, an khirhmi tu khi a let in a tam deuh ti a si. Cucaah kan pekmi tete hi zaiphu an rak si lo.

Sifakmi sin i cozah nih tac an khirhmi hna chung ah hin, sifak le middle class pawl hi tambik khirhmi an si. Abik in fa tam a ngeimi nih, child tax credit ah tam deuh an hmuh. Ngakchia pahnih tiang hi full in hmuh asi i, adang cu tlawm deuh in hmuh asi.

Chungkhar cheukhat cu full tein an fale vialte hmuhter an duh hna. Cucaah siloning in tax return an tuah. Mifa hna kha an benh hna. Cozah nih zapi caah aa ruang tein a tuah ko nain, chungkhar tampi cu lih le hrawkhrawl in tax an file caah cozah tangka kha a ningcang lo in an lak khawh chung an lak. Cu zong cu fir pakhat asi.

Cozah tangka kan timi hi a ngaingai ahcun cozah ta a rak si lo. Private pumpak cio nih thlanti put in rian an tuan. A cheu an nunnak a liam; a cheu thisen chuak in rian an tuan hnu i an hmuhmi tangka chung in an thawh dingmi khuaitan cozah sinah an pek ve mi asi. Cucaah cozah phaisa kan hlen hna timi hi, cozah hlen lawng siloin pumpak minung hlen le tax tangka fir kha asi. Cucu Laimi zumtu nih tuah lo bak a hau.

2013 ah fa a ngeimi hna nih asiloning in tax an file i hmuh ding an si lo nain cozah nih an hmuhtermi hna tam tuk an um. An pek sual hna. Cozah nih an dawi kho ti lo. Cucaah a tingco ding asi lonain tax tangka an khirhmi hna hi, $6 billion (million 6000) asi an ti. Child tax credit dik tein a file lo mi ruang ah, 2010 ah hin cozah nih $5.9-7.1 billion karlak hi, a hmanlomi chungkhar ah an pek hna ti a si. Cozah tangka asinloning in tamtuk an lak tinak asi.

"Hi cazah nih an khirhmi hna hi, co ding aa tlak lo nain, a hlei in tangka an claim caah siseh, tax hman lo in an tuah caah siseh, peklo dingmi chungkhar sin ah a lut" tiah cozah tangka hlathlaitu J. Russsell George nih a ti.

IRS nih cozah tangka avaivuanh lonak ding caah le lih in tax an file maw file lo timi theihnak ca ding ah, heh tiah kum chiarte an hlat i, an dawi peng hna.  IRS nih hin, cozah tangka hlathlaitu le chektu hi 2010 ah an thumh deuh hna i minung 13,000 an ngeih hna. Cu hna riantuannak caah million $850 a hman. Cu hna nih tax kong ah lih an chim maw, ningcanglo in tangka a kal sual maw timi hi an zoh peng. Audit tuahtu nih hin, 1980 in tax an file mi hi, audit an tuah peng rih ti a si.

Hi ngakchia bawmhnak tangka hi, US sipuazi a tlak lio 2009 ah "2009 Economic Stimulus package" timi chungah pawcawmnak caah tangka a za in a hmulomi hna sifakmi chungkhar bawmhnak caah an rak tuahmi asi. Hi sifakmi chungkhar nih hin, tangka hi tangkafang (cash) bak in hmuh a rak si. Cucu nihin ni tiang an hman rih. An pehzulh lo ahcun 2017 ah hi child tax credit hi a dih ding asi. A zungzal caah asi lo.

Hi tax credit hi Democrats pawl nih kauhter deuh le pehzulh an duh nain, zeidik a lawh te lai theih asi rih lo. Hihi cozah nih an i caih lio asi.

US cozah zong tangka hman a herh taktakmi cozah asi. Sifakmi le refugee tibantuk caah tamtuk a hman. Sifakm kha, medicaid, food stamp le tangka le zeidang program ah heh tiah a bawmh hna. Hi tluk in sifak a dirkamhtu cozah hi, upat ding le dawt ve ding kan rian a si. Cucaah hi ca a relmi paoh nih cun, "Tax hman te in pek le hman tein file ding; mi fa benh lo ding le mah fa le zong midang benhter lo ding kha" i zuam cio ding asi. Tax file hlan ah, hihi ruahta a hau:-


."Tangka duhnak hi thatlonak phunkip chuahnak hram asi" (1 Tim 6:10)

-----------------------------------------------

Zohchihmi Ca

1.  http://pjmedia.com/tatler/2014/12/10/report-irs-paid-out-6-billion-in-bogus-child-tax-credits/

Laarnak Kong Lihchimmi Pate Nih "Biatak A Phuannak"

Laar hi Krihfami nih kan uar ngai. Hi tuanbia nih hin Laarnak kong hi tampi a ka ruahter. An ruahter ve theu lai tiah ka ruat. Tuanbia cu lih in tawn khawh dihmi an si. A dik le diklo cu a tawntu le Pathian lawng nih theih khawh asi. Kan khua ah Pathian a zum taktakmi pa nih "Pathian he bia kan i el" ati ve ko. An i siknak le siklo a ho nih tehte piah khawh a si lo i, zeitiawk a tha.

Vawleicung ah hin ka laar a timi an tam tuk cang. Buddha bata phungki zong aa lar ti a si. Hindu zong an si. Muslim zong an si. Krihfa tu an tam tuk cang. America hmanh ah hin, ka lar timi tuanbia phunphai cu a tawr in a tawr. Rel cawk le rel cawk lo asi. An dik le dik lo zong aho nih theih piak khawh si fawn hlah. Lih an chim le biatak an chim zong thei fawn hlah. A dik le diklo zong tehte piah awk tha fawn hlah. Midang nih aphi theihpiak khawhmi pakhat hmanh a um lo. Doh awk zong tha hlah. Tanh awk zong tha fawn hlah. A doh zong va doh len hlah. Doh zong ah a thahnem tuk lo. Azum duh nih cun an zumh thiamtiam ko lai.

Cuticun larnak tuanbia hi a tor in a tor. A cheu mang ah an lar. Acheu hell ah, a cheu van ah, acheu nih Jesuh an hmuh, a cheu nih Bible chung hruaitu pawl an hmuh, a cheu nih Hell ah Pope, Michael Jackson, Selena tibantuk minthang kan hmuh hna ti asi. Aung San te hna, Gandhi te hna hell ah um ko ti a si. A phunphun in tuanbia an chim. Adik le diklo theihpi khawh an si lo. "Cucaah a zum duh nih zumh, a zum duh lo nih zumh lo ding" an si. Mirang phungthluk ah, "Mi chimmi paoh na zumh ahcun na liangtha thawn ahau" ti asi. Mi chim paoh zumh ahcun thilrit phurhnak ding caah liang tha thawn a hau.

Naite ah thawngpang khuaruahhar a chuakmi nih, minung tampi lungrawhnak a chuahter. Cucu zeidah asi tiahcun a liamciami kum (5) tluk lio ah, ngakchia pa motor accident a tong. Cu pa nih cun, "Vanram ah ka va kai" tiah ati. Interview voi tampi an rak tuah. Cu pate nih cun, naite ah "Ka rak timi vialte kha ka lih asi" tiah a ti than tikah, amah kong a rak theimi, ca a rak relmi le a rak zummi vialte cu lungrawhnak le lungtuainak a chuahter. Cauk dang a chuakmi pawl zong zumh tilonak a chuahter. Hi tuanbia a relmi vialte caah, launak (shock) nganpi a chuak.

A tuabia cu Guardianly.com ah, The Boy Who Came Back From Heaven timi kong cu, hitin an tial.
------------------------------------------------------


       Alext Malarkey sizung i an thlawp lio (2009)

 Aliamcia kum (5) deng ah khan, The Boy Who Came Back From Heaven, tiah an timi pate cu mi tampi nih an rak theih duh ngaimi pa asi. Amin cu Alex Malarkey asi. Amah cu motor accident fak tuk a tong i fak piin aa khawnden hnu ah, "Van ram ka va leng i vancungmi tampi he ka va leng hna" tiah timi kha phuahcawpmi lih asi.

Alex accident a ton lio ah, kum (6) lawng a rak si. hi tuanbia hi ka phuah cawpmi ka lih asi tiah ati. HI cauk an rak chuah lio ah, "bestseller" cauk pakhat a rak si. Cauk chuahtu company zong min a ngei ngaimi Tyndale House Publishing an si i, an mah nih hi cauk le hi cauk he aa pehtlaihmi ca vialte kan lak than dih lai tiah an ti. Voi (2) tiang hi cauk hi an chuah cang. Tangka zeizat dah an hmuh cang hnga? Minung zeizat remruam nih dek in cauk hi an rel cang hnga le an va zumh cang hnga?

 
                Cauk namhtu Tyndale House Publishers

 Cauk chuahtu company nih cu cauk kong ah hitin min thatnak an rak chim: "Hi cauk chung i thil khuaruahhar (supernatural) tonmi, vancungmi hna kong, Vancungkhua kong le Pathian aw theihmi hna nih, hngalh ballomi a thar in an hngalhter lai" tiah cauk a thatnak kong cu an rak chim. Alext nih Pulpit And Pen timi website ah a chimmi kong viatle kha a lih a sinak kha a tial hnu in, cauk chuahtu company nih cauk vialte lak than dih ding in bia an khiahnak asi.

 Pulpit and Pen timi website ah pangakchia pa Alex nih a tialmi cu hitin asi.
                     
                A thih zong ka thi lo i Vancungkhua zong ah ka va kal lo. Vancungkhua ah ka va kai
                tiah ka timi aruang cu, mi nih rak ka cuan hna seh ti ka duh caah asi. Vancungkhua ah ka
                kai ka ti lio ah khan, Bible hi ka rak rel bal rih lo. Lihchimnak nih minung hi thathnemnak
                tampi a rak pek hna hi a pek rih ko hna lai. Bible tu hi an rel deuh ding asi. Cu bible lawng
                hi biatak hrampi a si. Minung nih an tialmi poahpaoh cu an dik viar dih kho lai lo. (Ka
                tuanbia) cauk in a tial i a zuarmi vialte hna nih, Bible ngeih hi a za ko ti kha an i tlaih i, an
                i ngaichih ding asi.


LifeWay Christian Bookstore nih hi cauk hi kum tam ngaite an zuar cnag. Asinain accident tongmi pangakchia pa tu nih cun a miak a hmuhmi zeihmanh a um lo ti asi. Cu cauk cu "Heavenly Tourism" cauk tiah an ti i, a dang cauk "Heaven Is For Real" timi le "90 Minutes in Heaven" timi cauk hna hi, mipi nih an duh i an zuar khawhnak hnga heh tiah an cawisan hna. Alex zong cu, a pa Kevin Malarkey he Co-Author ah an chiah ve. A nu le pa cu atu cu an i then cang. Anu, Beth, nih hlan deuh ah, a fa kong biapi ah chiah in an tialmi cauk kha a rak doh. A duh lo.


    LifeWay headqarter, Nashville, TN



 Krihfa cauk tampi zuartu LifeWay Christian Store (Bing.com)

Cauk kong ah a tawinak tei in hitin an tial:

2004 ah Alex le a pa Kevin hna cu motor accident fak taktak in an tong i, Alex cu lungfim lo in a um i a zeng. Alex cu aa khawnning a fah tuk caah a nung ding a si lo. Thla 2 hnu ah lungfimlo in a ummi Alex cu a lung a hung fim. Lunfimlo in a um lio ah thil a tonmi hna, motor accident an ton lio, sizung um lio, vancungmi nih an rak len i Vancungkhua kutka in an luhpinak kong vialte kha, aa thangh tik ah a chimh hna.

A chimmi tuanbia hi a tling taktak. Vancungkhua ahcun, vawleicung music dawhdawh zong an theih chih hna. Jesuh he zong bia an va ruah. Hi cauk hi, minung sawhsawh ngakchiapa te nih Vancungkhua a tlawnnak tuanbia taktak asi tiah an cawisan. Cu cauk kong a tawinak in an tialmi a donghnak te ah hitin an tial
 
               Alex mit in Vancungkhua le vawlei hi na cuanh ahcun, Pathian dawtnak i a thawnnak le
               thil khuaruahhar le hi vawlei pinlei ah nunnak a umnak kong ruahnak thar kha na ngei
               lai. 

Kan hnu April thla ah, Alex nu Beth nih a blog ah a fapar aa laarnak kong hi a dikmi asi kho lo tiah elnak ca a tial. Hi cauk hi biahalnak tuah lo in an zuar peng rih ko mi hi, a fak ngaingaimi le lungthin a tuaitam ngaingaimi thil asi tiah a ti. Beth nih a chapmi cu, "Pa ngakchia pa Vancung in Akir Thanmi" chung i aa tialmi tuanbia hna hi, Bible cawnpiaknak he aa lo lo tiah a ti. Hi cauk an chuah lio ah, Alex nih chuah a duhlonak kha cauk chuahtu nih biapi an chia lo i an el peng tiah a ti.

Hi cauk hngatchan pah in movie zong pakhat a chuak i, cu movie a chuah hnu ah, anu Beth nih blog ah ca a tialnak asi. Beth nih "Heaven is for Real" timi zong hi fakpiin a dohkalh. Accident a ton hnu in nifatin an nunnak ah, a fapa ruang ah harnak a tonmi vialte kong ah hitin a tial chap:

              Alex he a liamcia kum 9 chung kan nuntinak nih ka titsa le ka thlarau zong a ka hrawh
              dih deng.

"Cauk nih hlawknak a pekmi hna hi, thinphang le lau lengmang in zanchiar a tho i Alex thazaang a petu le a thlawpbultu kan si lo. Ngakchia pa te nih, "pastor sinah, hi cauk hi tuanbia dik asilo i aa palhmi asi caah zuar lo ding asinak kong a chimh." Asinain "a chuahtu pa hi zumh awk tlak asinak le hi cauk nih mipi caah thluachuahnak a pek ko hna" tiah Alex cu an ti.

Beth nih, "Ka fapa hi fak taktak in khawnden voi (2) a tong. Cucu cafang ngan tuk in tial ding asi lo. Alex nih nihin ni a temtuarmi hi a liamciami caan caah asi lo. Nifatinte a pumsa ngandamnak nih a tuarmi hi a ngandamnak hi asi. Hi tuanbia lih in a tawn lio ah hin, motor accident in aa khawn caah lungfim lo in thla (2) a umnak in a van i thang i, a thluak aa rawk caah asi.

Alex Malarkey nih tuanbia kokek aa thawknak tha tein a chim i, cu tuanbia an tialnak cauk Who Came Back From Heaven timi cu, cauk zuarnak dawrkhan chung in lak viar ding tiah a tiah mipi sinah nawlnak ca a chuah.

   

        Avoi (1) nak chuahmi                       Voi (2) nak chuahmi

Catialtu Biafunnak

Hi cauk The Boy Who Came Back From Heaven le Alex tuanbia nih hi thil hna hi a kan hmuhsak:-

1. Minung hi taksa a linh tuk asiloah thluak i khawndennak a um tik asiloah thi a kai tuk ahcun khua ruahmi a hman kho lo i, aphunphun te khi ruah le tuak asi. Cucu a hman zong in ruah asi tawn. Alex tuanbia zong hi ka lih asi ati tikah, cu lih a chimtertu cu a thluak aa khawnmi ruangh asi ti kha zumh khawh asi.

2. Hi bantuk in thluak aa khawngmi le thluaklei damlonak ngeimi hna nih hin, hi bantuk thil khuaruahhar phunphun hi an hmuh tawn.

3. Alex nih lih a chimmi ruangah cun thiltha asi lo. Alex nih hin, ka lih ka chim ti a theih bak in, lih a chimnak kong ah ngaihchihnak a ngeihmi le biatak a chim than ngammi hi upat hmaizah tlak asi. Hrokhrol in laarnak kong hna chim cu, minung hlen lawng silo in, "Pathian min asiloning in hman" asi caah tih a nung tuk.

4. America hi tangka le sipuazi nih a mawnghmi ram asi. Krihfabu tampi le zumtu tampi zong tangka le sipuazi nih a mawngh hna. Cucaah mipi nih theih an duh lai, an uar lai i, cauk tampi zuar khawh asi lai timi paoh cu, aa thawknak a dik le diklo biapi ah chia lo in an chuahmi cauk le DVD tampi a um. Hi cauk zong Alex hnatlaknak tello in pastor le cauk chuahtu pa le cauk company nih an chuah tikah, palhnak nganpi an tuah. Vancungkhua le laarnak kong lih chim i sipuazi tuah ding asi lo. 

5. A pastor pa chimmi, "Hi cauk nih mipi thluachuah a pek ko hna" timi cu lih fangfak asi. Cauk zuarmi a tam le tangka lut tam paoh hi "Pathian thluachuah asilo. Satan thluachuah zong asi kho ve ko. Lih cawnpiaknak in minung Pathian le Vanram kong zumhter zong adik lo" timi hi, zumtu fian kan herh. Zeicatiah "A diklomi le a dinglomi thil Pathian nih thluachuah a pe bal lo. Pathian nih a khaukhihmi hna ca dah ti lo cu, lih le hrawkhrol Pathian nih thluachuah a pe bal lo." Kan mipi le Krihfabu caah lih le hrokhrol in thluachuah hmuh aa timi zumtu kan sinak hnga lo, hi cauk nih kan cawnpiak ko seh. Hi bantuk in a dinglomi Krihfa zumtu pawl ruang ah hin, Buddhis, Hindu le Muslim zong nih Krihfa pawl hi a kan hmuhnep nak asi tawn. Hihi Satan nih Krihfa a kan dehcawhnak le hlennak Satan riantuannak nganpi asi tiah ka ruah.

6. Krihfa zumtu caah a herhbik le biapibik cu Bible cawnpiaknak ah zumhnak fek tein hngat le Jesuh cawnpiaknak ah fek tein zumhnak bunh hi asi. Minung nih phuah cawp khawhmi le tehte piah khawh ding asi setsai lomi thil ah tamtuk zumhnak hngatlo ah atha. Minung nih phuah khawh cawpmi lih ah, zumhnak tamtuk hngat ahcun, Bible le Jesuh cawnpiaknak in pial sual a fawite.

Zohchunhmi Ca

1. Hi ca hi The Boy Who Came Back From Heaven timi kong a hlathlai i, tuanbia dik a tialtu Cherese Jackson (Virginia) ca zoh chih in tialmi asi.

2. Alex tuanbia kong hi, hi website ah tam deuh in rel khawh asi. http://guardianlv.com/2015/01/boy-who-went-to-heaven-story-is-a-lie-publisher-pulls-bestseller/#QRuikwRfyyMpwMFd.99

Hlanlio Kawlram Thlahlawh le Thil Man?

Kawlram hi thil sining aa thleng taktakmi ram pakhat asi. Keimah ka chan chung ah thil sining aa thleng bik in ka ruahmi cu, cozah riantuanmi lahkhah le thil man kong hi asi.

Thau ah tang 8 tiang sianginn ka kai. Tangcheu ka kai lio i kan saya te lahkhah cu 120; 150;200;  350 an rak si. Cu hmanh cu a tam tuk kan rak ti. An nunning an rak i nuam tuk. Khuate lei asi nain Saya te cu tangka hmang kho cem an si. An eidin a thaw; zingzan a kio reu an ei kho; an thilri a tha; khuachungah bochan bik le upat bikmi an rak si.

Thil sining a van i thleng lengmang i, USA ka kal lai 1997 hna ahcun sayate an har ning le an si a fah ning cu chim awk a tha ti lo. Fim a kan chimtu, nunzia dawh a kan chimtu, hmailei ah minung kan i chuahnak ca ding ah lam a rak kan hmuhsaktu le khuaram a dawtu sayate an harnak ka rak hmuh tikah, lung a fak tuk. Ngaih a chia tuk. Mi nih zei ah an rel fawn ti hna lo. An nunnak a zat lo tik le lo hna an tuah pah tikah heh an thangchiat hna. Saya te an harnak kong ka ruah ko ah, Kawlram Cozah cungah ka thin a hung peng.

Cozah riantuan le mipi harsatnak petu cu cozah an si. An mah santlaih lo asi. Thil man a kai tukmi zong cozah santlaih lo asi. Saya te lawng aharmi an si maw tiah cun an si fawn lo. Mipi zong kan har. Thil man kai kan tuar ve thiamthiam.

1965 ah ka chuak. 1970-71 kum ah tangcheu ka kai. Tangcheu ka kai lio ah, kan khua ah arti pum 8 ah fang khat asi. Arpi pakhat ah fang 10-13 kar a si. Fu thluan kha cu pia 25 asi. Tawhrolh ching dawr i an zuarmi buri tawhrolh cu fang 2 asi. Zureu thawl khat ah fang 1 asi. Zupu pu khat ah fang 10 a rak si. Vokthau sum (5) ah 100-120 tluk a rak si. Caw pakhat hi 250/350/500 tibantuk a rak si.

Thantlang in Thau tiang cauk cai taktak in phurh tikah cuaikhat ah fang 1.50 tluk hrawnglawng an rak pek hna. Tang 7 ka kai lio ah sianginn cauk phurh ka rak i hlawhfa i, Thantlang in Thau tiang ah cuai khat fang 2 hrawng lawng a rak si. Cuai 13 tluk ka rak phurh i, Hero fountain pen pakhat ka cawknak i a dih. Japan in arami asi i 25 a rak si.

1984-85 ah Mandalay ah college ka va kai. Cu lio ah lakphaktii hrai 1ah fang 1; Nanpia dar 1 ah fang 1 asi i, chunhlan chung nunnak ah a rak za. Ka hawi le he rawl kan chumti i, thla khat ah a tlonak in ei tikah 120 kan rak i za. Thing le eidin a zapi te a zat dih. A sawng umman ah 150 lawng a rak si. Aleng dawr "Twente Sa-thoh-saing" ah khim taktak in rawl kan ei tik le sa duhtawk chap tikah fang 7 a rak si. A kum khatnak ah azapite ka dihmi 3500 lawng asi. Duhsah tein thil man a kai ziahmah i a kum linak 1988 kum ahcun kum khat ah 7500 hrawng ka dih cang.

Nihin ni Kawlram thilman cu vantawng in a sang cang. Kum 1971 hrawngah arti pum 8 ah fang khat asimi kha nihin ni ahcun pum khat ah 150 asi. Pum 8 ahcun 1200 ding asi. Kum 44 chungah alet 1200 in a sang deuh tinak asi. Cucu Tangka man ngeihlonak (inflation) a sang tuk timi cu an rak si. Minung nih hmuhmi le hmanmi aa ruan lo tik paoh ah minung harnak a chuak. Hi bantuk tangka man ngeihlonak ram tam deuh paoh ah, ram kha fekte le rem tein aum kho lo. Sipuazi zong a fek lo. A tlak a rang i a tlak sual ahcun minung caah harntak pitchawng in a um kho.

Naiteah "Myanmar Naingaizi Sa-hnit Piang Kala" (Volume 3; cahmai 235) ah Kawlram hi zeitluk in dah a liamcia 44 lio ah tangka man a rak ngeih le lahkhah a rak tlawm timi kha atanglei ah hmuh khawh asi. Hi lahkhah an pekmi hna hi, ralkap chung lahkhah asi (Hi an lahkhah pinah eidin le bawmhnak dang a um ti lo).

No.           Rank.                 Keralkap               Tiralkap                        Vanlawngralkap

1.          Atlakami                    75                          75                                      75
2.          Ralkap                   100-2-110            100-2-110                   100-2-110
3.          Duh-Tatkyat          110-3-125            110-3-125                   110-3-125
4.          Tatkyat                   125-3-140            125-3-140                  125-3-140
5.          Tat-kyat-gyi            145-5-170           145-5-170                  145-5-170
6.          Tat-kyat-gyi            180-5-205           180-5-205                  180-5-205       
             (Khuai-oak)           
7.          Duh-Ayakhan-bo   210-10-280          210-10-280                 210-10-280
8.          Ayakhan-bo           280-10-350           280-10-350                280-10-350
9.          Duh-ti-yah-Bo              320                        320                            320
10.        Bo                          410-20-470            410-20-470               410-20-470
11.        Bogyi                     40-40-700              540-40-700               540-40-700
12.        Bo-hmu                  800-40-1000          800-40-1000             800-40-1000
13.        Duh-Bomhu-gyi     1100-50-1200       1100-50-1200            1100-50-1200
14.        Bohmu-gyi                  1300                         1300                        1300
15.        Bohmu-yoke                1400                         1400                        1400
16.        Boyoke                         1500                         1500                        1500

Hi a cunglei lahkhah zoh tikah Kawlram lahkhah hi a rak niam taktak. Hi lio ahcun thil man aa den tuk caah hihi a rak tam ngaimi asi fawn.

Pathian Min Taktak?

Minung nih Pathian hi, mah le holh cio i, min kan ngeih ning in kan auh cio.  Cucaah miphun dang cio holh in chim ahcun Pathian min hi atam tuk hnga. Hi capar ah hin, Bible Biakam Hlun (OT) le Biakam Thar (NT) chungah, Judah holh ah, Pathian min an auh ning hi tial duhmi asi.

Biakam Hlun Patian Min

Biakam Hlun chan ah, Judah mi nih Pathian hi min (15) in an auh. Hi min hna hi, minung pakhat lawng nih sak dihmi an si lo. Minung tam nawn nih, an mah le Pathian an nunnak ah Pathian he an i ton ning hawih in, "Pathian cu hihi pei a rak si taktak ko hi" timi an i fianning hawih in, min an rak auh i, cucu a hnu ah Pathian min asiloah Pathian asining a langhtertu min ah an tla hna. Biakam Hlun ah, Pathian min (15) hi ELOHIM le YAHWEH timi biafang in aa thawkmi an si. Pakhat ADONAI timi belte amah dang tein a um ve.


I. ELOIHIM

Elohim timi biafang cu "EL" timi biafang in ara i, "EL" timi biafang a tammi (Plural form) caah hmanmi asi. "pathian" dang hna ca i hman ahcun "Elohim" nih a chim duhmi cu, "pathian hna" timi a tam u ca a si. Bible Pathian ca i hman ahcun, "PATHIAN" timi caah hman asi i, Pathian hi pakhat lawng silo in thumkomh Pathian bantuk asinak ah hman a si. Pathian thilti khawh thawnnak, thil ser khawhnak le a lianhngannak kha a langhtertu "min" a si (Is. 54:5; Gen. 1:1; Deut 5:23; 8:15; Psalm 68:7)

A tuanbia zoh tik ah, Eloihim cu EL timi in, a ra mi asi. "Thawnnak a langhtertu biafang" a si. Cu EL aa thawknak cu, Abraham le amah cithlah in silo in, Canaan ram ummi hna nih an hmanmi biafang tu a rak si. Cu biafang nih a sawh duhmi cu, "God Most High" (Cung Nungbik Pathian) tinak asi. Abraham nih Kedorlaomer le a hawi le siangpahrang dang hna a raltuknak ah a tei hna i, teinak he a rak tlun lio ah, Shaveh Nelrawnpi ah Salem Tlangbawi Melchizedek nih a rak don i, Abraham thluachuah a peknak ah kan hmuhmi biafang voi (2) a hmanmi a si (Gen 14:17-20).

Hi Genesis tuanbia tawite ah, El cu voi (3) aa hmang. "Cu EL cu van le vawlei Sertu asi i, Abraham teinak petu asi tiah Melchizedek nih a rak ti. Hi El hi Elohim aa thawknak cu a si. Hi Elohim biafang he aa pehtlaimi Pathian min (3) a tanglei bantuk in an um chap rih.

(1) El Shaddai (God Almighty)

" Athawngmi Pathian"  tinak asi. Hihi acheu ruahnak ahcun "Pathian dawtnak a lianhnak le minung caah zaangdamnak a chuahnak kha a chim duh" tiah an ruah. Acheu nih cun, "Pathian thawnnak a chim duhmi asi i, Pathian tlangpar cung i a dir le zeizong vialte a dawi dih khawh hna nak a thawnnak a chim duh" tiah an ruah (Gen. 17:1; 28:3; 35:11; Ex. 6:1; Psalm 91:1-2)

(2) El Elyon (The Most High God)

"Asang Bikmi Pathian" ti duhnak asi. Pathian thawnnak, pennak le teitu sinak kha a langhter ( Gen. 14:19; Ps. 9:2; Dan. 7:18, 22, 25)

(3) El Olam (The Everlasting God)

"Zungzal Hmunmi Pathian" tinak asi. Aa thleng kho lo mi le aa rawk kho lo mi Pathian sinak alanghtertu min a si (Gen.16:13)


II. YAHWEH (YHWH)

Yahweh timi hi  a can ahcun "yahaweh" ti in an tial. A tawinak in "Yah" tiah an auh. Hebrew holh "hajah" timi "verb" (tuahnak langhtertu biafang) in a rami asi i, a sullam cu "to exist, to be" (a um ko, a si ko) tinak a langhtertu bia a si. Cupin ah, hi biafang nih alanghter duhmi cu, Pathian cu amah tein a ummi, aa sermi le aa khamh khomi" tinak a chim duhmi asi. Judah mi nih cun Pathian hi a thawng tukmi le a thianghlim tukmi asi caah, a min hmanh in an rak au ngam lo ti a si. Cucaah "Yahweh" timi nih hin, "Bawipa" timi tu khi a sawh deuh ti a si (Gen. 4:3; Ex.6:3) Hi biafang he peh in, Judah mi nih Patian min 9 an ngei chap.

(1) Yahweh Jireh (The Lord Will Provide)

"Bawipa nih a khan te ko lai" timi asullam asi. Abraham nih a fapa ngeihchun Isaac thawi a timhnak tuanbia ah kan hmuh. Pathian nih amah thimmi hna caah zeizong te a khan kho timi "Tumcawp Pathian" kong kha a chim duhmi asi (Gen. 22:14)

(2) Yahweh Nissi (The Lord is My Banner)

"Bawipa cu Teinak asi) timi a chim duh. Bawipa cu ami hna caah ral dohtu asi i teitu asi (Ex.17:15)

(3) Yahwed Shalom (The Lord is Peace)

"Bawipa cu Daihnak le dinhnak asi" timi a langhtertu min a si (Judge 6:24)

(4) Yahweh Sabbaoth (The Lord of Hosts)

Bawipa cu ralkap hna uktu ralbawi bantuk ruah i, "Vancung Ralkap Hna Ralbawi" ti duhnak a si (1 Sam 1:3; 17:45)

(5) Yahweh Maccaddeshcem (The Lord Your Sanctifier)

Bawipa cu a kan thiantertu asiloah Amah zumtu vialte hna cu Amah timhmi caah a thleidan hna tinak a langhtertu min a si (Ex. 31:13)

(6) Yahweh Ro'i (The Lord my Shepherd)

"Bawipa ka Tukhal asi" tinak asi. Tukhal nih an tuu an khalh, an zohkhenh hna le an runven hna bantuk in Bawipa cu a ka rungvengtu le zohkhenhtu asi tinak a langhtertu min a si (Ps. 23:1)

(8) Yahweh Tsidkenu (The Lord Our Righteousness)

Minung kan dinnak cu Bawipa Thawng in a si timi biafang a langhtertu min asi (Jer. 23:6)

(9) Yahweh Shammah (The Lord is There)

Kum 1,000 ram ah Bawipa kan lakah a um ko timi a langhtertu min asi (Ezek 48:35)

(10) Yahweh Elohim Israel (The Lord, the God of Israel)

"Bawipa cu Israel Pathian asi" timi a langhtertu min a si. Miphun dang pathian hna cu Israel Pathian an si lo. Israel Pathian cu Bawipa asi timi langhtertu min a si (Jud 5:3; Isa. 17:6)

III. ADONAI

Hi biafang zong hi, ELOHIM bantuk in a sunparnak langhternak caah mi tam caah hmanmi a si. Pumpak pakhat ca lawng i hman ahcun, asullam cu "bawipa, ngeitu pa" tinak khan a si. ADONAI nih a sawh duh taktakmi cu, Pathian cu minung caah, "bawi, nawlngeitu le petu" asi tinak a langhtertu Pathian min a si (Gen. 18:2; 40:1; 1 Sam 1:15; Ex. 21:1-6; Josh 5:16)

IV. PATHIAN MIN TAKTAK

Acunglei ka tialmi vialte hna Pathian min hi, amah Pathian nih ka min a timi an si hna lo. Hi acunglei ka tialmi min vialte hi, minung nih Pathian a thawnnak, thilti khawhnak, an hmuhtonning, atuah piakmi hna sining hawih in min an sak chawmmi lawngte an si. Cucaah hi min vialte hi Patian nih ka min a ti hna le ti hna lo kan fiang lai lo. Cucu Bible tuanbia ah fiangtein hmuh khawh an si.

Pathian nih a min taktak hi, bible ah a chimnak cu hmun khatte lawngah asi. Cucu Exodus 3:14,15 nak ah a um. Cuka ahcun hitin aa tial:-

3:13 "Moses nih Pathian cu a chonh i, "Zohmanh, keimah cu Israel miphun hna sinah cun ka va kal lai i, 'Nan pale hna Pathian nih nan sinah a ka thlah' tiah ka va ti hna lai. Cu tikah "Amin ahodah asi tiah?" tiah an ka ti tikah, "Zeitindah ka leh hna lai?" tiah a ti.

3:14 " Cutikah Pathian nih Moses cu a thawh i, "KEIMAH CU KEIMAH KA SI KO" (I AM WHO I AM) tiah ati. Cun Amah (Pathian) nih a thawhthan i, "Israel fale cu va chim hna; kEIMAH (I AM)" nih a ka thlah tiah" ati. 

3:15 "Cupinah Pathian nih a thawh i, "Israel tefa hna kha va chim hna. BAWIPA, nan pupa hna Pathian, Abraham Pathian, Isaac Pathian, Jacob Pathian nih a ka thlah" na ti lai. Hihi azungzal in KA min asi lai;  KEIMAH theih zungzalnak ding min a si lai" tiah a ti.

Pathian nih a mah min taktak cu "I AM WHO I AM" tiah aa ti. A dang min paohpaoh cu minung nih caan caan khat ah an rak bunh chawmmi cio asi. Laimi zong nih Pathian kan ti i, Kawl nih Paya an ti i, miring nih God an ti bantuk in min phunkip te kan bunh tikah amah min taktak cu kan thei lem lo.

Biakam Thar Pathian Min

Biakam Thar chan cu, Judah mi hi Greek Holh in an holh cang i, an ca zong Greek in tial asi cang. Biakam Thar ahcun Patian min zong hi Greek min deuh in an hman.

I. THEOS

Greek Biafang asi. "Pathian" (God) tinak asi ko. Tahchunhnak ah "Mah lawnglawng hi Pathian taktak cu a si" (Matt. 23:9; Rom. 3:3; John 1:1, 18; 20; 28)) le hmun tampi ah hmanmi Pathian min a si.

II. KURIOUS

Greek biafang thiamthiam asi i, "Bawipa" (Lord) tinak asi. "Nawl Ngeihtu sinak le uktu sinak alanghtertu biafang asi" (John 4:11). Ngeitu sinak a langhtertu asi (Luke 19:33); 'bawi' (master) timi alanghtertu (Col. 3:22) a si. Vale ca zong ah a hman (1 Peter 3:6). Biakam Thar ah, KURIOUS hi Biakam Hlun i, "Yahweh" timi he aa tluk in hman a si. Jesuh Krih kha Rabbi asiloah Sir timi in auhnak ca zong ah an hman (Matt.8:6)

III. Despotes (Master)
Despotes timi Greek biafang nih hin, "Master" timi a chim duhmi asi i, "Ngeitu" tinak deuh khi a si. Kurious tu nih hin cun, "Nawlngeitu" timi khi a sawh duh deuh (Luke 2:29; Acts 4:24; 2 Pet 2:1; Jude 4)

IV. FATHER.

Min auhnak phun dangte a si. Jesuh zummi hna paoh nih Pathian kha "Ka Pa" (Father) tiah "pumpak Pa" bantuk in auh khawh a si. Biakam Thar ah hi biafang hi voi 245 a lang (Biakam Hlun ahcun voi 15 lawng alang). Pathian cu pa le bantuk in dawtu, zohkhenhtu, khuakhangtu, nun chimtu le bawmtu asinak kha, "thlacamnak" ah thuk deuh in hmanmi biafang a si (Matt. 7:11; Jam 1:17; Heb. 12:5-11; John 15:16).


Zohchunhmi Ca Hna

1. https://bible.org/article/name-god
2. Life Application Bible
3. "God," Master Study Bible (NAS).

Lih In Tax Tuah Tikah Zeizat Dah Dantat Khawh Asi?

US rampi le cozah a nunnak cu tax hi asi. Pumpak nih kan pemi tax, inn tax, company tax, lottery tax, sale tax ti in aphunphun in tax a um. Cucu cozah an tangkalut asi. Cucaah USA tax hi a biapi tuk i, tax ningcang lo le lih in tuah ahcun, "Federal Crime" ah an chiah. Cucah tax hi ningcang tein kan tuah a herh.

Cucaah tangka hmuhnak asi pat ti in a ningcang lo in tax tuah lo ding asi. Mi fa hna i benh lo ding le kan fale hna mi benhter lo ding asi. Cozah upadi nih a onh lo mi poah cu hrial ding asi. Laimi zong hi ningcang lo in tax tuah an tam tuk tiah tax tuahtu pakkhat nih a ka chimh bal. Cucu kan fale caah tih a nung tuk. Kan mah nu le pa ca zong ah tih a nung tuk. Cucaah tangka tampi hmuhnak kha biapi ah chia lo in thil a dingmi le a dikmi tu kha biapi ah chiah hi, Laimi nih kan nunpi a herh.

Tax file tik ah, ningcanglo le lih in file ahcun ahcun atanglei dantatnak in dantatnak huah khawh asi.

1. Tax nincang lo le dikcak lo in tuah cu Federal Crime (Pyi-daungsu Pit-hmuh) ti asi. Tandat ning a fak ngaingai.

2. Hi sualnak ngan hi thuh khawh a si lo. Nikhatkhat ah a chuak kho. Kum 7 tiang cozah nih tax hi audit an tuah theu. A herh ahcun na thih hlan chung tuah piak khawh a si.

3. Tax ningcang lo tuahmi hi a tam deuh cu an tlaih khawh than lengmang hna.

4. Tax voikhat hman lo le hrawkhrawl in file mi ruang ah minung pakhat kha $250,00 dantat khawh asi. Company cu $500,000 dantat khawh a si. Cun kum 3 thawng thlak chih khawh asi rih.

5. Peklomi tax paohpaoh 100% cozah ah pek thiamthiam asi. Cozah cham ding a herhmi paoh cham than asi. Cun a karh zong pekter dih a si.

6. IRS nih taza cuai caan hi a sau kho ngai. IRS he tazacuainak phak sual ahcun, caan sautuk harnak ton le rian zong thathi tuan kho lo in um khawh asi. Chungkhar rawhralnak zong chuah khawh asi.

Cucaah careltu zong "tax season" a phak tikah, na ralrin a herh. Dinfelnak le thil hman tuah kha zuam in, na hmuh lo dingmi tax kha cozah ah khirh ding na sawknak hnga lo ralrin a herh.


Zohchih Dingmi Ca

Tax kong tam deuh theih na duh ahcun, hika hin rel khawh a si.  http://law.freeadvice.com/tax_law/tax_enforcement/filing-fraudulent-income-tax-return-crime.htm#ixzz3OZaFzy00
Under Creative Commons License: Attribution
Follow us: @FreeAdviceNews on Twitter | freeadvice on Facebook

Snow Lakah Motor Mawngh Tikah Ralrin Ding

USA hi khuacaan aa thleng duh ngaingaimi ram pakhat asi. Aruang cu Canada a donghnak lei Arctic Circle khi vawleicungah a kihnak bik hmun pakhat asi i, cuka in thli kik taktakmi thlanglei hawih in a hran paoh ahcun khua a sik thluahmah ko. Ruahlo pipi in snow a tla kho i, lam kha tikhal bantuk nih a khuh khawh. Tikhal tikah lam a naal le naal lo theih a har caah, motor accident a tam kho ngaingai.

 

USA ah hin motor accident tambik cu Zuu le ritnak sii tongthammi ruang ah asi. Cun a van changtu cu khuacaan he aa pehtlaimi ruangah asi i abik in snow ruangah asi khun.

 

Kan hnu zarh Nilini (Jan 8) ah, Laimi tampi umnak Battle Creek pawng i,  I-94 Highway cungah, motor 193 an i pah. An i pah hmasatnak aruang an theih rih lo. An i pah hi zinglei 10:00 kuakap asi. Chun dengmang asi ko cang nain, snow a tlak caah le khua a muih pah caah lam tha tein an hmu fiang ti lo i, pakhat hnu pakhat an van i pah thluahmah. A voikhatnak ah motor 50 tluk asi an ti. Avoihnihnak ah motor 70 tluk an i pah an ti. A hnu deuh ah motor 150 an i pah ti a si. Adonghnak bik ahcun motor 193 asi tiah Michigan State Police nih an ti.

 

A puak khomi thil phurmi truck a puak i a kangh caah a pawng motor zong tam ialte a kangh chih hna. Minung 1 a thi i 22 tluk fak ngai in hma an put caah sizung ah an chiah hna. Motor tampi cu an i rawk cikcek. Aa taihnak hmun in meng 3 chung cu motor zeihmanh nan lut kho lo tiah an ti. Nichuahlei kalmi lam he nitlaklei kalmi kam he azapi tein an phih dih.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

               Michigan i motor 93 chung aa taihmi a puah lio

 

 

 

                   Fire works phurtu truck a puah lio

 

 

Cu lawng asi rih lo. Michigan State ummi Ann Arbor khuapawng I-23 zong ah motor 50 an i taih than. Cuka tu cu an i khongdeng lo. Motor cu fak ngai in an i taih hna.

 

Khuasik le vur tlak tikah motor taih hi a fawi tuk caah, a hleice tein ralring tein mawngh a herh.

 

Cucaah khuasihnak ram ah aummi Laimi nih, snow lak i motor kan mawngh tikah, him tein kan um khawhnak ding caah, theih le ralrin a herhmi tip tlawmpal van tial ka duh.

1. Snow a tlak hnu hnu cu speed fum deuh a herh. A tlak deuh le fum deuhdeuh a herh.

2. Motor khi chikhatlo ah break out lo ding asi. Voi 1, 2, 3 ti in a dotdot in ouh ding asi. Chickkhat lo ah fak taktak in na ouh ahcun motor aa let kho. Asiloah ahnuhmai aa mer kho i, motor dang he cai taktak in suk khawh a si. Motor zong a zathal in aa let kho. Asiloah zito zit in lamcungah i zit khawh a si.

3. Tire kuai a fawi taktak. A ruang cu kih tuk caah tire chung thli kha a zawr pin ah a hak; tire kha lung bantuk in a khal. Cucaah a hakmi he aa suk ahcun a kuai colh. Tire tharthar zong an kuai kho. Cucaah lungthing le lamkam diltlang pah sual lo ding tein lam laitein kal zuam a herh.

 

4. Motor himbawm tein na mawngh khawhnak ding caah, na hmai motor na phak hlanpi in duhsah tein break lamh ding asi.

4. Na motor a fum ding le adir ding a si sual ahcun a hnulei mi kha emergency mei piah ding a si. Cuticun sukden na hrial khawh deuh lai.

 

5. Na hmailei lei khi, ruah a sur i snow tlak ruangah a nai mi thilte zong, lam hlat taktak in hmuh khawh a si. Cucaah a hlatnai kha an thei kho tawn lo i speed thumh an theih lo caah accident a tam ngai tawnnak asi. Cucaah break hi huamsam tein lamhlat nawn tein lamh chung ding asi.

6. Ruah a sur, snow a tlak ahcun na hmailei khi lamhlat pi hei zoh chung a herh. 

8. A muih tuk i kal awk a tha lo tiah na ruah ahcun lamkam teah dir i emergency light piah kha a safe bik. Highway kam ahcun risk a tam tuk caah a hlat khawh chung hla ah park a herh.

 

9. A kih deuh tik paoh ah motor start cangka in mawng hlah. A kih tuk ahcun engine oil kalnak lam ah engine oil an khal khawh caah motor engine a rawk kho.

 

10. Na himbawmnak ding caah a herh tuk lo ahcun leng chuah lo ding. 

 

12. Motor tluang tein a kal khawhnak ding caah,

 

11.  Snow atlak tik ahcun achung ummi dihlak nih taisawm tha chinchin in sawmh aherh.

 

12. Na motor engine tha tein rian a tuan khawhnak ding caah na mawngh hlan ah minute 3-5 karlak tluk engine merter ta chung a hau. Motor start cangka in mawngh colh lo ding asi lai.

 

                                     I-94 cung accident

 

 

 

 

 

Identity Theft (Sining Fir)

Minung fimnak a than le a san chin lengmang bantuk in, hrawkhrawlnak, lihchim, hlenthawinak le firtlei ning zong a sang deuh chin lengmang. Hlan ahcun tangka, thilri, sui le ngun hna in thilri fir piak asi. Lairam le Mizoram bantuk in ram thangcho lo mi ahcun, thilri hmanh ah rang, caw le na hna fir piak a rak si. Hi pawl firtleinak hi hmuh le theih an rak fawi tuk.

Nihin ni cu "electronic chan" asi bantuk in, firning zong hi hlan chan bantuk in a hringhrim lo firtlei hi a tlawm deuh cang i, "electronic firnak" a chuak ve cang. Hlan lio firnak nakin electronic firnak cu a let tam tuk in a sang i, theih zong a har ngaingaimi firnak a si.

Hi electronic firnak vialte lak ah, "identify theft" (sining fir) hi a sang bikmi a si. Theih le hngalh zong a har caah tlaih khawh le taza cuai khawh zong an si lo can tamtuk a um. Hi sining fir cu, zei bantuk minung ca hmanh ah, runven awk a har i, mifimthiam pipi zong hlen an tong theu tawn.

Identity fir (sining fir) nak ah hin, a sangbik cemmi cu online in fir piak hi a si. Acheu cu catlap an thlau mi chung in maw, zeidang account hna in maw fir piak khawh an si. Identity fir khawhnak ding caah atanglei thil hna hi an herh: (1) Min, (2) Chuah nithla; (3) Umnak address; (4) Nu le pa; (5) Telephone; (6) Social security number. Hi thil (6) an theih hnu ahcun computer thiammi hna nih cun identify theft an tuah khawh cang.

Hi "sining fir" (identify theft) hi America minung tamtuk nih kum fatin an tuarmi asi i, kum khat ah minung 11,000,000 renglo nih an ton ti a si. Hi identity theft hi tih a nung ngaingai. Hi sining fir piak ruangah harnak a tong i, court ah a chuakmi mizaza tampi an um.

Cucaah Identity theft cu US cozah nih "crime" (sualnak ngan) ah an chiah. The United State Department of Justice nih an tlaihmi thil a si. Hi identity theft ah hin, a nganpi in a fate tiang aa tel. Laimi nih pawi lo ngai ah kan ruahmi, midang min in telephone hna mah bantuk min in chonh piak tiang aa tel. Cute hmanh ahcun thawng thlak khawh a rak si.

Identity theft hi tih a nung taktak.

Voikhat cu Columbus ah ngakchianu te pakhat kum 10 fai asimi cu Identity theft a tong sual. Cakuat bawm in leiba heh tiah an rak cawhnak cabawm tampi an inn a rak phan. Amah nih cun zeihmanh a tuah lo nain, amah min le sining hmang in midang nih thil a ba in tam tuk credit card in an rak cawk. A ho nih tah credit card a mah min in a sawk ti zong thei lo in, leiba sing renglo a rak ngei. Interview an tuah tik ah, "Ka tih tuk hringhran" tiah a rak leh hna.

Identity theft hi tih a nung tuk. A cheu cu an min in credit card an sawk i leiba tor in an ngei. An mah nih card pakhat hmanh an hmu in an hmang fawn lo. Acheu cu an bank tangka alang in an lak piak hna. Hi bantuk sualnak phun hi, FBI nih sual ngan taktak ah an chiah i, tlaih ding in an kawl peng hna. Asinain a tam deuh cu an thei hna lo.

Kan umnak Columbus ah Lainu pakhat zong atangka 1,500 fai leng an lak piak. Voikhat cu an pa nih, "Pastor, kan nu hi rian a tuan lengmang ko. Atangka hi kan hmang setsai lo. A caancaan ah fangkuahra hna kan hman dah ti lo kan hmang lo. Asinain a tangka hi a karh kho bak lo. Kan hlohnak le kan thei fawn lo. Van kan zoh piakta" tiah a ka ti.

An inn ah ka va kal. Online banking ka tuah piak hna i, an tangka cu ka chek pi hna. Tangka cu tam tuk ai hmang. Hihi na thei hna maw tiah ka hal duahmah tikah a theihmi an rak si lo. $400; $350; $200; $100 tiin a rak i zuk thluahmah. Cucu Duke Energy le Cincinnati Bell telephone company hna an rak si. "Hihi na hmanmi an si maw?" tiah ka hal tik ah, "An si lo?" tiah a ka leh. Bank ah kan kal i, kan hal ter than hna.

Zeimaw zat cu kan hal khawh than hna. Acheu cu alatu company zong kan theih ko hna nain, kan hal kho ti hna lo. A ruang cu bank nih hal piak a hau. Bank kan chimh tik hna ah, thla 3 chung bank statement kan kuat lengmang ko hna. Zeihmanh nan al hna lo caah a dik tiah kan ruah cang. Bank kan phung ah thla 3 chung i zeihmanh alnak a um lo ahcun hal piak ti lo ding timi policy kan ngeih caah kan in hal piak kho ti lo. Na duh le sihni va hlan law, court ah va cuai hna an ti. Court kal le a phupha fawn lo i, tam ngaite a sung.

Voikhat cu keimah zong ka tangka voi 4 an ka fir piak. Ka cawk baklomi an si. A cheu cu New York hna in an rak zuh. Cucu ka cawk baklomi thil an si. Voikhat cu tarnu te cu a tangka 65,000 a hmannak thei lo in a tlau dih. Bank ah an chek tikah "California I uico rawl dawr nih an zuhmi asi?" tiah an ti. Cuka ah uico rawl cu a cawk bal mi a rak si lo. Voikhat cu pakhat pa cu gas station ah meiti a rawn. Tanki khat a rawn. A kal i, a thaizing i bank a chek tikah a tangka 80,000 renglo an rak zuh cang. A lau tuk. A hal cu a hal khawh than ko hna.

Identy theft hi zeitluk in dah an tuah ti tikah, a cheu cu an sining an fir piak hna i, inn hna an cawknak ti a si. Khuaruahhar asi. Mi tambik nih an tuarmi cu, bank tangka lak piak asi. Keimah zong voi tam ngai ka tangka an lak cang. An lak zat in card thlen a hau. A buai taktak. Tar ko hi an ral khun hna ti a si. Voikhat cu tarnu te pakhat cu, ka tangka vialte aa zuk dih ko tiah a ti. An hlat tik cu, meng tam tuk a hlatnak i a ummi company pakhat uico rawl phun a zuarmi nih, a langpar in a credit in an thilri thawng tamtukte an rak i cawknak ti a si. Cu tarnu nih a hloh mi a si hrimhrim lo ti a si.

Acheu cu minung a thi ciami hna kha, ka nung ko cu te. Ka thi lo. An phun mi kha cu midang asi ti bak hna in van hlen hna i, kaltakmi nu le nih ngaihchiat chawng ah an i zumh le tangka hna an kuat hna ti asi. Acheu cu rorah ka ngei i, na kongkam van ka chim law kan thenh ve lai ti te hna in mi an hleng. Hakh ah mipa pakhat a um i, ramdang ummi Judah mi ngaknu phun nih telephone in a van hlan i, US$ tam ngaite a hei kuat ti a si. Hi bantuk minung hi vawleicung ah rel cawk lo ngacha an rak um. Hruh man cawi cawk lo" timi kha amah Laimi hi a si.

Kum chiarte million 11 renglo lengmang identity theft an ton tikah kan tong lai lo ti chim khawh asi lo. Cucaah careltu Laimi zong nih kan ton sualnak hnga lo ding caah, ralring  tein nun le khuasak tuntuk kan herh. Ralrin ding ning cu hitin asi.

1. Social le chuah nithla zumh lo mi pek bak lo ding
2. Na bank le credit kongkau zumh lo mi pek bak lo ding
3. Bank statement le Credit card statement pawl thleh le hmanta dih cikcek lo in hlonh lo ding
4. Na theih fian tuklomi company ah telephone le online in thil cawk lo ding
5. Zumh setlomi minung kha address, min, social, chuahni chimh lo ding
6. Online banking tuah i zarh khat ah voi (2) tal cu bank account chek peng ding
7. Bank statement ah a diklomi na hmuh ahcun a rannak in na bank ah report tuah ding

Identity theft hi pumpak lawng nih tuar si lo in, US cozah zong nih an tuar ve. IRS nih cazin an chuahmi ah 2012 ah hin, minung nih a hman lo ning in tax an file ruangah US cozah nih $20 billion cu kan kham khawh nain, S3.6 billion hi a hmanlomi ah tangka a pek hna ti a si. 2011 ah tax 1.1 million hi a hmanlo ning in file mi an si i, cozah nih $14 billion an kham khawh i, 5.2 billion cu an kham kho lo ti a si. 

Tax tuahtu pakhat lawng bak nih, nih kum khat chung ah tax 5,500 a file i, return hmuh ding a tuahmi million 27 asi. Cun address pakhat a hmanmi cu Bulgaria ram address asi i i, cu address in tangka $490,000 bak cozah nih an khirh ti a si. Chungkhar tampi nih fale kongah a hman lo ning in an file mi zong a tam tuk ti asi. Chim duhmi cu Tax tuah tikah cozah hmanh hi, private nih identity theft an tuah hna i, an i veng kho ve lo tinak asi. Cozah hmanh an i veng kho lo.

Cucaah zeitluk na ralrin hmanh ah, electronic chan ahcun firning le identity theft a san tuk cang caah, na sining le na tangka kha an fir khawh thiamthiam rih. Cucaah thlankhur na luh hlan tiang ralring te in um ko. Zeicatiah "Chaw le va cu heh tiah minung nih an kawl. Asinain a ho nih dah a co lai ti cu an hngal lo"  tiah cathiang nih a kan cawnpiakmi hi, nihin ni ah  a dik chin lengmang!!!


Zohchunhmi Ca

1. http://money.cnn.com/2013/11/07/pf/taxes/irs-fraud/
+






++

Nuva Then Atambik Ram 10

Vawleicung hi minung kan tam chin lengmang. Vawlei ah kan khat chin lengmang. Miphun kip le biaknak kip kan i cawh. Fimnak a thang i, minung duhmi an sermi a karh chin lengmang. Thilri duhnak le tangka duhnak tibantuk hakkauhnak a tam chin. Duhherh a tam tikah rian tam deuh tuan a hau.Rian tam deuh tuan tikah innchungkhar nupi fate he i nuamh caan le zitmuai caan a zawr. theihthiamlonak a karh.

Cucaah nuva tang then hi nikhat hnu nikhat in, vawleicung ah a karh deuh chin lengmang. Thih hlan ahcun kan i then lai lo tiah aamahkhan khawh asi ti lo. Aa daw tuk tiah ruahmi hna zong an i then hna. Vawleicung ram kan zoh tikah, a thangcho tuk lem lo mi ram, Kawlram le Laos tibantuk hna tu hi, nu le va then a rak tlawm taktak. Ram thangcho le ram rum ko hi nu le va then a tam. A ruang cu minung nak in thilri le tangka kha minung tamtuk nih biapi ah an chiah caah asi.

Vawleicung ah ram 194 tluk a ummi lak ah, atanglei ram hna hi nu le va then a tam cemnak ram an si. Khuaruahhar ngai asimi cu, an zate in Krihfa biaknak tambiknak ram an si. Cun Cuba dah ti lo cu ram rum deuh lawngte an si fawn. Abik in ram 10 chung ah ram (8) cu Europe ram an si. Hi nuva thennak nih a langhtermi cu, rumnak, fimnak, dawhnak, thawnnak, nuamhnak le uknak hna nih chungkhar hi afehter lem lo timi alanghter. Hi ram hna hi minung sining in zoh ahcun a sangbik an si ko nain, nuva thennak tambiknak ram asi caah, amuru ah adiklomi thil um dawh a si.


10. United State

Vawleicun g ram vialte lak ah, zeithil paoh tling tein a tuaktanmi ram an si. Nuva aa thi-um mi le aa thenmi zong cazin tha tein an tuak. USA ah nuva aa ummi lakah kum khat tlin hlan ah, zatceu nak uak an i then ti asi.  Cu bu ahcun USA hi nuva then tam lei ah, 10 nak lawng asi rih. "Second 6 ah nuva tuah khat an i then ti asi." Voi tam deuh nupi thimi le va ngeimi hi an i then khun ti asi. A lem hna. USA ah voi 3 nak aa thi ummi dihlak i 73% hi an i then. Then a tambiknak cu Maine, Oklahoma, Oregon le Vermont an si. Bible Beltway timi Texas lei le ka dang Pathian theimi hmun ah then a tam khun ti asi rih. A tlawm biknak cu New York, Hawaii, New Jersey, North Dakota le Massachusetts an si. Nuva aa um mi dihlak i 53% cu then in an dong.

9. France
Europe ram zong nuva then a tam ngaingainak ram asi i, France tu hi pahra chungah aa tel ve. Hi ram hi vawleicungah um a har cemnak ram pakhat asi. Paris khua cu duhnak in, "city of love" tiah an ti nain a chungah dawtnak a um ve lem lo i, France ram chungah nuva then a tambiknak khua asi. Nuva then a tam tuk caah, mipi an i nuam maw? An tluang maw? timi hi cozah an lungre a theihmi a si. Cucaah 2012 ahcun cozah nih nuva then a zawr deuhnak ding tiang in khuakhannak an rak ngeih phah. Khuapi chung nakin khuate lei ah nuva then tlawmte a tlawm deuh. Ram in a chaklei ah nuva then a tlawm deuh i, za ah 55 an i then ti a si.

8. Cuba
Ram sifak ngai a si. Catholic an tam. Communist ram asi caah cozah nih zeizong te an uk i an tawlrel. Nuva thennak a san ngaimi cu khuaruahhar ngai a si. Cozah nih mipi he tiah tanpinak an tuah i, nupi thit tik le honeymoon kalnak ca tiang in cozah ah bawmhnak sawk a si. Nupi thitnak caah lungretheih le thadit ahauh tuk lo caah, a dih dingmi kongah an lungre a thei lo. Fawi tein an i thila. Cu tikah then zong a tam. Nihin ni sining zoh tikah minung tampi cu biakamnak le hnatlaknak ngei bu tein puai tuah ti lo in, pakhat le khat umti sawhsawh kha an duh deuh cang caaah, thennak zong a tam. Za ah 56 an i then ti a si.

7. Estonia
Europe ram, ram fate, hlanlio USSR ah ah a ummi ram asi. Nuva tuah 10 ah tuah 6 an i then. Cuba he an sining aa lo ngai. Ram tampi ahcun nuva aa ummi cu tax an thumh hna i, Estonia ahcun thumh a um lo. Cucaah minung tampi cu, nuva thitumh cu zeidah a herhnak le a miaknak a um ti in an umti sawhsawh. Cucaah thennak a tamnak a si. Za ah 58% an i then.

6. Luxembourg

Europe ram fate a si. Belgium, Germany le France ram karlakah aa tenhmi asi. Minung million cheu lawng an um. Khualtlawng nih an pal ngaingaimi ram a si. Hi ram ah cozah theih tein nuva then khawh asi. Then duh tikah nu zong pa zong kum 21 si bel a herh. Hi ram ah nupithit le vangeih an duh tuk ti lo. Kum 40-49 karlak hi an i then cem ti a si. Za ah 60% an ithen.

5.  Spain

Catholic Krihfa tampi an umnak asi. Catholic nih nuva then a duh lo nain, hi ram ah nuva then a tam tuk tikah, khuaruahhar ngai asi. Catholic biaknak in duhsah tein an i then ziahmah i, 1981 ah cozah nih then duhmi thennak nawl an pek hna. Nuva then a sawkmi an tam chin lengmang ti a si. Biaknak ah an lungthin akal ti lo mi, cozah nih then nak nawl a pekmi hna le naite ah an sipuazi a tlak ngaimi nih nupithit le vangeih tha an pe ti lo. Nupa thitumhnak tuahtu zong an tlawm chin lengmang pinah, sipuazi a tlami nih nupa zong dawtnak a zor deuh ziahmah ve. Za ah 61% an i then.

 4. Czech

Europe ram laicer ah a ummi a si. Vawleicung ah nuva then a tamnak bik ram pakhat ah aa tel. Voikhat cu Europe ah nuva then a sannak bik ram arak si bal. Czech ram pa dihlak  11% le nu dihlak i 13% cu aa thenmi an si. Nuva then duh tikah court ah a ruang chim khawh a herh. Nuva then tikah ho nih dah fale a co hna lai timi kha court ah cai taktak in el a hau. Ngakchia 90% cu nu le tu an pek hna. Za ah 66% hi an i then.

3. Hungary

Caan saupi chung cu, Hungary nuva then a tambikmi ram pakhat asi peng. Court nih thennak aruang tha tein an chim khawh paoh ahcun thennak nawl pek an si. Nu le pa thitumh zong hi a zawr chin lengmang. Nu le pa i thium lo in a umtimi zong hi an tlawm ngai. Hungary pa 10% hi aa thenmi an si. Nu 12.4% hi aa thenmi an si. Aa thiummi za ah 67% an i then.

2. Portugal

Spain ram bantuk in Catholic biaknak an tam cemnak ram a si. Catholic an si ko nain, cozah nih thennak nawl an peknak hna hi kum 100 renglo asi cang. Thennak nawl an rak pek ka hna ahcun, aa thenmi an tlawm ngai nain, atu cu aa thenmi an tam tuk cang. An ram ah hin, nu le va thitumh hi a sang ngai rih. Za ah 68% an i then.

1. Belgium

Europe ram a thangcho timi a langhtertu ram pakhat asi. An tuanbia a rum ngaingai. Innlo lianlian a um. European Union le Parliament zungpi umnak asi caah, Europe thawnnak alanghtertu ram a si. Chocolate chuah ah min thang asi. An ram hi-thlanglei ummi French holh in a hawlhmi le chaklei ummi Flemish (Holland he aa naihnak hmun) holh in a holhmi tiin aa then. An khualipi Brussels cu thlanglei ah a um. Ram chung uknak zong ah an i then ngai caah, cozah uktu ngeilo in ni 535 an rak um bal. Krihfa biaknak a tlak tuk cang caah, nuva then a tam chin lengmang. Nuva tuah 32,000 nih kum fatin thennak ca an rak tuah. Belgium cozah nih, tangdangpawm, vuakden, taksa le thinlung rawknak in tuah le kirtak tibantuk ah thennak nawl a pek hna. Nuva aa thiummi cheu 3 cheu 1 lawng hi, "thihnak lawng nih kan then she" tiah atimi le thih tiang an hmunmi an si.

Nuva then a sangbikmi ram Number One asi i, za ah 71% an i then.

Biafunnak

Laimi zong ralzam kan sinak ram tampi hna hi, nuva thennak a tambikmi ram ah an i tel hna. Innchungkhar nuva hna hi fawi tuk in an ser i, fawi tuk in an i then cang hna. Nuva thitumh le then i, "Sakenhen thilri cawk" tluk bantuk lawng asi cang. Cucaah kan umnak ah nuva then hna pawi in an chiahlo tuk cangmi ziaza hna hi, Laimi nih kan cawn lo ding le an sining uar lo ding a biapi tuk. Kan umnak ram hna nunzia chia hi Laimi zong nih kan i lak sualnak hnga lo, Pathian tihzah bu tein nun ding hi abiapi tuk.

Nu zong nih va le then ngamh tuk le pa zong nih nupi le he then ngamh tuk te hna zong, thil dik lo asi. Zeicatiah, nu le va cu, "Pahnih an si ti lo, pakhat an si cang. Pathian nih a fonhmi hna cu aho hmanh nih then ti hna hlah seh" (Matt.19:6) ti hi Krihfami caahcun kan zulh dingmi phungbia a si.

  Zohchunhmi Ca

1. http://www.therichest.com/rich-list/world/worlds-10-most-divorced-nations

2. "Divorce," World Book, 2000