Wednesday, April 29, 2015

Chin Relief & Development Program Model Farm

CRDP (Chin Relief and Development Program) nih an tuahmi, "model farm" cu, Thantlang in nichuahlei meng 2 tluk a hlatnak, Thantlang-Hakha highway lamkam ah a ummi asi. Lam in atanglei ah a um.  Hmunhma a rem ngaingai. Hi dum hi, Thantlang peng a pakhatnak bik zohchunh tlak tuahmi model farm asi. Lai miphun caah tuanbia pkhat aa tialnak dum asi. CRDP tuanbia hi, atanglei ah ka van thilchihmi a um. Rel duhmi nih a donghnak ah zoh khawh asi.

Model Farm hi ramdang ummi Laimi tampi nih an dirkamhmi asi caah, ramdang in Thantlang a tlungmi Laimi tam deuh nih cun, hi dum zoh lo in an kir hna lo. Hmunhma a nuamh caah le Laimi caah thanchonak a petu ding le fimnak a petu dingmi dum asi caah, mipi nih thazaang pek le tanpi a herhmi dum asi.

Thantlang khua hi Mandalay-Monywa-Gangaw-Hakha-Thantlang-Saisihchuak lampi cungah a ummi a si. Hi Saisihchuak lampi hi India-Burma sipuazi tuahnak lampi asi lai caah, Thantlang zong hi sipuazi center pakhat ah a tla te dingmi khua asi.

CRDP dum umnak, Thantlang hi Lairam chung khua vialte lakah, a thancho a rang bikmi khua pakhat asi. Rang tuk in minung an karh caah, innhmun thar zong tampi an on i khualak lam thar zong tampi an serchuah cang. Hmailei kum 10-15 kar ahcun Thantlang khua le CRDP dum hi aa tlai lai i, hi karlak innhmun hi, a man a fak ngaingai te lai. Nikhat caan khat ahcun, Thantlang khua ah bus service a um te lai i, CRDP dum le Sizung kar hi an suai te lai. Bus service a um te lai i, cu nih cun Thantlang khua hi chanthar khuapi (modern city) pakhat ah a chuahpi te lai.

Thantlang khuapi (Rf. tabclairam.blogspot.com)
Hi tidil hi tilio nak ding caah CRDP dum chungah an tuahmi asi. Laitlang cu hmunhma tha a har pin ah, tii a har ngaimi ram asi. Cu bantuk dirhmun ah atu bantuk in tidil dawh ngaite an tuah khawh tikah, lunglawmh awk ngai asi. Thantlang pengah a pakhatnak bik lio ding in tuahmi tidil asi caah, tuanbia pakhat phurtu asi. Hi tidil thawngin Thantlang khuami zong tilio an thiam pin ah, ngandamnak zong ah an hman lai timi ruahchannak nganpi aum. CRDP caah tangka hmuhnak lam zong pakhat asi kho ve te theu lai tiah ruahchannak a um.                                        

June 14, 2015 i, Rev. Neely Lai Uk catialmi ah, hi tibual in Ks. 250,000 a chuak ve cang tiah ati i, lunglawmh awk ngaingai asi. A hram chuah hau than lengmang lo in, tangka aa mer dingmi asi cang i, ruahchannak a um ngaingai.

Lairam sipuazi hi thang seh ti duh ahcun, Lairam ah tangka aa chawh le a mer a hau. Cuti tangka aa chawh le mernak ding caah, mipi nih tangka an hlohnak ding lam kha tampi tuah ahau i, hi bantuk tilionak te hna, camping center te hna sak, miniature golf course timi golf lentecelhnak le adangdang lentecelhnak tampi in tuah i, mipi nih tangka an hmannak ding lam kawl a herh. Lairam thang seh ti duh ahcun mipi nih tangka hman a hau ve.

                                                             Dum chung sakmi inn le tidil

           
                                                                                     Tidil kam ah an i dinh lio hna

CRDP dum nih tawlrel citnak kong zong, mipi fim an chimh cuahmah lio hna asi. Pathian nih a kan dawt i, kokek tein hi tluk man a thami tawlrel hna kan ram ah a rak keuhter ve. Hi bantuk tawlrel hna hi, kan vawlei le khuacaan he aa tlak ding in, Pathian nih a rak kan ser piak ve mi asi i, lung aa lawm kho tuk. Lungvar le suingun chuahnak, Kachin ram le Shan ram van kan hai ti lai lo. Zeicatiah Kachin le Shan ram suingun hna cu an dih te lai nain, tawlrel baa cu Laitlang in a dih ti lai lo. Laimi kan fim deuh, zuam deuh le tam deuhdeuh in chuah khawhnak tu a biapi mi asi.

Hi tawlrel baa hna hi, Lairam caah lungvar bantuk in asunglawimi kan miphun ro an si te lai. Hi tawlrel baa hi "washabii" timi Japan rawl Sushi he ei chihmi asi an ti. Vawleicung pumpi ah sushi a lar chin lengmang. America le Europe zongah sushi an ei chin lengmang i, nikhat khat ahcun Lairam tawlrel baa hi, ramdang ah tampi a phan te lai i, nikhat khat ahcun "CRDP Brand" zong aum kho te ko lai. Cu hlan ah Lairam in Make in Chinland timi zeihmanh chuak hmanhh hlah sehlaw, nikhatkhat ahcun, "Make in Chinland" timi a chuak ve te lai lo tiah ho nih dah kan chim khawh hnga?

Lairam sipuazi caah bawmtu a si kho hnga dingmi Tawlreba
       
Tawlreba an cin lio
     
Tawleba an cin lio

CRDP dum ah hin, zuatkhalhnak zong an tuah chih i, atu ah titimi ar 600 an zuat. Ni fatin te arti pum 500 lengmang an chuah khawh cang. Pum khat ah ks. 120 ca in tuak tikah, thla khat ah Ks. 1,800,000 arti in an hmuh. A rawl caah, 1,300.000 a dih ti asi. Cucaah an miakmi thla khat ah Ks. 500,000 lengmang hrawng asi cang.

Lairam ah Arti man a fak i, hihi Thantlang mipi caah ahcun an i za naisai lo. Hi nak tam in hmailei ah an zuat khawh ahcun, hi dum hi a mah tein aa mer kho mi dum ah aa chuah te ding asi. Lairam ah hi bantuk in ar zong tampi zuat hi a rak um bal lo i, hihi CRDP riantuannak nih Lairam ah sipuazi thanchonak thilthar a chuahtermi pakhat asi.

Ar zuat a tha ti cu kan theih. Zuat a that cu kan mit nih a hmuh nain, CRDP bantuk in ar titimi tampi a zuami Lairam ah an um rih lo. Cu hlan ahcun Kalaymyo le Kawlrawn in a rami arti kan i bochan nain, hi bantuk CRDP riantuannak ruang ah, Lairam cu duhsah tein "mah tein aa todelh khomi ram" ah aa chuah cang lai timi ruahchannak, CRDP riantuannak nih a kan pek.

Kawlram eidin le Kawl cozah thil chuahmi lawng ah, hngatchan lo in, kan mah te in aa todelhmi Lai ramkulh ah kan i chuah ding zong abiapit tuk. Cucaah CRDP hi sipuazi le thanchonak ca lawng in zoh lo in, miphun politics ca zong ah thazaang pakhat asi caah, mipi nih tha kan pek a herh.

               An hi dot 2 inn ah an zuat hna


                              Ar hi an lian ngaingai





              Ar ti ti liomi 600 an zuatmi



         Lairam caa rumnak chuahpi kho tu Zawngtah

Hipin lei ah tuah ding tam tuk a um rih. Lairam sipuazi caah a tha tuk dingmi Zawngtah cinnak hna zong CRDP nih tampi tuanvo an lak. A ci tampi an erh i, mipi sin ah an zorh hna. Lairam sipuazi zong hi, CRDP thawng in dawt khat a kai than te lai timi ruahchannak a um." Thantlang zawngtah kung cu a thei a tlai hlan in, kung khat ah Kyats 400,000 hna in an cawk chung timi kan theih tikah, lung aa lawm tuk. Zawngtah in millionare chuah khawh asi te lai. Kan ram ah suingun chuak hmanh hlah seh, a dong kho lomi vawlei le khuacaan tha kan ngei i, zawngtah hna zong Lai miphun a kan tungmertu sipuazi ah an cang te lai.


    Zawngtah kheu zong CRDP nih an zuar

Thailand, Cambodia, Laos le Malaysia tibantuk hna zong ah zawngtah cu an ei ngaingai i, Kawlram khualipi hna zong ah an ei ve ding in, Laimi nih duhsah tein luhpi a hau. Yangon le Mandalay minung hna nih zawngtah an einak hnga ding caah, lam kawl khawh ahcun, Lairam sipuazi cu tampi
a thangcho ko lai.

Lairam sipuazi caah a tha ngaingai dingmi "tainamkong kung" te hna zong hi, hi CRDP hmun ah hin aa cing kho ding asi. Thantlang-Hakha motor lampi ah a um caah, mi tampi nih hmuh khawhmi le hmunhma nuam taktak asi caah, hmailei ah ahlunghlai chin lengmangmi dum pakhat asi. Khanghmui le tiamti tibantuk hna zong CRDP dum ah a tha dingmi le amiak dingmi an si hna i, hmailei ahcun hi dum hi, miphun caah lam hmuhsaktu dum asi te dingmi asi.

CRDP hi bawmtu tampi a ngei. Europe, Australia le USA ummi Laimi tampi nih an dirkamhpi. Krihfabu zong in a dirkamhmi tampi an um. Kan mah Krihfabu zong nih thazaang kan pek ngaimi an si. 2013 chungah kan mah Krihfabu chungtel hna le Krihfabu in 2,900,000 kuakap tiang tanpi nak kan rak tuah ve. Hipin lei zongah thazaang pek ding hi, kan i tinhmi asi rih. Hruaitu Rev. Neely Lai Uk, Rev. M Thawng Kam le Rev. Bawi Lian Thawng zong kan sin an phan i, kan i lawm hringhran. CRDP nih 2014 tangka an hmuhmi le hmanmi cazin an kan kuatmi zoh tikah, Lai mipi nih CRDP hi an dirpi taktak timi alang i, tha anuam tuk. Hi program tha tein hmai a kal peng ko ahcun, Lai miphun tampi thanchonak a kan pek te lai timi ruahnak a um.

Mr. Imoto, Dr. Sui Khar le Rev. Neely Lai Uk

CRDP hruaitu hna nih ramdang in NGO bawmtu zong kan herh ko tiah an ti lengmang. Bawmtu ngaingai an ngei rih lo. Hruaitu Rev. Neely Lai Uk zong rethei ngai in an cawlcang lengmang. April 29, 2015 zongah Greater Mekong Sub-region Agriculture and Education Development Center i director Mr. Katshyuki Imoto zong Dr. Sui Khar he an va ton. An mah hi Kawlram le Laitlang zongah riantuan aa timi an si timi thawng kan theih i, tha a nuam ngaingai.

Ramdang bawmhnak zong hi a herh ve nain, minung thanchonak taktak cu chung muru deuh in a rat hmasat caah, CRDP zong hi leng lei bawmhnak lawngah a hngatmi silo in, mah tein aa todel kho i, mi a bawm khomi bu si hram ko seh tiah saduh ka thah piak hna.

------------------------------------------------------------

Chinchiah

1. Hmanthlak hna hi www.chinlandtoday.com in le CRDP hruaitu Rev. Neely Lai Uk nih a kan kuatmi email chung in lakmi an si.

2. CRDP tuanbia tam deuh theih ahcun www.crdplairam.org ah rak lengte.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


Atanglei hi CRDP tuanbia tawi Rev. Dr. C. Duh Kam nih a tialmi asi. Amah hi CRDP dirhnak ding caah hruaitu hmasabik le dirhtu pakhat asi.


CHIN RELIEF & DEVELOPMENT PROGRAM (CRDP)
Coordinator: Dr. C. Duh Kam, 6709 Sandpiper CtFrederickMD 21703;

Ph: 301-620-7618; Emailcduhkam@... 

***Tho Usih law Sa Usih***              


Hramthoknak:

            Pathian nih vulei cung miphun dang he aa tluk te in Laimi hi a kan dawt ko.  Nain, kan ram uknak tthat lo ruang ah pumsa le thlarau in vanchiatnak faktuk kan tong. Lairam ah a tthudir mi kanmiphun hawi hna harsat le sifahnak kong ruah ahcun lung a fak ko.  Vulei lei in kan si a fak. Thlarau lei in Lairam vailamtah tung vialte hmanh phawi piak dih kan si.  Kan Lairam zoh tikah mitthli tla in ttah lengmang ding in a um cang.  Kan leilung nih a chia. Nilin le ruahsur zong hual lo in rianttuan len zong ah tlang lo tuah in pawcawmnak a chuak kho ti lo.  Kumchiar te paam lengmang a si cang. Cu caah, kan miphun hawi hna bawmhchanhnak kong ruat tti ding in Thantlang peng chung upa minung 14 cu May 29-30, 04 ni ah Pu Roland Maung Inn, Washington, DC ah tonnak kan ngei.  Lairam tthanchonak caah paambawmhnak long si lo in tthanchonak zong hi tuah ding in saduhthahnak kan ngei.  Thantlang khua ah bochan mi pastor le upa hna cu July 5, 04 ni ah tonnak an ngei ve.  Thantlang ah an tuah cia mi Paambawmhnak (Relief) prokrem long si lo in, Tthanchonak (Development) prokrem hi tuah chap ding in hnatlaknak an tuah ve.  Kansaduhthahnak aa khat. Cu caah, Thantlang peng in thok i Lairam hmunkip ah rianttuan ding in Chin Relief and Development Program (CRDP) cu thok a si. Kum khat ca long si lo in, kum caan saupi ttuan peh zungzal ding in ser mi buu asi.

Rianttuannak Tungtlang:

CRDP Officers:

Coordinator: Dr. C. Duh KamWashington, DC
Treasurer: Salai Siang DunWashingtonDC
Member: Pu Mang Cung NungWashingtonDC
Member: Dr. Ceu Lian Thang, DallasTexas
Member: Pu Siang Awr, DallasTexas
Member: Pu He Lian, Battle CreekMI
Member: Rev. Khua Tin Thang, Battle CreekMI
Member: Pu Van Ceu UkIndianapolisIN
Member: Pu Than Chawn, IndianapolisIN
Member: Pu Phun Tling, Salt Lake CityUtah
Member: Pu Ngun Cung Lian, VancouverCanada
Member: Pi Sui Chin, OttawaCanada
Member: Pu Thang Rem, JacksonvilleFlorida
Member: Dr. Hai Vung Lian, DaytonOhio

State & Region Rianttuannak
1. Battle CreekMichigan                        
Rev. Khuatinthang Hlawnceu                                 
Pu Hmun Sang Uk                                       

2. IndianapolisIndiana
Salai Thla Hei
Lg. Dawt Chin

3. DallasTexas                                          
Salai Ni Thang                                                          
Pu No Kham                                                 
Pu Van Uk Cung
Pu Khua Hup, Fort WorthTexas                                        

4. WashingtonDC
Tv. Win Myint
Tv. Nun Uk Cung
Tv. Thomas Tuan Bawi Lian
Tv. Lian Mawng
Lg. Ngun Tha Len

5. Florida StateGeorgia, South Carolina & North Carolian                    
Pu Thang Rem          
Pu Uk Ling                                        

6. ColumbusOhio
Pu Tha Lian Cung

7. Kentucky & Cincinnati Area
Pu Tluang Khar

8. Wisconsin State
Pu Bawi Kung

9. VancouverCanada                              
Pu Zahuda
Tv. Ceu Hmung Lian                                    

                                               

10. KitchenerCanada:
Pu Van Nun Thang
Pu Ral Lian Kap

11. OttawaCanada                                               
Pi Sui Chin
Pu Peng Thawng
Pu Ngun Kulh                                                                                   

12. ReginaCanada
Tv. Joseph Sui Uk Lian

13Japan
Saya Ngun Thawng Lian

14. Denmark
Pu John Za Iap
Pu Za Uk Lian
Pu Ngun Hu Hlawnching
Pu Chan Thawng Ralmang
Pu Daniel Bual Hup

15. Norway                                      
Tv. Cung Cem Bik                                         

16Malaysia
Rev. Lal Pek Lian
Pu Lian Hei Cung

17. South Korea
Pu/Pi _____________

18: Australia                                                
Pu Min Cung Nung                                      

19. New Zealand
Pu Ni Kam Thang
Pu Pa Pum

Thantlang, Chin State
Caantling riantuantu: Pastor Tial Chin Thluai, Secretary

Tinhmi:

            Kan Lai miphun hawi hna tihal le rawlttaam in an um lio ah bawmhding, le Lairam tthanchonak caah Thantlang peng in thok i, Lairam hmunkip ah rianttuan ding.  

Paambawmhnak (Relief Program):

            Thantlang peng faktuk in kan pam lio ah Pambawmhnak Komiti, Thantlang nih ramdang khuasa Laimi sinin an hmuhmi bomhnak, Myanmar Baptist Convention (MBC) le Myanmar Council of Churches (MCC) bomhnak phaisa kha ahram ah ser in Kawlrawn ah facang kha an cawk i, amiak tam la lo in Thantlang ah an zuar. Hi Pambomhnak Komiti cu TABC riantuantu hna, biaknak dang upa le Thantlang khua upa hna tel in sermi buu asi.  Hi riantuannak nih Thantlang khua, Zophei, Hriphi peng, Bualpeng, Vailamtlang, Zahnaktlang, Vanzangtlang le Khuahringtlang in minung tampi cu rilcat a peh tawn hna.  Hi Paambomhnak (Relief) cu pehzulh zungzal ding ah kan saduhthah le thlacamnak asi.


Tthanchonak (Delvelopment Program)

            Hi Tthanchonak (development) cu 2004 in ttuan kan thok.  Laimi hi sifahnak sal in kan luat khawh nak hnga, kan ram he a tlaakbik mi   “a hmunmi tlanglo tuahnak” kha kan ttuan hmasa. Riantuan ding mi kha ruah tthan lengmang ding asi lai.

Ahmunmi Tlanglo Tuahnak:

Ahmasabik ah, a hmun zungzal ding mi tlang sang cung facang cinnak kha Thantlang peng khua hleikhat ah kan hniksak.  Kum thum kan kal tikah facang long si lo in, Lairam vawlei nih a chuah khawh mi thlai ti paoh cin khawh ding mi “ahmun mi tlanglo tuahnak” hi a tthabik in a lang.  Lopil ttha deuh paoh kha sattil nih rawk lo ding in thirhling in an kulh lai i lo kan tuah lai. Zochunh awk tlak duum pakhat hi Thantlang ah i tuah kho sehlaw CRDP rianttuannak caah phaisa hmuhnak zong a si hnga tiah ruah cuahmah lio a si.  Hi CRDP rianttuannak nih Lai lei khuasa mi tampi an hna a ngam ter hna.  Ramdang um kan fa le nih an kan dawt ko ti kha an hngalh.    

Lam le Hunchonak

            Lairam, abikin, Thantlang peng nih kan van a tthat khunnak cu ram ser duhnak thinlung kanngeih mi ruangah a si.  Kan cozah tthat lo tuk bu ah, kanmah te in kan pengtlang ser kha kan i zuam hna.  Tlangkip ah jeep lam a pem dih cang.  Kanmah tein kan cawhmi lam hna nih a kan tthancho ter cang.   Kan van a tthatnak cu India-Myanmar Highway hi Vanzangtlang in a kal ding a si.  Hi hiIndia cozah nih a cawh dih lai.  Hakha tiang hna lam ttha pi in a kan serpiak ahcun a ttha chinchin hnga.  Hakha-Hmandaw lam a pem in cun Thantlang peng nih Kawlrawn rawl cu awl tein kan ei khawh cang lai. 

 Hi India-Myanmar Highway long si lo in, Lairam-Mizoram Inter State Highway tampi ngei kho ding kan si fawn.  Mizoram lei in ramri tiang lam an phan dih cang.  Ramri ah kan herh mi thil, hnipuan le eidin vialte zong aa chan kho ding kan si.  Cu lam hna cu:
  1. Khuahringtlang Inter State Highway
  2. Vanzangtlang (India-Myanmar Highway)
  3. Zahnaktlang Inter State Highway
  4. Vailamtlang Inter State Highway
  5. Bualpeng Inter State Highway
  6. Hriphi peng Inter State Highway
  7. Zophei Inter State Highway
  8. Bawipatlang Inter State Highway

 Paambomhnak (Relief) riantuannak in Kawlrawn rawl cu khuate kip nih man awl deuh in an ei khawh cang.  Khuate ah kan cinthlak khawh mi paoh cu Kawlrawn le Mizoram ah kan zuar khawh lai.  Mah zuamnak bak in hi tluk lam ttha kan ngeih khawh ahcun, cinthlaknak kan ttuanmi zong hi tlam a tling hrimhrim lai.  Hi riantuannak kan tlamtlinh ahcun Lairam dihlak nih pawcawmnak caah kan hman khawh te lai. Lairam nih a chuah khawh mi ti rawl kha kan cin lai. Kan ei khawh lo mi ti rawl kha ei kho ding in Laimi thinlung ah lut lak in chim rel kan i zuam lai.  A hmun mi lo kan tuah tikah kan lopil le thingram an hmawng tthan lai.  Hi riantuannak cu Thantlang peng in kan thok.  Zohchunh awk tlak tein kan tuah khawh ahcun Lairam dihlak ah tuah duhnak an ngei cio te lai.  Hi cinthlaknak long si lo in, kan miphun hawi nih an herh bik mi ngandamnak le fimnak rian dangdang zong  kha kan ttuan khawh caan a um te lai.    

Hi bantuk in rian kan ttuan tikah lo le thlai hna long khi mitthlam ah cuanter ding a si lo. Kan khua le hmunhma cio ah a dir tti mi miphun hawi hna khi mitthlam ah cuanter ding kan si. Rianttuanttinak thlarau kan ngeih mi nih hmailei ah thil ttha tampi a chuah ter lai ti zong ruah kanhau ve.

Chungtel Sinak:

            Lairam tthanchonak caah Thantlang peng in kan thok nain, Lairam dihlak ah rianttuan ding kha saduhthah asi caah tel a duh mi paoh tel khawh asi.  Thantlang Paambawmhnak (Relief) ah aa tel mi tlang paruk Hriphi peng, Bualpeng, Vailamtlang, Zahnaktlang, Vanzangtlang le Khuahringtlang chung minung dihlak hi CRDP rianttuannak ah a tel cia in ruah kan si.  Hi riantuannak ah (1) Kamlo member ah kumkhat $100.00, le (2) Lungtho member ah kumkhat $50.00 he tel ding in chungtel sinak phun hnih in kan tthen.  Kan miphun hawi hna caah lungfah le saduthahnak a ngei mi nih cun hi nak tam deuh hmanh a hlu kho nan um ahcun saduhthah a tling chinchin hnga. Sifah harsatnak vialte a temtuar mi Laimi miphun dihlak hi kanmah thisen khat u le nau bantuk in kan zoh khawh hna i, nu le pa nih an fa le kha an kaa chung rawl an kan chuahpiak bantuk in, kan miphun hawi dawt hna caah kan kaa chung rawl chuak piak ve ding in kan ruah khawh ahcun,  hi riantuannak ah kan thawh mi cu kan lunglawmhnak sangbik asi te lai. “Lairam nih nangmah thengte an herh.”

Sawmnak:  Pathian nih kan ruah bal lo ning in lam a kan hruai.  USACanadaEuropeAustralia, New Zealand le Asia ram ah Laimi thawng tampi kan um ve  cang.  Hi dirhmun ah a kan phanhtertu le pumsa le thlarau in thluachuah vanluhnak tampi a kan petu Pathian min kan thangtthat.  Kantinco mi thluachuahnak hi Lairam ah harsa tein a tthudir mi kan miphun hawi hna caah hmang hna usih.  Hi riantuannak ah na thinlung, chawva le thlacamnak he tel ve ding in kan sawm. 

“Lairam hi Eden duum ah kan ser lai.
 Tho usih law sa usih!”


Dr. C. Duh Kam
Coordinator
Chin Relief and Development Program (CRDP)








Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho

Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....