Thursday, July 28, 2016

Colubus "Free Clinic"

USA hi ram tha taktak a rak sinak cu, khuakip ah sifak santlai lo caah "Alakka in i zohter khawhnak sekhan" hi tampi a rak um. A caan belte cu hngahngan hna a hauh deuh tik le a tuan tuk in kal ahau timi bantuk hna asi caah, harsatnak tete cu a um ve nain, acheu cu appointment lak khawh an si i, a zia ngai fawn. Mit, haa le chonh khawhmi zawtnak le zeidang damlonak alakka sekhan hi tam tuk a rak um. Cucu USA a thatnak le a sunlawinak pakhat asi. 

Ngandamnak lei zohkhenhnak hi a man a fak tuk nain, free in tampi an tuah piak hna. Cozah nih a dihmi cu a liamh than tawn hna. Free clinic pawl hi an i dannak pakhat te cu, mi cungah dawtnak le zaangfahnak an ngei. Dawtnak taktak in timhtuahmi asi caah, an hmurka a tha ngaingai i, lungthin zong zaang an damter ngai. 

October 4, 2008 in Columbus ah kan pem i, Kawlram in a rami refugee tam deuh cu medicaid an ngei hna i, sekhan piah a fawite. Asinain medicaid ngeilomi caah free sekhan hi a rak herh tuk ve. Columbus hi Laimi caah nun a fawi ngaingaimi khua pakhat asinak cu, rian a tam pinah rian an tha ngai. Inn hlan man aa deng, lamsul atha; sizung le sianginn an tha. Khua a thianghlim i, "crime" a tlawm. Khua chung bus system a tha i, umkal a fawi. 

Cupin ah a that khunnak cu "Free clinic" hi a tam tuk. Sizung lianlian le sizung tha tampi a um caah, zohkhenhnak a fawi. Cun Ohio State cozah nih medicaid a tuahmi zong hi a rak tha tuk. State dang ah medicaid a hmu ballomi zong Ohio ah medicaid a hmumi tampi an um. 

Cucaah Columbus hi USA khua vialte lakah refugee tambik an phanhnak khua pakhat ah a tla ve cang. Atu ah Somali ram refugee hi 40,000-50,000 an um lai ti asi. Africa in Nigeria, Gana, Liberia, Eritrea, Jiboti, Ethiopia, Rawanda in tam ngai an um rih. Cun Iraq, Syria le Palestinian le Russia refugee zong an tam ngai rih. Cun Botan le Nepal ram in refugee hi 15,000 leng an um lai ti asi, Kawlram cun 1,000 kuakap lawng kan um. 

Atanglei hna hi Columbus i Free in i piah khawhnak Free Dental Clinic le Free Eye Clinic pawl an si. A cheu cu insurance ngeilomi pawl piahnak lawng asi. A cheu cu fee ah $5; $10; $20; $40 tibantuk tete lawng an lak hna. A cheu cu sii zong free in an pek rih hna. Hihi Columbus khua i khusak tuntuknak ah thin a phan lo ning le hna a ngamnak thil pakhat asi. Zawtfah tikah insurance ngeih lo zongah phan ding a um tuk lo. 

Hika website ah mit, haa, chonh khawhmi zawtnak le zeidang damlonak free sekhen vialte a um dih:

1. Haa piahnak http://www.freedentalcare.us/ci/oh-columbus
2. Mit le naupawi le zeidang damlonak http://www.publichealth.columbus.gov/

Top 9 clinics in or near Columbus

1. Vineyard Free Health Clinics - Dental Clinic

Vineyard Free Health Clinics - Dental Clinic
6000 Cooper Road
Columbus, OH - 43081
(614) 259-5428
Clinic Full Details
Dental exams, fillings, extractions & cleanings. No bridgework, orthodontics or dentures. Does not provide on-going care. Must be uninsured. No Medicare or Medicaid & at or below 200% of poverty level. Christian affiliated. Must call for an appointment. By appointment only. We provi

Clinic Full Details

2. Parsons Avenue Dental Center

Parsons Avenue Dental Center
240 Parsons Ave.
Columbus, OH - 43215-5331
614-645-7487
Clinic Full Details
Our hours of operation are Monday through Thursday 7:45am until 4:30pm and Friday 8am until 3pm.Clinic will see dental emergencies at 7:45am daily on a first come, first serve walk-in basis. You will need to have the following with you: Photo ID, either proof of income or a dental insurance card, an
website
Clinic Full Details

3. Lower Lights Christian Health Center

Lower Lights Christian Health Center
1251 W. Broad Street
Columbus, OH - 43222
(614) 274-1455
Clinic Full Details
Limited dental services available to health center medical patients. Sliding Fee based on income for the uninsured. Dental minimum fee is $ 20.00.

Clinic Full Details

4. Vineyard Free Health Clinics - Fifth Avenue Dental

Vineyard Free Health Clinics - Fifth Avenue Dental
171 East 5th Avenue
Columbus, OH - 43201
(614) 259-5428
Clinic Full Details
Walk-in clinic for residents of any zip code. Must be uninsured, no Medicare, no Medicaid, & at or below 200% of poverty level. Patients will be seen on a first come, first served basis. Dental exams, fillings, extractions and cleanings. No bridgework, orthodontics or dentures. Does not provide on

Clinic Full Details

5. Vineyard Xenos Fourth Street Free Dental Clinic

Vineyard Xenos Fourth Street Free Dental Clinic
171 E. 5th Avenue
Columbus, OH - 43201
(614) 259-5428
Clinic Full Details
Routine dental exams including x-rays, cleanings, fillings and some (limited) extractions. Generally, we will not do wisdom teeth extractions. No bridgework, orthodontics or dentures. Hours: Every Thursday. Patients need to call & schedule an appointment Walk-ins will be seen if spots are availa

Clinic Full Details

6. West Side Health Center Dental Clinic

West Side Health Center Dental Clinic
2300 West Broad Street
Columbus, OH - 43204
(614) 859-1830
Clinic Full Details
Franklin County residents only. Low cost dental care. Fillings, exams, cleanings and extractions (no wisdom teeth). Medicaid and private insurance accepted. Sliding Fee Scale based on household income. To qualify for the sliding fee, you must bring 2 current pay stubs (within the last 30 days) or S

Clinic Full Details

7. Stowe Baptist Church Emergency Dental Care

Stowe Baptist Church Emergency Dental Care
911 South Parsons Avenue
Columbus, OH - 43206
(614) 443-1120
Clinic Full Details
Emergency dental care (Extractions only). Donation of at least $10 per extraction requested. First come, first serve on Monday nights. (Usually the first 12 persons are seen). Door will open at 5 pm for the waiting room. Call Mondays if you need information.
website
Clinic Full Details

8. East Central Health Center Dental Clinic

East Central Health Center Dental Clinic
1180 East Main Street
Columbus, OH - 43205
(614) 645-5541
Clinic Full Details
Franklin County residents only. Low cost dental care. Required co-pay for the uninsured will be explained at the time an appointment is made. Accepts most health care insurances and Medicaid. By appointment only.

Clinic Full Details

9. Capital Park Family Health Center

Capital Park Family Health Center
2365 Innis Road
Columbus, OH - 43224
(614) 416-4325
Clinic Full Details
Hours: Monday - Friday, 8:30 a.m. to 5 p.m. By Appointment Only, No Walk-ins.
website
Clinic Full Detail
------------------------------------------------------------------------------------------------
Biadonghnak

Free tein mi a zohkhenhtu hna cu kan caah "Good Samaritan" an si. Pathian nih thluachuah pe ko hna seh.



Monday, July 25, 2016

CANCER A Chuahter Khotu Eidin

July thla chungah USA ah, Lainu nusaltha pahnih nih cancer in mual a kan liamtak. Lairam, Kawlram le USA ah Laimi cancer zawmi kan tam chin lengmang. Vawleicung ah cancer zawtnak hi a karh chin lengmang. Hi tluk in cancer zawtnak a karhmi le mithi an tammi hi a ruang bik cu zukhmawm ruang le eidin ruangah asi an ti.

Cancer tambik a chuahtertu tiah an ruahmi thil hna cu, "cakuak (cigarette) phunphun, sadah, khaini, kuva, tikor le khuahsi phunphun an si." Cancer in athimi dihlak i 30% cu khuahsi cakuak ruangah asi an ti. Pa thin-cancer thimi 87% le nu 70% cu khuahsi cakuak ruangah asi an ti.

USA ah minung tambik an thihnak zawtnak hi (10) a um. USA i minung a thimi dihlak i 75% cu cu zawtnak phun (10) ruangah asi. Mi tambik an thihnak zawtnak cu "Lung zawtnak" (heat disease), cancer le atanglei cuap zawtnak deuh asi an ti. USA mithi dihlak i 50% cu hi zawtnak phun (3) ruangah asi ti asi. USA hi doctor sang bik, sizung sangbi, hriamnam sangbik an ngei ko nain, hi zawtnak hna in a thimi an tam chin lengmang. Cucu zeiruang dah asi hnga timi an ruah tikah, an puhmi cu "an eidinmi tirawl le nunning" ruang ah asi lai" ti asi.

Minung kan nunnak ah a biapi cemmi cu "ei le din" asi. Kan ngandamnak zong hi, za ah 95% cu zei tirawl dah kan ei-din? Zeibantuk rian dah kan tuan? Zeitindah kan thutdir? Zei bantuk thli hnawm le thli thiang dah kan dawp timi cungah aa hngatmi asi.

Cuaah kan eidin mi thil hna hi ralrin taktak a rak herh. Zeicatiah minung cu Jesuh chim bang in, "Lenglei a chuaklei nih a thurhnomh ter lo i, a lut le nih a thurhnomhter." Kan chung a thurtertu taktak cu a lutmi thil an si. A chuakmi an si si lo. Jesuh nih hi bia a chimmi hi ruah tik ah, "Vawleicung doctor tha bik pakhat a rak si" tiah ka ruah. Zeicatiah tu chan doctors thiam sang bikbik nih an timi cu, "Minung taksa chung zawtnak phunphun, cancer tibantuk hna hi, kan chung ah a lutmi thil ruangah an si deuh" tiah sii lei scientist nih an zumh.

Zeicatiah kan chung ah a lutmi thil-eidin- phunkip ah "sivai thalo" (toxin) hi aphunphun an i tel. Cu thil hna cu, leng ah an chuah ahcun a thiang ko nain, leng ah chuak lo in minung taksa chungah an i tap ahcun, cu thil hna nih taksa le thisen kha duhsah tein a ciah i a hrawh i, a caan a phak tik ahcun minung caah rawhnak an rak si.

Cancer hi a semka ahcun a fakmi zawtnak an si lo caah, a theih a har ngaingaimi zawtnak asi. Biatak tein zawt van theih tik cu thlawp awk thalo in caan a rak luan caan hna aum. Cucaah cucu tih a nun tuknak asi i, mi zong nih an i thlawp khawh lo nak asi caah, USA hmanh ah tha tein an damh kho tawn lo.


Angan dammi (Keh) le cancermi "Thin" (Orh)

Ruah a herhmi cu zeipoh hi kan ei ahcun kan ei khawh men ko lai nain zeipoh hi kan caah a thami le damnak an rak si lo. Kan duhmi thil le a thaw in kan ruahmi paoh zong damnak tirawl an rak si lo. Cucaah tirawl eidin tikah, kan caah a tha lomi le chiatnak a chuahpi khotu cu biatak tein hrial a herh. Kan duh tukmi le hawt tukmi an si zongah hrial a herh.

Laimi cu research (hlathlatinak) a tuahmi miphun kan si rih lo i, nihin ni tiang bak hi, kan eimi tirawl ah zei dat dah a um? Zeibantuk dat chiakha dah aa tel? Zei dah ei ding le zeidah hrial ding timi hrimhrim kan thei kho rih lo. Ram fimmi le ram rummi ahcun, an eidinmi tirawl chungah zei thil dah aa tel timi kha tha tein an hlat i, ei ding cu an duh lo zong ah an ei i, hrial ding cu an duh zongah hrial kha an i zuam.

Eidinmi kong hlathlainak ahcun USA hi a cak taktak ve mi ram asi nain, an ram hi cancer zawtnak a tam biknak ram pakhat asi. Nihin ni ah USA doctor te an lung a hrin cangmi cu ni fatin an eidinmi tirawl le zukhmawm an hman tukmi ruangah cancer hi a tam tiah an ruah. Zeicatiah cancer a chuahter khotu dat hi zei bantuk dat dah asi timi an theih khawh i, zei bantuk tirawl ah dah cancer a chuahter khotu dat tam bik timi zong an theih.

USA ah research an tuahmi ah an hmuhmi cu atanglei eidin hna ah hin, cancer zawtnak a chuahter khotu dat "carcinogin" tam taktak aum tiah an ti. Cu hna cu mipi nih hrial a herh tiah doctors te nih ruahnak an pek hna:-

1. GMO Foods.

USA eidin tam deuh cu an mah cikor kokek taktak si ti lo in, heh riah remh le ser chawm in a chuakmi eidin deuh an si cang. A than duang sehlaw tirawl chuah tam seh tiah ser chawm deuhmi an si. USA ram pumpi fangvoi le pe zah 90% cu sersiam chawmmi an si. Hi hna hi cancer chuahtertu eidin ah an chiah.

2. Microwave Fangvoi Puah

Fangvoi cu GMO Food pakhat asi. An tlawrternak thauhang (oil) ah khin "diacetyl" timi aa tel i, cucu minung caah toxic (sivaichia) pakhat asi.

3. Canphio Dur Chiahmi Eidin

Canpio dur tam deuh cu an pehnak ah khin "BPA" timi "bisphenol-A" timi dat aa tel. Cu dat cu zuu ah an hniksak tikah, a thluk thi-hri (cell) ah nincanlonak a chuahpi ti asi. Plastic funmi eidin, tii dur an pehnak le haa sernak an hmanmi thilri hna ah BPA tam ngai aa tel ti asi.

4. A Senmi Cawsatit Meikhanghmi

Cawsatit mei in khangh dikah achungah a ummi dat aa thleng i, cancer a chuahter khotu dat "carcinogen" (heterocyclic aromatic amines) timi tampi a chuahter ti asi. Tha tein chumh ahcun cu dat cu a chuak lo nain, mei khangh tikah a chuak ti asi. Barbacue rawhmi te hna zong hi, cancer chuahnak caah thapetu an si.

5. Refined Sugar (Thanthling thlumtermi)

USA ah cancer tambik a chuahtertu ah an ruahmi cu "high-fructose corn syrup" (HFCS) timi asi. Hi an thlumtermi tirawl hna hi, minung taksa chung cancer cell thantertu an si ti asi.

6. Cite Phulhmi Zilpum le Meikhutmi Eidin

Hi eidin pawl hi an i rawknak hnga lo ding caah, "nitrates" timi an telh chih. Hi dat hi tampi ei lengmang i, taksa i aa khawn tuk tik ahcun, si-vai ah aa cang i, taksa rawhnak an si. Meikhutmi sa hna hi a lin taktak in chumh than tikah tih a nung chinchinmi nitrates aa chuak chinchin i, minung caah tih a nung chinchin. Cite phulhmi zilpum (pickle) le sacar le hmathak car tiphun paoh hi, cancer chuahnak ah tha pemi an si.

7. Soda le Carbonated Tiihang

Hi hna hi, high-fructose corn syrup (HFCS) le chemicals phun tampi cawh in sermi an si. Vitamin pakhat hmanh a um lo. Taksa chung i a um ciami vitamin tu kha an hrawh. Minung ngandamnak caah a chiakha taktakmi an si. "Diet" tiah an tial tik ah, cucu zeidah asi tiahcun, "aspartame" timi dat eidin chih khi asi i, cucu "zu thahnak sii" i an hmanmi tluk in a chiami dat asi.

8. Changvut Rang
   Changvut facang hi changvut rang i an ser tikah, a chung ah a ummi kokek          vitamin vialte an lak dih i, a eitu hna duh ding tein an ser. Changvut rang i a ummi nih, taksa chungah a herhmi 'insulin" ah nincanlonak a chuahpi i, cu nih cun cancer chuahnak ah a kalpi khawh.

9. Zuatmi Nga
Ngakhur ah nga hi tet taktak in an zuat hna. USA i Salmon nga 60% cu zuatmi ngakhur in a chuakmi an si. Cu nga pawl cu an taksa a dam i an vunhawng ah rungrul a kailo nak ding caah, cancer chuahter khotu "carcinogen dat aa telmi chemicals, rungrul thahnak asii-antibiotic le pesticides- an pek hna. Minung caah aherhmi vitamin Omega-3 cu an ngei fawn lo.

10. Hydrogenated Oils

Anhringso in sermi mehkionak thauhang (oil) tampi cu an rim a that i a thawtnak hnga ding caah, sii an paihmi hna an si. Amah thauhang (oil) in chemical an zuh i chemical dang an cawh. Cun minung caah a tha lo ngaimi Omega-6 dat an cawh than i, cu thil nih cun minung taksa chung i "cell" umtuning kha a thlen ti a si. Cu nih cun cancer lei ah minung hi a hruai khawh ti asi.


Biafunnak

Mirang phungthluk ah, "Nangmah cu nangmah caah doctor tha bik na si" ti asi. Hi ca na rel dih in, "Keimah cu keimah caah doctor tha bik ka si" ti theih a herh. Na eidinnak kongah ahohmanh nih nawl an in ngeih lo. Nangmah te nih nawl na ngeih. Cucaah tu chun ni hi, na caah duh thimnak ni asi. Cancer chuahter khotu tirawl maw na eidin rih lai? Na hrial lai dah? Cucu nangmah ah nawl a um ko!









Monday, July 18, 2016

ECBC Ohio Certual le Mino Cawlcanghnak

ECBC Church School Picnic
 ECBC, Columbus, Ohio hi 2009 ah dirhmi Krihfabu asi. Nihin ni ah kum 8 nak a chung a luh lio asi. Pathian nih vawlei acre 15 renglo, hmunhma tha taktak a kan pek. Certual World Cup tia asimi pakhat le ngakchia deuh chuihnak pakhat le volley ball benh khawhnak rawn kaupi a um um.

Cu ka hmun ahcun CYO Bawlung zuamnak, CCSO Cub, Church School Picnic le Gospel Team rami he hawikomhnak hi kum chiar te tuah peng asi. Kan nu le nih thlacamnak ah an hman. Pumpak nih tlangkai bantuk in thlacamnak ah an hman. Kan fale nih bawlung zanlei chiar cinhnak ah an hman. An i nuam tuk i, hi vawlei cu a sunglawi taktakmi vawlei asi.

USA ummi Laimi caah kan taksa, thinlung le thlarau in aa lawmmi kan sinak hnga ding caah cun, vawlei kan ngeih bak a herh. Ngeih tik zongah a bi tukmi silo in a kau taktakmi ngeih kan herh. Zeicatiah minung cu vawlei he aa tlaimi kan si. Bible chan zoh tik zongah, minung cu vawlei, tlang, tiva, nelrawn, horkuang le tibual he aa tlai pengmi an si i, cu thil vialte cu "an thlarau thawnntertu le Pathian thluachuah an relnak le Pathian an i tonnak" an rak si. Pathian sunparnak an hmuhnak a rak si. Cu an vawlei cu an Bethel ah rak cang. An temple hmun ah an rak cang. Rai an thawinak le Pathian an biaknak hmun Bethel an rak si.

ECBC zong biakinn hmun Bawipa nih  akan pekmi hi kan caah Bethel asi. Kan raithawinak asi. Bawipa he kan i tonnak, a sunparnak kan hmuhnak le a thluachuah kan relnak, thla kan camnak le taksa thinlung thlarau kan i lawmhnak hmun ah a cang ve. USA Laimi nuam tein khua kan sak i, kan i lawmh khawhnak ding caah, vawlei ngeih kan herh. Cucaah hmunkip ummi Laimi nih kan ruah awk le tuaktan awk cu, kan umnak khuaram ah Laimi hmun ko u sih kan ti ahcun, vawlei acre 15 nak tang tolh lo cawk cio zuam hna u sihlaw, cucu kan miphun a fehnak le kan thawnnak asi lai tiah ka ruah.

Hi hmun nih hin kan taksa, kan thinlung le thlarau hlihphuahnak tam tuk a kan pek i, ECBC chungtel ca ahcun a sunglawi taktakmi vawlei asi. Hi hmun hi, kan mino hna nih Mino Ministry an tuahnak hmun asi. Children's Ministry cu Pathian rian vialte lakah a biapi cemmi asi i, hi hmun hi kan church member caah Mission Pipa taktak kan tuannak hmun asi.

Hi hmun ah kan fanau le zeitluk in dah an i nuamh timi hi chim awk a tha lo. July 16, 2016 ah Church School Pinic kan tuah. Hi hmun hi Pathian bia an cawnnak, an i komhnak, an i dainak, lentecelhnka le an i nuamhnak hmun asi. Hi hmun a phanmi ngakchia cu, "Taksa, thinlung, thlarau damnak an hmu ko."

Zeitluk in dah an i lawmh timi zohnak ding caah, an cawlcanghnak hmanthlak tlawmte ka tar. Hihi an tuanbia pakha asi ve.

Kan fale nuamhnak Certual 

Fale Nuamhnak Certual

Displaying image-0-02-01-38ca09a5f289d6050c1942675adccec61b7ed921a2d4a2c15ec51b6caa430b87-V.jpg
Displaying image-0-02-01-38ca09a5f289d6050c1942675adccec61b7ed921a2d4a2c15ec51b6caa430b87-V.jpg
Ngakchia nih hruaitu hnu cu zulh a si zungzal

Ngakchia cu cawnpiak an ngai ko

Hruaitu cu an lak i tel ve hi rian asi

Huam maw huam lo in zuam zong a tha ngai ve

Zuam asi nain khua dang zong ruah pah khawh asi

zuam ve kha nuamhnak asi

Zuamnak cu teinak hmuhnak asi

Teitu silo zongah zuam ve a biapi tuk
Hi hmun ah an tolh ti hna. 

Teitu si cu a biapi tuk

Biakinn area thingkung an si

Thal chuakka ah aa dawh ngaimi Biakinn lam

Thlithiang chuahpaktu thingkungpi

Biakinn hmun laicer ah tupi thingbur bantuk a um

Volunteer zong a caan ah tuan asi





Thursday, July 7, 2016

Adolf Hitler Hi Krihfa Taktak Asi Maw?

Hitler zong thla a cam ve ko dah kaw?
Pathian hi "Hngawng cung le kaa lawngah um khawh ngai asi. Biaknak zong hi, thinlung ah nunpi taktak tunglo in, a lengphawthual in a tuah in tuah le a tanh in tanh khawh asi. Jesuh Krih kan zumhnak zong hi, thinlung chungmuru ah nung tung lo in, hngawngcung le hmur lawng ah  aum khomi asi. Kan thinlung ah um lem lo in, kutke le cawlcanghnak lawng zong in langhter khawh asi."

Vawleicung liamchia tuanbia zoh tikah, hruaitu politician tampi nih biaknak le Pathian hi an lamtluannak le luatnak ah an rak hman tawn. Ataktak an nunnak ahcun biaknak le Pathian hi an thinlung le tuahsernak ah a rak um bak lo.

Vawleicung mi sualbik pakhat ah ruahmi, Adolf Hitler hmanh hi, "thlacam tiphul a rak thiam tuk. Bia a chim fate, "Pathian timi bia hi voi tampi a chim theu. Asinain a lungchung in a pawimi alungput le tuahsernak cu phun dangpi asi. A thlacam, tiphul le biachim zoh ahcun, "Krihfa zumtu tha" ti lo awk a tha lo. Ram le miphun kong a chim fate, Pathian min a hman peng. Uktu a sinak ah Pathian a rak bochan tuk mi a lo. Ahmurka ah Pathian timi bia cu an rak cat ruam lo.

Asinain a tuahsernak zoh tik ahcun, "Pathian hi  kaa te lawng ah a rak um." A nunnak le tuahsernak ah pakhat hmanh Patian tihzahnak le upatnak a rak um lo. Judah mi a tuahto ning hna, a hrem ning hna le a thahnawn ning hna cu, tuksapur taktak asi. "Tuphaw aa khuhmi cinghngia" timi cu Hitler hi a rak si ko. A sualnak hi, degree in tah ahcun tah khawh ding asi lo. Cu tluk misual pa zong nih cun, "Pathian Pathian" tiah thlacam tiphul cu a thiam taktak.

Hitler zong hi thluachuah an rak pek ve ko
Hitler hi zeitluk in dah Pathian aa bochan le thlacam a thiam timi cu atanglei a thlacammmi biafang zoh in theih khawh asi:

"Atu suimilam caan thengte ah, Bawipa Pathian kha hi thil pakhat lawng hi ka hal: a zungral in thiltha kan tuah khawhnak hnga ding ca le kan riantuanmi hi Amah nih thluachuah a kan peknak hnga hi asi. Pathian nih a sermi minung kan si bantuk in, zeidang nakin a Liannganmi (Pathian) duhnak in nun ding hi a herh bik tiah ka ruah. Pathian nawlpeknak lo in, azei bantuk minung hmanh nih vawlei tuanbia hi an mersan kho lai lo i, minung a thawnnak cu Pathian khuakhannak lawnglawng in a si"

Hi bia hi Germany uktu Chancellor a rak si lio i a chimmi bia asi. A bia hi a mak tuk. Bia thuk taktak le Pathian bochannak bia taktak asi. Cu a chimmi bia ahcun, "inn pa dawt ding, mizaw le sifak zohkhenh ding, ramchung buaibainak kha doh ding" ti hi a rak chimmi asi. Hi bia hna hi, Krihfa tampi nih kan chim bikmi an si nain, kan tuah lem lomi an si tawn.

A rak chim rihmi cu, "Pathian sunparnak hi ka langhter than lai" tiah a rak ti. Cun "Ka tuahmi thil hna hi Aliannganmi Sertu (Pathian) hnatlaknak in ka tuahmi an si tiah ka zumh ko" tiah a rak ti rih.

Hitler nih a caancaan ah a chim tawnmi cu, "Jesuh zultu ka si" tiah a rak ti ve theu tawn. Micheu khat nih cun, Holocaust timi Judahmi tampi a thahmi hna zong hi, Krihfa hna min ruangah a thahmi asi tiah an pawm ko rih.

Hitler hi a ngakchiat lio ahcun Catholic Church ah tipil ingmi asi. Pulpit cung zongah a rak kai ve lengmang. Caan caan khat cu "tlangbawi" si zong a rak duh balmi asi. Asinain a nunnak zoh tik ah a hnu ahcun, "church member le Krihfa taktak sinak cu a rak i dang" timi kha hmuh khawh asi. Church member pakhat si khi, Krihfa taktak sinak a rak si lem lo timi kha, Hitler nunnak nih a langhter ko.

Hitler hi a thinlung a rak zer. Zeicatiah Krihfa hi a ka phahle tein a rak komh hna. Krihfa he lungrual tein kan dirti ko timi langhternak caah Nazi-Vatican Concordat timi biakamnak zong 1933 ah an rak tuah.

         "Cu biakamnak ah an tialmi cu, Catholic Church nih politics ah Adolf                   Hitler kha kan tanpi lai i, zalawng tein Pathian biaknak kha Hitler nih                 nawl a pek hna lai" ti asi.

1933 lio ahcun Hitler nih, Krihfa an thatnak kong hi tampi a chim i, "Pathian a um lo timi zumhnak hi ka huat tuk i, cu bantuk a zummi hna cu ramchung in ka hloh dih hna lai" tiah a rak ti. A taktak ahcun Hitler hi "Tuuphaw aa khuhmi cinghngia asi i, aphaw aa khuhmi cu Catholic Biaknak kha asi" tiah Comfort timi pa nih ati.

Hitler hi a lengphaw in Krihfa asinain a chung muru cu Jews lawng a huami silo in Krihfa zong ahuami asi thiamthiam. Asinain Krihfa nih dirpi lo ahcun a cak kho ding asi lo caah, a lengphawthual in Krihfa tha ngai aa lawhter. Tuanbia ah kan hmuhmi cu, Hitler nih Krihfa zong a rak hrawh taktak ko hna ti hi asi.

Hitler Minobu hruaitu Baldur von Schirach nih  Hitler party asimi, "National socialist movement nih aa tinhmi pakhat cu Krihfa pawl hi hrawh hi asi" a ti.

NAZi hruaitu le Hitler chungmuru dirkamhpitu Alfred Rosenberg  nih 1938 Congress meeting ah a rak chimmi cu, "Catholic le Protestant Krihfa pawl kan miphun lak in hrawh ding hi, kan Fuhrer aiawh in siseh, keimah ka thinlung tak tein siseh, kan i timhmi asi ko ti kha ka fiang ko" tiah arak ti.

1933 ah Germany sipuazi cu a rawk tuk. Minung zatuak ah 30% cu rian an ngei lo. Hi lio caan ah, Hitler nih "German hi atu lio ah, khamhtu a herh. Cucaah keimah hi Germany khamh khotu ka si" tiah amah tein bia a  khiak. Germany khamhtu ah aa hmu.

Hitler cu a thawn chin lengmang tikah, biaknak kha a ngaithiam duh ti hna lo. Cucaah Krihfa biaknak aiawh ah, "Reich Church" timi biaknak a ser i, cu biaknak ahcun "pathian a um ti lo i, Hitler kha pathian aiawh ah ruah asi."

Christopher Newport University i history Prof. Dr. Anthony Santoro nih, "Caan tlawmpal hnu ahcun, Hitler nih hin Hitler ah zumhnak le hngatchannak a ngei tiah ka ruah" tiah a ti. "Hitler nih Krihfami nih an fih bikmi Jesuh dohtu (anti-christ) system hi a rak ser ko" tiah Comfort nih ati ve. Nazis chungtel pawl nih, an Hruaitu (Fuhrer) cu Germany Messiah ah an rak ruah i an i nuam tuk ti asi.

Nazi tadinca Der Sturmer timi catialtu, Julius Streicher nih, "Thil hmun khat maw hmun hnih dah ti lo ahcun, Hitler le Jesuh hi i tluk tein epchun khawh ding in an rak um. Zeicatiah Hitler cu a lianngan tuk i minung a hme tukmi he epchun ding tlak a rak si lo" tiah a rak ti.

Hitler kong ruahnak phuangtu Joseph Goebbels nih, "Kan Fuhrer hi cu, Pathian thutdan le minung karah pehtlaihnak tuahtu asi. Fuhrer nih a chimmi biaknak paoh paoh cu, a sang bikmi biaknak a si zungzal" tiah ati.

Cucaah Hitler nih a sermi biaknak "National Reich Church" nih a biapi taktakmi tinhmi thil 30 a rak ngei i, cucu The New York Times ah 1942 ah an rak chuah. Cu an phungah a biapi taktak in an ruahmi cu:

1. Zeibantuk pastor, chaplains le priests zong nih biakinn ah bia chim khawh asi lai lo. National Reich biachimtu lawng chim khawh asi lai.

2. Bible vialte le mithianghlim hmanthlak vialte biakinn pulpit in nan thianh dih lai i, Mein Kampf timi cauk lawng nan chiah lai.

3. Vailamtah vialte zong thial dih i, Nazi tazaih "swastika" in thlen ding

4. Reich Church phungbia ah hin bible he ralkah taktak in phung an ser hna.

Hitler nih hin tuan deuh ahcun bible cherhchan in bia a rak chim lengmang nain, 1942 cun bible hi Judah mi "phan cawpmi tuanbia asi" a rak ti i, Germany ram chung dihlak ah an rak kham. Bible cu khammi cauk pakhat ah a chuah.

Hitler cu a ka cun Pathian Pathian ati i, a tuahsernak ahcun bible hmanh a huami asi. Cucaah Comfort nih, "Hitler nih hin Bible a huat ee" tiah a ti. "Amah (Hitler) nih hin amah nih a tuah chawmmi bible uk 100,000 a ngei i, cucu nihin ni tiang in khawnmaw ka ahcun a um rih nain, Hitler riantuannak a thei i a duhlomi hna nih tam deuh cu an hrawh cang hna" tiah Comfort nih ati.

Hitler bible cauk ahcun, Hebrew holh in an tialnak "hallelujah" timi zawn paoh kha an hlawt. Nawlbia Pahra zong an hlawt i, amah nih Nawlbia Pahra hitin a tial chawm:

* Na thi thianter law, upatnak na ngeihmi cu thianhlimter
* Na pupa hna rothil kha zohkhenh law karhter
* Pumpeknak le riantuannak in mipi caah nuam tein riantuan
*Na Fuhrer le na Bawi kha upat

Hitle nih hin Bawipa thlacamnak zong amah tein a tial i, Hitler mino paoh kha a chimter tawn hna:

Adolf Hitler, nangmah cu a liannganmi Fuher na si.
Na min nih kan ral hna kha therphang in a umter hna.
Nangmah i a Pathumnak Reich kha tlung cang ko seh.
Nangmah na duhnak lawng kha, hi vawleicungah phungbia asi.
Nifatin tein na aw thei ko u sih law, na hruainak in nawl kan pe ko sawh
          cuticun a dongh tiang na nawl kan zulh lai, kan Nunnak in nangmah kan in           thangthat lai
Pathian pekmi, Fuhrer lakah Fuhrer..., Hitler cu hlorh in um ko seh.
Ka nunnnak saupi in ka humhawk le ka veng ko sawh.
Nangmah nih Germany kha a herh tuk lio ah na khamh.
Ni fatinte changreu na ka pek caah kai lawm.
Ka sinah saupi um zungzal ko; ka kaltak hlah...
Fuhrer lakah ka Fuhrer bik..ka zumhnak, ka ceunak ka Fuhrer..
Hitler cu hlorh in um ko seh.

Hitler nih hin, amah le Krihfabu zong a ngei; amah bible zong  angei; amah hla cauk zong angei i, cucu Germany ah nichiar tein an rak sak. Cu hla cu hitin asi:

"Adolf Hitler cu kan khamhtu asi, kan pasaltha asi. Amah cu hi vawleicung dihlak ah a thianghlim bik mi pa asi. Hitler caah kan nung...Hitler caah kan thi...Kan Hitler hi kan Bawipa asi...amah cu vawlei thar raltha taktak in a uktu asi."

The Third Reich lio in Hitler bia chim lio
Hitin thil a tuah dih hnu ah, Hitler nih hin amah Reich Biaknak (national religion) zong a ser than. Cu biaknak a sermi cu zeidang biaknak nih an teinak hnga lo, zeidang biaknak paoh kha hrawh aa zuam. Cuticun Judahmi hna a thah hna. Cu a thahnak kong cu tampi theih asi cang. Asinain "Final Solution" timi "Adonghnak Timhmi" ahcun, Krihfa pawl hloh ding a rak i timh nain, cu kong cu kum 60 chung, a hohmanh nih an rak thei lo.

2002 ah Jews upadi siangngakchia pakhat nih cahmai 120 a ummi, 1940 lio i report an rak tuahmi kha a hmuh. Cu report ca cu OSS timi American thoh-hlanzi bu pakhat nih Ralpi Pahnih lio ah an rak tialmi asi. Cu Report cu "The Nazi Master Plan: The Persecution of the Christian Churches" ti asi. Cu ca ahcun, Germany ram chungah Krihfa pawl duhsah tein hrawh ding tling tein hitin an tial:

* Krihfabu chungtel a simi, Nazi party dirkamhtu hmang in Krihfabu lak ding
* Krihfa hruaitu paohpaoh kha an rian phuah, thawngtlak le thah ding.
*Chungtel kha cawnpiak i an pawmning thlenter ding
* Germany Third Reich timi zumhnak thar ngeihter ding

Hi lio caan ah, Germany ram Krihfa hi an rak cawl ngam bak lo. Zeicatiah Hitler kha an tih tuk caah asi. Krihfa mi tlawmte lawng nih Hitler biaknak thar Reich Church cu an rak doh. "Confessing Church" tiah aa timi minung 3,000 Hitler cu langhngan bak in an rak doh. Cu an doh ruangah a man a cawi ve.

Hitler nih athahmi Judah mi ruak cheukhat
Hitler nih aa thawh i, "Hi mawh phurmi pastor hna hi, a hlan ah an rak ruah le zumh ballomi, cozah thawnnak hi ka theihter hna lai. Tihnung an sinak tlawmte lunghrin ding ka hmuh zongah, ka kah dih hna lai" tiah a rak ti. Cucaah Confessing Church i pastor 700 tluk cu an tlaih hna i, thawng an thlak hna, a cheu an thah hna asiloah hrennak camp (concentration camp) timi ah an chiah hna.

Hitler Pary dohtu le Hitler thahnak ding tiang in khuakhangtu le Confessing Church dirhtu pakhat Lutheran pastor minthang, Dietrich Bonhoefer zong hi an tlaih i, April 9, 1945 ah Concentration Camp ah a thi. Hi chan lio i, Hitler doh cu hibantuk in dongh a rak si caah, an doh ngam lo. Tih  arak nung tuk.


Nazi Party dohtu Dietrict Bonhoefer
 Hitler nih hin, "Jesuh hi Pathian fapa asi i, vawlei Khamhtu asi" timi zawn te hi a duh bak lo. Cuka zawnte ah amah tu kha Jesuh bantuk dirhmun ah aa chia i, Germany khamhtu ah aa chia. A caancaan ahcun, Jesuh kong hi a chim ve lengmang nain, Bible nih a chimmi Jesuh kha cu asi lo.

Tahchunhnak ah, Jesuh hi Judahmi asi timi, Hitler nih cun a pawm lo ti asi. Bible Jesuh hi zeihmanh ah a rello ti asi. Luke nih Jesuh chuakhehnak kong, David hrinsor a sinak le Bible nih Jesuh kong ah Judahmi asinak a langhter mi vialte a pawm duh lo i, amah nih Jesuh cu cu bantuk, kha bantuk asi tiah a ti cawpmi tu hi, an rak pawm ti asi.

Hitler nih a phuahcawpmi ahcun, Jesuh hi "Aryan ci-thlah chungchuak asi" tiah a ti. Cu Aryan pawl cu "The Nazarene" an si ti zong ah ati i, cu hna cu "Judahmi i an ral nganbik pakhat an rak si."

Hitler nih hin, Jesuh hi Pathian sinak a ngei timi a pawm bak lo. Germany minung kha amah tu hi pathian bantuk in biak ding a rak hnek hna. Cucaah Krihfa pastor tam nawnpi a rak thah hna asilole thawng a rak thlak hna i, cuticun Krihfabu hrawh ding hi a rak i zuam.

1 John 4:3,8,18 nih a kan cawnpiakmi cu hitin asi.

"Mi pakhatkhat nih prophet ka si aa ti tung i, Jesuh kong ah biatak kha a cohlan tung lo ahcun, amah cu Pathian sin in a ra mi asi lai lo. Cu bantuk minung hna an thlarau cu "Krih-dotu" (anti-Christ) tu an si. Ahohmanh a minung hawi a daw lo mi cu Pathian a daw kho lo, zeizatiah Pathian cu dawtnak asi caah. Dawtnak timi ahcun tihphannak a um lo, asinain dawtnak taktak nih cun tihphannak a lohter" ti asi.

Cucaah Hitler asining, tuanbia, a tuahsernak chiakha vailte zoh tik ah le, Bible chung i Jesuh a pawmlomi le Jesuh hi Judahmi asi i, Pathian fapa zong asi timi a pawmlomi nih, Hitler hi Krihfa taktak asi lo timi a langhter. Krihfa ka si tiah va ti hmanh sehlaw, Krihfa taktak le Krihfa tha cu asi kho hrimhrim lo timi kha, a tuanbia zoh tikah theih khawh asi.

---------------------------------------------------------------------
Chinchiah

1. Fuhrer timi cu German holh asi i, Laiholh cun hruaitu tinak khan asi.

2. Mein Kampf timi cu German holh asi i, "Ka Cawlcanghnak" (My Struggle) timi asi. Hitler nih Hmailei Germany ca i a  ruahmi le aa tinhmi thil kong an tialnak ca asi. National Socialist hruaitu Adolf Hitler tuanbia a si. Volume I cu 1925 ah an chuah i, Volume II cu 1926 ah an chuah.

3. National Reich Church timi cu "The German Evangelical Church" tinak asi i, National Socialist ruahnak he aa tlak in hruaimi le cawnpiaknak Krihfabu asi. Cozah dirpimi Krihfabu asi.

4. Hi a cunglei capar hi atanglei online capar zoh chih in tialmi asi.

http://www.cbn.com/700club/features/churchhistory/godandhitler 



Wednesday, July 6, 2016

Vawlei Pa Zeizat Dah Aum?

Hlan ahcun, Nika hi aa mer i a tlami ah ruah a rak si.Vawlei tu hi Nika nih a hel tiah an rak ruah. Vawlei zong a permi le rili cungah aa vuanmi bantuk ruah asi. Asinain minung fimnak a thang i, tu chun ni ahcun, Nika kuakap hrawng i aa helmi Solar System timi pakhat chung te lawng hmanh hi, khuaruahhar in theih cawk lo ding thil in a rak khat timi kha an hmuh cang.

Solar System ah Nika umtuning cu hitin asi:-

Nika Kum                                         : 4.6 billion (4,600,000,000 kum)
Nika Helmi Vawlei                           : 8
Nika Helmi Dwaft (Khuvai) vawlei : 5
Nika ngeihmi thlapa                          : 181
Nika helmi lungtumzuang                 : 552,894
Nika kam um Comets (mei ngei arfi): 3,083
An i helnak area a dinnak in a kauh   : 11.65 trillion meng (1 tri=1000 billion)  

Thau i sianginn kan kai lio ah, science le geography kong a kan chimhmi ka philh kho bal lo. Kan Sayapa nih a rak kan chimh tawnmi cu, "Hi zeizongvialte (universe) ah hin, vawlei 9 a um" tiah a rak kan chimh. Cu cawnpiaknak cu college kan kai dih, 1991 tiang ah a dik in ruah asi.

Nika a helmi vawlei hna
Asinain fimnak, thiamnak, ngalhnak a thang. Huble Telescope an van ser i, vancung thil an hmuh ballomi thil tam tuk a van hmuh hna. Durbing lianlian an van ser hna i, nihin ni ahcun, vancung ah vawlei thar tam ngaite an hmuh. Cu vawlei hna cu "Planet" ah kan chia lai maw chia lo timi belte mifim tampi an i el tawn. A ruang tampi an chim. Vawlei timi ah chiahnak ding caah, a herhmi pakhat cu cu vawlei nih thlapa (moon) aa ngeih a herh ti asi.

Kepler durbing van i aa hel lio
NASA nih 2009 in Kepler Mission timi in vancung ummi thil tampi hlathlainak an tuah. Hi Kepler hi cu durbing tha taktak an bunhmi asi caah, cu hlan an hmuh khawhlomi vancung thil fatete zong tampi a hmu kho tu asi. Kepler telescope nih vawlei thar 1,284 a hmuh chap. Hi chungah 9 cu nunnak um khawhnak hmun (habitable zone) ah an um i, 550 cu lung in aa sermi vawlei an si tiah an ti.

Hi acunglei vawlei pin ah adang vawlei dang 1,327 a um kho rih men lai tiah an ti. Hi chungah 707 cu vawlei taktak si dawh an si lo ti asi. Kepler riantuannak hi 2017 ah a dong lai. Kepler nih aa tinhmi cu, "Hi kan vawlei pinlei ah nunnak aum ti hnga maw?" timi kawl hi asi.

Khuaruahhar thil asimi cu, 1988 hnu in thil a phunphun hmang in vawlei dang an kawl i, July 2, 2016 tiang ah hin, vawlei (planet) timi hi 3,443 an hmuh cang. Hi hna hi, "vawlei an i butnak" (planery system) hmun 2,571 a ummi lakah an hmuhmi hna an si.

Kepler nih a hmuhmi thilri hna zohchun in, kan mah Vankuai (Milkyway) pakhat lawng ah hin, lung in aa sermi vawlei tia asimi vawlei le Nika-bantuk asimi Arfi le Khuvai (Drwarf) phun hi billion 40 tluk a um lai tiah, NASA scientist pawl nih 2013 ah an chim. Cucaah kan Zeizongte (Universe) hi khuaruahthar taktak hmunhma pakhat asi ko timi kha, Kepler nih a langhter. Kepler nih hi kan Zeizongte (universe) hi theih aa zuam nain, theih ding tu a tam chin lengmang nak tu kha a langhgter!!


Kepler durbing nih a hmuhmi vancung hmanthlak

"Bawipa Pathian na tuahmi thil vialte hi ka ruah tikah  ka lung nih a phan lo" timi kha a donghnak cu a si lengmang ko. 




Juno Jupiter Aphan

Pathian nih zeizongte (universe) a rak ser tik ah, minung thluak nih tuak le hngalh khawhlo ding in thil a rak ser. Sermi thil abit in vancung thil hna zoh tik ah, kuaruahhar an si khun. Vancung thil hna zoh in a fiangmi cu, "mertertu" (mover) a um timi a fiang tuk. Cun van hi, zeitluk in dah a kauh timi zong hi theih khawh asi lo. Donghnak a um le umlo zong theih asi lo. A sang deuhdeuh an kai i, a kau chin lengmang. Cu tluk a kaumi zeizongte ah hin, vawlei lianlian an zuang hna i, culak ah a lianbik vawlei cu, Jupiter hi pakhat asi.


Nika pawng ah aa helmi thil hna hi Solar System tiah an ti. Kan vawlei zong hi, Nika a helmi vawlei pakhat asi. Hi Nika a helmi vawlei hi hlan ahcun 9 a um tiah an rak ti i, nihin ni ahcun 12 tluk a um ti asi. Acheu cu naite an hmuhmi hna an si. Scientist nih vawlei ah kan chia lai maw chia lo tiah an i el hnu ah, vawlei ah an chiahmi hna an si. Pakua hna hi, a lian bik an si i, vawlei (9) tiah an rak timi hna cu an si.

Cu hna lakah a lian bik mi cu Jupiter asi. Hi Jupiter hi adang vawlei he aa lo lo. Khuvai (gas) nih a tuam dih i, a dawh zong aa dawh ngaingai caah, scientist nih theih an duh taktak mi asi. Nika in rel tik ah, hlat ah palinak ah a um-Mercury, Venus, Vawlei, Jupiter le Mars an si. Jupiter hi khuvai nih a tuam dih caah, nunnak a um kho ding asi lo.

Nika a helmi vawlei 9 
Nai Nihnihni ah NASA nih an thlahmi JUNO vancung seh (space craft) cu, Jupiter aa helnak lam a va phan. Hi vancung seh Jupiter thlahnak ding caah, US$1.1 billion  adih. Juno nih hin, Jupiter cu caan zeimaw zat chung naih tein a hel lai i, hman a thlak lai, video a thlak lai i, vawlei ah arak kuat lai. KUm 2018 February tiang aa hel lai i, cu hnu ah Jupiter a va suk lai i, an tlakter lai. Cucu NASA an i tinhmi asi.

Jupiter hi khuvai (gas) nih a tuam dihmi asi. Scientist nih theih an duhmi cu, "Jupiter hi nika a helmi thil vialte a khuhnenh dihtu asi maw silo" timi theih an duh. Cun Jupiter zeitindah aa sem timi kan theih khawh ahcun, cu nih cun minung kan umnak vawlei zong hi zeitin dah aa ser timi zong kan theih khawh te theu lai tiah an ruahchan.

Jupitar vawlei
Jupiter hi vawlei in meng 1.8 billion (1,800,000,000) a hla. Juno vanzuang seh hi, suimilam pakhat ah meng 120,000 tluk rang in a zuang i, Jupiter phaknak ding caah kum 5 a rau. Jupiter helnak a phak lai ahcun, Juno hi suimilam pakhat ah meng 165,000 tluk in a zuang i, minung sermi thil vialte lakah a rang bik asi an ti. Meithal kuan khi suimilam papakhat ah meng 1,700 tluk rang in a zuang i, cu nih cun Juno hi zeitluk in dah a ran timi a langhter.

Jupiter hi khuvai nih a tuam dih caah, a lin taktakmi asi i, Juno nih hin Jupiter atuamtu khuvai cung meng 2,600 a hlatnak in a hel lai ti asi. Hlan ah an rak hlahmi Galileo vanzuang seh nih hin, Juno nak in alet 5 a hlatnak in a rak hel. Galileo cu 2003 ah an rak dinhter.

Illustration of NASA's Juno spacecraft firing its main engine to slow down and go into orbit around Jupiter. Lockheed Martin built the Juno spacecraft for NASA's Jet Propulsion Laboratory.  Credit: NASA/Lockheed Martin
Jupiter aa helnak a phak ah Juno nih a engine a van fumter lio
Jupiter hi alian taktak i, a laiva te in cheu ah, canceu tiang a lianhnak hi meng 43,441 asi. Nika in meng 483.8 million a hla. Amah nih thlapa 8 aa ngeih hna i, cu hna cu Europa, Ganymede, Lo, Callisto, Amalthea, Thebe, Ananke le a dang tam ngai an um. Cu hna nih cun, Jupiter cu an an hel. An khulrannak (speed) aa lo cio lo ti asi.

Juno nih hin, Jupiter le Jupiter a heltu thlapa pawl cu hman a thlak i, vawlei ah a van kuat hna. NASA scienst nih an timi cu,  "Vancungsang pi ah aa chawkmi vawlei hna lakah ralkah in aa helmi thil pakhat hmanh kan hmu rih hna lo i, atu kan hmuhmi hi a voikhatnak bik asi" tiah an ti. Zeicatiah Jupiter heltu thil hna hi, acheu cu ralkah in an zuang ti asi.

Juno nih Jupiter sining a va hlathlai lai i, kan vawlei hi zeitin dah a rak i ser ning asi? Aliamcia kum zeizat ah dah vawlei hi a rak i ser timi pawl hi, Juno thawng in tampi theih khawh asi te lai tiah NASA Scientist nih an ruahchan.

Minung nih a voikhatnak bik naihbik in Jupiter an phanh asi i, NASA scientist an i lawm tuk ve i, Juno Jupiter a phanh tik ah, "Welcome To Jupiter" tiah an au. Jupiter an phanhnak ding caah, tangka tam tuk a dih. Sihmanhsehlaw, minung fimnak le thiamnak hi zeitluk in dah a san timi kha hi Juno nih hin a langhter.


Juno Thlahtu NASA scientist pawl




Tuesday, July 5, 2016

Hmun Hre Tuanbia Tawi

Pu Hmun Hre hi, Thantlang Peng, Thau khua ah a chuakmi asi. An mah hi Cinzah phun an si i, Thauram a rak uktu ram ukbawi an si. Thaumi nih cun "Bawidawng" tiah kan rak ti hna i, an inn zong hi, "Bawidawng inn" ti a rak si. Thau khua Sangpi le Chakum aa ritnak pawngte, hmunhma a thatnak bik le lainak bik ah an rak um. An inntual a kau i, a rawn i, a rem taktak. Cun kulhnak zong tha tein a ngeimi a rak si i, a himbawm ngaingaimi inn pakhat a rak si.

Pu Hmun Hre hi, Thau khua ah cathiam hmasat pawl tak a si. Kan ngakchiat kan i theih hlan in, Sangau ah a um cang. U Nu chan lio ah politician pakhat a rak si. U Nu uknak aa rawk i, U Ne Win cozah a kai tikah, socialist uknak duhlo ruangah India a zammi asi. Pu Hrang Nawl zong a rak dirpitu asi i, MNF zong a tanh taktakmi pa a rak si.

1988 Kawlram buai ruangah zeihmanh tuah awk kan thei ti lo i, India kan rak tlawng. Lawngtlai ka va phan i, Pu Hmun Hre inn ah kan rak i thum. Hmuh ka duh tukmi pa asi caah, ka rak i lunghmuih tuk. Lawngtlai ka kal fate, midang inn ka thumh zongah, an inn hi ka bualcaamnak cem asi. Zeicatiah, mirang ca in an tialmi cauk thatha rel ding tampi a ngei i, cu cauk rel pah le len pah in ka va kal tawnmi asi.

Mirang ca le holh a thiam ngaingai. Mirang ca a tial tikah, a kuttial aa dawh taktak. Laica kan tial tluk tein rang taktak in a tial khawh i, a catlang le biafang hmanmi zong a rak tha tuk.

MNF Party atanh taktakmi asi. MNF an sungh lengmang zongah a rak chuahtak bal lo. Innchungkhar pelhpawih pet tiang in MNF party cungah zumhtlak tein a rak um tiah ka ruah. A far pasal, Pu Khen Mang (tleicia), nih a rak ti tawn mi cu, "MNF in chuah i, Congress na luh a tha deuh lai. Cun Contract rian tete zong la ve. Na nupi fale harsa tuk in na chiah hna" tiah a rak ti zong ah, Congress Party ah a rak lut duh lo. Cun ningcanglo in ziknawh phunphai duhmi zong a rak si lo caah asi lai. Contractor rian zong pakhat hmanh a rak hal in a rak la bal lo. Cuti te cun nupi fate cu a rak cawm ko hna.

Pu Hmun Hre hi India ram a zam hnu ah, Burma ah a kir than ti lo. Thau le Sangau hna cu nikhat ah tuante phakmi an si ko nain Thau zong a phan bal ti lo. A nu le pa an thih zong ah a tlung ti lo. Thaumi nih an rak mawhchiat i, an rak uh ngai. Asinain, a rak tlun duhlomi hi, Burma cozah cungah a lung a fah tuk caah asi tiah Pu Za Mang nih a kan chimh in Pu Hmun Hre hi an rak ruah palhmi asi tiah ka fiang.

Pu Za Mang nih, "Pu Hmun Hre nih a rak chim tawnmi cu, Kawlram hi democracy ah aa thlen hlan lo cu, ramri leng ka pet ti lai lo tiah a rak ti tawn i, cucaah Kawlram lamh hrimhrim democracy hlan ahcun a duh ti lo nak asi. Naite duhsah tein tlawmte aa thlen hnu ceu ah, lam zoh pah in a rak tlung le asi. Kawlram lamh hrimhrim a duh ti lo" tiah a ti. Politician tling taktak lungput asi ti kha, Pu Za Mang chimmi ceu cun ka fiang ve.

Vawlei tuanbia zoh tik ah, Politician sangsang le siangpahrang hna zong hi, ramdang an zam tikah, ram aa thlen lo ahcun an ram ah kir than ti lo in, an zamnak ram ah a thimi tampi an um bantuk in, Pu Hmun Hre zong cucu a dirhmun a rak si ve ti kha, a thih hnu lawngah ka fiang.

Thil sining a zoh lengmang ah asi kho ti lo tiah  a ruah caah asi men lai.  Ahnu 1993 hrawnghrang ah, Lawngtlai ah Pu Lalthanhawla cohlannak in, Congress ah a rak lut. Cu an cohlannak cu Lawngtlai khualai bazaar bak ah asi i, a rak sunglawi tuk hringhran. Cu ahcun kei zong ka rak um ve i, Pu Lalthanhawla biachim zong ka rak ngai ve.

A nun chung ah a ti khawhtawk tein Mizoram caah aphunphun in rian a tuan. Lawngtlai district ca zong ah a tuan. Mipi nih theihmi le bochanmi pakhat a rak si. Lawngtlai District ahcun "Pu Hmun Hre" tiah cun upa ngakchia in a theilomi an rak tlawm te lai. Cu tluk cun min a ngei ve mi pa asi.

Ka philh khawhlomi cu, 1993 kum ah a si. Aung San Suu Kyi nih a rak chuahmi cauk Freedom From Fears timi le Aung San of Burma timi kha Calcutta leiah cah khawh asi. Na duh maw a ka ti i, "Ka duh ko" ka ti i, uk 10 veve tluk a rak ka cah piak.

Aung San of Burma cu Aung San tuanbia a tialmi asi. Freedom From Fears timi cu a tha taktak. Tihnak in luat kan herh timi asi i, nihin ni ahcun cu ruahnak nih Aung San Suu Kyi nih Kawlram pi cu luatnak a kan pek than ko. A pa ai a rawl.

Cu lio ah Kawlram ah, ramdang politics phunphai cauk cu a luh luhpi khawh le luhpi ngam a rak si lo. Thoh-hlan-zi an rak tam tuk i, politics ca phurh cu, tih a rak nung tuk. Ka tih tuk nain ka rak phurh. Tlaih ahcun thawng tiang thlak khawh asi.  Asinain Aung San Suu Kyi thapeknak bak ah ka rak luhpi mi asi i, Pu Hmun Hre kong ka ruah fate, cu zong cu ka philh kho bal lo.

Ka ruat i, "Aung San Suu Kyi hi ram le miphun caah thapek a hau. Hi cauk hi, Yangon tiang ka luhpi hna lai i, ka zuar lai i, pakhat hnu pakhat an va copy lai i, mi tampi nih rel te hna seh" timi saduhthahnak he uk 10 veve tluk ka rak phurh i, MIT kaimi miphun dang sin ah a hram in ka rak zuar. Ka tih tuk nanain ka thuh hramhram i, Yangon tiang ka rak kalpi i, ka rak zuarmi asi. Nihin ni tiang ka philh kho lo. Kha cauk hna kha, minung zeizat nih dah an hmuh khawh hnga? Zeizat nih dah an copy hnga? Zeizat nih dah an rel hnga timi ka ruat tawn.

Pu Hmun Hre hi, pumrua tha le mi ngo ngai asi. Muisam a chuak thiam ngaingai. Mi nuntha asi. Mi daidam asi. Cathiam le carel huam asi. Rumra a ngei i, mi nih upat tihzahmi asi. Thau pa ahcun kan bochan taktakmi politician pakhat asi. Laimi chungah politician taktak hi an har ngai i, an mah le chan ah Laimi politician timi rel tikah kutdong rel khim chungah aa tel dingmi asi. Hi bantuk a zami pa pakhat nih a kan kaltak tikah, Laimi caah pasaltha pakhat kan sungh ni asi.

                --------------------------------------------------------------------------

Atanglei ah hin, Vuangtu Sui Kharliana tialmi ka van telh chih. A catialmi a tha ngaingai.


On Friday, July 1, 2016 7:19 AM, Vuangtu Sui Kharliana <vskliana@gmail.com> wrote:


LAIMI LAIFA VIALTE CAAH KAN MI ROLING PAKHAT A SI VE MI NIH NI 28-JUNE-2016 (TUESDAY=CÂWN NIHNIH NI) KHAN A CHUNGKHAR LE A HAWI LE LE LAIMI LAIFA LAIRAM CU A KAN KAL TAK.
 
Pu HMUN HRE(L) A KONG LAM A TLANGPIIN
------------------------------
A hrihram le chuahkehnak:
PU HMUN HRE CINZAH hi
Thau, (Myanmar) khua i Cinzah Bawi Pu Thang Nawl(L) le Pi Famnawn(L) le Nupa i an fa le lak ah pa um chun a si. A unau pawl cu an upat ai dot ningin:
1) Pi Sui Cin(L) w/o Pu Chiah Dun(L), Thau khua
2) Pu Hmun Hre, a tu i kan then(a kan liam taak tu) mi
3) Pi Mang Cia w/o Khen Mang(L) Thau khua
4) Pi Sui Len w/o FC Zathang, Khatla, Aizawl, Mizoram
5) Pi Ngun Khen w/o Ca Uk, Thaltlang khua, Mizoram
6) Pi Ngun Bor w/o Thang Uk, Kalyemyo, Myanmar
 
A chuah kum hi 1935 a si i, Thantlang,(Myanmar) Bawi Lal Luai Cinzah hrinsor mi a si. A hmet lio hin nghakchia fel te le a lek ngai mi, cathiam  kho tukmi le muitha tak mi a si.
A far le le a nu le pa zong nih fapa /ța an  ngeihchun te a si ruang zong a si kho men, an dawt tuk i an rak i uan pi tuk tawn.
 
A CACAWN NAK LEI:

An khua THAU hi khua ngan ve mi ngai hmanh siseh law, tâng(class) li(4) tiang lawng a um i, tâng li tiang cu an khuaah hin a cawn dih. Tâng 5 le tâng 6 cu Farrawn khua ah a cawng i tâng 7 le tâng 8 cu Hakha High School ah a dih. Hi vialte catâng a cawn mi ah hin examination ah pakhatnak(1st position) lawngte ah a pass dih hna.

Tâng 9 le tang 10 hi Rangoon(Yangon) ah Cushing Convents School le St. John Baptist Convent High School ah a dih. Hi tang 9 le tang 10 a cawn lio zongah hin passnak tha tukin a pass viar fawn.  Rangoon Htidhan College-ah I.A(International of Arts)  cawng dingin college siang kai a peh i, College kal pah hin Joint Venture Co-Operation Company ah Clerk rian tuan in ai hlawhfa pah.
 
Kum 1956 khan Burma(Myanmar) ram cu buai takte in politically in a buai i, hi ruangah hin ca lei zong cawng kho ti lovin Politics leiah a luhhnawh ve tak tak nak a si. A cacawn lioah hin Pathian a tihzah ve ngai mi le cathiam kho mi le mi nunzia dawhte a si ruangah mirang missionary hna zong nih an uar ngai i siang in cacawn man (fee) zong an liam piak tawn. India ram i rak luh /rat hnuah zong, Mirang pawl nih hin cakuat le cauk(book) tha tha  hna an rak kuat tawn.
 
Kum 1962 khan kawlram(Myanmar/Burma) cozah Denmocracy uknak cu an ram ralkap bawi Genedral Ne Win nih cozah nawl ngeihnak cu ralkap thazang in a chuh/tei hna i, kawlram cu ralkap uknak tangah a um. Hi raungah hin kawlram Politician pawl hna cu thong an thlak hna. A chweu ramdang India( Manipur, Mizoram), USA, Australia, Europe ram hna le ram dang dang hna ah an zam hna. Amah Pu Hmun Hre zong hi Politics i a luhhnawh lio khan an ram Political Party pakhat a lian bikmi --Anti-Fascist People’s Freedom League (AFPFL) party kha a luhhnawh. Hi party ah hin mi min lang le mi nghalhtheih cem pawl a si ve manh. Hi bantuk a si ruangah hin, ralkap cozah nih tlaih ding a timi list ah a min a um ruangah, Pu Ral Hmung, Chin Minister, he Mizoram i Bualpi (Ngun Ling) khuaah kum 1963 khan kawlram(Burma) hi an rak zamtak ve.
 
A nupi neih:

Kum 1954 kum i a nu le pa  i a nupi caah an rak hammi le a man mual zong an rak dih cia mi --Vombuk  bawi, Pu Liandun Zathang (L) le Pi Ni Thluai i an fanu Pi Sui Chin, cu Bualpi (NG) ah kum 1963 ah a thît. Pi Sui Chin hi hi lio ah hin Bualpi(NG) khua ah hin siang in cachimtu (teacher) a rak tuan lio a si. A nupi thît dingah hin an khua i a nu le pa le chungkhar hna câh in an i thîtumhnak hi an rak tuah.

Pi Sui Chin he an fale  vial te hi an dihlakin 4 an si. Amah lawnglawng hi pa an ngeih mi a si.

1)      Lian Cung Nung
2)      Lian Kung Pui
3)      Lian Chum
4)      Lian Hlun Thang

Pi Sui Chin he hin an i then i, mah hnu hin Pi Tha Zing, Sangau bawi Pu Chan Nawn(L) fanu he an i um than.  Pi Tha Zing he hin fa panga(5) an ngeih than. Cu hna cu:

1)      Lal Luai
2)      Ngun Chin
3)      Tial Hlei
4)      Thawng Lian
5)      Tluang Lian Sang
Pi Tha Zing nih hin kum 2004 ah a thih tak.
 
 
A political Life:

A hawi le he Mizoram i an rak tlik zam ah hin India cozah nih Political Asylum an rak pek i, thla hlawh phaisa zong kum chiarin pek an rak si. A hawi le belte cu can sau umloin kawl cozah sinah an i surrender hna. Amah zong hi i surrender dingin heh tiah an ral sawm i an nawl ve. Si hmanhselaw i surrender cu a si thiam hrim hrim lo tiah a ruah i, ai nautat. Cu ruangah cun, khaw zei hmanhah um u si law holh lo ring lo te i um ding thiam thiam a si ding ah a ruah ruangah a duh ve lonak khi a si. “Burma ram Democracy  a si ve tikah kan chungkhar dihlak in kan kai ve te ko lai” a ti tawn bal. Hmanhsehlaw hi a mitthlam mi democracy uknak cozah hi a va tong manh ve loh.
 
Pu Hmun Hre hi Lai ram Lai phun a ruat ve mi tak tak a si, Politics hi a thisenah ai than chih pi hlah maw ti awk bak in a buaipi ve tak tak tawn.  India mi sinak Citizenship a ngeih lo caah Mizoram, Lairam ah Politics kongah zei hmanh chimrel kho ve lo ding a si. Hi ruang ah hin India President le Prime Minister hna tawnnak a ngei i, Indian Naturalisation Citizenship cu Delhi hmunah betak te in a hal hna. India President nih cun 1984 ah cun India mi sinak (Citizenship )cu a rak pek. Hi citizenship a hmuh mi hi ai lawm ngai ngai. 

Hi hnu hin, India ram Mizoram chung Politics-ah betak tein luhhnawh in rian a tuan. Lai Distict (LADC) chungah hin zalong tein khua sa in, Political Party - PC party, MNF party, le Congress(INC) party hna ah District level President rian hna a rak tlaih tawn. Kum 1991 khan MDC(Member of District Council)  i thimnak(election) hna ah arak i candidate bal. Hmanh seh law, a van a chhia tawn. Mah nhi ti bu hin, ca a thiam ruangah, Mizoram state cozah ah Planning Board member hnaah appointed(pek) a rak s ii, Aizawl ah Committee meeting ah a rak kal lengmang tawn. 

Cun, a hnu deuh zongah LADC cozah ah Planning Board Vice Chairman hna ah an rak chhiah(appoint) tawn. Kum 2010 ah khan Indian National Congress(INC) party chungin LADC thimnak(election) ah Lawngtlai-III Constituency ah aa candidate ve i, hi ka hin Pathian thluachuah hmuin fiang ngaiin thim tlin a si. Hi LADC cozah thar INC tuah mi ah hin Planning Board Vice Chairman rian kum 5 chung a tlaih.  A tu LADC cozah thar zongah hin MDC cu si ti lo hmanh sehlaw, Cozah lei hruaitu hna nih a mah an herhnak ruangah Political Adviser to LADC ah an chiah. Hi rian hi nihin a thihni tiangin a tuan.

Ram hruaitu a lu cemah um lo hmanh sehlaw, Lai ram le Lai mi phun a ruah tuk ruangah a lungchungah a khat tuk i, Kolodyne Multi-Model Transit Transport Project (KMMTP) hna hi a buaipi nak a sau ngai cang i, Delhi hnaah vawi tampi an tuan zok zok nak ding caah a va chim tawn. Amah hi mirang holh le Vai(Kala)-Hindi) holh ah hin mah holh bangin a holh kho mi a si.

Ca reelnak lei: Ca rel a huam ngai ngai mi a si i. Cauk tha a hmuh paoh cun chungkhar dirhmun zong ruat loin a man fak le dinah buai loin a cawk tawn. Cun magazine le Newspaper a hmuh khawh mi paoh paoh cu a khomh i a rel peng tawn. A cân tam cem hi ca relnakaah a hman dih ti awk khi a si. Hla hna zong a phuah ve tawn. A phuahmi Lai hla lakah hin an rak uar ngai mi le sak ngai ve mi zong a um.
 
Biaknak lei (Khrihfa Bu): A hmet lio thokin Krihfa a rak si. A nu le pa Krihfa an si lo buin Krihfa a rak si mi a si. Kum 1946 June 16 ah khan Rev. Leng Kham nih Baptistma(tipil) hi Thau khuah a rak pek. A tlangval lio zongah Khrihfa Bu a ruat tuk mi a si. Chin Hills pumpi ah Zomi Baptist ah Christian Endeavour (Mino Pawl) ah can sau pi General Secretary rian a rak tuan. A tu a can dongh lei(upat lei) zongah hin Krihfa Bu (Baptist Church of Mizoram) BCM) hna lakah um nuam a timi a s ii, i pumh hna zong a dam a si ah cun, a pum lengmang tawn.
 
A zawtnak kong:  Ram ca i thi lak i tuan mi ti u si law kan palh men la. A sinain a sinak cu cu cu a si deuh. Tu tan zahan nai te khan kan LADC Chief Executive Member( LADC bawibik cem) he May thla khan Delhi ah India Central Cozah va chawn dingin an kal ti i, lunglomhnak le ruahchannak saupi he an rak tlung. Si hmanh sehlaw, Aizawl an rak phanh hin, zawtbuin a rak phan. 

Cun, Aizawl ah hin Doctor nih an zaoh tikah Liver Cancer zawtnak kha a ngei ti an hmuh.  Aizawl ah hin can tawi ai zauhkhenh i , a fale (Lian Chum)nih Lunglei khua ah zohkhenh dingin Aizawl hin a lak. Lungleiah can sau tuk lo an zauhkhenh hnuah date 28-June-2016 ah khan hi vulei harnak tem ing ti lo dingin a kan kal tak. A ruak hi date 29-June-2016 ah Lawngtlai Council Veng ah phum a si.

Pu Hmun Hre hi a hmet lio tein mi sikan ngei mi te asi i, hnawm le tam a remlo mi ai thianh hlimh tuk mi minung a si. Hawi komh mi leng chonh biak a thiam mi a si bal. A ho hmanh a bik i va remlo le va huat mi a ngei lo mi a si, midang he tuanti a thiam ngai mi a si.
 
 
Rev. V. Sui Kharlian
Coordinator
Communication Department
LIKBK Assembly
Lawngtlai, Mizoram, India

Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho

Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....