USA-China Trade War Ah Teitu?

Vawleicung hi ram khat le ram khat, dawtnak le theihthiamnak ngeih hi a herh taktak. Ram khat le ram khat mah ca thatnak lawng ruat lo in, thatnak i tuah piak veve nih, pehtlaihnak a thatter. Pehtlaihnak a that ahcun kap hnih ca in thil a tha.

Pre. Trump a chuah hnu ah, USA-China Trade lei pehtlaihnak hi aa rawk ngaingai. Cu hlan kum tam ngai hi, China cu USA in thilri tambik a cawtu ram pakhat a si. Tambik a zuartu zong a si. Nihin ni ah USA nih Tuluk hi billion  Tu chun ahcun Pre. Trump nih a tuahmi "Trade War" ruangah USA zong a sung I, Tuluk zong a sung ve. An pahnih in sungh veve an si.

USA zong a palhlonak le a mawhlonak tampi a um kho ve. Zeicatiah kan nih Asian phun paoh hi cu, Japan le Singapore dah ti lo cu, zumhtlak kan si tuk lo. Kawl, Mizo le Laimi tibantuk zong hi sipuazi ah zumh tlak kan si lo. A tam deuh Asian cu kan ding lo. Cucu Nitlaklei ram mi caah thil pawi taktak a si. Hi bantuk thil tampi ruang ah US zong Tuluk cung ah a thin a hunnak a si. Thil tampi ruangah Nihin ni ah US nih Tuluk hi 1.18 trillions (billions 1,118) tluk leiba a bat tikah, Pre. Trump zong hi a thin a hunak a si. Tuluk zong zumhtlak asi tuk lo. Pre. Trump zong a mawh lo kan ti khawh.

Hi bantuk in Pre. Trump nih Tuluk kha sipuazi ral doh a timh tikah tihnung ngaingai a si. Tu kum June ah Tuluk thilri billion 50 man kha ngunkhuai 25% kan lak cang hna lai a ti. A hnu ah a chap than rih. A liamcia kum khat chungah US nih Tuluk thilri cawkmi dihlak i $200 billion cungah ngunkhuai a lak cang. Cucaah Tuluk zong sunghnak a tong i an sipuazi zong tlawmte a tum ve. China lawng siloin EU lei zong ah a va tumter chih ve.

Khatlei ah US zong a mah lawng cun a um kho hlei lo. Atu ah Christmas meibal (miti) tete khi tu kum cu  a man kai lai. Walmart le Target tibantuk an zuarmi khi. Zeicatiah US ram pumpi i Christmas pangpar le meibal tete i 85% cu Tuluk chuak a si. Ngunkhuai ah 10% an lak cang hna tikah US ah a man a kai deuh ve cang.

Cu ti a si caah, Trade War paohpaoh cu, ngan a damlomi a si. USA zong nih a mah miaknak lawng ruah awk a tha lo. Tuluk zong nih ningcanglo in thil kalpi ve lo ding a si. Nihin ni ah US nih Tuluk lawng si lo in, Canada, Mexico le EU zong "ngunkhuai" a van lak tik hna, cu ram hna zong nih lehrul an cham ve cang. Cucaah General Motor, Tesla car company le Motor Cycle sertu Harley-Davidson te hna cu an motor zuar ning a zor cang. Cucaah Harley cu Thailand ah kan i thial lai ti a si.

GM nih 2019 ah minung 14,000 kan lay off hna lai. Michigan, Ohio le Maryland ummi GM sehzung lianlian panga kan khar lai ti a si cang. A ruang cu an motor cheukhat China in an chuahmi kha US an zuar tikah ngunkhuai a sang cang i, an miak ti lo. Cucaah South Korea le Sweden tibatuk ah an zuar. Market a kauh lo tikah a miak lo. Cucaah minung 14,000 kan ban hna lai timi hi, kan sungh tuk caah a si an ti ve. 2018 chung lawngah GM hi motor a cheukhat cu an zuar khawh lo caah $1 billion an sung ti a si. Pre. Trump zong GM cungah a thin a hung taktak. Cucaah "Make America Great Again" timi cu zeidah a lawh te lai?

Cucaah US-Tuluk Trade War hi a caan tawi caahcun a miaknak a um lo. Caan sau ca zong ah a miak lo kho men. Hi trade war ruangah US economy hi a zor kho ngaimi a si. Us-Tuluk trade war ah hin,  USA nih a tei ko deuh men ko lai. Tuluk zong cu a sung deuh men ko lai. Asinain USA a sungh dingmi zong hi a tlawm hlei lo. A sunghmi le miakmi ruah tikah a sunghmi a tam deuh kho.

Hi U.S-Tuluk sipuazi raltuknak ah hin, a thawktu cu Pre. Trump a si. June 15, 2018 ah "Tuluk thilri 50 billions man kha ngunkhuai 25% ka lak cang lai. July 6 in kan thawk lai tiah a ti. Cu thilri ah "sehzung thilri le sehlei fimnak thilri (technologies) pawl an i tel. Pre. Trump nih a peh rihmi cu, "Tuluk nih rehrul a kan cham ahcun hi nak sang in ka tongh hna lai" tiah a ti rih.

Tuluk nih an duh ve lo. Cu ni bak ah Tuluk nih "U.S thilri 34 billions man kha ngunkhuai 25% kan lak ve cang hna lai" tiah a ti colh ve. Cu thilri lak ah U.S thil chuak-sa, tichuak eidin, cawhnuk in sermi eidin, pe phunphun, thei le motor" an i tel.

Pre. Trump nih hin Tuluk lawng hi a sung ding in a ruah. Ka tei ko lai ti khi aa ruahchan. Asinain Tuluk cu vawleicung sipuazi thawn ah No.2 a si tik ah, a fawimi a si lo. Vawleicung ram kip ah, Tuluk he pehtlaih duhmi an rak tam tuk. Cun vawleicung pumpuluk minung I cheu 5 cheukhat dengmang kha Tuluk ram ah an um tik ah, ramdangmi caah market a kau tuk.

Atu lio ah US ram in "soybean" tambik a cawmi cu Tuluk an si. Eidin dangdang zong tampi an cawk. Cu hlan ahcun Tuluk nih hin US lotuahtu pawl chuahmi eidin 60% hi an cawk hna. A tu cu Tuluk nih a caw ti hna lo i, US Nitlakchaklei ram lotuahtu pawl eidin hi tam tuk a rawk cang ti a si. Brazil lei ah zuar ding in an i timh lio a si. Asinain Brazil cu minung an tam lo caah cawtu an tlawm fawn i, harnak tampi an tong. US lotuahtu pawl hi Pre. Trump cungah an thin a hung taktak ti a si.

Tuluk cu Russia le ka dang ram ah aa mer than i, Russia sipuazi a va thatter than. Cucaah EU le US nih Russia sipuazi an phihmi khi, Russia caah sunghnak tam tuk a chuahpi lo ti a si. Gas zong Russia nih Turkey le Tuluk lei ah a zuar than i, EU tu kha an cai deuh hawi than. Cucaah US-Tuluk Trade War hi Russia caahcun vanthat taktak a si.

Pre. Trump nih Tuluk he trade war a tuah tik ah US lo tuahtu pawl cu an eidin an zuar kho tuk ti lo. Zuarnak hmunhma dang an kawl. Tuluk tluk in a caw khomi an um lo tik ah, billion tam ngaingai an sung cang ti a si. Cucaah USA cozah nih an sunghmi kha a liamh than hna nain, an sunghmi le an liamhmi hna ah, an sunghmi a tam deuh ving ti a si.

Nizan ah thawng a chuak than mi cu, Electric Car a sertu Tesla nih motor an zuar ning a zor tuk caah, an share 2% a tla ti a si. Cucu a tlawm lo. A bik in an motor pawl a cawtu hi Tuluk an si. Tuluk nih ni kum October I motor a cawkmi le tu kum October motor a cawkmi epchun tikah 70% a zor ti a si. Cucu Trade War ruang ah a si. Tesla nih hin October chung ah motor 211 lawng a zuar khawh ti a si.

Cucaah Pre. Trump nih US-China Trade War hi a remh lo ahcun US company dangdang tampi an rawk lo hmanh ah an sung kho ve. Tuluk nih hin hlan ah ngunkhuai a la ve lo I, a tu ahcun Tesla Company kha 40% tax a lak cang hna. A dang motor paohpaoh kha 15% lawng an lak hna.

Tesla nih an timi cu, Tuluk ram motor sertu hna nih, an mah motor bantuk bak an ser tik ah, Tesla motor hi sernak man 50% in 60% a fak deuh an ti. Tesla stock hi a tu tiang cu a tla rih lo nain, Tuluk nih an motor an cawkmi a tlawm tuk cang caah, an thin a phang ngai cang.

US-China Trade War nih hin US sipuazi hi a rawhter rih lo. Asinain duhsah tein a tumter ziahmah ve timi cu hmuh khawh ngai a si cang. Hihi a raoh deuh poah le China sipuazi lawng hnursuang lo in, EU zong a hnursuan lai i, duhsah tein US sipuazi zong a hnursuan ve hrimhrim lai. Cucaah Pre. Trump nih hin US-China Trade War hi amah duhnak lawng rinh lo in, Tuluk he tha tein i chonh tuan le a raltukmi hi ban tuan a herh. Culoahcun a mah politics ca zong ah dawntu nganpi a si kho mi a si.

Cucaah hi Us-China Trade War ah hin teitu um lo in kap hnih in a sungmi lawng um khawh a si!

California Meikang Caah Zeidah Kan Tuah Khawh Ve?

California hi USA ramkulh 50 chung ah minung tambik le a rumbik a si. A dawh bikmi le a nuamh biknak hmun pakhat zong a si. California cu a rum tuk. 2017 i an hmuhmi GDP hi billions 2,751 renglo a si i, USA ram GDP i 14% a si. An GDP hi vawleicung ram dihlak sin ah tuak chih tikah, rum ah (6) nak ah a um ding a si. England hi (5) ding a si. Cu tluk in a rummi a si. Minung 40 million dengmang an um.

2018 chung lawng ah hin, California ramkulh chung lawng ah, ram mei hi voi 7,579 a kang. Ram a kangmi acres 1,667,855 a si cang tiah California Department of Forestry and Fire Protection (Cal Fire) le National Interagency Fire Center (NIFC) nih November 11 ah an ti. Meikangmi ruangah $2.975 billion rawhnak a chuak. Cu chungah, mei phalhnak ca lawng bak ah 1.366 billion a dih cang. Mei hmihnak ca i riantuannak ca lawng bakah $433 million an dih cang. 2018 chungah meikangmi ruang ah mipi 100 deng mang le mei hmittu 6 an thi cang. Meikang ruangah, mei lei insurance company zong tam taktak an sung lai.

Mendocino Complex Fire nih hin, acre 459,000 a kangh i, California ah mei kang a kau cemmi a si. California meikang hi ramkulh i a chaklei dang ah a kangmi an si. August ah Carr Fire timi zong a rak kang I, California chaklei kha "national disaster" tiah an rak ti.

November thla ah a kangmi Woolsey Fire le Camp Fire ruang ah, minung 86 an thi cang i, minung 500 renglo an hmu rih hna lo. A thimi 83 hi cu, Camp Fire timi ruangah a si.  "Cal Fire" meihmittu zung nih an chimnak ah, acre 150,000 a kang cang i, inn 13,631 a kangh cang. Meikangh aa thawknak hi an hlat lio a si. Mi thimi dihlak chungah miruak 64 lawng hi, a ho an si kha fanh khawhmi an si. Ramsa zong tam taktak a kangh hna ti a si. Motor tampi ut viar in a kangh hna.

California meikang hi a ruang bik cu, vawleipumpi a lum chin lengmangmi ruang le an ram ah kum nga chung ruah tha tein a sur ti lo mi caah a si. California ah hin, a hnu bik ruah a sur hi, April 2018 ah a si an ti. A lum deuh caah le ruah a sur lo tuk caah, ram an car tuk i mei a kangh a fawinak a si.

Cun innlo kangmi a tam khunnak le mithi an tam khunnak hi, mi tampi nih khuapi chung le khuapi naih ah um ti lo in, ramtang mei kangh a fawinak hmun hna ah innlo an va sak caah a si. An rum tikah a nuamhnak paoh ah inn an sak. Mei kangh tikah tihnung a si sual lai maw? Runvennak a har sual lai maw? Kan zam kho lo sual lai maw, timi ruat lo in, an mah duhnak paoh ah khua an tlak i, innlo an sak caah hi tluk in sunghbau an ton khunnak a si kho. Hi bantuk sunghbau tonlonak ding caah, California mipi hna nih, inn an sak tikah mei kong an ruah chih cia a hau.

Hi tining tein mei a  kangh peng ahcun, California hi an sipuazi a tla kho. Texas State nih a tei te khawh men. Cucaah minung nih a kenkip ah khua tlak lo le inn sak ti lo a herh. An nunning thlen a herh. Far siloin mei kangh a har deuhmi thing an cin a herh. Nilin a ing khomi le a car harmi ram le thing cin a herh. Culoahcun hi tin mei kangh lengmang khawh a si.

Lookout Point (Paradise, California)

Tu tan mei kangh cu a zualhma taktak. Camp Fire nih a kanghmi khua lak ah, fak bik in a kanghmi cu Paradise timi khua a si. A khua ning ngacha in a kang. A kangh ning a fak taktak. Lo duah i a kangmi bantuk in ciam dih. Inn tlawmte lawng an him. A kangh ning a fah tuk caah, "ralruknak hmunhma" bantuk a si tiah an ti. Hi khua hi I-5 in nichuahlei Plumas National Forest nitlak lei kamte, Sacramento khua chaklei ah a ummi a si.

Hi khua "Paradise" timi nih theology lei in khua zong a ka ruahter. A cheu nih Pathian dantat zong ah a ruatmi an um men ko lai. A cheu nih "ecology" lei in a zohmi an um men ko lai. Zeihmah va sisehlaw, "Paradise" hi pahnih a um. Caantawi Paradise le Zungzal Paradise an si. Cucu Vawlei Paradise le Vancung Paradise an si. Vawlei Paradise cu Caantawi Paradise a si. Vawlei Paradise ahcun, "Inn kangh a um rih. Khuaram rawknak a um rih. Khawnden, zawtfah, thihloh, sarthih thihnak, tahaihramnak le mitthli tlaknak" a dong rih lo. Hnangam pi tlak thilri ngaingai a um lo. Vancung Paradise tu ahcun, Vawlei Paradise bantuk in, khua kangh a um ti lai lo. Vancung kan inn cu an kang kho ti lai lo. Zawtfah, pulthih le sarthih, tahaihramnak le mitthli tlaknak vialte cu an lo dih te ko lai. Vancung Paradise cu a kang kho ti lo mi a si."

Paradise Khua sang pakhat

Vawlei Paradise cu a rawk kho i, nihin ni ah minung 13,000 innlo ngeilo in an um. Sianginn kainak a um ti lo. Biakinn pumhnak a um ti lo. Sekhan le sizung phun a um ti lo. Himbawmnak khua le hmunhma, "Walmart le a dang dawr parking ah palasatik deu an sak piak hna i cu ka ahcun chungkua tampi khua an sa. Minung 27,000 an zamter hna. USA ve lo bang. Vawlei Paradise ahcun ngaihchiatnak a um rih ko.

Mei a kangh taktak ahcun USA zong an i ven khawh lo caan a tampi. Minung thawnnak rihma a ngeihnak kha California Meikang nih a langhter. Minung, meihmttu motor le vanlawg he an i bawm ko nain, mei hmih an i harh ko. USA ve lo bang timi ruah ah ngaihchia taktak a si. Sunghbaunak billion zeizat man dah a si timi a tu tiang ahcun an tuak kho thlu rih lo. A tam ngaingai lai.

Paradise khua dawh cu hi tin meidap ah an cang dih

California tluk ramkulh dawh le ram nuam, kangdap bantuk in a nak dihmi hmuh ahcun, California ve lo bang, ngaihchia taktak a si. California cu "Sui Ramkulh" (Golden State) timi a si nain, mei tam tuk kangh caah nihin ni ahcun, "Meidap State" bantuk ah aa chuah i, vawleicung ah thli a hnawm bikmi ram a si tiah an ti. Minung hrawm le cuap nih a celh lo ti a si. Thli a hnomh tuk caah, dawp ngam a si lo i, hmur huh bu bak in chawh le riantuan a si. Lungthin kekkuai taktak a si ko.

President Trump zong a va tlawng hna. Cozah zong nih an bawmh hna lai. Mipi le company tampi zong nih an mah le thiam ning cio in, a hlu an khan i bomhnak an tuah. Red Cross zong in California Fire caah bawmhnak tuah khawh a si.

USA cu Laimi tampi kan umnak ram a si. Laimi refugee tampi a kan latu an si. Kan miphun a kan dawtu le kan caah tangka tampi a dihmi an si. Atu bantuk an har can ah kan nih zong nih kan dirkamh le bomh ve kan hau hna. Thlacam piak lawng a za lo. Thazaang le ngeihchiah chuah ve kan hau.

US Pastors tampi nih, "Kawlram in a rami Krihfa hna hi, thawngtha a kan chimtu ding le kan caah missionary nan si ve cang" tiah a kan ti tawn. Laimi zong nih cucu kan ruah ve mi a si. Kan ti cio ve mi a si tawn. Cucaah hi bantuk harnak caah ah hin, thilri, chawva, tangka le volunteer riantuannak in, USA caah thiltha kan tuah ve hrimhrim a herh. Laimi nih USA caah thiltha kan tuahmi hi a tlawm tuk rih. Tam deuh chin lengmang tuah kan herh.

Bomh a duhmi nih cun a tanglei American Red Cross in hlut khawh a si. Website a phunphun in hlut khawhnak an tuah. Pumpak pakhat cio nih, USA kan dawtnak langhter ve ding hi, a biapi ngaingai. Hi bantuk harnak caan ah America Laimi zong America ram caah zeidah kan tuah ve lai? Zeidah kan tuanvo a si ve" timi ruat bu tein!!!

Causes in this Giving Opportunity

California Wildfires 2018 by AMERICAN RED CROSS

United States

California hi a kangh hlan le kangh hnu hi aa thlau taktak. A tanglei hmantlak tlawmpal hi epchunnak ah ka van tar.

Pathian biaknak inn zong an him hlei lo

KFC 

Camp Fire nih meikang hmanthlak cheukhat a tanglei ah hmuh khawh a si. A zam i a luatmi nih an chimmi cu, "Hell mei bantuk a si ko. Tih a nung tuk" tiah an ti. A cheu cu an zamnak ah motor chung ah mei nih a kangh hna. Lam ah motor aa tet tuk caah an zam kho ti hna lo i, lampi cungah a kangh hna. A cheu cu zaamnak a um ti lo i, innchung ah a kangh hna. Ngaih a chia tuk 

Inn sak le renh hi a rak har tuk. A cheu cu chan khat chuah ah inn khat ngei kholo kan um. A cheu cu voi hnih thum inn kangh tuarmi an um. Caan saupi kan umnak ding tiah ruahmi le chungkhar tampi nuam tein umnak khua dawh le khua nuam tukmi khua cu, a tanglei bantuk in meihol le meidap ah an cang dih ko. A donghnak cu, "mitthli" lawng a si ko. Vawlei ngai hi, ngaihchiat le mitthli tlaknak lawngte a rak si ve ko. 

California ram dawh le ram nuam tuk zong, a donghnak ahcun mitthli le ngaihchiatnak in a khat ve tawn!

Vawlei Paradise ahcun rawhnak a um rih ko

Chungkhar nuam tein um tawnnak kha chuahtakmi khua an si ko cang

Vawlei chawva sui le ngun hna hi hnangampi ding an um lo

Caan donghnak ko a lo. Minung caah tih a nung tuk ee

Hell mei bantuk a si ko tiah a zammi nih an ti

a

Innlo thatha kha mei nih mah tin a kangh dih ko hna

Minung hawi ruak kawl cu rian ropui a si

Rum tuk zong ah vanchiat caan ahcun hi tin um khwh a si ve ko

Vawleicung cu lungthin kehkuainak in a dong taw ko ee

Mei hmittu zong nih pumpek in mei hmih an i zuam

Santa Monica Mountain (Rf. abcnews.go.com)

NASA nih California meikhu vansang in hmanthlakmi



Camp Fire le Woolsey Fire Kong A Donghnak Thawngpang
Camp Fire hi November 8 ah aa thawk i, Nov 25 ah 100% an hmih khawh.  A tlawmbik ah minung 85 an thi tiah an ti. Camp Fire ruangah pumpak inn 13,972  aa rawk i riantuannak inn (commercial building) 528 a kang. Acre 153,336 ram a kang. Minung hi 249  cu an hmu rih hna lo. Zei dah an cang timi theih a si rih lo. Camp Fire hi California a chaklei deuh ah a cangmi a si

California Thlanglei deuh ah Woolsey Fire timi zong cu Camp Fire a kanh tir ni ah a kang ve. Cu nih cun minung 3 a thihter hna. Inn 1,500 a kangh ve. Ram acre 96,949 a kang. Minthang "celebrity" pawl umnak bik Malibu le Calabasas umna zong fak ngai in a kangh hna. Hi minthang pawl inn zong zeimawzat an kang ve 
Camp Fire le Woolsey Fire nih rawhralnak le sunghbaunak zeizat ciah dah a chuahpi timi hi theih khawh a si rih lo. A tlaum zong an kawl cuahmah lio hna a si caah thil sining aa thleng kho peng rih.

"US cozah nih vawleicung khuacaan a lum chin lengmangmi hna hi, a tu bantuk in biapi ah  chiah lo i hi tining tein a kal peng ko ahcun, 2100 ahcun USA ram pumpi hmuhmi (GDP) dihlak i 10% cu kokek rawhnak ah kum chiar in a lo lai" US scientist mifim 300 tluk nih ca an tial i, Black Friday ah an chuah. Pre. Trump nih "Vawleipumpi lumnak hi lih tawnmi a si tiah a timi hi, a si lo timi kha vawleicung thil sining nih a fianter cuahmah ko" tah an ti.

-------------------------------------------------------------------------------------------------

Japan Ram Tikulh Pakhat A Lo

Kan vawleicung kan pawngkam hi, a phunphun in aa rawk cuahmah cang. Vawlei hi a chungmuru zong a rawk ngai pin ah, a lenglei zong a rawk ngaingai tiah mifim mi nih an ti. Zeicatiah lihnin a tam deuh i meitlang a puakmi a tam chin ve. Hi thil pahnih hna hi an i pehtlai tiah an ti. Lihnin le meitlang-a tam chin lengmangmi nih a langhtermi cu, kan vawlei chungmuru hi tamtuk aa rawk cang ti kha a fianter.  

Khatlei vawleicung hi a lenglei zong aa rawk cuahmah. Hmunkip ah vawlei an min. Vawlei an pil i an tla. Khua tampi, leikuang, innlo le lamsul tam tuk aa rawk. Naite ah Japan ram tikulh pakhat a tlaumi nih Japan ram le vawleicung hmunkip scientist a lauter ngaingai hna. Cu kong cu a tanglei ah hitin an tial.

Esanbe Hanakita Kojima tikulh

Naite ah Japan ram tikulh fate pakhat cu, a tlau. A um ti lo. Japan ram hi an minung an zor bantuk in an ramri zong a zor ti a si. Hokkaido tikulh ummi minung 3,000 tluk umnak khua, Sarufutsu khuate mi hna nih, an khuate kam te ummi tikulh fate pakhat cu, October thla in a lo. A um ti lo tiah an ti.

Sarufutsu

Cu tikulh cu, a liamcia kum sawmthum lio hrawng ah rili lei thiammi nih an rak veh i, rili in 1.4 meter a sang tiah an rak ti. A liamcia kum li lio ah, cu lung cu Japan cozah nih a min ah Esanbe Hanakita Kojima tiah an rak ti. Cu tikulh cu Japan he aa pehtlaimi minung an umlonak tikulh 158 chung ah aa tel ve mi tikulh a si.

Cu tikulh a lohmi nih Japan cozah upa pawl an thin a phanter ngaingai hna. Zeicatiah Japan zong cu tikulh ram a si i, Japan ram hi rilikam ramri hna hi an zor i, an ram hi a zor chin lengmang ko rua tiah an ti.

United Nations Convention on the Law of the Sea timi ah, "Tikulh timi cu, a mah kokek tein a ummi a si i, ti nih a kulh dih i, tilet a thawh tik zong ah, tii cungah a langmi tlang a si" tiah an ti. Cucaah atu i Japan ram i a tlaumi lung zong hi tikulh pakhat ah a tlami a si.

Hokkaido i rili tii kong a thiammi tuanvo ngeitu upa hna nih, hi tikulh hi tii nih a ziah caah le tikhal nih kik tuk in a khal hnawh caah le tilet a fah ngainak Sea of Okhotsk ah a um caah, tii nih a ei caah a tlaumi a si lai tiah an ti. Sea of Okhotsk hi Japan le Russia ram a thentu rili tii a si. Zei ruang ah hi tikulh a tlau hnga timi hi, khua a that deuh in zoh ding le hlathlai ding ah an i timlam.

Japan lawng hi, ramri le tikulh a sungmi a si lo. Hawaiian Island in nitlakchaklei meng 400 tluk hlatnak ah a ummi, acre (11) tluk kau East Island timi zong, kan hnu thla ah a hrangmi Pacific hurricane ruangah a tlau ve.

Bengal Rili ummi New More tikulh zong 2010 ah rili tii nih a phum i a lo. Cu tikulh cu meng 2 a sau i meng 1.5 a kau. India le Bangladesh zong, kum 30 chung an rak i cuh i, rili tii nih a phum kanh hna le cuh awk a um ti lo. An dai diam.

Vawleipumpi lumnak ruang ah tikhal tlang lianlian an khim i, rili ti an kai. Cun rili ti a lum ruang zongah an kai fawn. Kum chiar tein rili ti hi , rilipi tii hi a lum i a thalin chin lengmang i, Pacific Rilipi cung ummi tikulh tete zong hi, a ra laimi 2100 ahcun tam ngai an tlau te lai i, tikulh minung tampi cu "Pawngkam rawh ruangah refugee an si te lai" tiah an ti.

--------------------------------------------------------

Zohchihmi Ca

1. A Small Japanese Island Has Disappeared
https://cannels.com/hungary/a-small-japanese-island-disappeared-the-coast-guard-ships-are-looking-for/

Lungpi Chungah Ka Thlarau A Thuh

Krihfa hlabu chung i, hla vialte lakah hi hla hi ka duh bikmi hla pakhat a si. A hlan zong ah ka duh i, voikhat van sang taktak i kan zuan lio, vanlawng chung i, thinphannak le thlalaunak ka ton lio ah, ka hnahlam i ka theih hnu in, ka duh chin lengmangmi hla a si.

July 29-31, 2016 ah Chin Christian Church of Houston ka va tlawng hna. Mino Leadership traning ah ka va kalmi a si. Ningani zan in Zarhpini chun pumh tiang sunglawi taktak in can kan hmangti hna. August nikhat ah, Pa Rung Hlun nih NASA Space Center ah a ka lenpi. Chun hnu in Columbus lei ah tlun ka thawh i, Detroit ah vanlawng thlen ding a si.

Houston in Detroit tiang American Airline in ka zuang. Meng 1,105 tluk a hla. Suimilam pahnih le cheu fai zuang a si. A lam a hla ngai. Detroit in Columbus ah zuan than ding a si. Vanlawng cu a hme pah. Minung 120 kuakap tlum a si men lai. Cu ni cu, khua a chia ngai. Khudawm a chah tuk.

Khawika State cung kan zuan lio a si cu ka thei lo. Kan hmai ah khudawm a sang taktakmi cu, thlang bantuk bak in aa chawng. Kan vanlawng cu nichuahlei ah aa mer zuahmah. Cunglei ah a kai pah thluahmah in khuadawm cu a hrial. Pe thawng zeizat in dah a zuan ka thei kho lo.

Khuadawm cu a hrial thlu rua lai tiah ka ruat nain, hrial thlu lo in, khuadawm nak taktakmi chungah luh aa tim. Kan hei pal dingmi khuadawm cu, a chah tuk. A nak he a rang he. A pih bak in a pit. Tihnung taktak a si. Minung mit cun a zeitihmanh in, khua hmuh khawh ding khi a si lo.

Minute pahnih-thum rauh ah, vanlawng cu duhsah tein a thir chin lengmang. Cuticun khuadawm nak taktakmi chung ah "duup" tiah a van lut zuahmah. A rauh hlan ah, vanlawng cu a thir thluahmah ko.

Vanlawng riantuantu hna nih, "Khuadawm a chah tuk caah le thli a fah ngai caah, nan taisawm tha tein i hreng u" tiah an van thanh. Kan hung lau ngai.

Kan van luh tlawmpal ah, vanlawng cu lung phahmi lam cung i a tlimi motor bantuk in a tur. A hlawh bak in aa hlawk. Thli nih caku a chemmi bantuk in fawi tein a kenkip ah aa thui. A can ah a hlonh bantuk in aa hlonh. "Turtur" in a thir thluahmah. A lei rumro in aa lei. "Vancung thlichia he kan tong sual. Naisawm tha tein i somh u" tiah an van au than i, kan lau chinchin.

Kan vanlawng cu a thir tuk cang. A cheu cu an ai. A cheu an ni. Tlak ahcun nunnak ding lam cu a um lo. Vanlawng zong a man viar ding a si. Minutes sau nawn a si. Zamnak nih le tha hlah. Ka zuang lai ti awk um ti lo. Vanlawng ah kan nunnak cu, aa hngat ko cang. Khuadawm nih le a dong kho ti lo.

Thin a phang i tih a nung taktak. "Nihin cu kan thih ni maw a si ko ne?" ti khi chikkhatte cu ka van ruat. "Ka nupi le ka fale; ka Krihfabu" timi khi ka van ruat. Ka thin a phang. Ka lau. Ka kun i, Pathian sinah thla ka cam. "Bawipa kan khamh ko sawh. Ka nunnak na kut ah ka ap" tiah thla ka cam. Pathian dah ti lo cu, bochan ding dang a um ti lo.

Cu cangka cun, ka hnathlam ah, van sangpi khin mi tampi nih sakmi choir hla ngaih nuam taktak mi ka van theih. Ka hna a khing rua ka ti. Hna khin he aa lo lo. Vanlawng thawng ka hnatlam ah a lengmi a si rua ka ti. Vanlawng thawng cu thawng dang tein ka theih than. Ka mit ka au i khu ka zoh. Vanlawng le khuadawm dah ti lo cu, hmuh ding a um lo. Ka hnathlam ah hla cu aa sa peng fawn. Ka mit ka chim tik ah, "Puan rang aa aihmi choir bantuk bak khin ka mitthlam ah ka hmuh hna. An aw le music a fiang tuk in ka theih peng. Vanlawng thawng hmanh khi ka ruat kho ngelcel ti lo."

Cu hlaremh aw cu khawika in dah a rat ka thei lo. Ka thinlung ah a chuah sawhsawh bia maw a si ka thei lo. Vanmi hla a si le si lo zong ka thei lo. Ka thinlung le hnathlam ahcun, aw tling tein aa sa peng. Aw a tling dih Base le alto tiang in ka theih viar. Caan tawite a si fawn lo. Caan saupi a si. Ka hnakhaw ah a tliang tuk in, hla cu aa zel. Chim ah hin, lih chim ko a lo. Cu hla cu zeidang hla a si lo. "Ka Thlarau A Thuh" (CBC.62) a si. Cu hla cu hitin a si:

                                                             "Ka Thlarau A Thuh"

                                                           

        1. Jesuh ka Bawipa cu ka Khamhtu a si….Khamhtu khuaruahhar ngai a si...  

             Lungpi chungah ka thlarau kha a thuh i... Lawmhnak tiva kha ka hmuh hna.

           

      CHO: Lungpi chungah ka thlarau kha a thuh ko…...Thladem petu lungpi chungah                                   Amah dawtnak chung ah-khan ka nunnak cu....A chiah i a ka huhphenh fawn                                 A kut in a ka huphenh ko.

2. Jesuh ka Bawipa cu ka Khamhtu a si…. Ka thilrit kha a ka lakpiak….                               Amah nih a ka dawmh i ka ril lai lo...…..Nifatin thazang a ka pek.

3. Thluachuah relcawklo in a ka pek zungzal….Thiltha ka hman cawk lo tiangin…               Ka lunglawmh in Pathian cu ka thangthat ko, Cu bantuk keimah Tlantu cu.

4. Puanrang aih in van i A-mah ton awkah... Keimah cu ka hung kai tikah…                         Mi thong tampi hna he A-mah dawtnak cu....Kei zong fak pi’n ka sa ve lai.

Ka khuaruah a harmi cu, hla bia le a aw a tlian tukmi a si. A cang khatnak in aa sa lengmang i, a chorus nak van nolh can ah khin ka thinlung khi a dai khun. Ka hna a ngam khun tuk. Mah hla ka theih hlan ahcun, tihnak le phannak vialte an lo dih.

Ka hnatlam ah a cang khatnak "Jesuh ka Bawipa cu ka khamhtu a si…..Khamhtu khuaruahhar ngai a si...Lungpi chungah ka thlarau kha a thuh i…..Lawmhak tiva kha ka hmuh hna…" a van ti bak ah, "Jesuh nih lungpi chungh ka thlarau a thuh ve ko. Kei misual zong hi..." timi kha ka van i fiang. Cu tikah, ka hna a ngam thluahmah. Cu hnangamnak cu zei hmanh nih a tluk ti lo.

Ka thinlung ah ka khuaruah a har taktak. Cuticun khuadawm chungah sau tuk kan zuang. Leng lei zoh ahcun, a langmi zeihmanh a um lo. Khuadawm lawngte a si peng. Cu kan zuan chung vialte cu, choir ngaih pah in khual a tlawng bantuk in, lunglawmhnak tein vanlawng cu ka cit thai. Cuticun, dam te le tluang tein, zanlei sang deuh ah, Detroit pawng kan phan.

Ka nunnak lamthluan ah, Bawipa nih minung chonh bantuk in bia a ka ruah bal lo. Ka thinlung chung te tu ah khin, theihnak a ka pek ve tawn tiah ka ruah. Asinain cu tan ka khualtlawnnak i vanlawng cung thil ka tonmi cu, ka khuaruah a har. Hla ka theihmi hi can tawite si sehlaw ka hna khing ka ti ko hnga. Asinain ka hnathlam i a len chung hi a sau tuk. Khuadawm lak ah suimilam pakhat fai chung kan zuang. Cu hla cu Detroit kan tum cang lai tiah aa sa peng in ka theih. 

Cu hla ka theih bak in, ralchiatnak le thinphannak vialte an lo dih. Vanlawng a tla lai timi zong ka phang ti lo. Vanlawng a tlak zong ah, "Pathian a dawtnak, a velngeihnak, a zaangfahnak le ngaihthiamnak thawng in, ka thlarau kha lungpi chungah a thuh ko cu te…" tiah ka ruahchan caah, hnangamnak le lunglawmhnak ka ngei ko.

Hi ka tonmi thil nih, a hnu i vanlawng in khual ka tlawn fate, daihnak le hnangamnak a ka pek. Vanlawng ka cit fate, tihnak le phannak ka ngei kho lo chin lengmang.

Hi ka theihmi choir hi, zei dah a si taktak timi ka thei kho lo. Pathian nih ka hnathlam ah a lentermi zong a si kho men. Ka hna a khin bia zong a si kho men. "Cucu a si; khakha a si" tiah ka chim kho lo. Ka theifiang kho lo. Nihin ni tiang zongah ka fiang kho lo. Asinain cu ni ka tonmi cu, ka nunchung k philh kho ti lai lo.

Ka chim khawhmi tu cu, "Cu tluk in ka thinphan lio le tihnak ka ngeih lio ah, mah hla ka theihmi nih, hnangmnak le lungthin diaihnak a ka pek i, tihphanak vialte an lo dih" ti cu, ka fian bakmi a si.

Cu tan i, vanlawng cung i tihphannnak nganpi chung kan um lio i, ka hnathlam ah choir ah an sakmi ka theih hnu cun, hi hla ka sak tik ah a thawt ning aa dang. Hlan i ka rak sakning he aa lo ti lo. Lawmh ning zong aa dang. Thlarau thazaang zong a ka pek deuh. Hi hla nih ka thinlung le nunnak ah a taktak in thazaang a ka pek i, hla phuahtu Fanny Crosby cung zongah ka lawm!!

                        ----------------------------------End-----------------------------
                                                                                                 
                                                     

Note: Hlaphuahtu Tuanbia

Hlaphuahtu hi Fanny Crosby (1820-1915) a si. Thla ruk a si ah, surgery aa tuahnak ah a mit a cawmi a si. Khua a hmu lo. Vawleicung le van hi zeidah a lawh timi zong a thei lo. Cucaah "A nu hrinnak mit cun khua a hmu lo nain, a thinlung in khua a hmumi a si. Minung hi zeidah an lawh? Minung hmai hi zeidah a lawh?" timi a hmu kho lo nain, Pathian hmai hi zeidah a lawh tiah a hmu khotu a si. A titsa nunnak cu harnak in a khat nain, thlarau lawmhnak a khatmi a si. "Na mit a cawtmi hi thaizing ah, a thami mit in kan in hlen hna lai ti hna sehlaw, ka siang lai lo" tiah hla a phuahtu zumtu pakhat a si. Uar a um taktak!