Samaria Mitha Na Si Ve Maw?

Laimi kan pipu hna hi, an mah tawk tein dinfelnak an rak tanh tuk. Zudin saei  chan a si caah, sualnak le palhnak cu an tuah tung ve ko nain, a dan tlang pi in an nunnak cu dinfelnak in a rak khat. "Lih chim an duh lo. Fir an duh lo. Mihlen an duh lo. Lo-ri dek an duh lo. Satil le thilri fir an duh lo. Mithah lainawn an duh lo. Chiatserh le thaltan an duh lo. Bia chiakha chim an i sum. Bia chia chim cu mah kung cung tlunnak a si an ti i, an hrial. Holhnak hmanh ah, "Survorh thiam lo mah lukhuh, biachim thiam lo mah kung tlung" an ti.

Thilri tlaumi hmuhnak kong ah ka nulepa nih a kan cawnpiakmi ka philh kho lo. A kan cawnpiakmi cu hitin a si:

"Zeitik hmanh ah, mi thlaumi thil nan nan i lak lai lo. A ngeitu nan hlat lai i, nan pek than lai. A ngeitu nan hmuhlo ahcun, sayate sin ah nan va pek hna lai. Thil hmuhmi laak cu a tha lo. Nan i lak ahcun nan thilri nan thlau than ve lai." 

Ka nulepa cu Krihfa an rak si lo. Asinain a kan cawnpiakmi hi, Bible chung bia taktak a rak si ko ti hi, ka upat hnu ah ka fiang. Thil tlau hmuhmi lak hi, an rak duh hrimhrim lo. A ruang cu "Thil tlau hmuhmi i lak cu, mi thil fir khan ah an rak ruah caah a si."

Kawlram ah Buddha Batha cheukha cu, thil tlau an i hmuh tawn ah khin, vanthat (kan-kawng) ti phun ah an ruah. Cucu thil pawi taktak a si. Nihinni ahcun USA zong ah thil tlau pek than timi hi, a har chin lengmang. ID le Green card  hmanh fir piak a tam tuk.

Vawleicung ah thil khuaruahhar ngai a simi cu, "Minung an tam chin lengmang nain miding an tlawm chin lengmang ti a si." Cu lio caan ah, dinfelnak ngeih ding hi Pathian duhmi a si. Cucu Krihfa nunzia (Christian ethics) timi a si. Jesuh nih  si hna seh ti a kan duh bikmi pakhat cu, "Amah zumtu hna hi, midang caah vawlei ah cite le ceunak si hna seh" ti hi a si. Cucaah, Bible chung phungbia vialte kha pakhat ah hi tin a fun dih: "Midang nih ka cungah tuah hna seh ti kan duh bantuk in, midang cungah tuah a kan fial." Cucu Krihfa nunzia ah "sui phung" (golden rule) an ti.

Cu Krihfa nunzia cu Krihfa sinak muru taktak cu a si. Dinfelnak a um lo ahcun vawlei ah ceunak le cite si khawh a si hrimhrim lo. Vawlei ah dinfelnak tanh a har tuk lio caan zongah, a cheu nih cun mi nih hmuhlo kar zongah, "dinfelnak" hi an rak tanh i "Samaria Mitha" nunzia hi an rak langhter tawn.

Cu bantuk "Good Samaritan" tuanbia cu, naite ah New York khua ah a cangmi tuanbia pakhat ah hmuh khawh a si. Cu tuanbia cu Inside Edition ah an tial i, "Thazaang peknak" tuanbia a si. Cu tuanbia cu, Krihfami vialte hna kan caah zohchunh tlak tuanbia taktak a si. Inside Edition nih hi tin an chim:

New York nutung pakhat cu motor a mawngh lio ah, tangka tlap thli lak I an zuan kha a hmuh. A motor kha a dirter I, tangka cu a char hna. A zuangmi cu $100 ca an si. A khawmh hna I, a char hna tikah, $6,600 a si. Cucu a charmi cu Johnstown khua, Fulton County Sheriff's Office ah a va up. An van hlat I, nu pakhat nu nih a motor cungah tangka bawm in tangka tlap tam nawn a chiahmi kha ruahphaklo ah a philh sual I, motor a mawngh tikah thli lak ah a zuangmi a si timi kha an hmuh I a ngeitu an pek.

Tangka a thlautu nu hi, Kimberly Steenburg ti a si. Kimberly cu October 2018 ah, Schoharie khua, New York ah minung 20 thihnak a chuahpitu "limo motor accident" ton lio ah, a vapa cu accident in a rak thi ve. A tapa le a tapa nupi zong an rak thi ve. Ngaihchiatnak a tonmi hi double bak a si. A temtuarmak le a nuhmaih a fak ngaingaimi a rak si ngelcel.

Cu tangka $6,600 cu Kimberly nih a dawtmi chungkhar-a vapa, a tapa le nupi- hna an thih lio i an ruak an khanghmi hna ruak-meidap kha, Bahamian Cruise tilawng i cit i, rili ah va thlak ding kha aa timhmi a si. A tangka kha cabawm ah a sanh i, ngakchia kha motor ah taisawm a somh lio ah, ruahlo pi in motor cungah a chiah sual i, high way i a mawngh tik ah, tangka kha thli ah an chawi i, an zuanmi a rak si. Tangka thli lakah a zuangmi cu a zapite $8,000 a si i, a dang "Samria mitha" hna nih an kawlpi i, $8,000 ning dengmang an hmuh khawh than.

Tangka ngeitu nu cu bia an hal i a chimmi cu "Tangka tlaumi a rak ka pek than caah, ka lomhnak ka chim kho lo. Zeicatiah vawleicung ah hin miding tampi an tang ti lo" (A chim duhmi cu, mah bantuk miding hi vawlei ah tampi an um ti lo ee) ti duhnak a si.

Tangka zuangmi a hmutu nu hi, Mrs. Terri Brubaker a si. Cu nih a timi cu, "Tangka thlaumi nu hi, nuhmei a si timi ka van theih tik le a vapa cu limousine accident lio ah a thi ve timi ka theih tik ahcun, ka thinlung a kekkuai tuk. A nunnak ah tamtuk sunghbaunak a tong cang ee. A tangka ka hmuh piak caah le ka khirh khawh caah ka lawm tuk ve.." tiah Inside Edition cu a ti hna.

Tangka a va upnak  Fulton County Palik pa, Richard Giardino zong nih, Terri cu Samaria Mitha tiah a ti i, a thangthat. "Terri nih, a motor a dirter i, tangka zuangmi cu a va dawi hna i, a char hna. A khawmhmi tangka cu kan sin ah a van upmi cu, thil dawh tuk a si. Thil tha tuk a si."

Terri Brubaker nih tangka $6,600 kha palik sin a va up tik ah, a mah cu "Samaria mitha" tiah palik hmanh nih a rak ti cang. Cu Samaria Mitha si ding hi, Jesuh nih a kan duh piakmi a si. Terri nih hin Krihfa a si le si lo zong a chim lo. Jesuh zumtu a si zong a chim lo. Asinain a nunnak le tuahsernak nih, Terri cu vawlei caah "ceunak le cite" bantuk a sinak kha a langhter. Cucu Jesuh nih cun, "Thil tha nan tuahmi kha an hmuh lai i, vancung ummi nan pa kha an thangthat lai" tiah a rak timi cu a si ko. Nihin ni ah, ka in tam tuk chim lo in, "Nunning le tuahsernak in, vawlei caah ceunak le cite si a herh taktak." Terri ceunak cu,  midang caaah Pathian thangthatnak ah a tla. "Bia nakin tuahsernak hi a thawng a thang deuh" an timi hi a dik taktak. Terri nunnak hi, vawleicung pumpi a thang ko cang.

Tangka zuangmi a chartu nih hin, lak duh ahcun aa lak khawh tuk. A ho zong nih an thei theng hnga lo.  $6,600 cun a tuah khawhmi a tam ngai. Innlo, thilri, computer le tuktak cawk a duhmi a tam pi ko lai. A mit zong a thi ko lai. Asinain cu tangka chartu nu nih aa fian bakmi cu, "$6,600 hi ka ta a si lo. A ngeitu pek ding a si. A ngeitu nih zeitluk lungfak le ngaihchiat in dah a va kawl lai?" timi kha a theihfian tuk caah palik sinah a va upnak a si.

Zei bantuk thil tlau a si zongah, a ngeitu nih cun lungrethei tein le mit hram fak in an kawl. An hmuh hlan lo lungthin rawk in an um. Ngaihchia le lungrethei in an um. An i tinhmi le timhmi vialte aa rawk kho. Buaibainak chim cawk lo an tong kho. Cucaah Jesuh nih, tangka tlau, tuu tlau le fapa tlau kong khi a chim tikah, a kawltu hna caah lungfak a sinak le an hmuh tikah lawmhnak a  sannak kong a kan chimh. Thil thlautu nih thlaumi an hmuh tikah lung aa lomh tukmi khi, a hmutu nih kan ruah chih le philh lo a herhmi a si. Mah tanghma hma benh i, thil tlau hmuh tik ah a ngeitu pek ding a si.

Tha tein tuak tikah, thil tlau hmutu nih "hmuhmi thil va lak khi," mi zawnruahnak ngeihlo a si. "Mi thil a si" ti thei ko nain, i lak ahcun nunchung philh khawh ding a si ti lo. Cu thil thalo nih kan nunnak kha, thawngthlak bantuk in a zungzal thlak lo ding a herh. Cucaah thil tlau kan i hmuh tik ah, a ngeitu sinah kirter than hi a biapi taktak.

Thil tlau hmuh tikah, a ngeitu hlat a herh. Theih ahcun pek a tha. Pek tik ahcun, "hmutu he, thlautu he an pahnih in lawmhnak taktak a si. A ngeitu hmuhlo ahcun tuanvo ngei bik sin ah pek ding a si. Cucu lungthin thian timi a si. Cucu Krihfa nunzia timi pakhat a si.

Mi nih thilri an thlaumi hmuh tikah, "vanthat" ti phun in-"Arpi tap na, Sahngar ni na"- ti bantuk in kan um lo ding a herh taktak. Midang tah lio ah kan nih lawmh kha a phung a si lo. Midingmi tuahmi phung zong a si lo. Bible cawnpiak ning zong a si lo. Mi ngaihchiat lio i, rak nih le lawmh kha mi thalo lungput a si. Cucu Jesuh nih a huat taktakmi a si. Jesuh nih "A tapmi sin ah tah ve le aa lawmmi sin ah lawmh ve" hi a kan cawnpiakmi a si.

Cucaah zei bantuk thilri a si zong ah, tangka le sui le ngun zong va si ko hna seh. Thil tlau hmuhmi cu midang ta a si. Kan ta a si lo caah i lak ding hrimhrim a si lo. Thil tlau hmuhmi lak lo ding hi, Lai nunphung a si. Krihfa nunzia zong a si. Krihfa nih cun, Terri timi nu bantuk in thil tlaumi hmuh tik zong ah, a ngeitu sin phanhter hi kan rian a si. Midang hmaiah zumtu sinak kan ceunak nunzia dawh kha langhter a herh. Cucu Jesuh cawnpiakmi zong a si (Matt 6:16):

"Nan nih nan ceunak zong cu, mi hmaiah a ceu awk a si. Cuticun thil tha nan tuahmi kha an hmuh lai i, vancung khua i a umm nan Pa kha an thangthat lai."

Terri nih a ceunak a langhter tik ah, a hmumi hna le a kong a theimi hna nih cun, Samaria Mitha tiah an ti. Samaria mitha cu, vanchiami hna, harnak tuarmi hna, sunghbaunak tuarmi hna, bawmhchanh herhmi hna bawmtu le dirkamhtu kha an si. Nang Jesuh na zumhnak le nunnak ah "Samaria Mitha na si ve maw?"

--------------------------
Zoh chihmi ca

1. Woman Returns Cash Scattered on Highway to Owner
https://www.msn.com/en-us/news/good-news/woman-returns-cash-scattered-on-highway-to-owner/vi-BBSBx7i?ocid=spartandhp

Columbus Khua Nih Thingkung 300,000 An Cin Lai

Columbus khua hi khua lianngan tuk a si lo nain, khuachung hruaitu hna hi an rak men lo taktak. An nih cu sipuazi thanchonak lawng ruanglo in, pawngkam a thatnak ding, tii le thli a thiannak ding, a hninhno i khuacaan a thatnak ding le vawleipumpi linhnak hi zeitindah kan doh khawh ve lai timi hi, tampi khua an ruat. Cucaah sangkip ah thinkung cin le dumhau tuah hi an forh  hna. Bicycle lam tampi an tuah i, mipi hi motor cit lo in bus le cycle cit hi an forh hna. Project phun kip an ser hna i, cu lak ah a tha tukmi project pakhat cu "Greener Columbus" timi a si. A sullam cu "A Hring deuhmi Columbus" tinak a si.

Cu project ahcun khua chungmi hi thingkung le parpang cin an forh hna. Hnawmpung an phawt hna i, khua chung hnawm hi ningcang tein hlonh ding hi an fial hna. Cun cozah hruainak in sangkip ah thinkung an cin i 2020 ahcun thingkung 300,000 kan cin lai ti a si. Tam tuk an cin cang. A cheu cu a thimi zong an um ve. Community dum zong tam tuk an tuah. Tangka million tam taktak an dih. Mipi nih thingkung cin an duh nak hnga caah, Columbus khua lai ummi Franklin Park Conservatory nih pangpar le thinkung phunkip an cin i mipi sin ah a man deng tein le a lakka in an pek tawn hna.

August 2015 in thinkung cin an thawk i 35,718 an cin cang. Cu lio ahcun Columbus Mayor cu Michael B. Coleman a si. Keimah he zong voi hnihthum cu kan i tong bal. Hman zong kan i thlati bal. Dawnkhantu tampi um caah thingkung cin hi 8% lawng a kai i, a tu ah 38,631 an cin.

Ohio State University's Byrd Polar and Climate Research Center nih an hlathlai (study) an tuahmi ah cahmai 125 an chuah i, vawleicung khuacaan lumnak kong an tial. Cu an tialmi ahcun, "Columbus hi USA ram pumpi ah a lumning (heat island) a rang bikmi khua pakhat ah an chiah." "Heat island" timi cu minung riantuan le cawlcanghnak ruangah, pawngkam khua nakin khuapi khualai chung a lumnak khi an chim duhmi a si. Cu a lumnak cu khuachung ah aa erh i, khua kiangkamnak in a sang deuh tukmi khi an chim duhmi a si.

Thingram tampi sernak Franklin Park Conservatory

Cu research tuahtu nih an chimmi ahcun Columbus area hi 2050 ahcun degree 3 in 5 kar a lin deuh lai ti a si. Mipi le cozah tha tein an i zuam lo i, a lumnak thumh an i timh lo ahcun degree 4-6 tiang a kai kho an ti. Khua hi a lianh deuh i, minung le innlo a karh deuh tik le motor le sehzung khu a tam deuh tik paoh ah, khuapi chung hi a lum ning a kai deuh i, thli zong a chia deuh chin lengmang ti a si.  Cucaah thingkung cin hi a biapi taktak.

Columbus hi a mah kokek in thingkung a rak tlawm ngai. A ummi hmanh an hme tuk. An thang kho tuk lo. A khua hi a ningpi in zoh tikah, thingkung a tammi khua a si lo. Cucaah mipi le cozah i bawm in tam deuh cin a hau. 300,000 kan cin lai an timi zong an tlamtlinh rih lo.

Ka dang khau he epchun ahcun, thinkung nih a khuhmi area hi a tlawm ngai. Khua a pumpi dihlak i 22% lawng hi thinkung nih a khuh. Lam naite Pittsburgh hna cu 42% hi thing nih a khuh i, Cincinnati cu 39% a khuh.

Orlando khua zong hi a lin chin lengmangmi dohnak caah, mipi kha thingkung cin dingmi a lakka in an pek hna. An nih khua zong hi 23% lawng hi thing nih a khuh. Orlando zong hi 2015 in an khua ah thingkung 7,000 an cin cang. 2040 ahcun an khua dihlak i 40% cu thingkung nih khuh seh timi hi an program a si. Hi khua hi minung 280,000 tluk an um.

Columbus ummi Franklin Soil and Water Conservation District nih Ohio chung ummi thinkung a cingmi paoh cu laksawng ah $50 kan in pek hna lai ti a si.

Franklin Park Conservatory nih pangpar zong dawh tein an cin

Zeicadah hi tluk in US ram khua lianlian nih thingkung an cin ti ahcun, "Vawleicung khuacaan lumnak dohnak ding caah cun thinkung a herh bik i a tha bik a si. Khua chung thli thiang sehlaw minung kan ngandam seh" timi an ruah caah a si.

Scientist nih vawleicung a lum chin lengmangmi dohnak ahcun "CO2" thumh lawnglawng hi lam a ummi si an ti. CO2 cu motor le sehzung chuakmi "fossil fuel" (meiti le lungmeihol in chuakmi) ruang ah a si bik. Cun CO2 a dawptu thingkung a tlawm tuk ruangah a si" tiah an ti. Cucaah CO2 tlawm deuh kan chuahter hi a biapit tluk tein thingkung cin zong hi a biapi tuk.

Laimi zong vawleipumpi lumnak hi doh ding ah kan i tel ve a hau. Kan umnak ram i thingkung hau hna kan hman lo a  herh. Inn kan cawk tikah thingkung cin le kan umnak hninghno tein chiah hi a herhmi a si. Columbus ummi Laimi zong thingkung cin le thingkung hau lo ding hi, kan i forhfial lengmang bantuk in, ka dang ummi Laimi zong hi thingkung cin zuam le dawt zia thiam hi forhfial cio kan herh.

Columbus nih thingkung 300,000 cin ding timi zong a tlamtlin tik ahcun, Columbus cu vawleicung khua ah a hninghno bik le a hring bikmi khua pakhat ah a tla te ding a si. Cu vision "Greener Columbus" ahcun Laimi kan zapi tein tel ve le kan umnak khua caah thiltha tuahnak ah tel ve kan herh!

CNF Hi Kan Zoh Sawhsawh Ko Hna Lai Maw?

Chin miphun hmelchunh pakhat Victoria Camp

 
Biahmaithi

Columbus cu Laimi kan tam lo. 850 fai lawng kan um. Asinain CNF riantuannak caah thazaang biapi taktak a simi Chinland Club tha a pemi a tanpi duhmi khua pakhat kan si ve. Cucaah December 3, 2016 zan ah Chinland Club hruaitu Pu Tial Hmung le Rev. Tluang Hre cu December 2, 2016 ah Indianapolis in Columbus, Ohio dam tein an rak phan. December 3 ah, CNF Chairman Pu Zing Cung zong a umnak Denver in zanlei 3:30 PM ah a rak phan ve. Caan sunglawi tuk kan hmang ti hna.

Columbus ummi Laimi hna he, 7:00-11:30PM tiang biaruahnak caan kan ngei hna. Upa tling lawngte 60 fai an chuak. Cu tonnnak kan ngeihmi le bia kan i ruahmi nih, atanglei thil hna hi tampi a ka ruahter. Laimi ca zongah ruah ding a herhmi asi tiah ka ruah caah, ka van tial.

Keimah cu pastor riantuanmi sawhsawh ka si. CNF member ka si lo nain, CNF a tanhmi le Chinland Club tha a pe mi ka si. Zeicatiah Chinland le Chin miphun caah rian tuan a duh ve mi pakhat ka si. Kan ram caah rian kan tuah lai ti ahcun, lam dang vialte nakin CNF le Chinland Club lam in kan tuah ah hin, a tha bik cemmi le hmual a ngei bik cemmi a si lai tiah ka ruah caah a si.

January 5, 2018 zongah Chinland Club Central Committee Meeting cu Columbus, Ohio tuah a si. Salai Thla Hei a ra kho i, bia sunglawi taktak tampi a kan chimh i kan i lawm taktak. Meeting kaimi zong kan thahnem ngai. Kan Krihfabu zong kan i lawm ngaingai.

2016 lio i Rev. Tluang Hre le Pu Zing Cung a kan tlawn lio i an chimmi bia hna le 2018 Chinland Club Central Committee lio i, Salai Thla Hei le Pu Tial Hmung bia hna ka ruah tik ah, "Chin miphun nih hin ram le miphun caah kan pekmi a tlawm tuk" timi ka hmuh. Kan mah le innlo, khua le tlang caahcun kan pek ngai nain "Miphun ca i kan pekmi cu a tlawm taktak" tiah ka ruat.

Laimi Ruah Dingmi Biahalnak

Lai (Chin) aa timi miphun nih, CNF riantuannak he pehtlai in a tanglei biahalnak (5) hi a ka ruahter ngaingai. Careltu zong in ruahter hna seh ti ka duh:

(1) Mi zeidah kan si (Who we are?)

(2) CNF hi zei dah an si taktak? (Who they are?)

(3) Zei ca dah ramleng kan phanh (Why we are here in foreign land?)

(4) Ramleng Laimi zeidah kan rian a si? (Responsibility?)

(5) Kan tuanvo kan tuan maw? Zei dah kan ram le miphun caah kan pek ve?


Hi biahalnak hna hi, Laimi dihlak nih kan ruah a herh. Hi hna hi kan ruah lo ahcun, "Mi zei dah kan si ti zong kan fiang taktak lai lo i, CNF zong zei dah an si taktak?" timi kan fiang kho hlei lai lo.

Columbus i tonnak kan ngeihmi nih, CNF hi zei bantuk dah an si? Zei dah an i tinhmi taktak a si? Zei tluk in dah dinfelnak an tanh i, zeitluk in dah phunghram fek an ngeih le dirhmun an ngeih? Zei tluk in dah ram le miphun caah an nunnak an pek?" timi kha a kan fianter ngaingai. Hi catawi te ahcun CNF hi zeidah an si takttak timi fiang tein kan tial kho thlu lai lo nain, an nunnak le an sining kan tial mi nih, "Zei bantuk dah an si?" (Who they really are?) timi cu careltu thinlung ah a fianter lai ka zumh.

Thil hi chimtu um lo ahcun theihfian a har. Chimtu zong nih mah mit hmuh le kut tongh chimmi le midang chimmi, chimchinmi cu aa dang tuk. Tutan kan i tonank ah, Rev. Tluang Hre nih a kan chimhmi cu, Victoria Camp chung CNF nunnak cu ngaihchia taktak khi a si. Kan miphun ralkap hna, cu tluk har in kan rak umtermi hna le cu tluk harnak tuar in an rak ummi nih khin, Laimi hi, "Mi zei dah kan si?" (Who we are?) timi khi a ka ruahter. Cu tluk har in mah miphun ralkap a chiami, miphun hi "who we are?" timi ruah taktak a haumi miphun kan si. "Who we are?" timi kan ruah bak i, "Who I am?" zong ruah chih a hau.

Pastor Tluang Hre nih, kan theih ballomi Camp Victoria ummi hna kan miphun ralkap (CNF) an nunning taktak (real life) kha fiang tein a kan theihter.  Cu hlan ah mi tampi nih kan rak ruahmi cu, "CNF hi, ramdang nih an bawmh hna; NGO hna nih an dirpi hna; EU tibantuk cozah hna nih an bawmh hna le an i nuam tuk rua???" tiah mi tampi nih kan rak ruah sual. Kan ruah palh dipdep timi kha a kan fianter.

Camp Victoria ah caan sau ngai a thu dirmi nih, kan miphun ralkap hna an temtuarnak le harsatnak a chimmi cu, celh ding a si lo. Nu hrin fanu cio? Nuhrin fapa cio? Sining tha an duh ve ko. Cawnnak sang an duh ve ko. Ram dang ah kal in nun nuam tein nun zong an duh ve ko. A nuamhnak khuapi le hmunhma nuam ah um an duh ve ko nain, zei ca dah hi bantuk nunnak hi zei ca dah an rak i thim deuh hnga? timi ruah lo awk a tha lo.

Laimi tampi nih cun Victoria Camp kan ti ahcun, Laiza bantuk, Manapalaw bantuk in kan ruah men lai. A si naisai rih lo. A lang cun fingtlang aa dawh caah duh a nung ngai nain, a chung ah a thudirmi hna ca ahcun, harnak chim cawk lo an tuar (Hmanthlak zoh chih).

Victoria Camp timi cu, "Teinak Camp" ti asi nain, ral taktak tei hlan ah, a chung ah tei dingmi ral tam tuk an um rih. Kawl ralkap doh hlan ah doh ding ral tam tuk an ngei rih.

Sifahnak ral, tirawl-eidin harnak ral, zawtfahnak ral, khuacaan harsatnak ral, thilri-hnipuan ngeihlonak ral, sianginn ngeih lo ral, innlo chiat ral, biakinn ngeihlo ral, pastor ngeihlo ral, dumhau ngeihlo ral, thinphannak ral, ngeihchiatnak ral, lungretheihnak ral, lunglennak le hmailei zeidah kan si lai timi tinhmi ngeih awk a tha tuk lo mi ral....

Chim cawklomi ral doh ding an ngei. Victoria Camp ummi hna le camp dangdang ummi hna an tuarnak a kan chimh tikah, lungthin a kekkuai tuk. A chimmi vialte tial cawk ding a si fawn lo. Va hmuhton lawng ah theihfian khawh ding khi an si.

CNF hi, hmurka le biafang nih a tlinhlomi temtuarnak tiang in an tuar timi theih khawh a si.

Harnak an tuarmi vialte pakhat hnu pakhat in chim ahcun a dong kho ding a si lo. Pastor nih a chimmi ah thinlung in tuar a har ngaimi hna tampi an um. Hi tin a kan chimh.

Tio le Lahva tikhu le khuasik an tuar. Chun ah nilin khua-al an tong. Innlo riahnak inn tha-thi le a um fawn lo. An innlo hna cu, Laimi sifak bik khua hmanh a tluk hna lo. An hruaitu pakhat nih, "Kan di hna cu, arfi thlapa rel khawh dih in an var ee. Thli cu hurhur in zalawng tein innchung ah an lut ko" tiah ati. Pastor quarter cu "Nichiar tii toih lo ahcun a buan tuk i a khu tuk ee.

Cu vial cun an innlo mitthlam ah suai khawh asi cang. Victoria Camp hmanh cu tluk asi ahcun, camp dang cu zeidah an lawh hnga timi cu, mitthlam ah suai khawh dih asi cang.

Cu dirhmun in "Kawl cozah he, Kawl ralkap he zei tin dah artlang in an dir khawh lai? Zei tin dah cabuai pakhat ah bia an i ruah khawh lai? Cabuai cung i biaruahnak ahcun "fmnak, thiamnak, hngalhnak lawng zong a za lo. Thazaang a herh" timi hi Lai miphunpi kan fian a herh. Kan thazaang a thawn lo ahcun, midang he zeitin dah bia kan i el khawh lai?

Camp Victoria khi, Laimi caah miphun aiawhtu hna headquarter a si. Kan miphun thazaang khi Camp Victoria zoh in a lang kho. Victoria Camp khi, kan miphun hmanthlak pakhat a si. Kan sining fiang tein kan i hmuh khawhnak ding kan thlalang pakhat a si. Khi thlalang le hmanthlak khin, Laimi hi zei dah an si tiah Kawl nih a kan tahnak te dingmi kua a si.

Cucaah Victoria Camp hi, Laimi nih kan zoh sawhsawh ko lai maw? Khi camp khi, Kawl nih zei an rel lo ahcun nangmah le keimah zong zei ah a kan rel lo chih cia" ti kan theih a herh. Cucaah khi Victoria Camp le ka dang camp dangdang ummi hna khi, kan miphun ning pi in dirpi kan herh cang hna.

Camp Victoria ah caan saupi thudirmi Rev. Tluang Hre nih an harnak kong cu cat lo in a chim.
:

"CNF nih an harnak hi chim an duh lo i, a tuar tein an tuar ko ee. Kan miphun nih zeitluk in dah an har le an re a theih timi kan rak thei lo ee ati. A chimmi chung ah thinlung a khoih bikmi cu, "Nau a pawimi nu hna eidin a chiat ruang i thlano an theih tuknak, an damlonak, an kutke a hihnak le nau chuakka hnuk an i zaat lo nak le an vitamin baunak a chimmi ko ah, hnarno a tam ko."

Kei zong fa pasarih Bawipa nih a ka pek. Nu nau pawi a harnak le nau ngeih a harnak kong cu ka fiang ngaingai. USA  a si rih. Thau ka um lio ah nau pawi le nau ngei cu kan hmuh peng hna. A harnak a tam tuk. Victoria Camp i an har ning cu, a fak khun in ka thei. Mah le nupi le sining he epchun tikah, ngaihchia lungzur a si.

Ka ruat than. Kachin, Shan le Karen te hna zeitindah kum tam tuk ral an doh khawh timi ka ruat. Karen le Kachin cu an rum deuh i, chan tampi ral an do kho. An lungthin zong a thawng i an doh khawh pengnak a si. Dothlennak caah thinlung thawn lawng a za lo. Rumnak zong a rak herh tuk.

Sifah tuk ahcun thinlung zong a thawng kho lo. Dothlennak tuahtu hna um nak ahcun, cozah ralkap he kah sual ah inn-lo tha taktak cu sak khawh le sak awk a that lo hmanh ah, plastic rihmi rumro cu a si kho hrimhrim lo. Khi thil nih kan miphun sihfahnak kha a langhter. Laimi nih thuk deuh in khuaruah taktak kan herh. Nang le kei innlo thatha-aircon le heat-he kan um lio ah kan miphun hruaitu hna umnak cu zoh ah, "Lai mipi nih miphun le ram dawtlonak a lang ngaingai ko."

Camp Victoria

Chinland ah dothlennak a donghlonak ding caah, CNF kan fale an dam le an thawn a herh taktak. Chungkhar an khim le ngandam a herh taktak. Cucaah Laimi nih pumlawng lomi kan Chin ralkap nupi le hna zeitindah kan tuah hna lai? An fale ngandam tein an chuah i a cak i a thawngmi mibu an sinak hnga zeidah kan bawmh ve hna lai?

Ralkap van zoh rih hna u sih. Pa ralkap cu pa an si. An temtuar zong ah a zia deuh. CNF nu-ralkap ngaknu tete, thilri an ngeihlonak kong, eidin an harnak kong le ngaknu no tete an damlonak kong le an vitamin a baunak kong kan theih ahcun, mitthli a luang. Thinlung akuai. Upa thangthat awk tlak le hmaizah awk tlak taktak an si.

Asinain an harnak kan hrawmpi tung hna lo ahcun zeidah a thahnem timi ka ruat. Nu nih nu kong theih deuh a si. Lainu hna nih zeidah nan tuah lai? Hi dothlennak ah Lainu vialte tel dih a herh ko hnga lo maw? Hmun kip um Lai nusal tha hna nih an harnak zei tin dah nan hrawmpi hna lai? Abik in ram rumthawng ummi Lai nusal tha hna nih nan chanh hna lai maw?

Rev. Tluang Hre ka hal i a ka chimhmi nih ka thinlung a ka kuaiter taktak. A chimmi cu hitin asi:

"Camp Victoria in gospel team kal ding in hla kan cawng. Kan i tim tuah dih cang. Kal caan a rak phan i, 'Saya kan kal lai lo. Kan kal ngam lai lo' tiah an ti i an i leet viar ati. Cu tik ah, "Ziah nan kal ngam lai lo?" tiah ka van hal hna. An ka lehmi cu, "Saya, uniform lawng pei kan ngeih cu. Thilri thlennak hni le angki kan ngei tung lo an ka ti i, ka ngaihchiat bak hi ka celh lo ee."

Cu sining ruah ah, Victoria Camp i Lai nusaltha hna tuanbia cu kan fiang viar cang lai tiah ka ruat. Kan umnak ram cio vial ahcun, hni fenh cawk lo? Angki hruk cawk lo? Laithil hruk cawk lo? CNF kan nu-ralkap hna caah, "Thil thlennak hmanh ngeih lo?" Chin miphun hi, "Who we are?"  timi ruah a za taktak.

Ram tha kan um tik ah, voi tampi cu midang harnak khi kan ruat lo hrimhrim. "Concern" kan ngei kho lo. Syria le Iraq ral ram te hna harnak, Kachin ram te hna harnak, a theih lawng kan theih i, ngaih nuam sawhsawh bantuk ah kan ruah. Asinain Victoria Camp harnak theih ahcun hnarno a tam. A celh in celh a si lo.

Rev. Tluang Hre nih a chimmi a tam lengluang. Cu chungah ka philh khawhlomi cu, hihi asi. Victoria Camp kan kal lai ah, "An har ngai le nan taklawng cun kal hlah u" tiah a kan ti i, heh tiah kan tuaktan hna i, facang tun 20 le chiti le zeidang eidin aphunphun he kan va phan. Ahmun kan phanh cu, an i lawm tuk. "Saya ra hlah u law, thaizing zeidah kan ei hnga? tiah pei kan khuaruah a har cang cu. Rasen tun (2) lawng a um cang ee" tiah a kan ti a ti. Meh kong cu chim ding a um lo. Rasen hmanh khim tein an ei lo ti a si caah.

Pastor cu ka hal than. Nifatin zeidah an tuah? Zeitluk in dah eidin an har tiah. An harnak chim hi an duh lo nain, na ka hal caah ka chim ko lai:

"Victoria Camp ummi hna hi, an temtuar taktak ko. An dam lo caan ah si mum ei ding a um lo. Rai nih a fanh hna. Khuasik ahcun chum a zaam i, chun tiang khua chiat le that hi theih khawh a si lo. Asinain zingka tein ralkap cu an tho i, an i cer. An mah le an tuanvo rian cio an tuan. Chun nitlak din lo in an tuan peng ko. Lakphaktii din awk zong an ngei lo. Zarh khat ah lakphaktii hrai khat hmanh an ding kho lo ee ati. An eidin a chiat caah, an derthawm ngai ee. Lakphaktii hmanh zarh khat ah voikhat lawng an ding kho."

"An fel tuk. Keimah din ding ah tii in, coffee ka kenmi a um. Rawl a ka chumh piaktu CNF ralkap pa kha, ka tuah piak ve i, 'Coffee ding u sih" tiah ka sawm. A ka lehmi cu, "Kei ka hawi le an ding ve lo. Cucaah ka ding lai lo" a ka ti i, a ding duh lo. Cun kei zong ka ding kho ve ti lo. Cucaah kan pahnih nin dinglo in kan um. Ahnu ah, nu-ralkap tu kan va pek hna. Cuticun asi le ei zong ah kaa a thaw lo. Din zong ah kaa a thaw lo ee" tiah a ti.

Cucu an har lio caan zong ah, CNF nih ralkap upadi (code of military) fek tein a dirpimi le an zulhmi a si. Ralkap taktak nunzia cu, cucu an si awk a si. Mah lawng him le mah lawng khim a ngah lo. Khim ah khim ti, tam ah tam ti cu, ralkap tha hna lungput le nunnak asi. Cu CNF pa lungput bantuk tein CNF tampi an nun caah, nihin ni tiang Kawl cozah zong nih upat hmaizah awk tlak an si.

CNF ralbawi pakhat ka hal. Ramdang ummi CNF nan hruaitu upa hna hi zeitindah an i cawm cio? An har cio hna maw? ka ti. "Aw na ka hal cu te. An umnak cozah nih CNF an si ruangah, a hleice in an bawm hna lo. A cheu cu an har tuk ruangah nuleva aa thenmi zong an um. A cheu cu leiba torcheng in a ngeimi hruaitu zong an um hna ee...anih a nih te hna..Chungkhar zong rawk cikcek tiang in pei ramkhel rian an tuan cu. A cheu cu an dam lo le an har taktak. ian an tuan kho fawn lo. Cuticun nun sivang in a ummi kan hawi le an um ko. Asinain cucu kan i ruahchih bu tein ramkhel rian kan tuan ko ee" tiah a ti.

 Chungkhar ngei ve mi le harnak tampi ramdang ah a tuarmi ka si ve caah, ka theihthiam ngaingai. Ram hruaitu tampi hna cu an rum theng bal lo. Acheu cu an thih ah leiba zeimaw zat a thihtakmi ram hruaitu tampi an um ve hna.

CNF hruaitu tam deuh cu, an rak har ngaingai hna timi hi, keimah mithmuh a si ve. Zeicatiah ramkhel rian an tuan. Tangka kawl caan an ngei lo. Nifatin nunnak ah tangka a herh peng fawn. Tangka lo in nun a ngah lo. Lahkhah le an ei fawn lo. Cucu an dirhmun asi. Cu hmanthlak suai ahcun, an sining a fiang dih ko lai.

Cucaah Laimi dihlak nih kan mah tein bia kan i hal a herh cang. Victoria Camp i, pumlawnglo ummi kan nu le hmanthlak ruah a herh. Vitamin a bau taktakmi fano cawnmi nu le hna; vitamin bau taktakmi ngakchia chuakka hna; derthawm ngai in sianginn a kaimi ngakchia hna; Tio le Lahva tikhu le khuasiak lakah khua a sami ralkap hna; si mum khat din awk a ngeilomi raifanh le zeidang damlonak in a ril ko mi hna; zarh khat ah voi khat hmanh lakphaktii a ding kho lo mi hna; thilri thlennak a ngeilomi nu-ralkap ramdawtu tete hna......nang le kei khawi dah kan um?

Nang le kei khawi dah kan um hna?

Kan I Hal Dingmi Biahalnak

Laimi u le nau dihlak nihin ah, biahalnak tampi ruah ding kan ngei.

Kan tuanvo kan thei maw? Kan tuanvo kan tuan maw? Kan tuanvo kan tlolh tuk sual maw? Laimi hi zeidah kan si? Kan ruahnak zeitluk fang dah kan si? Miphunpi ruahnak kan ngei kho ve lai maw? Kan ram le miphun cu Kawl miphun le cozah kut in him seh ti kan duh ah, zeidah kan pek ve kun lai? Caan maw, fimnak maw, nunnak maw, thlanti maw, phaisa le chawvamaw? Kan i sensomi le pekchanhmi a um maw?

Chungkhar dawt cu kan rian. Mah khua, mah tlang dawt cu kan rian. Asinain mah khua mah tlang timi a fa tukmi ah, kan buai tuk lio ah, a ngan taktakmi thil kan Chinland pi khi philh khawh a si.

Nang le kei nih kan mah pumpak, khua le tlang cio te lawng kan ruah ahcun, Chinland timipi khi Kawl nih an dolh dih ahcun, na khua, na tlang, na peng cu a him hlei lai lo. Na fingtlang a him hlei lai lo. Pura in an khat dih kho. Na biakinn, na sianginn, na holh, na ca, na innlo an him hlei lai lo.

Vawleicungah miphun a tlaumi an tam tuk cang. Atu a tlau cuahmah mi an tam tuk rih. A tlau chawm ding an tam tuk cang. Cauk cung lawng ah an tuanbia tial awk in a um cangmi le a um cuahmahmi miphun an tam tuk cang.

Cu bantuk miphun ah kan i chuahlonak ding caah, Laimi zeidah kan tuah lai? Mah tein uk ding; mah tein upadi ser ding; mah tein i hruai ding kan si. Cucu a dikmi Federalism asi i, cucu CNF cawlcanghnak lo in cun hmuh ding a lam a um lai lo. Cucaah nihin ni ah, zeibantuk minung kan si hmanh le zei bantuk riantuanmi kan si zongah, CNF cawlcanghnak hi thapek a herh i, Chinland Club le United CMission

Nang le kei nih zeizat dah kan pek khawh ve lai? Chinland Club nih kum khat ah $150 te bawmhnak a kan hal. Cucu tidur man in tuak u sih. Tidur aa dengmi cu dur khat ah pia 99 a si. $150 cu tidur 151 man lawng a si. Cucu Ni 365 in phawt ahcun, nikhat ah tidur durcheu man lawng a kiah.

Lairam ah ngaknu tlangval tampi cu riantuan lo in, "motor cyle chukcho cit i chawhleh lawng an rian ko ti a si." Lung a rawk taktak. Motor cyle in nikhatte chawk lo in um i, CNF Camp caah pekchanh a tha deuh hnga lo maw? Lairam mino hna nih "nuam-sul menmen le khua tuaktan setsai lo in kan um ahcun, hi hnu kum 30-50 kar ah kan miphun nih kan tuar te lai." Nuam menmen in nun chan a si ti lo. Kan Lairam mino hna nih, "Zeitindah dah tangka kan hmuh lai i kan mah tein kan i cawm ve lai? Ram le miphun caah aa pumpemi hna hi tluk har an tuar lio ah, kei nuam menmen in chawhvah hi thil thalo le sual a si" timi kan fian a herh. Kan tha a thut i ramdawtnak lungput kan ngeih lo ahcun miphun dang sal ah kan tla taktak lai.

Cucaah kan chuahkehnak kan ram, kan laihri tannak kan ram, kan laihri thisen a luan hmasatnak kan ram caah, nikhat ah tii thawl tan hmanh kan pek sian lo le kan pek khawh ti lo ahcun, hihi ruah ding asi, "Who we are?"

Kan miphun hruaitu hna umnak Victoria Camp 

A Chambaumi

CNF Camp phanmi le a tlungkal nih kan ralkap pawl le chungkhar harnak ning an chim lengmang. Cu tluk an har bu ah an lung a thawnning le mual an inning an chim lengmang. An sining ruah tikah,  CNF hi zoh sawhsawh awk le an mah lawng rinh awk an tha lo ti a fiang. Chin miphun ram kip kan phan nain, CNF thazaang ngei ngai in kan chiah khawhlomi hna hi a pawi taktak. Mipi leikap in kan tuanvo kan tlolh tuk ko rua tiah ka ruat. 

Naite CNF Camp a phanmi Pu Duh Cung nih a kan chimh. A celh in a celh lo. Hihi ram kip ummi Laimi hruaitu nih ruah taktak cio kan hau. Krihfabu zong nih ruah taktak cio kan hau ko hna. A chimmi tampi chung in tlawmte ka van char:-

"Camp ka va phak cu, mitthli lawng a haak ko. Sau zong ka um kho lo. An sining ka ruah ah ka celh lo. An damlonak hmuh ah lung a rawk tuk. An harsatnak, an temtuarnak, an nilin khua-al, ngalsang seh tuar, raifanh le zawhfah dangdang tuar, fale sianginn kainak caah tangka herhbau a si. Si-ai tlamtlin lo a si. Nau pawimi zong an hawhai i an tem-ing tuk. Ngakchia zong zaangfak tuk an si. Edidin zong an har tuk hna. Meh cu chim lo, an rawlbuk ah facang tun hnih-thum lawng a um. India le Kawlram ah sianginn kaimi caah bawmh an hau ee. Lung a fak i, ngaih a chia tuk. Kan miphun ralkap hna an temtuar ko. An thilri zong a chia. Innlo zong a chia. Biakinn zong a chia. Ralbawi umnak hmanh a chia tuk ee. Kan miphun hi tan kan lak deuh a hau."

Cu bia ka theih ahcun, amah bantuk in ka celh ve lo. Victoria Camp a va hmumi hna paoh cu, an thinlung a kuaiman dih ko. Cu nih a langhtermi cu, "Kan miphun ning pi in CNF hi kan tanh hna le dirkamh an hau" timi a si. "CNF hi kan zoh sawhsawh ko hna lai maw?" timi biahalnak zong hi, careltu pumpak pakhat cio kan i  hal i, kan tuah khawh tawk tuah ve ding kha, hi CAPAR nih aa tinhmi a si.

Victoria Camp kudawng

Biafunnak

Chinland Club a dirka te ah, Salai Thla Hei, Pu Tial Hmung le Ralbawi Solomon a rak kan tlawng. Cucu Chinland Club aa thawknak tuanbia pakhat a si. Cu kum in kei zong member ka si ve. Kum chiar $150 thawh. Cu ceu cu ram le miphun caah ka pek khawhmi a si. Chim ningzak a si nain, ka lunghmuih. Ka lawm. Zeicatiah "Ti khawh tawk tein ram le miphun caah ka tel ve caah a si. Ram le miphun caah CNF lawng rinh ding kan si lo. Kan i tel cio a hau."

Pathian dawtnak in vawleicung ram tha bik USA kan phan hna. Kanaan ram bantuk in cawhnuk le khuaihliti in a luannak ram khan a si. An tangka man a ngeih tuk caah, USA kan um lio hi ram le miphun caah riantuan a that bik lio caan a si. Cu caan tha cu tha tein tlaih le hman thiam i zuam cio hna u sih law, $150 tein ram le miphun caah riantha tuan cio hna u sih ti hi careltu sawm kan duh hna.

Mipi kan dihlak caah aa pumpemi CNF le an chungkhar hna hi, kan miphun a dawhtertu, min a ngeihtertu le miphun vision phurtu an si. Kan sunhsak, dawt le tanpi ding an si. An nunnak kan i hrawm ve ding le kan nunnak kan hrawmh ve dingmi hna a herh tuk. Ram le miphun caah kan tuan ti a herh taktak. Cucu aa fiangmi hna nih cun an pek ko. A cheu Krihfabu cu an budget i 1% a pemi zong an um hna. Kum khat ah $25,000 tiang a bawmmi Krihfabu zong an um hna. Lunglawmhnak taktak a si.

Ram le miphun caah cun biaknak le vawlei kan dirti a herh. Hihi then ding an si lo. Israel miphun caahcun an Pathian, an biaknak, an nunphung, an vawlei, an politics le an zumhnak artlang in an kal zungzal bantuk in, Lairam Pastor le Evangelist zong nih Israel miphun bantuk in ram le miphun kongkau hi aupi le chimrel a herh. Ram le miphun a loh ahcun, Krihfa biaknak zong a lo ve ding a si caah, kan i tel ve a hau.

Ram le miphun ca riantuannak caah Chinland Club ah tampi pek ka duh nain ka pe kho lo. Asinain Cu $150 te ka pek tikah, Victoria Camp le ka dangdang ummi CNF ralkap le chungkhar hna, an nunnak ah ka va tel ve. Nunnak chang ka cheuh hna a si, Ka nun ka hrawmh hna a si i, an nunnak ah ka va hrawm ve a si. Nunnak i hrawm hi a biapi tuk. $150 in an nunnak ka va hrawm ve tik ah, ka lawm. An harsatnak, lungretheihnak, tam-haalnak, an thlanti le temtuarnak ah ka va hrawm ve a si.

Cucaah lunglawm le thanuam taktak in ka pek peng. Hi hnu zong ah ka pek peng rih lai timi hi ka tinhmi a si. $150 ruang ah ka rum hlei in ka si a fak hlei lo. Ka nuam hlei in ka nuam lo hlei lo. Keimah ning peng ka si ko. Ka miakmi cu, "Ram le miphun caah ka pek ve. Ka tel ve" timi ka theih tik ah ka lawm i, ka lunghmuih. Midang zong pek cio ding hi kan tuanvo a si.

Zeicatiah Jesuh nih a kan chimh: "Na chawva umnak ah na thinlung a um" a ti. $150 te ka pekmi nih, ka thinlung hi CNF Camp le Lairam le Lai miphun sin ah a um peng zungzal.

USA ummi Laimi riantuanmi vialte nih hin kum khat ah $150 te in ram le miphun caah rian kan tuan ahcun tam tuk kan tuan lai. Kawl cozah zong nih a kan nek ngam lai lo. A kan tihhu ve lai. Nihin ni ahcun kan Lairam le miphun caah kan pekmi hi a tlawm tuk. Chim tlak a si lo.

Cucaah careltu zong biahal kan duh hna. "Nang ram le miphun caah kum khat ah zeizat dah na pek ve? Kum zeizat dah na pek ve cang? Hi hnu kum zeizat dah na pek ve rih lai? CNF nih thluak, thazaang, thlanti, thisen le nunnak an pek lio ah, nang le kei nih Chinram le Chin miphun caah phaisa tal kan pek ve lo ahcun zei dah ram le miphun caah i chim awk nang kan ngeih ve lai? Kan ram le miphun khi an hmai kan khap hna lai maw?"

Thuk deuh ke kau deuh in khua na ruah le ka ruah a herh. Chin miphun i ti ve tung i, kan Motherland Chinram caah zei tal kan pek ve lo ah, kan chuahkehnak ram te khi hmai khah ding a si hnga maw?Kan tuanvo kan tuan ko kan ti kho hnga maw? Kan ram kan dawt kan ti kho hnga maw?"

Nang zong kan chuahkehnak kan ramte nih khin an herh. Kan miphun nih an herh. Nang zeidah na pek ve lai? Kum khat ah $150 te tal in na chuah semnak na Lairam caah na pe siang ve lai lo maw?" Na pek sian lo ahcun "Ho dah ka si Zei miphun dah ka si?" timi khi ruah than ngai a hau ding a si ko hnga lo maw?

Us Tangka Piakhat Cu US $ 1 Million A Man Kho

"US tangka hlun piakhat (penny) US $ 1 million a man te lai?" timi cu minung thluak nih a phan lo. Asinain thil hlun kong theimi hna nih cun, cucu a si kho mi a si tiah an ruah. Zeicatiah an tuah tawnmi le an ton tawnmi thil a um caah a si. Cucu a mah a tangka a that tuk ruang le man a ngeih ruang ah silo in, "Thil har tuk a si caah, a man an sunlawiter tuk caah a si."

Cu tangka piate a ngeitu cu Massachusetts pa a si. Cu tangka piakhat te cu 1943 lio i an rak chuahmi Pre. Lincoln mui a cuangmi a si. Cu bantuk tangka piakhat te cu a tlawm tuk i a har taktakmi a si. A hlunh tuk ruang ah si lo in, a tlawm tuk ruangah a sunlawinak a si.

Hi tangka piakhat te hi Ralpi II lio ah an rak sermi a si. Hi lio ah tangka pia tete sernak caah "kapathir" (steel) an rak hman. A ruang cu, Ralpi II lio ahcun dar kha a herhnak tam tuk i a rak sunlawi tuk caah a si.

Hi tangka piakhat ngeitu cu, Don Lutes Jr., a si. A ngeih ning cu hi tin a si. 1947 lio ah an sianginn ah chuncaw einak man a va pek lio ah an rak kahmi a si. Hi lio ah hin, tangka piakhat te hi, (20) lawnglawng dar (copper) in an rak thlet sual. Cucu USA ram pumpi ah dar in an rak ser sualmi a si.

Don Lutes nih aa chiah peng i, amah cu nai September ah a thi. A thih hnu ah a tangka piakhat cu an zuar. Cu tangka piate cu nai Nithum zan 5:30 PM tiang ah US $130,000 in an i lang.

1943 kum chuahmi tangka pia khat na ngeih sual i, a har tukmi 20  chung ah aa tel mi a si maw timi theih na duh ahcun "thir-hnuk" (tan-leih) na dawhter lai. Thir-hnuk nih a tlaih khawh lo ahcun, dar in an sermi a si timi theih khawh a si tiah an ti. "Cucu na ngeih ahcun million in a ngei kho mi na si" tiah an ti. Minung cu chim awk a that lo caah na tangka piakhat te kha zoh pah lengmang ah a tha.

2010 ah $1.7 million ah an zuarmi Lincon cuangmi tangkapia

Hi bantuk tangka dang pakhat zong hi hlan ah an rak zual bal cang.

September 23, 2010 ah Lincroft, NJ in thawngpang an chuahmi ah, New Jersey i thilhlun zuartu nih, hi bantuk tangka piate kha US $1.7 millions an zuar ti a si.

Laura Sperber, president of Legend Numismatics of Lincroft, NJ., nih a timi cu, "Hi tangka piate hi Denver Mint tangkapia sernak sehzung nih dar cungah an nam sualmi a si. Cu tangkapia cu hawihlan a ngeitu pa sin in, southwestern United States in min chimlomi pakhat nih a cawk" tiah a ti.

1943 lio ah dar cu a har tuk caah, thil dang ah hman an rak herh tuk. Cucaah tangkapia an ser tik ah kahpathir tu kha an hman i, canphiohang (zinc) in an tuam hna. Asinain hi tangkapia a har taktakmi hi 1942 i dar in tangka an rak thlet lio ah, dar-tlang pakhat an rak kaltak sualmi um i, mah cu cung ahcun an rak nam sualmi a si tiah an ti.

Virginia in tangkapia tete caw tawntu nih a ngeitu pa he an i chonhkhianh hnu ah, "charity" timi "mibawmtu" ah a ngeitu nih a hlut i, cu hnu ah an zuarmi a si tiah an ti.

Hihi a man a fah tuk caah, midang nih theih ahcun chuh le thahnawn hna an tong sual lai timi an phan tawn caah min zong an chim ngam hna lo. A tanglei tangkapia hi kahpathir in an ser i canphiohang in an tuammi tangkapia an si.

1943 i kahpathir in sermi Lincoln mui cuangmi tangkapia

               ------------------------------------------------------------------

Zohchihmi ca

1. https://www.upi.com/Rare-penny-sold-for-17-million/57291285259401/

US Cozah An Khar Ruangah Harnak Chuakmi

"US Cozah Khar" timi cu Mirang holh in "US Government Shutdown" ti khi a si. Riantuanmi vialte nih tuan man hmuh kan duh dih. Kan duh lawng siloin kan nunnak ca kan herhmi hrimhrim a si. A bik in nupi fate cawmmi caahcun tuan man hmuh lo cu a si kho lo.

Thil sining zoh le ruah lengmang tik ah, ramdang nakin USA ah hin tuan man hmuh a herh khun. A ruang "tangka liam ding" (bills) tam tuk caah a si. Bills peknak ngeih ti lo ahcun, "awk-hlawh" ah chuah khawhnak ram a si. Zeicatiah dumhau tuah awk a tha lo i, tuan i hmuh lawng ah nun khawh a si. Kawlram le Mizoram tibatuk a si lo.

U.S a pawinak bik cu, nunnak caah "a um lo cun a si kholomi thil" tam tuk a um caah a si. USA ah hin, minung si hnu ahcun a tanglei bills hna hi pek hrimhrim an hau:- inn, gas, tii, electric mei, motor, motor insurance, minung insurance, cell phone, inn phone, internet le zeidang thilri hrukaih le a herhmi khi a rak tam tuk. Eidin cu vawleicung ramkip pek ciomi a si i, aa khat ko.

Cozah an khar tikah a theipar cu hi tin a si ko!

Nihin ni ah, USA minung tam deuh cu, hmuhmi tangka hi thla dih ah a dih bak. Ni hnih thum ca hmanh a hleimi a um bak lo. Cucu USA ram minung caan tling riantuantu tam bik an dirhmun a si. Tangka lohnak hi a tam tuk. Cucaah, kum khat ah, $100,000 in a cunglei deuhvak a hmumi minung zatuak ah 10% nih cun, "Kan nung kho fangfang a si" tiah an ti. Cuticun USA hi kawl cawp ei cawp le hmuh cawp bar cawp in khuasami an rak tam tuk. Mizoram he aa lo.

CareerBuilder nih USA i ruantuantu pawl nunning an hlathlai i an hmuhmi cu hitin a si. Hi thil nih U.S ram i caan tling riantuantu hna dirhmun le sining kha a langhter ko:-

2016 ah caan tling riantuan (full-time workers) 75% nih cun "kawlcawp eicawp" (paycheck to paycheck) in an nung. 2017 ahcun 78% nih "Kawlcawp eicawp" in an nung ti a si. 3% a kai. 2016 ah U.S i caan tling riantuanmi 68% nih leiba cham ding (debts) kan ngei an ti. 2017 ahcun 71% nih an ti. Cu chungah 46% nih cun kan leiba hi kan i tuaktan kho an ti i, 56% nih cun kan i tuaktan kho lo. Lungmit in kan um an ti. 56% nih cun thla khat ah $100 asiloah tlawm deuh lawng hi, kan khawn khawh an ti. 

Hihi 2017 May le June i rian a kawlmi hna minung 2,000 an hire mi hna le caan tling riantuan minung 3,000 interview tuahmi in an hmuhmi phi a si.

Hi thil nih a langhtermi cu, U.S i riantuantu tam bik cu, "zarh chiar lahkhah thoh cawp, kawl cawp le ei cawp" in an nung timi a langhter. An tuan man an hmuh lo ahcun chungkhar caah "tirawl eidin" awk le bills caah a har cang.  A cheu chungkhar cu nupi le lawng tuanmi le va le lawng tuanmi zong an um ve hna. Cu hna caahcun a har chinchin rih.

US ah cun zarh khat voikhat lahkhah thoh deuh a si caah, thaizing Ningani hi lahkhah thohni (payday) a si. Cu ni cu riantuantu vialte i ngaih cem ni a si. Nupi fale nih ngaih cem ni a si.

Asinain USA ahcun thaizing Ningani cu cozah riantuan minung 800,000 ca ahcun tuanman lahkhah thoh a si lai lo. Zeicatiah Pre. Trump nih "U.S cozah a khar" (government shutdown) caah a si. Cuticun riantuantu pawl kha, an tangka hman ning a zorter. Mi tampi khualtlawn an i leet. Nun khawhnak ding caah credit card le bank ah tangka an cawi cang. Cozah ah rian ngeilo bawmhnak (unemployment bawmhnak) sawk ah an buai cang.

December 22 in rel ahcun, cozah an kharnak hi ni (34) nak a si cang. Thaizing cun ni (35) a si cang lai. Cozah riantuan tampi cu zarh (2) leng lahkhah an thoh ti hna lo. U.S tuanbia kum 243 dengmang a kal cangmi chungah, tu tan i cozah khar hi a sau bik a si caah, US sipuazi ca zong ah tam bik sunghnak a chuahpitu a si. October 2013 i cozah an kharmi ruangah 4th Quarter US GDP 0.3% a tumter ti a si. Tu tan i U.S Cozah an kharmi nih hin, "Ramri ca ah tangka a dih dingmi nak tam deuh sunghnak a chuahpi cang.  U.S caah $5.7 billion tluk sunghnak a chuahter i, 2019 First Quarter GDP zong a zorter lai ti a si.

President pakhat nih an tuah duhmi tuah khawh lo ruang ah, an mah tein cawng a thai ciahmah komi cozah riantuan lahkhahphih timi cu, ruat cio ko u? Lungput thatlo taktak a si. Mirum le milian ca ahcun a pawi lai lo nain, paycheck to paycheck (ei-cawp) in a um cio mi caahcun a fawi lo taktak. Tu zanlei ah cozah riahtuantu tam nawn interview an tuah hna. A cheu cu tu zan le thaizing caah $20 lawng kan bank ah a um a timi an tampi. US ve lo bang. Cozah riantuantu hna "pian-pe-suai" bantuk in a suaimi hna hruaitu hi an pawi taktak. Kawlram ralkap cozah hmanh nih Kawlram cozah riantuan kha lahkhah chuahlo in a um bal hna lo dah kaw?

Cozah khar ruangah lamzulmi hna

US ah kum 20 ka um cang. President pali an chan he ka tong. President Bush nih "Social security private kut ah kan pek lai" tiah heh tiah a rak ti. A tlam a tling lo i a ngol ko. Cun Pre. Obama nih "Assault Riffle kan kham lai" tiah a ti. Heh tiah aa zuam nain, a tlamtling lo i a ngol ve than. Zeitikhmanh ah "Government Shutdown" (cozah phih) timi an tuah bal lo. A tu Pre, Trump nih "Mexico-U.S Border khamnak ah fund nan ka pek lo ruangah ti in, ramri kong ah zeihmanh aa pehtlailomi cozah riantuan 800,000 tu lahkhahlo in ni 32 chiah" cu, a pawi taktak.

Border Wall sak hi, Party Pahnih ning tein a duhmi le duhlomi an um veve ko. Republican nih Congress an uk lio (2017 le 2018) zong ah a tlamtling hlei lo. A ruang cu Republican chung zongah a duhlomi an tam tuk ve caah a si. An duhlonak a ruang hi, zeidang silo in, "Tangka a dih tuk rup in, a tu wall an timi nih hin minung cu a kham kho taktak hna lai lo" tiah an ruah caah a si. Minung kham cu a har tuk. Khawika ram Wall hmanh nih, pah an zalh taktak ahcun minung cu a kham kho hna lo ti a si. US-Mexico Border zong an kham hmanh ah, pahnak cu um thiamthiam ko an ti caah a si.

Cozah an phih ruang ah, mi tampi cu, eidin, gas, electric, inn, tii, phone, medical bills an i pe kho ti lo. Chungkhar tampi harnak an tong cang. Mi tampi cu an lung a rawk taktak. An lung a rawk khunnak cu "Zeitikdah a dongh lai?" ti aa theihlomi a si.

Palik le ralkap chungkhar hmanh harnak a tongmi an tam ngai cang i, an "tikhalkuang" (yekhe-thetta) hi a lawng huar ko ti a si. A cheu cu nifatin te si din chawm in a nungmi an si i, si cawknak an ngei ti lo i, harnak tampi an tong. A cheu cu an inn cawknak tangka an cawimi (mortgages) zong aa pe kholomi an tam ngai cang caah inn an kan chuh than sual lai timi a phangmi zong tampi an um. Chungkhar le nupi fate cawm tam tuk cu, a tu lio ah harnak tampi an tong cang hna. Cozah an on hlan chung paoh cu, an har ko cang lai.

U.S cozah khar a theipar (National Mall, Washington D.C)

Atu lio ah hin a buaktlak in cozah riantuan 420,000 tluk hi nihlawh peklo in rian an tuan. Minung 380,000 cu lahkhah pekloin inn ah an umter hna. Hlan lio Obama chan ah "Congress nih shutdown" an rak tuah lio ahcun, hi bantuk in thlahlawh peklomi pawl hi, a hnu an rak pek than hna. Tu tan hi cu Pre. Trump nih cozah a khar caah an pek hna lai le pek hna lai lo aa fiang rih lo.

Cozah riantuantu tam deuh cu a liamcia zarh hnih lio ah a donghnak bik thlahlawh an rak chuah cang hna i, Thaizing cu lahkhah chuah lo in a voikhatnak Ningani an hman a si lai ti a si. Tu chun Nilini ah Ogden khua IRS riantuantu pawl 100 cu, "Riantuan kan duh! Riantuan kan duh!" tiah lam an zul i an au cang. Ogden khua ah hin, IRS riantuantu 3,750 hi riantuan lo in inn ah an umter hna. A tu Tax Return tuah a za deng i, cozah hi sau tuk aa khar ahcun Tax return hmuh a tlaiter te khawhmi a si.

A cheu cu nulepa cawmmi an si. A cheu cu chungkhar zohmi an si. A cheu cu nupi fate cawm an si. A cheu cu fale a cawmmi nuhmei an si. A cheu fale cawmmi pahmei an si. Harnak tongmi a phunphun an si ko hna. An sining aa dan bang in an har ning zong aa lo cio lo. "A har an um i har chin an rak um ve hna." Atu lio cu U.S cozah riantuan pawl cu, an ngaih a chia i an lung a fak taktak.

White House pawng ummi hnawm hmanh an char kho ti lo

Mi tampi cu khawnmi tangka an rak ngeih cio lo caah, lungrethei le khuaruahhar in an um i, "Food Pantry" timi mipi le company nih hlutmi a lakka in lak khawh a simi hmun ah, eidin a lami an karh ti a si. A cheu cu an chungkhar an dam lo i, doctor pekmi sii cawk peng an hau tung le harsatnak tam taktak an tong ti a si. A cheu cu "food stampi le cozah bawmhnak in a nungmi" an si hna le cu hna ca ko ah, a har khun ti a si.

A cheu cu mipi nuamhnak park tampi cu riantuantu an um ti lo. Zunput thiantu, hnawm latu, hnawm chartu, humhimnak lei tuanvo latu pawl rian an tuan ti lo caah, park tampi cu NGO le khua chung mi bawm in lohaapek in an tuan cuahmah hna. Park tampi cu hnawm a tam tuk caah kal zong huam a si lo ti a si. Cucaah U.S cozah khar cu mipi ca zong ah harnak tampi a chuahtertu a si. Washington DC mipi tlawnlennak park tampi cu hnawmpawn in a khat ti a si. Cozah nih hnawm charnak khua area paoh cu hi tin hnawm aa pawng i, fihnung taktak in a um ko.

Hi U.S cozah khar a chuahnak cu Pre. Trump nih Mexico le U.S ramri kha "vampang" chawnnak caah U.S dollar 5,000,000,000 a hal hna caah, Congress nih kan ti kho lai lo an timi ruang ah, Pre. Trump a thin a hung i, U.S cozah a kharnak a si. 2019 Kum Thar hi upadi sertu House kha Democratic Party nih an uk tik ah, Pre. Trump caah a har chinchin.

Cucaah U.S cozah hi zei can dah aa khar lai timi a fiang kho ti lo. Ruah chung awk a tha lo. A bik in President hi ruat setsailo le tuak setsailo in duhpoh in biakhiah le riantuan a hman caah, a kong hi chim chung awk a thami a si lo. US zong hi hi pin ah zei lei lam dah a zulh lai timi zong theih chung awk a tha kho lo. A ruang cu "policy fekfuan" an ngeih khawhlo caah a si.

A ka cun "Pathian, Pathian a ti ko nain, a tuahsernak hi cu Pathian le Bible cawnpiaknak he aa hlat tuk. Kaa lawng menmen in Pathian Pathian timi hi a ngah lo. Sifak zawnruahnak a ngei lo. U.S caah riantuantu cozah riantuanmi ca hmanh ah zawnruahnak a ngeih tuk lo ahcun midang ca cu chim ding a sum lo. Miphun dang le vunhawng dang zong a kan rem lo. A bik in "refugee" zong a kan huat. A biachim le holhrel le nunnak le tuahsernak ah a lang tuk. Kan nih cu ramdangmi kan si. US caah kan thathnemnak a tlawm tuk i, a kan huat zong ah a mawh lo. Palh kan phaw thlu kho lai lo.

Asinain "Ramri Vampang chawnnak ah" ka duhmi zat tangka nan ka pe lo timi ruangah nupi fate le chungkhar cawm ciomi minung 800,000 tluk thlahhlawh pe lo in cozah khar tawp timi lungput cu, zei bantuk lungput dah a si?" timi cu careltu nih tuak cio ding a si. Kawlram ralkap hmanh nih cozah riantuan cu lahkhah an chuah peng hna dah kaw?

Ram hruaitu tha le fim timi cu "Khua tha tein a ruat i, a tuak i, thil a tuah hlan ah a theipar zeidah a si lai timi a hmu kho chungmi an si. Cu a theipar a chuak dingmi cu a ram mipi hna caah chiatnak maw a si lai? Thatnak dah?" timi a hmu kho chungmi "vision" ngeimi khi an si.

Vision ngeilomi nih ram le miphun a hruai tik ahcun, mipi an tem-ing i ramchung ah rawhnak le chiatnak a chuak zungzal. US President zong hi vision tha ngaingai a ngeih lo caah, kum hnih chung ram a hruainak ah hin, US hi aa sukkhaknak a tam taktak. US cozah hi buainak, tazacuai le thawngthlaknak a tam. President hawi le zong an tlaihmi hna le thawngthlakmi pahnih an um cang. Hi pin zong an um kho rih. USA ah kum 21 ka um cang le a tu cozah bantuk in a buaimi le aa thlengnawngmi a um bal lo. Cozah hruaitu thlennawn le rian phuah a tam ning khuaruahhar a si.

Cuticun aa nawnnawk lengmang i, U.S cozah hi a lam kip ah aa ningcang lo chin lengmang. Aa nawnnawknak chin lengmang. Hawihlan ah Muslim Band a tuah. A hnu ah NAFTA ka hrawh lai a ti. NATO le EU he hmanh an i rem lo. Paris Agreement in an chuak. Trans-Pacific Trade Agreement (TPP) in an chuak. Ram kip he a bik in Tuluk he "Trade War" a tuah. Ram hnih caah sunghnak tampi a chuak i, nihin ni ah a theipar tha ngaingai a chuakmi a um rih lo. U.S zong a sung i, Tuluk zong a sung ve. EU zong an sung ve thiamthiam.

Cu ti cun, ram kip he zong an i hua. UNO le International ah US upatnak a lao ziahmah. Ramdang he an i kawm kho ti lo. Innpa ram-Canada le Mexco-he hmanh an i rem lo. Ramdang hi a herh bak ve hna lo i, ramdang nih an herh lo ve chin lengmang i, a mah le mah hi aa pheu i aa kilh chin lengmang.

Cucaah USA hi vawleicung ramkip dirhmun zoh ahcun "The Lonely Planet" an ti bang in, "The Lonely Super Power" ram ah aa chuah ziahmah ko cang. Cucu a ruang bik cu "hruaitu vision tha ngeih lo caah a si."

Cathiang nih vision kong ah hi tin a chim:-

"Where there is no VISION the people PERISH.-Proverb 29:18."

Vision ngeihlo cun pumpak, chungkhar, bu, khua, tlang, peng le ram rawhnak a chuak!

------------------------------------

Zohchihmi ca

1. Most American live paycheck to paycheck

https://www.cnbc.com/2017/08/24/most-americans-live-paycheck-to-paycheck.html

2018 Kum Ah Columbus Ah Lainawn le Ritnak Sii Thimi An Zor

Columbus hi Ohio khualipi a si. USA ah minung tam ah (14) nak a si. Ohio hi USA States vialte lak ah GDP san ah (7) nak a si caah, a rum ngaimi ramkulh pakhat a si. Cucaah drug zuarmi hna nih an raal ngaingai i, ritnak sii a tam ngai. Ritnak hi sii hi truck hna in an rak phurh i Ohio ah an rak luhpi. Ritnak sii ruangah a thimi hi an tlawm ti lo.

Cucu Ohio cozah nih an i buaipi taktakmi a si. 2018 ah hin opiod (bing) din sual ruangah minung 4293 an thi i, 2016 nakin a let 19 a karh ti a si. Bing le ritnak si hi, Ohio cozah nih fak taktak in an doh nain, an tei kho lo. 2018 ah hin Ohio cozah nih ritnak si dohnak caah, $1 billion a hman. Asinain mi thi an tam thiamthiam i, USA ram chung ah ritnak sii in tambik  a thimi ramkulh (2) nak ah  aum. Cucu Ohio a pawi ngainak pakhat a si. Opiod (bing) hi Ohio nih biatak tein an tei khawh lo ahcun, hmailei kum tampi caah cun Ohio sipuazi hmanh a tumter khotu thil pakhat a si caah, mi zapi nih doh a herh. 

Drug zualtu le van phurtu pawl an tlaihmi hna hi an tlawm ti lo. November 22, 2017 ah Cincinnati Khua ah Anthony Penny (k.29) timi Minak pa cu, an tlaih i, a inn ah $100,000 le bingrang (heroin) le fentanyle aa cawhmi $1,000,000 man an tlaih. Cu an tlaihmi cu Cincinnati tuanbia ah ritnak sii tambik an tlaih a si an ti. 

November 16, 2015 ah Ohio tuanbia ah ritnak sii tambik voikhat tlaih ah an tlaih hi a si. Mexican drug zuartu Morales Medina timi cu, Miami Valley Bulk Smuggling Task Force timi nih Josie Francisco Morales-Medina timi Mexican pa an tlaih. A kut ah $450,000, heroine $1,000,00 man le meithal tampi an tlaih. 

Dayton palik pawl nih an timi cu, "Ohio le Ohio minung hi, ritnak sii zuartu hna nih a pakhatnak bik ritnak sii an van thumhnak le tinhmi hmun a si. Ohio in ka dang ramkulh ah an zuar chin tawn" tiah an ti. Ritnak sii tambik an phurhtlunhnak lampi cu I-75 le I-70 hi a si tiah an ti. Tambik an tlaihnak zong mah lamcung ah hin a si an ti. 

May 11, 2018 ah North Carolina nu, Ashley N. Tramonte (k.27) nih Penske truck lian taktak in bingrang (heroin) le methamphetamine pawng 110 bak a van phurh le I-70 cungah Ohio State Highway Patrol nih an tlaih. Hi bantuk in an tlaihmi hna hi an tlawm ti lo nain, heroine le ritnak sii dangdang hi, a hmangmi an karh chin lengmang ti a si. Hi ritnak sii hna hi a tambik cu Mexico in a rami an si i, a zuartu zong hi Mexican Drug Cartel he aa tehtlaihmi minung deuh an si an ti. 

Ohio hi biaknak minung nai an si caah, hlan ahcun casino te hna a rak um lo. 2007 i USA sipuazi a tlak tuk caah, casino company nih an van ngiar lengmang i a donghnak ah casino pali a um. Rasino timi zong a um i, cu thil nih Columbus area ah sualnak zong tlawmte cu a karhter khawh men.

Ohio hi rian a tam. Minung an tam. Motor he aa pehtlaimi sehzung a tam. Inn hlan man a fak tuk ve lo i, nunnak khuasaknak a fawi ngai. Cucaah miphun kip khuasaknak khua a si. Mirang an tam bik. Cun Minak le Mexican pawl an si. Somalia miphun hi 50,000 tluk an um. Bhutan pawk hi 35,000 fai an um lai tiah an ti. Ohio ah drug tambik a zuarmi le an tlaihmi hna cu Mexican deuh lawngte an si tiah an ti. An mah an silo le an mah he aa pehtlaihmi deuh an si ti a si. 

USA khuapi dang bantuk in Columbus zong hi lainawn a tam ngai ve ko. 2017 ah Columbus ah minung 143 an thah hna i, cucu Columbus tuanbia ah minung tambik an thah hna kum a si. 2018 ahcun minung 103 an thah hna i, mithah lainawn hi 28% a zor an ti. Cucu Columbus caah thawngtha ngai a si. Asinain a tam thiamthiam ko.

Columbus, Ohio

2018 i minung an thahmi dihlak i 70% cu Minak an si i, 59 cu pa an si; 16 cu nu an si. Pa 15 cu Mirang pa an si i, 6 cu Mirang nu an si. A dang cu miphun kip cawh an si,

Khua pakhat ah hin minung tambik thahnak area hi a um deuh tawn i, Columbus zong ah hin Hilltop sang hi minung tambik an thahnak hna a si. Hi sang hi Minak an tamnak a si. 2017 zong ah siseh, 2018 zong ah siseh, Hilltop sang hi minung tambik an thahnak hna a si. 2017 ah Hilltop ah minung 19 an thah hna i, 2018 ah 17 an thah hna. A dang tambik an thahnak hna cu, Downtown nitlaklei deuh ah a si i, I-70 le Sullevant Ave kar le Georgesville Road le West Mound St karlak ah hin an si.

Hi mithah a tamnak sang pawl hi, "tangka, ritnak sii (drug), hlawhhlang nu le awkhlawh zong an tamnak hmun deuh a si. Meithal zong a tam." Khawika khua sining paoh zoh tik ah, sualnak hi aa lo ngai cio i, hi a cunglei thil hna he an i pehtlai dih. Hi bantuk sualnak tamnak sang paoh cu, inn man aa deng. Ramdang rami sifak deuh tam ngai an um caah, thahnawn tong zong an um pah len cang.

Columbus hi palik an tam. Upadi an rengh ngai caah, gangs an tam tuk lo. Asinain Ohio hi, drug tambik an rak phanhpi hmasatnak ramkulh a si caah, mi zei miphun ca paoh ah thinphang ngai a si. Hi bantuk ramkulh i kan um tikah, Laimi kan fale ca zongah thinphang le tihnung ngai a si.

 Cucah nulepa hna nih kan fale hi biapi taktak ah chiah. Pathian lei ah karhlanter le fimcawnnak hi biapi taktak ah chiah a  hau. Gangs an luh sualnak hnga lo runven peng an herh. Kan fale hi drug, nu, gambling, meithal le ningcanglo khuasaknak ah an i tel sualnak hnga lo, thlacamnak le cawnpiaknak in biatak tein thithruai an herh. Tangka kha biapi ah chia lo in, an fimcawnnak le ziaza tu kha biapi ah chiah piak an herh ko!

2018 Hi Indianapolis Ah Lainawn A Tam Bik Kum A Si

Nizan ah Indianapolis ah "lainawn a karh" kong ka tial cang. Nizan ca ka tial hnu ah, tu zing 8:30 Am ah minung pakhat an kah i a thi than. 

"2018 a donghlak suimilam caan ah, Indianapolis tuanbia i lainawn a tam bik tiah timi nikum (2017) in lainawnmi an tam deuh cang" tiah Indianapolis Metro Police (IMPD) nih an ti.

2018 chungah Indianapolis ah minung 159 an thah cang hna. Indianapolis tuanbia ah minung tambik an nawn hna kum a si tiah an ti. 2017 ah hin 157 an thah hna ti a si.

A hnu bik ah thahmi hi New Year lai zingka 8:30 Am a si i, Hiatt le  Miller Street pawngah a si. Cucu Belmont Avenue nichuahlei ah a ummi a si. Hi meithal kahnak hi, motor doktu an firmi truck he aa pehtlai tiah police nih an ti. 

IMPD nih "Eyewitness News ah an chimmi cu, "Truck chung i a thimi pa hi, firmi truck chung i a um lio ah an kahmi a si" an ti. A kaptu hi a theimi le palik sin thawng a thanh khomi paoh cu, $1,000 kan in pek hna lai. A kan chimtu cu a min phuan a si lai lo tiah an ti. 

Hi tin a si caah, Indianapolis ummi Laimi fimkhur le ralring tein um a herh ngaingai. Indianapolis zongah, Laimi an tam biknak thlanglei sang cu mithah a tlawmnak deuh a si. Nichuahchaklei, chaklei lei le khua laiva in a chak lei deuh hi mithah tam biknak hmun an si. Cucaah hi ka area ahcun a herh tuk lo ahcun, muisam ah umkal lo ding a si.

Indianapolis hi khua dawh, khua tha le khua nuam ngaingai a si. Rian zong a tam ngai i, thutdirnak le khuasaknak ah a rem ngai. Asinain a tu bantuk in kum khat hnu kum khat, sualnak pical (crime) a tam chin lengmangmi hi thil pawi ngai a si. FBI nih "crime" an tuaknak ah, 2018 ah USA ram chung tihnung bik khua (10) chung ah aa tel. Cu zong cu thil pawi taktak a si.

Indianapolis Downtown

"Zei ruang ah dah Indianapolis ah hi tluk in mithah lainawn a tam hnga" timi ruah a herh taktak. Rirnak si-ai cu pakhat cu a si hrimhrim lai timi a fiang. Cun khua chungah gangs an tam ruang ah a si kho fawn. Laimi gangs hmanh an ummi cu thil khuaruahhar a si. Cun zeidang "tangka le casino te hna ruang zong ah a si kho ve." Zudin sa-ei zong aa tel hrimhrim ko lai. Hi ti mithah lainawn tammi hi, Mirang le miphun dang piahtana lawng a si lo. Indianapolis ummi Laimi piahtana a si ve timi zong ruah a herh ngaingai cang. 

Hlan lio ah Indianapolis hi USA ramchung ah milu tam ah (14) nak an rak si. Nihin ahcun an karh ning a fum deuh caah le Indianapolis in khuadang ah aa thialmi minung an tam ngai caah, minung tam ah (16) nak ah a tla cang. Hi tining tein sualnak pical a tam chin lengmang ahcun, minung an karh ning a fum lai. Innlo chuahtakmi a tam lai. Inn le vawlei man a tum lai. Cuticun a hnu ahcun Detroit khua bantuk in sipuazi tlak i, khua chia ngai ah chuah khawh a si. 

USA ahcun sualnak pical (crime) tamnak khua paoh cu sipuazi a tla i, chuahtakmi khua bantuk in innlo rawk nelnul in a ummi khua hi a tam tuk. Sualnak cu a ho ca hmanh ah thil tha a si lo. Sualnak cu a si a pin tuk. Pumpak, chungkhar le sang le khua ca tiang in, rawhnak chuahpitu a si. 

Hi ti bantuk in Indianapolis ah "sualnak fak" (crime) a karh i, lainawn te hna a karh ahcun, khuachung sipuazi zong a rawk kho bakmi a si. Nihin nih ah "crime le sipuazi hi aa tlai" tiah sualnak kong tuaktanmi hna nih an ti. Hlanlio ah Ohio ah khualian bik a simi Cleveland cu "crime" a tam caah, an khuachung sipuazi zong a tla ngai i, innlawngmi tam tuk a um. Michigan khua lianbik le "motor khua" tiah timi Detroit cu "crime" a tam tuk caah, chuahtakmi khua bantuk ah aa chuah i, Detroit City nih bankruptcy tiang a rak file. 

Cu bantuk a si caah, Indianapolis Laimi zong hi an khua a thatnak ding le thancho ding caah tuanvo an ngei ve hna. American minung lawng rinh lo in, Laimi zong nih dinfelnak tanh in riantuan a herh. Pathian sin thlacamnak in siseh, khuaram caah thiltha tuahnak in siseh, nuncan ziaza dawh ngeihnak in siseh, Indianapolis a thatnak kha ruah le tuah cio nakin siseh, an i zuam cio a herh taktak. Cu lawng ahcun Indianapolis ummi Laimi ca zong ah thil tha a chuak ve ding a si. 

2018 cu Indianapolis caah thawngchia kum a si. Asinain 2019 cu thawngtha um kum ah tla hram ko seh tiah saduhthahnak nganpi he!