Asunglawimi Lungput Tha 7

Minung lungput hi a thami le thalomi in an um. Lungput thalo cu, khua zeika hmanhah, zeitik caan hmanh ah, zei bantuk dirhmun hmanh ah, azungzal in a tha kho lo. That a duh hmat ah, khua zeimaw zawnte ah, a caancaan ah kokek lungput chiatnak a lang sual theu tawn.

Lungput a tha mi cu, mi sunglawi an si. Lungthin tha ngeih cu asunglawi tuk. Sui le ngun nakin a sunglawi deuh. Cu lungthin tha ngeih belte cu a rak har tuk. Asiahcun cu asunglawimi lungthin tha cu zei khi dah asi hnga? Phun tampi in chim khawh asi hnga nain, atanglei lungput sining hna hi, lungthin tha nih aa ngeihmi ziaza hna an si.

Lungthin tha timi cu, "Mi nih zeiti an ti zong ah, lungthin daite in a um i toidawrnak he mi tinak a ing khomi, mi a ngaithiam khomi, dawtnak in khua aruatmi, aa ihkhiaklomi, a nuar lomi, aa porhlw lo mi, chiatnak khua a khanglomi, aa hrocerlomi, lehrulchamnak lungthin a ngeilomi, toir aa dawrmi, a puarhranglomi, midang nakin ka tha deuh tiah aa ruatlomi, mah zawn lawng aa ruatlomi, midang ca thatnak a ruat zungzalmi, mah nih minthat aa cuh tuk lo mi, biatak a tanhmi, velhle a hmanglomi, chiatnak khua a ruatlomi, lihchimnak a ngeilomi le a dingmi thil a tanhmi lungthin" khi a si.

Hi asunglawimi lungthin hi Mirang nih cun, "virtue" tiah an ti. Kawl nih cun, "minh-myat-thaw kung-ingka" tiah an ti. Laiholh in cun, "asunglawimi lungthin tha" ti ding asi ko hnga. Lungthin tha timi hi, phun tampi le biafang tampi in fianter khawh asinain, Mirang nih cun, a tawinak in, "Seven virtues" (Lungthin Tha Pasarih) tiah an ti. Cu kong cu a tawinak in van tial ka duh.

(1) Respect: 
Mi upat tinak asi. Minung cu saram kan si lo. Cucaah mah minung hawi upatnak cu aa dawh bikmi ziaza pakhat a si. Mah nakin a bawi deuh, a rum, aa thawng, a fim, aa dawh, a lar deuhmi tibantuk hna upat cu, mi vialte nih tuah kawhmi an si. Hika zawnah respect nih a chim duhmi cu, zeibantuk minung si zong ah, minung hawi upat kha a chim duhmi asi.

(2)  Reponsibility
Tuanvo ngeih tinak asi. Minung cu zeibantuk minung kan si zong ah, tuanvo a ngeimi minung si a herh tuk. Zeithil kan tuah hmanhah, tuanvo a ngeimi le tuanvo a lami si a herh. Kan tuanvo kan man nih kan lak lo ahcun ahohmanh an rian asi lo. Mah le tuanvo kha kan tuan cio awk asi. Kan tlamtlinh lo tikah midang mawhphurh ding asi lo. Tuanvo a ngeilomi le mah le tuanvo a la lo mi cu, minung tling si khawh asi lo. Chiatnak tuah tikah siseh, thatnak tuah tikah siseh, kan tuahmi thil a phichuak zong tuanvo kan lak chih ding asi.

(3) Honesty
Dinfelnak ti a si. Minung kan sinak ah a biapi cemmi cu dinfelnak asi. Hruaitu in siseh, mipi dihlak dinfelnak kan herh. Cu dinfelnak cu pumpak, chungkhar, sang, khua, tlang, peng, ram le miphun thanchonak caah a hrampi a herhbikmi thil asi. Hi dinfelnak a um lo ahcun, zeibantuk ram le miphun hmanh, a liannganmi le a thangchomi ram si khawh a si lo. Hi dinfelnak timi hi, minung mithmuhnak lawng si lo in, hmuhlonak zong ah ngeih le nunpi a herhmi ziaza a si. Hi dinfelnak cu, zeibantuk harsatnak le thil sining ton hmanh ah, aa thlen phung asi lo. Khawika hmanhah, zeibantuk dirhmun hmanhah, aa tleng dingmi asi lo. Mi hmuhnak lawng siloin hmuhlonak zongah, ngeih a herhmi ziaza sunglawi a si. Cucaah Mirang nih, "Honesty is the best policy" tiah an tinak asi. Rum, fim, thawn, larnak le thilti khawh thawnnak vialte nakin, dinfelnak ngeih hi a biapi deuh.

(4) Giving
Peknak ti asi. Pek ti tikah chaw le va lawng asilo. Caan, thazaang, thluak, thilri le fimthiamnak te hna tiang in alakka tein peknak kha chim duhmi asi. Minung hi hmuhlei lawng hi kan rian a si lo. Pek zong hi rian asi. Hmuh lawng duh i pek duh lo cu minung sinak ah a tling kho lo. A taktak ahcun "Hmuhlei nakin peklei ah lunglawmhnak a um deuh" tiah Jesuh nih a kan can cawnpiakmi hi a dik taktak. Ahmuh lawng hmuh duh peng i, pek duh lo ahcun, lunglawmhnak a tling kho lo. A lawmmi hna cu an pek deuhdeuh, an i lawm deuhdeuh. an hmuh deuh deuh ve. Cucaah kan hmuh bantuk in kan pek ve than ding a si.

(5) Self Discipline
Mah tein phung ngeih ding ti a si. Minung cu midang nih hitin nung, hitin um, hitin tuah tiah ti peng chawm hau in um ding kan si lo. Zeicatiah saram kan si lo caah asi. Ruahnak a ngeimi paoh cu mah tein zulhmi phunglam (sikan) a ngeimi an si. Midang nih sikan kha kan chung ah sii rawn in rawn khawh a si lo. Mah tein a chia le tha thleidan riangmang in, mah le mah tei khawhnak le uk khawhngak ngeih cu minung caah a biapi bikmi ziaza pakhat asi. Mah tein sikan ngeihlo le mah le mah uk khawhlo ahcun, a awngmin mi minung sinak lam a um kho lo.

(6) Perseverance
"Teimanthluknak" ti asi. Zei thil tuah tik hmanhah, tinhmi theipar a chuah hlan lo, lungsau thinfual tein harnak tampi in bu tein teiman thluk le zuam khi hi biafang nih a chim duhmi asi. Hi teiman thluknak tello in vawleicung ah, awngbali paoh phun in zeithil hmanh tlam a tlingmi le mah tein a chuakmi thil pakhat hmanh a um lo. Ph.D lak duh tik zong ah, teimanthluk a herh bantuk in, zeithil tuahnak hmanh ah, a puitlinhmi (awngminmi) minung sinak ding caah cun teiman thluknak a herh bikmi a si. Zeitluk mifim, cathiam le thil theihngal zong teimanthluknak le zuamnak a ngeih lo ahcun, a awngminmi minung si khawh asi lo. Tanghra awnnak in, BA/BSC in Ph.D awnnak le thlapa kainak tiang ah a hrampi abiapi bikmi cu, teimanthluknak asi.

(7) Compassion
Zaangfahnak ngeih ti a si. Minung cu saram kan si lo. Midang nih "harsatnak, fahnak, teminnak le mithlitlak ngaihchiatnak" an tuar tikah, zaangfah lungthin ngei kho ding in, Pathian nih saram he ilo lo in a kan sermi kan si. Sihmanh sehlaw, cu zaangfahnak lungthin ngei kho lo bak in, minung tampi cu kan um. Cu bantuk zaangfahnak thinlung a ngei kho lomi hna cu, lungthin tha ngeimi ti khawh an si lo. Zaangfahnak thinlung a ngeilomi hna cu, mah thatnak ca lawng aruatmi le midang ca thatnak a ruat lo mi lawngte an si hna. Zaangfahnak lungthin ngeilomi hna lak ah, dictator pawl hi tambik an itel.

Biatlangkawm
Hi lungthin tha 7 hi, baibal ca chungah a um dihmi biafang hna an si. Abik in Phungthlukbia le Biakam Thar ah kan hmuhmi hna an si. Hi lungthin tha 7 hi Jesuh cawnpiakna, Paul cawnpiaknak le Solomon Phungthlukbia ah tampi hmuh khawh an si.