Mizoram Leiba Cawh Har Kha

Mizoram hi Krihfa ram a si tiah kan ti. Pathian an duh, bible kongkau caihkhan an huam. Biaknak an duh. Biahla an thiam i, uar awk an um ngaingai. Zohchunh tlak taktak an si. Khualtlung mileng zong an daw ko. Abuaktlak in tuak ahcun, an nunzia a tha tiah kan ti khawh.

Amah belte cu an chamhbaunak tampi a um tiah ka ruahmi cu, i hlawhfat tik ah le thil a ba in zuar tikah leiba cawh an har taktak. Cucu Mizoram ah Krihfa nunia a langh khawhlonak pakhat asi tiah ka ruah. Hihi mi tampi nih kan tonmi thil asi caah, ka tonmi tampi lak ah pakhatte tiak ka duh.

Voikhat cu 1989 ah asi. University an khar caah, a karh in do ka cawi i, khual ka rak tlawng. Lawngtlai khua ka phan. Cucu September, 1989 ah asi. Lawngtlai khua sangkip ah thil ka zuar. Lawngtlai 3 sang lei ah thil ka va zuar. Cuka leiah ka va kal lio ah, inn pakhat ka va phan. Cuka an pa cu zumh awk tlak taktakmi pa pakhat asi. Ka thil zong tlawmpal an ka cawk. Lakphaktii an ka soh.

Inn ngeitu pa nih cun, "Palik sen thum ka si. Cun kan Krihfabu ah Presbyterian church ah Krihfa upa ka si. Christmas lai na rat tik ah, Japan Tape Recorder a dik taktakmi van kan phurh. A miak tam na kan la lai lo. Tangka ready bak in kan chiah lai" tiah a ka ti.

Mandalay ah ka va zuang than. Zumh tlak taktak minung ah ka ruah caah, Hitachi timi tape recorder a packing phawih lo bakmi a thar taktak ka va cawk i, ka phurh. Kawlram tangka in 700 kyats kuakap miak ahcun aza ko tiah ka ruat i, deng ngai in ka phurh.

Lawngtlai ka van phan. Tape recorder cu an inn ah ka va pek hna. Tape recorder cu le an duh tuk fawn. Tangka an rak ngei ti lo. "Kan vok kan zuarmi a man a kan pe rih lo. Kan in pek zau hna lai an ti le pek colh na ti ahcun kan ngei lo. Na kirpi a hau ko hnga, A ba in na sian ahcun kan i lak ko lai" tiah an ti.

Ka thil ka manh dih cang i, mah cu tape recorder pakhat zuar i caam peng ding cu a si kho ti lo. Christmas zong a naih fawn cang. Cucaah a baa in Rs. 2500 in ka pek hna. Pek lo awk a that ti lo caah asi. "February thla ah ka ra than te lai le nan ka pek te lai" tiah ka ti hna i, kan pahnih hnatla in ka tape recorder cu an i lak.

Christmas a dih. Kum Thar ah Mandalay cu ka va zuang than. Thil cu ka va lak i, Lawngtlai cu ka phan than. Ka va hal hna i, "Vok man a kan pe rih lo. Kan ngei bak lo" ti a si.

Cuticun an ka ti lengmang. 1989 kum chung an ka pe kho ti lo. 1990 kum chung zong Lawngtlai ka phak caan paoh ah ka va hal hna. Ka tlunnak inn he cun meng khat le cheu aa hlat i, umkal a har ngai. Palik le zuri tihphan pah asi. Thadit par asi i, an inn kal hi ka vuai taktak. Tangka do ka cawimi le akarh van tuak ahcun ka sung taktak cang. Ka miak ding cu pia khat zong a um ti lo.

Cuticun Lawngtlai ka phak zat in, ka va kal. Zeitluk in dek ka nen hna hnga ti ka ruat. Asinain a tam tuk caah hal lo awk a tha lo. A hram zong ka ngeih fawn lo caah sungh ding cu ka caah a har tukmi asi.

Voikhat cu, 1990 kum furpi ah ka va phan. An inn ah leiba cawh ah Zarhpini zanlei ah ka va kal. An inn ahcun nu he pa he, mino he ngakchia he khat thup in an rak leng hna. Pathian kong an rak caih. Lawngtlai i camping an tuahnak, Pathian aa phuannak, mi tampi an piantharnak, an pianthar caah midang leiba an ngaih thiam hna nak le an tak cung ummi sui le ngun le suimilam vialte an i phawih i an hlutnak kong he tiah an rak caih. Lakphak tii an ka soh i ka ding pah ve. Chimhau lo in, zeiti ah dah a rat ti cu an theih cia ko.

Cu lak i a ummi tar nawn nu pakhat nih, "Vunga, nai Lawngtlai camping na um ve lo cu a pawi taktak asi. Minung an piangthar tuk hna i, an thilri ngeihmi vialte an hlut pin ah, mi nih an batmi hna leiba zong a sing teltel in an i ngaithiam. Nang zong camping rah rak um ve law cu, hika hi na phan ti hnga lo" tiah a ka ti.

Kei nih Pathian ka zumh ning, pianthar nunzia timi ka ruah ning he khan cun a ka tining kha aa hlat tuk. "Ka pi, kei pianthar lo ka si. Nan nih a piangthar ciami nan si ahcun, Vunga kha a rat tikah a thin a hung sual lai, Kan leiba kha a ciasa tein chiah i, Vunga a tlung ti nan theih cangka tein hal lo tein, rak pek ding tu khi, piangthar nun asi awk asi" tiah van ti khi ka duh hringhran. Asinain cucu a tha lai lo ka ti i, hitin ka pi cu ka leh.

"Ka pi, ka tape recorder cawknak ah hin tangka tampi mido a karh in ka lak. Ka pu le nih hin atu tiang an ka pek khawh lo caah ka sung taktak cang. Amiakmi hi pia khat zong a um kho ti lo. Cupinah kan nih ram cu, Mizoram nakin kan si a fak deuh. Atu ka pu le cu an ngei tuk ko. Kan ram ah ka pu le nak in a sifak deuhmi bawmh ding rel cawk lo an si. Cucaah a miak zong aum ti lo caah a hram cu ka hmuh a hau. Keimah hmanh nih ngaithiam hna ninglaw, ka cawimi nih an ka ngaihthiam ve lo ahcun, asi kho lo cu te" tiah ka leh i holhnak zong a rak thei ve lo.

Ka sungh tuk cangmi le nihlawh ka len tuk cangmi hmanh ruat lo in, cu chinchap ah, "Piangthar law cu na ra ti hnga lo?" tiah an ka ti chap beibeimi Pathian zumh le pianthar kha, duh a nung lo taktakmi Krihfa theology pakhat asi.

Cuticun tangka cu Rs. 2500 pi cu, voikhat ah 100; 200; 150 ti tete in an ka pek i, Rs.2150 tiang an ka pek. Ka kal zat i, fang khat hmanh tanglo in ka hal hna lai tiah ka ruah rih. A donghnak ah, an pa he dawr ah kan i tong. "Ka pu, tangka a tangmi te kha nan ka pe kho cang hnga maw?" tiah ka hei hal i, "Kan in pek dih cang. Pek ding aum in ka ruat ti lo" tiah a ti,

"Za seksuk ko cang seh. Ka ke zong a tlam. Krihfa upa si fawn, palik sen thum si fawn i, cucu hlen an ka duh ahcun, va um cang ko seh" ka ti i, lungdai tein ka um. Kha pin cu ka hal ti hna lo.

Asi! Jesuh nih pei hitin thla nan cam awk asi tiah pei a kan cawnpiak kha. "Mi nih kan leiba (debts) a kan ngaihthiam bantuk in, kan leiba (debts) kha kan ngaithiam ve tuah" tiah. Kan sualnak rel cawk lo hmanh pei, thisen he vailamtah cungah a kan ngaihthiam cu! Kei nih Rs.350 cu zeitluk ka har le sungh ko zongah, ngaithiam lo awk asi hme maw ka ti i, ka ngaihthiam hna. Cucun ka lungthin a dai zuahmah.

Mi ngaihthiam cu a sunglawi tuk. Ngaihthiamnak timi cu thawnnak a ngei. Midang kan ngaihthiam hna tikah, remlonak le huat ralnak thilrit vialte an lo dih i, kan thilrit a zaang. Kha ka ngaihthiam khawhmi te nih khan, ka nunnak ah lungthin damnak le lunglawmhnak a ka pek.


Jesuh cawnpiakmi thlacamnak te kha


Mandela bantuk in mi ngaithiam khotu si ding hi, minung kan nunnak ah abiapi tuk.