Minung Sa Eimi Kawl Ralkap Pa

Minung tampi cu hlan ah "Cannibalism" (minung sa ei) hi an rak hmang ko tiah an ti. Vawlei ah tuanbia hmuh ding tampi a um. Vawlei tuanbia zoh tikah, "Mifim timi miphun zong nih hin an minung hawi sa hi an rak ei bal ko lai" tiah researcher pawl nih an ti.

Tahchunhnak ah, USA ramthar a rak tlatu hna "Settlers" cheukhat cu, tirawl eidin an rak har tuk caah, minung hawi sa an rak ei ko rua tiah naite ah, tuanbia tialtu cheukhat nih an ti. Zeicatiah an khuarawp cak an hlaimi ah, minung ruh an ciktanmi tam ngai an hmuh caah asi. Cucaah hi minung ruh ciktanmi pawl hi, an rak thah hna i an rak chumh hna caah asi lai tiah tuanbia thiammi hna nih an zumh.

Nihin ni vawleicung hmun cheukhat ahcun, minung sa eimi miphun an um rih ko tiah an ti. Indonesia ram tikulh cheukhat ahcun minung sa ei a um rih ti asi. Amazon tupi minung cheukhat nih an sa an ei rih ko hna ti a si. Nihin ni zong ah, "Syria ram ah al-Nusra Front ralkap pakhat pa nih an ral hna thin a ei tiah YouTube ah an piahmi a um. Canada ah mi pakhat nih adang a hawipa a thah i a sa a ei ve ko. Brazil ah bawlungchuih thiam pa nih a ngaktu a thah i a sa a ei ve hawi ko. Cucaah minung sa ei timi hi, miphun in an ei tinak si lo in, minung pumpak tuahmi tu a si.

Laimi le Kawlmi cu minung sa ei hmangmi kan si lo. Laimi cu minung lu lak cu pipu chan ah an rak hmang nain minung sa cu an ei bal lo.

1993 Maishu kan kal lio ah, Kawl ralkap pakhat nih minung sa a einak kong a rak ka chimh. A ka chimh hlan ahcun, kan i kawm ngai. A ka chimh hnu ahcun, ka zoh ah ka duk a dil. Amah zoh hmanh khi ka huam setsai ti lo.

Atu ka tialmi tuanbia hi, "Na zumh duh le zum. Na zumh duh lo le zum duh hlah. Ka mit nih a hmuh mi pa nih a ka in voi tampi a ka chimh i ka hna in ka theihmi bia asi. " Keimah lawng zong si lo in ka pawng ummi ka hawi le zong nih tampi an theihmi bia asi.

A caan cu May, 993 asi. Shan ram Maishu tlang ah lungcawh ah ka kal (Maishu kong cu ka tial cang). Lung comi cu kan tam tuk. Tapung zong an tam tuk. Sualnak le thatnak a tling. Mithi zong an tam. Minung kan tam tuk caah, cawh hrup in khuasak a si. Maishu tlang cu khuapi pakhat bantuk in minung hi a khak in kan i khak. Zan ahcun Yangon le Mandalay nakin a ceu deuh.

Cu Maishu tlang par ahcun Maishu tlang a vengmi Kawlram ralkap batallion pakhat an um. Cu ralkap headquarter a thlanglei deuh ah, ralkap sakhan pakhat a um than. Tapung sakhan zong cu a pawng hrawng ah an um ve. Ralkap zong tapung zong an i um ti ko hna. Daihnak an rak lak caah asi.

Kan nih kan umnak cu Kawl ralkap tatsaih sakhan pakhat i a tangte ah kan um. Ralkap cu tlangpar cungah an um. Kan umnak cu aa naihte. Cucaah ralkap cu kan sin ah an lut chuak lengmang.

Cuka sakhan i an hotu bik cu "tat-kyat-gyi" asi i, amah nih ralkap 10-15 kar khi a uk hna. Cu sakhan cu Maishu tlang a thlang leikap in a cawngtu an si. Cu sakhan hmu pa nih cun Lainu a duh ngai i, kan sin ah a rak kan leng tawn. Kan mah te hmanh kan harsat ruat lo in, kan sin ah rawl zong a rak ei tawn.

Cupa a kan chimhmi nih a ka lauter ngaingai. A kan chimhmi cu hitin a si:-

"Karen ral kan rak tu. Kan i kah ning a fak tuk. Kan hawi le zong tampi an thi. Karen cu kan tei hna i, an sakhan kan lak. Ka thin a hang tuk i, Karen ralkap kan thahmi hna an thin ka ei."

Cucu voikhat lawng a chim lo. Voi tampi a chim. Keimah lawng theih asi lo. Mi tampi theih asi.

Amah cu Kawl taktak ka si lo.Rakhine ka si a ti. Amin cu Kawl min asi. Amah cu a nak taktak. A hringhro a chiat ning khuaruahhar a si. A ralkap hawi zong nih an tih tuk. A mit au tikah, cenghngia saseh laimi a lo. A sen in a sen i a rengh in a reng. Zoh ngam a si lo. A hawi le hmanh nih, an naih ngam setsai lo. A ralkap hawi nih a sual tuk caah, amin ah "Ala-wa-ka" tiah an auh.

 Cu an auh lio ahcun a sullam ka rak thei lo. Pali holh asi caah a si. A hal zong ka rak hal hna lo.

Cu ralkap sual pa nih cun, kan pawng ah a ummi Hakha nu a duh.  Baibal sianginn ka kai ti ka rak chimh caah asi men lai. Amah ruahnak ahcun, keimah nih nu le va si ding in fonhnak nawl a ngei le kan fonh te hna seh ti khi a duhnak a si. Cucaah a kan kat ngai. Amah uknak lung tamnak lungkua zong ah rak lut u ati ko nain kan va lut theng lem tawn lo.

Voikhat cu, vawlei ka cawhnak in ka rak lawi. Ka phakka te ah, sakhanhmu pa nih cun rak kai seh tiah an cah tiah an ka chimh. Ka ba ngai nain ka kai lo ahcun a tha lai lo ka ti i ka va kai. Keimah lawng cu tha a chia deuh ai tiah tleicia Kap Lian kai sawm i kan va kai.

Lam canceu kan phak ah, vawleicawh a kalmi pawl a rak kirmi he kan i tong. Kai hlah u. Sakhanhmu kha zu a ri pah le kan kir cio ko an ti. Kan umnak aa naih tuk. Ka kai lo ahcun a rak zuang thiamthiam ding asi. Nawl na ngai lo tiah a ka ti chinchin lai. Va kai phawt ko u sih ka ti kan va kai.

Tlang cu asang pah. Thingkung lakpi asi. Thlihir cu a zit in aa zi. June thlachuak ka asi cah, ruah le siamsiam in a sur fawn. Khua a durdawm tuk caah a mui ngai.

Sakhan cu kan pahnih in kan va phan. Ka phak cangka in, "Nan dam maw? Thu rih u" tiah a kan ti. Cun Hakha nu kha khawidah aum tiah a ka hal. "Saya atu bakte kha lungcawhnak in ka rak tlung. Ra seh na ka ti caah, rawl ka ei bak in ka ra. A umnak ka thei lo" tiah ka leh.

Cu vial ahcun a zia cu aa tleng dup i, tek tlak in a tla ko cang. Aa ka thawh i, "Ziah pastor na si lo maw? Hruaitu na si lo maw? Zeicadah nan miphun hawi nungak an umnak na theih lo? Zohkhenh ding na rian asi lo maw?" a ka ti i, heh tiah cat lo in a kan hro.

Namte aa lak i, na paw zong kan hlai dih lai a ka ti. Ka paw vih a ka timh. Cun meithal aa lak i, "Nangmah bantuk hruaitu, miphun zong a kilkawi lo mi hi kan that lai maw?" ati i bia phunphun in a kan hro. Kan paw ah ralkap meithal cu a lawt i "Kek viar in kan kah lai. Nangmah thih cu zu le ar thih hmanh ka rel lo" tiah a ti. Kan pahnih in a kan nam i, ralkap thuhnak ca an sermi pe 3 le cheu tluk a thurmi khur chung ah a kan ben.

A khur cu a bi ngai. Kan pahnih in a kan ben i kan paw khi ilh nawn in cho hawih in a kan thlak. Tlang in meithal cu aa lawt i, nan mah pahnih hi kek viar in kan kah hna lai. Hika khur ah kan phum colh hna lai tiah a ti i, meithal cu atu le tu a  kan hmuah. Meithal par i aa bunhmi namte in kan thin zawn ah a hmuah i nan thin zong kan hlai dih hna lai. Hi maw biaknak hruaitu ka si na va ti ve? Mah le miphun nu hmanh tha tein a zohkhenhlo mi tiah a ti i, meithal cu atu le tu a lawt i, a kan hrocer. Keimah minung sa ei mi nan ka rel lo maw? tiah aa chal pah.

Zanlei 6 kuakap asi men lai. Cucun 8:00 tiang hrawng maw asi hnga? Khur ahcun a kan thlak i sau tuk a kan hrocer hnu ah khua a hung mui zuahmah. Kap Lian cu atih tuk ah 'raihrang fanh' bantuk in a ther. A khawn bak in a khawn. "Tih hlah. Kan thih sile kan pahnih in kan thi ti ko lai. A kan kap ngam taktak lai lo" tiah ka hnemh. Zuu a rit ngai caah a meithal a hmeh taktak sual lai ti cu ka phang ngai ve.

Vawlei nih a kik; ruah nih a sur; khua a dawm tuk i thli a hran caah kan khuasih in kan cai taktak.
Cuti khur chung a kan thlak lio ah cun, vawlei cawh ding ah a run run in zaan ah a rak rami pawl an um. Cu hna zong cu, a lang in zureu thawl in a cheh ciammam hna hi, an zam thatning ti awk thalo a si. Alangin zurei thawl kuai thawng khi "hrui-hrui" in a ring.

Cuticun meithal in a kan sawh chih caan; namte in kan thin le kan hngawng vih a kan tim caan, a caan ah meithal aa lawt i kek viar in kan kah hna lai a kan ti caan in, a phunphun in a kan hro.

A hawi le nih "Ra ko cang; a za cang ko cu. Thlah ko cang hna" an van ti zong ah, "Mah bantuk hruaitu hrawkhrol hi an sa zong ka ei dih hna lai" ati i, a ngol duh lo. A kan hro chih. Cuticun khua a hung tlai zuahmah. A zu rit a van dam deuh caan paoh ah zuu ka chan u a ti i, zuu cu aa coh than lengmang. Ahnu ahcun a rit ngai pin ah a rawl a tam ve cang le asi rua?

"Na hawipa cu lawi seh; nang cu ralkap sakhan ah kan hren lai" a ti i, ka riahter.

Zan riah an ei. Zan 10 hrawng ah kambal puan  a daam i a rit taktakmi an ka pek. Hihi lum tein i vorh ko mu a ka ti. Azei lum awk nenmam um hlah. Akih tuk ning khuaruahhar asi. Puan dang kan ngei lo an ti i, cucu ka vorh i ka it. An thawngpang le aikhuan a that tuk caah a hngilh zong ka hngilh kho lo. Cuticun zuu an ri; sa an ei, hla an sa; meithal an dek i, minung fa hngilh awk a har. Ralkap cheukhat cu an bat ve caah, zantim ah sentari cawnglomi cu an i hngilh dih. Kei tu cu a hngilh hrimhrim ka hngilh kho lo.

Cuticun zinglei 3 hrawng tiang ka hrak peng ko. A caancaan ah a hung ka zoh tawn. Ka hngilhter i zei theilo bantuk in ka um. Ka pawng ah zuu cu thawl 2 aa chiah. Thawl khat cu zantim hlan ah a din dih. Shan zuu asi i a pin taktak. A rim hi a hmui in ahmui.

Zinglei 1 hnu deuh ah khin, ralkap aukhuan le hrocer le miung ai thawng ka van theih. Zeikohme asi hnga ti na lak ah, vawlei a thli tein a va firmi hna, minung 11 hrawng an van tlaihmi hna an vuakdennak hna ruang i an tahai mi le ralkap au thawng asi. A tam deuh cu Kawl an si. Pakhat pa cu, "Panlong khua i ralkap sakhan i cazi ka si" tiah a ti.

Rakap cu zuu a hung lak i, heh tiah aa coh. An tlaihmi hna vuak a duh hna caah asi. Cuticun zuu aa coh pah. Heh tiah a hrem hna. A hrem ning hna cu tih a nung taktak. Ka ihnak vam awng in a tuahto ning hna cu ka zoh i, a thir bak in ka thir. Zam awk le ka tha fawn lo. Hitin a ka tuah ve te lai maw ti hna khi ka ruat.

A caan caan ahcun a ra i, "Dai tein it ko. An sual tuk le ka hrem hna lai ka timi asi" tiah a hung ka chimh tawn. A zuu cu aa coh pah, a vuak pah hna.

Cu tluk khuasik le vawlei damnak ahcun, vawlei kikmi lak ah meiphu a kau i, an dawngte in an angki a phawih hna i, meiphu kam ah vawlei ah a bawhter hna. An kutke a leh hna. Vok hrilh in a hrilh ko hna. Mei lei ah an hmai a em hna. A caan ah an sam in a dawh hna i a thutter hna. A chuih hna. A lamh hna. A kuttang ralkap cu Kawl lawngte an si.

Asinain an mah mithmai zong a zoh bak lo. Aa thawh i, "Nanmah Kawl hi, kan ding kan ding nan va ti le nanmah bantuk mifir khu hi. Zeicadah cozah le mizapi thilri nan fir? Kan that hna lai maw?" ati le fung lianpi in putput in a huai hna. Vok kan thah lai i kan tuk hna bantuk a tuk hna i, a fung zong kiak viar in a thuat hna.

Cuti a vuak hna cu an celh lo tuk ah a hrum bak in an hrum. Ngaih thiam an hal le a zual deuhdeuh. Panlong ralkap sakhan cazi pa a hrem ning le bang cu a zual hma. "Nangmah bantuk mifir hi maw, ralkap cazi hna na va tuan ve?" ati le hawinak in a fak khun.

Voi tam tuk a tuk hna i a fungpi cu a kiak viar. Ralkap pawl fung a samter than hna i, a huai than hna. Cucu zinglei 3 fai a si cang. A zurit a van dam zial mal. A zu thawl khat pin ah, atangmi thawl khat cu cheu 3 cheu 1 a din cang. Cheu 3 cheu 2 cu ka lu cungah aa chiahta.

Zantim ahcun, "Fung lian deuhmi van sam u. Vok thah in ka that hna lai" tiah a van i hro. A zurit a dam pah cang caah, "Khawi ka zudin bang kha van pu u" tiah ralkap 2 a van fial hna.

Cu lio ah ka thin ah duak tiah a chuakmi cu, a zuu hi tuangtangah thup ti bak hi ka lung ah a chuak. An tuang cu rua an cehmi an phahmi asi i keu khawh a si. Zuu hi a din ahcun a thah ko cang hna lai. Cucaah ka thuh lai tiah ka ti i, ka ihnak tang cu ka keu i vawlei le tuang karlak ah ka thuh. Ka ihnenh caah azeiti hmanh in hmuh khawh ding asi lo. Zel an phawh lo paoh ahcun hmuh khawh ding asi lo.

Ralkap nih cun heh tiah an hung kawl. Ka hngilhter i, "Saya ...zeidah nan kawl? Ka hngilh cu te. Sorru asi" tiah ka hei ti hna. Ralkap dang cu an fim le "It ko. Kan saya pa nih zuu a din bang kawl a kan fial le asi" tiah an ti. "Hika ah zuu ka hmuh tung lo. A ummi cu a hung din lengmang le aa kalpi rua tiah ka ruah cu" ka hei ti.

An hmuh ti lo in an saya sual taktak pa zong cu a rak ra ve. Heh tiah a rak kawl i a hmu ve lo. "Ziah ka zuu cu khawidah nan chiah?" tiah ralkap pawl cu pakhat hnu pakhat a van hal hna. A hngilh zong an i hngilh setsai ve lo.

A hawi le nih an thawh i, "Na dih dih cang. Kan hmu ti lo. Na ri tuk i na thei ti lo le asi?" tiah an leh.

"Ka ding dih lo ee. Thawl khat cu ka lim. Thawl khat cu zatceu renglo peng a tang rih cu. Cucu khawidah a um?" ati hna le ralkap dang nih "Saya a um ti lo. Na din dih cang" tiah an ti le cuticun cinghngia saseh kawlmi alung dongmi bang mit sen taktak in a thu ko.

Cuticun azu a hmu ti lo. A zurit a hung dam. Khua zong hung ceu ziahmah. Amah zong cu zanlei sang kan mah a kan hrem lio in zinglei tiang mi a hrem tikah a mit a ku cang le cuticun a ban hna. Zingka teah a hremmi hna cu ka hei zoh hna. An hnarthi zong a chuak viar. An hmai a duk dih. Minung fa lak awk tlak in a vuak hna.

Kei zong ralkap sakhan in luat lai cu ka ngaih tuk. Saya pa cu ka va nawl. Saya ka lawi kho ve cang hnga maw tiah ka va ti. Lakphakti na ding ta lai i na lawi te lai tiah a ka ti. Lakphaktii an ka soh i cuticun ka lawi.

Ka lawi pah ah khua ka ruat. Zahan zaan zan khua dei hngilh lo in ralkap buk riah a njumh lo ning cu chim awk a tha lo. Ka hngilhter nain ka hngilh bak lo. Hngilhter bu in voi tam tuk thla ka cam.

Ka lawi pah ah ka lung a fiang. Zahan zaan ralkap pa a kan hremmi le sakhan a ka ihtermi cu Pathian remruat pei asi hi. Minung an tlaih lio hna ah khan a Shan zuu kha rak thup hlah ning law, an nunnak a lak khawh men hna. Pathian nih an mah khamhtu ding ah pei a rak ka hlah hi asi men ko lai?" tiah khua ka ruat.

Hi harnak ka tonmi nih, Theology pakhat a ka chap. Cucu zeidah asi tiah ahcun, "Midang caah Pathian nih a kan hman tawn. Midang luatnak caah Bawpa nih harnak ton hi a kan sian ko" timi Theology te hi Maisho ka um lio ah ka hmuhmi theology asi.

Zan i a kan hrocer ning le a kan hrem ning kha Kap Lian nih kan hawi le a rak chimh hna. Kei sakhan ah an riahter timi zong a rak chimh hna. Zinglei ka hawng lawi cu, ka hawipa Tiddim pa cu a lau tuk cang. "Pa Vung, atu chuncaw ei khawh in i thial u sih" ati i, Pu Boi Hu Thang sinah kan rak i thial.

Cupa sualnak kong cu ka ruat theu tawn. "Karen tapung pawl sa ka ei" atimi hi a si zong asi taktak men ko lai. Minung sa ei ngam dingmi pei asi hi ti ka ruat tawn. A sual tuk caah teh asi lai. A hawi le nih, a min ah "Alah-wah-kah" tiah an auh mi zong hi, sullam a ngei ko lai tiah ka ruat.

Maisho ahcun dictionary zoh awk a um lo. ALah-wah-kah cu zeidah si hnga ti khi ka thinlung tein ka ruat lengmang.

Maisho cun ka tlung than. Yangon ka phan. Lamkam ah Kawl dictionary ah a sullam ka va zoh hrimhrim lai tiah ka ti i, ka va kawl. Sau tuk ka rau. A donghnak ah, "Alah-wah-kah" timi biafang cu ka va hmuh. Cu cafang asullam cu ka van zoh i ka lau taktak. Cu ralkap pa min zong cu a sining he aa rul tuk ka ti. Cu biafang sullam cu hitin asi.

"Alah-wah-kah" timi cu Pali holh asi i, a sullam cu, "Keitlau bantuk asimi minung" ti a si ai.

"Aizelaw...ka ti i ka lau ko. Maisho i a sullam ka rak theih lo cu van that asi. Asi khe lai. A mi tuahto ning le sual ning kha, keitlau pei a lawh tak kha. Minung sa ka ei a timi zong a dik kho men ko? Cucaahcun pei Alah-wah-kah an tinak asi ko hi" timi nihin ni tiang ka ruat theu tawn!!!!