Cu tluk asi ahcun Thantlang ah tam an cin mawng ka ti tikah, tambik a ngeimi hi kung 9/10 a ngeimi an si ko a ti tikah, cucu a tlawm tuk. Sipuazi ti phu a si lo. Tampi kan cin khawhnak ding a biapi tuk. CRDP zong nih zawngtah ci an phawt hna ti kan theih tikah lung aa lawm tuk. A tam khawh chung in erh i mipi sin ah tampi phakter kha abiapi. HI CRDP riantuannak zong nih hin, zawngtah hi Lairam sipuazi caah a chuahpi khawh te lai timi zong ruahchannak ka ngei.
Cucaah, Lairam ah hi tluk thil mansung hna Pathian nih a rak thatter ve mi ruah tikah, lung aa lawm tuk i, zawngtah hi Laimi a kan tungmer khomi sipuazi caah a tha dingmi thingkung pakhat asi caah, zawngtah kong hi ka tialnak asi. Zawngtah hi a hnah a tleu i a sau. Azungzur in khuhlu hnah bantuk asi. Zan thlapa vang tang hmanh ah a tleu ngai tawn. Thinghnah dawh ngaingai asi.
Zawngtah hi a tlai a tha mi cu a kung hi an khat ngacha
Zawngtah hi tivahor kuang, chengbalang le hmunchia ah a keu duh ngaingaimi thinkung asi. A kung a sang i alan. Thau ram Hriawhva kuang le Tlangliam lopil kan timi hna ahcun a tam ngaingai i, a kung hi an sang taktak. Minung nih hmunrawn i cin chawmmi cu pe 30-40 kuakap a sang kho. Ramtang thingkung lakpi a keumi cu pe 100 leng an sang kho i, a thei hi minung fa nih lawh khawh ding an si lo. Cucaah zawngtah hrawn ahcun a kung in hau lengmang asi caah, zawngtah hi Thau ram hrawng ahcun a ci a mit deng cangmi thinkung pakhat asi cang. Cucu kan hruh man kan cawi cawk ti lomi thil pakhat asi.
Cutibantuk in a kung asan tuk caah a lawh a har i, zawng hmanh nih hin a lawh an rak i harh ko. A ruang cu a par pazik te, a fatnak te ah aa thlai i a tlai tik ah, zawng ca zong ah va lawh awk an har ngaingai. Cucaah zawng nih hin hi thei hi rak tah sehlaw a dawh. Laimi pipu hna nih, "Zawngtah" tiah min an saknak asi.
Kawl nih cun, "Myo-ngu thi" an ti. Laimi he kan sakning aa khat. Ram kip nih min phunphun in an auh cio. Asia nichuahlei ram ahcun, "sataw, twisted cluster bean, yongcha, youngchaak an ti. Mirang nih cun stink bean asiloah twisted cluster bean tiah an ti. Malaysia nih, "Petai" an ti. Laimi tampi nih Malaysia min cu an theih theu lai. Thingkung lei mifim thiammi (botanist) hna auhnak achun, Parkia speciosa tiah an ti.
Athei lawng ei khawh asi. Akawng hi asau bik pawl cu pe khat le cheu an sau kho. Amu hi a chiatthat nih a ngeih i, mu 10 tiang hrawng an um kho. Hi zawngtah thei hi, Asian miphun nih ei ngaingaimi tirawl pakhat asi. A thu ngai nain rawl eika a thawter. Ei hnu ah taksa a hnang pah i mit a kuhter ngai. Asian nichuah thlanglei ram le India, Bangladesh hrawng ah a tam ngaingaimi le ei ngaingai mi thei pakhat asi. Vietnam, Thai, Cambodia le Malay nih cun sipuazi caah an rak hmanmi asi. Abik in Thailand ahun an meh ah zawngtah tam tuk aa tel. Ngasa, voksa, arsa, ngaikung le zeidang sa he aphunphun in an chumh ti hna i, hotel zong ah meh thaw bik pakhat ah an chiah.
Mizoram zong ah an cin ngai cang. 1993 lio ah Bungtlang khua ah zawngtah cu tam ngai ka lak i, Saiha ah ka rak zuar tawn. Mizoram dirhmun in tuak ahcun, tampi cin ahcun rumnak tlak dingmi thingkung asi.
Thailand ahcun Zawngtah hi meh thaw taktak pakhat asi
A kawng kha an kheh i a mu in an zuar
Zawngtah ah hi ngandamnak le sii ca zong ah a thahnem ngaimi thei asi. Iron dat tam ngai aum. Hi thei hi zunthlum zawtnak thlawpnak le damnak caah an hmanmi asi. Dr. Aminuddin AHK of Dept, of Physiology Medical faculty (University of Kabangsaan Malaysia) nih research a tuah i a hmuhmi theipar a chim tikah, zawngtah ah hin lungrawk zawtnak (depression) le zeiang damlonak dam kho tu dat zong kan hmuh tiah a ti. Dr. Aminuddin apple le zawngtah tibantuk hna hi epchun ah zawngtah nikhat mum khat ei ahcun doctor te kha a hlatnak ah dawi an si ko lai tiah a ti phah. Cu tluk in ngandamnak ca zong ah a rak thami thei cu Lairam ah kokek tein a rak um ve. Cucu Lairam kan vanthatnak ngaingai pakhat asi.
Hi tluk in asunglawimi thinkung kan Lairam ah aa tlakmi hi kan van a tha ngaingai. Cucaah Laimi nih hi zawngtah hi sipuazi caah kan cin khawhnak hnga ding caah zuam a herh. Sipuazi ca i kan cing lai ti tik ah, kung 100/200 vial lawng khan sipuazi asi kho lai lo. Laimi nih kung ngaruk rumro hna kan cinmi cu, tangka hmuhnak a rak si kho lo. A tlawmbik ah kung 1000 tal cin i, cu tikah deng tein zuar le market kaupi ah kuat khawh dingmi kha a biapi. Cucaah hi zawngtah kong a lung a fiangmi nih cun a rannak in vawlei damh i cin colh ding asi.
Zawngtah cin tikah, mipi nih an duh le an hman ding mi a biapi tuk. Chuah lawng silo in market ngeih a biapi tuk. Lairam lawng tinhmi siloin international level tiang iin zawngtah eiter ding hi, zuam a herh.
Cucaah zawngtah hi Laimi caah pawcawmnak a tlakmi sipuazi ah a cannak lai atanglei bantuk in riantuan a herh.
1. Kawl, Shan, Kachin le miphun dang zong nih a that le thawt an theih i a einak lai zuam aherh.
2. Yangon le Mandalay tiang in advertisement tuah i market kauhter a herh
3. Kawl miphun nih biatak tein an ei khawhnak ding caah, a thatnak tampi in hmunkip ah chim ding
4. Kaladan Project aa lim cun Rakhine nih biatak tein a that an theih i an ei nak lai zuam a herh.
5. Ahring lawng in zuar lo in dur ah khawn i amuru zuar khawhnak ding in tuah a herh
6. Kalay-Kabaw Valley le Yaw Nay (Gangaw Valley) ah market a umnak lai zuam a herh
7. Mizoram ah market a kauh ngai caah, lamkip in Mizoram ah market tuah ding
8. Kawlram le India ram in hmun kip Asian umnak le Laimi umnak ah market ah kuat ding
Zohmi Ca Hna
1. http://fruitofmylabour.blogspot.com/2010/09/papan-day.html
2. hmanthlak hi www.google.com le bing.com ah lakmi an si
No comments:
Post a Comment