Hakha Khualipi Rawkmi

Hakha khua hi Lairam ca ahcun khua dawh le khua nuam taktak pakhat asi. Alengphaw in zoh ahcun, hmunhma rem tuk asi caah, 2015 i rawhralnak bantuk hna kha cu, a tong te lai timi cu, zapizaran nih ruah awk a har. 

Hakha khua ah kum 2-3 chung khua ka rak sak ve tikah, Hakha khualipi leilung hi ka rak hlathlai ngaingai. Tawngva in Runtlang tiang alutaw chuak hmun tampi ka tawl; Palik len in Cawbuk tiang, Khuathar in Khuachung le Palik len tiang; Haithlan in Gangaw lam tiang alutaw chuak hi, a kenkip te ah ka rak vakvai. Sizung sang ah kan rak um caah, Sizung sang vawlei aa thawn ning le vawlei muihmai aa thlen ning ka hmuh tikah, "Hakha khau hi achung muru ah thil pakhatkhat cu a diklomi aum lai" tiah ka rak ruat tawn.  

No. 1 High School kuakap, Keisih sang, Sizung sang, Zion Baptist Church le a pawng hrawng Dawrthar sang vawlei aa thawn ning cu khuaruahhar asi. Tha tein ngiat le zoh ahcun, kum 2-3 chungah vawlei hmai hi, zeitluk in dah aa thlen timi hmuh khawh peng asi. 

Cucaah Hakha khualipi hi nikhatkhat cu lihnin ruangah maw, ruah fak tuk sur ruangah maw aa rawk kho ko timi hi, ka rak ruat zungzal. Cucaah CBCUSA BT meeting Dallas ah $2,000 te tal kan chuah piak u law, voikhat te cun survey le research phunphai tuah ko u sih tiah ka rak ti i, upate hnatlaknak in kan rak tuah. Minung geologist hna kan rak ngeih lo caah le thilri siam a tlin lo caah, duh ning tluk cun kan tuah kho lo. Hman kan thlak i, cucu online in zeimawzat kan chiah. 

Survey hi voi khat lawng tuah ding in timh a rak si. Hmailei kum 2-3 dan ah tuah than i vawlei muihmai aa thlen ning hawih in, mipi fimchimh le khua thialnak plan ser ding timi tiang hi, tinhmi a rak si. Ramdang mifim hna sawm i, Hakha khuatang hi pe tampi in vih le achungah zeitindah aum timi zoh ding tiang um kho sehlaw ti cu saduhthah a rak si.  

Hakha khua hi hi tluk in vawlei an kah caah le vawlei aa thawn tuk caah, rawhralnak fakpi a tong khomi asi tiah ka rak ti lengmang. Abik in liihnin fakmi le ruahsur fakmi a um sual ahcun a khua hi a tolh kho bak timi hi, ka rak ruah zungzal. Asinain cucu a cang lai timi cu, hi ti zohnak ah zumh awk a rak tha lo. 

Asinain, July le August 2015 ahcun, ruah fak tuk in caan saupi a sur tikah, ka rak phan rup tein Hakha khua cu hmun tampi ah a min taktak. Hakha khua vawlei minmi le kakmi dirhmun zoh tikah, aa rawk cia nak hmun tampi cu, vawlei an feklo timi a fiang tuk cang. Vawlei kakmi chungah vanruah le tilu hna duhsah tein an luang chin lengmang lai i, hmailei ahcun a zual chin lengmang kho mi asi. 

Hi atanglei hmanthlak hna hi Leimin Research tuahtu committee chugnah chungtel a rak simi le tuanvo tambik a kan lak piaktu Pu Chan Hrem asi. Pu Chan Hrem cungah kai lawm i, hi hmanthlak hna zong hi amah kutneh an si timi kha van langhter ka duh. 

Kan vawlei minmi, kakmi, aa cheumi vialte han zoh tikah, Haiti le Nepal ram vawlei bantuk an lo. An kahning an lian tuk i, an tlak ning an fak tuk. Tih an nung taktak. Minung fa nih khi vawlei kekuaimi cungah inn sak ding timi kha a si kho lomi asi caah, khua kan chuahtak sianglo timi kha ruat lo in, hmunhma fehfuannak Hakha khuathar tu ah i thial tuan cio ding hi kan rian asi. Ninin ni ah a fehnak a lomi hmanh hi, a chungmuru taktak zeidah a lawh theih khawh asi rih lo caah, raltin kan herh taktak. 

Hmanthlak pakhat cu bia kaa 1,000 he aa tluk an ti bang, Hakha khua rawkmi hmanthlak vialte zoh tikah, ngaichia le lungrawk taktak asi ko. Hi hmanthlak hna zoh in, Hakha khua hi khawidah kan ser lai? Hi aa rawknak hmunhma hna hi zei dah kan tuah nak lai? Hakha khua caah tourist zoh awk tlakmi park phun hna ah kan ser kho lai maw? timi zong ruah a herh. 

Vawlei ram tampi ah meitlang, lihnin, tilian, nuclear nih a hrawhmi hmunhma tibantuk hna hi, tourist lennak le tangka hmuhnak tu ah an hman hna. Tuanbia hlatnak le philh khawhlo dingmi "tuanbia hmunhma" (historical site) ah an ser hna. Cu ve bantuk in Hakha rawknak hmunhma hna zong hi, "Laimi cah tuanbia hmunhma"  an si ve te ko lai. 

Hmanthlatu ka si lo caah, ahmunhma zawnka ciah cu ka chim kho hna lo.  

c

Hmanthlatu Pu Chan Hrem asi

Acunglei hmanthlak tampi hna zoh in aminh cia nak hmun vawlei hmunhma hna hi cu, inn sak ti lo ding an si. Zeicatiah vawlei a nemmi hi zeitluk in dah a thuh ti theih khawh an si lo. Vawlei kakmi chungah tii tam taktak an lut lai i, a caan a zaat tik ahcun abu bak in a sang ning, a khua ning in tolh than khawh an si. Vawlei min mi cheukhat cu USA zongah an kham kho hlei lo. Tuluk ram zongah an kham kho lo. Vawleicung khawika hmun hmanh ah kham khawh asi lo. A caan a phak cun an i tolh than lengmang ko.