Syria Ramchung Ah A Luangmi Kurdish Miphun Mitthli

Vawileicung ah ngaihchia ngaingai a simi thil cu, miphunpi nih miphunhme duh paoh in a kan ukmi le a kan tuahtomi hi a si. Cucu a celh in celh a si lo. Miphunhme (minority) pawl hi, miphunpi kut ah a lamkip in kan temtuar. Pathian nih zeitindah khua a khan cu kan thei kho lo. Vawleicung hi kuai viar sehlaw, miphun hmetete zong hi mah tein i uk kho cio u sih law a tha bik lai tiah ka ruat tawn.

Hi vawleicung i a temtuarmi miphun vialte lakah, kum 100 renglo harnak a tuar cangmi le zalawnnak an khel peng nain ramte a ngei kho rihlomi miphun lian bik cu Kurdish an si. Vawleicung ah million 35-40 tluk an um. A tam bik cu Turkey, Iraq, Syria, Iran le Armenia ah an um. Vawleicung ram thawngthawng ram linga ah an i then tikah, an thazaang aa hlum kho lo. An lung zong aa rual kho lo. A caan ah an mah le mah hna an i kap. Cuticun an umnak ram cozah kip nih zalawnnak an hmu sual lai ti an phan caah, a lam kip in an iap hna. An lamhbeh hna i, hi ram cozah hna tangah harnak tam taktak an tuar. Kum 100 renglo an tuar cang hna.

Kurdish Afrin le a pawngkam map 

Turkey ram ummi Kurdish hi, an tam bik i an ram zong a lian bik a si. An minung le ram sining zoh ahcun zalawnnak hmuh an i tlak tuk nain, Mirang le France uknak chan i an ram an rak cheurawi lio in, nihin ni tiang ram an ngei kho thai ti lo. Mirang le France hna hi, vawleicung ah buainak tampi a chuahtertu hrampi an rak si ve. Miphun le ramkip an cheu, an rawi, an fonh hna le buainak tam tuk a chuak. Laimi zong hi, Mirang nih Kawlram kut ah  kan chiah i, a tu tiang kan um thai ko.

Zalawnnak hmuh le mah tein ram ngeih khawhnak ding caah, Turkey ummi Kurdish pawl cu tapung an tho i, PKK tiah a tawinak in auh an si. Cu hna cu, Turkey nih "terrorist" tiah a ti hna. Turkey cu NATO chungtel a si caah, an hawikawm ram a simi US le EU zong nih "terrorist" ah an chiah ve hna. Hi hna pawl kahnak caah hin USA i F-16 le F-15 te hna hi Turkey cozah nih an rak hman hna. EU ram chuak hriamnam tampi an hman.

PKK hi Kawlram tapung bantuk an si ve ko. Hriamnam tlaih in zalawnnak a khelmi an si. USA le EU nih, PKK pawl terrorist an tinak hna a ruang bik cu, Turkey cu NATO member a si caah, Turkey an dirkamh bia tu khi a si. A taktak ahcun, Kurdish mipi bomb he, vanlawng he, miakpi he a kaptu hna, "Turkey tu hi terrorist cozah an si deuh." Asinain a hohmanh nih terrorist an ti hna lo. Cu thil nih cun, EU, USA le Canada te hna zong hi, mah le kawi chang in a tangmi an sinak a langhter ve.

Turkey raltuknak tank pawl Syria ramri an luh lio

Turkey ram cu Asia Minor ah a um. Vawleipumpi caah a laili taktak ummi a si caah, vawleicung sipuazi le ralkaplei (military) caah hmun thabik pakhat a si. Ram rum ngai a si. Cucaah NATO le EU zong nih an duh. Russia ca zongah Mediterranean Rili i chuahnak ding caah le Black Sea luhnak ding caah a herh. Turkey lo in a si kho lo. Cucaah Turkey cu NATO nih hlawt a ngah lo i, Russia zong nih thlah awk a tha lo. Cucaah Russia le USA zong nih Turkey he hawikawm ram si cu a biapit tuk ah an chiah caah, hawikawm ram si ding hi, zeibantuk a si zongh an duh veve.

Turkey President Erdogan te hna hi, a sual ngai. "Regime" (anasin) tiah timi a si ko. Kurdish pawl le bang nih cun, "terrorist" an ti ve ko. Human Rights a buarnak a tam tuk nain, USA, EU le Russia nih an ti ngam lo. Sual an puh ngam lo. Amah leitu ah an tang peng.

USA zong hi, Kurdish miphun kong ahcun a dirhmun aa laklawh. Dirhmun reprai a ngei lo. ISIS dohnak caah cun, Kurdish ralkap YPG cu hawi ah aa ser hna. Turkey nih YPG a kah tik hna ahcun, a dirkamh ti hna lo. A ka lawng in a dirkamh hna. ISIS kah ahcun hriamnam he, minung thazaang he, ngeihchiah he a bawmh hna nain, Turkey nih YPG an kah tik hna ahcun, US cu ritte thi tluk in a dai.

Ruah dingmi cu, USA nih hawikawm kawitha (allies) pahnih a ngei hna:-NATO hawi Turkey le ISIS dohnak caah hawi YPG (Kurdish) an si. Hi US hawi le hi aa ralmi an si caah, an pahnih cun hawi ah aa ser kho ti hna lai lo. Pakhat kha a hlawt te lai i, a dang pakhat kha a tanh deuh te lai.

Hi ka zawn ah, Jesuh nih a chimmi bia hi zah ah za in a dik. Jesuh bia hi, vawleicung biaknak ca zong ah a dik i, politics zong ah a dikmi a si:

"A ho hmanh bawi pahnih sal nan si kho lo. Pakhat kha nan dawt deuh lai i, pakhat kha nan huat deuh lai" (Matt 6:24). 

USA zong nih, Middle East ah aa huami ral pahnih kha "hawi ah a ser kho veve hna lo. Pakhat cu a dawt deuh lai i, pakhat cu a huat deuh lai." A ho hi dah aa thim te hna lai? NATO hawikawm Turkey maw? ISIS dohnak ca hawikawm Kurdish YPG pawl dah?" Cucu zoh rih ding a si. USA hi, miphun hme nih cun bochan tlak taktak a si lai lo ti hi, kei ka hmuhning a si. Miphun hme lei a tannak hi, a tlawm tuk. A tan hmanh ah, a ka le ca lawng in a si tawn.

ISIS dohnak ah hi tluk in aa bochan hna i, minung he, hriamnam he, thilri, eidin, si-ai, tangka le a phunphun tein a bawmh hna i, hawikawmtha (allies) ah aa sermi hna Kurdish YPG hi a kaltak hna i, NATO hawikawm Turkey hi aa thim ahcun, USA cu zei bantuk miphun hme hmanh nih, hawikawm ah ser lo dingmi ram tiah an ruah cang lai. Abik in Syria le Iraq Kurdish pawl nih cun, an zum kho ti lai lo. Iraq Kurdish pawl zong nih, "USA nih a kan leirawi. A kan zamtak. A kan deuh tuk" tiah an ti cang i, Syria Kurdish zong nih an ti than ve ahcun, USA cu Middle East ahcun Israel dah ti lo cu, hmunhma ngeih awk a har ngaingai cang.

Nihin ni ah NATO member ram pakhat Turkey nih Syria ram cu a luh hnawh i, UNO zong nih zei an ti kho lo. EU zong an dai. NATO zong an dai. Russia le China zong an dai. USA zong an dai. UNO khawidah a um kun? Mipi zong an thi cuahmah. Khuaram a rawk cuahmah. Innlo an kang cuahmah. Khawidah "human rights" tiah a au lengmangmi EU pawl an um kun? Turkey nih a hmanmi hriamnam a bik in raltuknak tank te han cu German siam an si rih. Khawidah EU ram human rights  ah champion aa timi pawl an um kun?

US zong hi, a duh caan ah human right a ti. A duh caan ah "international laws" a ti. Amah siseh, a hawikawm ram nih "human rights an buar le international laws" an buar ahcun ka khat hmanh a holh lo. "An ram an i runvennak ca a si i, an ti awk a si ko" ti lei rumro a si peng. Cucaah Syria Kurdish zong Turkey nih "arthah in a thah" hna lio ah, USA cu puai zohtu sawhsawh bantuk in a um rih ko. A dirhmun a thlen lo ahcun, Syria Kurdish pawl cu an an lung a dong te ko lai.

Hawikawm taktak timi cu har caan an chuak i, Iraq Kurdish pawl an har lio ah, USA cu a dai zirziar ko. Dai tein Kurish-Iraq buainak cu bawlung chuih zoh bang a zoh hna. Nihin ni ah Turkey ralkap nih raltuknak tank he, vanlawng le keralkap he YPG pawl cu duh tawk in an thuat hna. Turkey bawmhmi Free Syrian Armies le Turkey ralkap pawl nih Kurdish miphun ram-Afrin Region-khuaram cu an lak cuahmah.

Afrin hmunram (region) hi a dangte in a ummi a va si. Cinthlak le zuatkhalhnak a tha. Vawlei a that caah a rum ngaimi hmunhma le a thangcho ngaimi hmunhma a si. Hi ram hi, Kurdish miphun ram a si i, Turkey nih a bawmhmi hna FSA pawl le Turks timi miphun nih tei le uk an duhmi a si. Syria ram chung a si nain, Syria cozah zong nih Turkey hi a kham kho hna lo. Cupinah Kurish pawl hi zalawnnak an la sual lai ti a phan caah, a zoh sawhsawh ve ko hna. Cuticun Syria hi, langta sathu but in ramkip-Turkey, Russia, USA, Iran, Iraq le Hezabollah tapung-nih an but cang.

Uktu sual ngaingai Turkey Pre. Erdogan

Turkey President Erdogan nih, "YPG pawl cu Iraq ram tiang kan dawi hna lai. US ralkap zong nih YPG hi hriamnam le minung thazaang bawm hna hlah u. Nan bawmh hna ahcun kan in kah chih hna lai" tiah aa hrocer rih. USA cu, cu zong ahcun an dai than. Nihin ni ah Kurdish YPG pawl cu an i laklawh ngaingai. Turkey ralkap cu biatak tein an kah ve hna. Nu hmanh nih mah le mah bomb an i puah hnawh i, Turkey ralkap cu an thah ve hna. Nizan zong ah Turkey ralkap cu panga an thi ti a si. Afrin khuaram i an luh hnu zarh hnih chungah Turkey ralkap 13 an thi cang. Hmapu zong an um cang.

Efrin region ah Kurish mipi lawng silo in Kurdiah ralkap YPG zong tam ngaite an nunnak a liam cang. Ram le miphun caah nunnak a pemi hna thisen hi, Pathian nih a lakka siter hrimhrim hlah seh. Nikhat caan khat ah an miphun le ram nih zalawnnak an hmuhnak le an mah tein an uknak tu ah cang hram ko seh.

Kurdish mipi le YPG ralkap thimi an tah lio hna (Ref. AFP/Gettyimage)

Chanthar raltuknak vanlawng thatha, miakpi le raltuknak tank he a dirmi Turkey cu, meithal he lawng in a dirmi Kurdish YPG nih cun, zeiti hmanh in tei awk an tha lo. Hriamnam le minung thazaang aa tluk lo tuk caah, ramdang nih dirpi lo ahcun, Kurish YPG hi an sung lai timi cu chim ngam a si ko. Cucu ngaihchia taktak a si.

Miphunhme mi cu miphunpi kut ah temtuar hi, vawlei tuanbia nih a kalpimi a si caah, miphunhme mi i nusaltha le pasaltha hna thisen hi, vawlei ro cungah tam tuk a luang tawn. Kurdish miphun zong an nusaltha le pasaltha hna thisen i, kum 100 renglo a luang cang. Hi pin ah chan zeizat dah, Turkey, Syria le Iraq kut ah, Kurdish miphun nih an tuar rih te lai? Kurdih nusaltha le pasaltha zeizat nih dah an nunnak thisen an luanter than rih lai? Mipi mitthli zeizat remruam dah a luang rih te lai? "Syria ram chungah a luangmi Kurdish miphun mitthli" hi zeitik ni tal ah hul ni a um te hnga dek maw?

Nunnak pek in a miphun caah bom aa puah hnawhmi YPG ralkapnu