Hngar Dingmi Minung

Ngakchia kan si lio ahcun, kan sining nih a tlinh lo i, midang thilri tha deuh kan hmuh tik ah kan hngar kho hna. Cu hngarnak timi cu minung nih ngeihmi lungput le nunzia a si i, mi vialte kan nunnak ah a um kho ngaimi a si.

Hngar dingmi thil le hngar dingmi minung hna hi a min chim ahcun, chim cawk ding an si hnga lo. Tahchunhnak ah America dirhmun in kan chim ahcun, innlo tha, motor tha, rian tha, sushi dawr tha, ar zuarnak, catang sang le fanu fapa tha hna hi hngar khawh taktak an si. Lairam cu kan si a fah tik ah, an lam, an vanlawngbual, certual, tii, mei, pangpar dum thatha, library lianlian tiang zong khi hngar khawh an si. Sianginn kai a huammi caahcun sianginn thatha hna van hmuh ahcun hngar an um tuk.

Cozah zong ah hin hngar a um. Cozah thawng le ramrum cu cozah der le ram sifak nih a phunphun in hngar a si. An GDP, an thawnnak, an thil ti khawhnak, an nawlngeihnak, an ram le a chung thilri vialte zong hruaitu dang nih hngar khawh ngai a si.

A caan ahcun kan innpa chungkhar dawh le nuam zong khi hngar khawh ngai an si. Nu le va aa dawmi hna hi hngar khawh ngai a si. U le nau aa dawmi hna hi hngar khawh ngai a si. Rumnak le tangka te hna zong i hngar khawh a si. Tirawl thaw hmanh i hngar khawh a si.

Nu le bang cu, an hawile nih angka le hni an i hrukmi hna hi hngar khawh ngai a si. Sui in sermi tumbul, thi, kutdonghrolh te hna hi, i hngar khawh ngai a si. Pa nakin nu hi thilri le tuktak ah an i hngar kho deuh. An kedanh le bag tiang in an i hngar kho. Cucu nu phung a rak si. Pa cu thilri nakin innlo le motor le rian te hna hi hngar khawh ngai a rak si.

Mino cu "larnak" (popularity) hi hngar khawh ngai a si Hnahchuah khawh ngai a si. An hawipa a lar ngaimi kha a dang nih hngar khawh a si. An hawinu a lar ngaimi kha hawinu dang nih hngar khawh ngai a si. Catang le degree te hna hngar khawh ngai a si. "Nuamhnak" zong hngar khawh ngai a si. Zu le zukhmawm te hna zong hngar khawh ngai a si.

Cuticun vawleicung ah hin, minung tam deuh umnak paoh le thil ti khomi tam deuh umnak paoh ah hngar dingmi thil hi a tam chin lengmang. Thil tha zong hi hngar khawh a si si thil chia zong hi chaitnak lei in hngar i va tuah khawh a si ve. Cucaah vawleicung ah hin hngar dingmi thil hi a tam n a tam taktak. Chim ahcun dong kho ding an si lo.

Hngar nak nih ngeih duh ve nak, si duh ve nak, tuah duh ve nak ti in thinlung ah thil a phunphun a chuahter khawh.

Cu tikah minung caah duhmi thil a tam chin lengmang. Sermi thil thar a tam chin lengmang. Cu tik ah minung cu kan duhmi nih a kan mawngh. Hruhpi chih lak tiang in a kan mawngh khawh. A hnu ahcun Pathian zong thei lo tiang in vawleicung thilri le sining kan duhnak nih, a kan mawngh khawh. Hngar nak nih hin, minung hi thatnak lei zongah a kan mawngh khawh i, chaitnak lei zongah a kan mawngh khawh. "Kan si khawh lo tik ah, mah le mah nuam lo tiang in le, mah le mah i hua lak in a ka umter khawh.

Cucaah hngarnak ngeih hi thil pawi pakhat a chuahpi khotu lungput a si. Cu hngarnak nih cun "mitthitnak" a chuahpi khawh. Cu mitthitnak nih rawhnak ah a kan hruai khawh taktak. Eve cu Eden dum lai fang an cinmi thil kha a mit a thi. Gen. 3:6 ah hi tin a tial:

Nu nih cun thingkung cu mithlang ngai le mithi ngai a si le a thei cu mitthi ngai a si kha a hmuh tikah a fimmi si cu zeitluk in dah a nuamh hnga ti kha a ruat.

"A fimmi si kha zeitluk in dah a nuamh hnga?" timi ruah kha hngar timi cu a si. Pathian fimnak kha a hngar i, cu thil nih thei einak le sualnak ah tluknak a chuahpi. Cucaah hngarnak le mitthitnak timi hi, an ra ti tawn. Cu thil pahnih cu "faphir bantuk" an si. An i tlai.

Minung a simi paoh hi hngarnak kan ngei i, sifak zong nih hngarnak an ngei. Mirum zong nih a dang mirum an hgnar than ko hna. Mirum tuk zong nih aa nuam tukmi sifak an hngarmi hna an um ve than ko. Cuticun vawlei ah hin 100% in duh a tlin khawhlo caah hngarnak hna hi an um tawn. Sifak zong nih hngar mi an ngeih bang in le michia zong nih hgnarmi thil an ngeih bantuk in, siangpahrang zong nih hngarmi thil an rak ngei ve.

Solomon siangpahrang zong hi hngarmi thil a rak ngei. Cucaah a uknak fehnak ding caah le zeidang lungthin duhnak sum khawhlomi ruangah nupi 700 le nuchun 300 a ngeihnak a rak si. Innlo thatha a rak sak i, ram ropui taktak a rak uk. Vawleicungah pa fimbik tiah timi zong a si i fimmak phungthluk bia zong tam taktak a chim nain, a nih zong hi hgnarmi a ngei thiamthiam. Cu thil a hngarmi vialte cu a ruat than. A ruat than. Cu tikah, a hngarmi thil vialte hna hi, hngar tlak an si maw? Hngar phu an si maw? A hmunmi thil an si maw ti kha a tuak hna. Zei sette hi dah hngar tlak le hngar phu an si timi zong a cuai a thlai than.

Cu i a donghnak ah a fianmi cu, vawleicung thilri, chawva, uknak, pennak, rumnak, dawhnak le thawnnak hna hi hngar phu an rak si lo. Hngar ding zong an rak si lo. Zeitluk mirum milian le bawisang zong hngar ding an rak si lo timi kha a donghnak a hmuh. Fimnak in khua a ruat lengmang. A si ahcun hngar ding taktak hi teh a ho dah an si ne? A ho dah kan hngar awk a si ne timi hi a ruat i, a donghnak ah a chimmi cu hihi  a si:

 "Nifa tein Bawipa a tihmi bel kha hngar ko hna" (Phung 23:17)

Mifim taktak Solomon nih cun hngar dingmi cu Nifa tein Bawipa a tihmi lawng hi an si a ti. Nang le kei teh kan hngarmi hna zeidah a si? A ho dah nang na hngarmi a si ve? Kei a ho dah ka hngar mi a si ve?