"Quid pro qua" Biafang Peh Sullam le Miphundang Holh Laknak

Mirang hi an khuaruahmi le lungput hi cawn awk tlak ngai an si ko rua tiah ka ruah. Mirang holh a rum tuk tiah kan ti lengmangmi hi, a ruang a um. An nih Mirang cu "a thami holh paoh" kha an char le an holh ah an hman ko. Hlan lio ah, ramdangmi nih "I have seen you for a long time" (Caan sau tuk kan hmu ti lo) timi kha "Long time, no see" tiah an rak ti. Cucu Mirang nih an lak i, an holh Idiom bantuk ah an hman ko. Nihin ni ah, "Long time, no see" timi cu an hman tuk cang. A catlang ning cun sullam a ngei bak lo nian, an theihthiam mi holh ah a tla i, Mirang biafang peh pakhat ah a tla ko. 

Cu bantuk in nai cikuate ah an hman taktakmi holh peh (phrase) pakhat cu "quid pro qua" timi a si. Cucu Pre. Donald Trump impeachment tuah an timhnak kong ah, a tu le tu an hman mi bia a si. USA ah kum 22 ka um chung ah, hi biafang hi a voikhatnak ka hmuh a si. Cucaah online dictionary le fianternak ah ka va zoh. A sullam ka theih pah hrulhhralh nain fiang tein ka theih lo caah a si. An hman tuk caah, kei zong dictionary ah ka va zoh ve. 

"Quid pro qua" (qpq) timi biafang peh hna cu, Pre. Trump impeachment tuah a timmi Democrats lei zong nih an hman i, Pre. Trump zong nih a hman i, thawngpang chimtu zong nih an hman i, Republican zong nih a tu le tu in an hman. A tu lio ah US ramkongkau (politics) i National News ah tambik an hmanmi biafang cu mah hi a si men lai. 

Hi biafang hi, Mirang holh a si bak lo timi cu ka fiang. A sining ka zoh ah, hlan lio Europe ram pakhatkhat i holh a si lai tiah ka ruat. Dictionary ka van zoh taktak tikah, Mirang nih miphun dang holh an i lak i an holh ah hman ve mi a rak si. 

Hi biafang peh hna an ratnak cu, Latin holh timi hlanlio Rome holh hlun in a si. Hi biafang sullam cu Mirang in an leh tik ah, "a favor in exchange for a favor" ti a si. Laiholh in a sullam kan leh ahcun, "duhnak tlinternak caah, duhnak he thlen" ti kha a si (favor timi cu a hlei in usapek). 

Naite ah hihi a tu le tu an hmannak cu, Pre. Trump nih 2020 ah a mah a zuam khotu bik ding tiah a ruahmi Vice-Pre. hlun Mr. Biden le a fapa kha Ukraine ah sipuazi an tuahnak kha rak hlathlai u law, US nih bawmhnak kan pek hna lai kan timi kha, kan in pek hna lai" tiah a thli thup in, US thimnak ah Ukraine kha I tel kho ding in, bia an chimh hna timi ruangah, a chuakmi bia a si.

"US cozah nih Ukraine kha ralkap lei bawmhnak pek ding" tiah an tinak a sau ngai cang nain, US President nih pek a duh hna lo i, bawmhnak kha a hren peng. Cucaah "Ukraine cozah nih a duhmi an tuah piak khawh rih lo caah a si" tiah a chung riantuanmi nih Pre. Trump kha an puh. 

Cucaah impeachment tuah ding in an timhnak a si. Impeachment timi cu, "ram le cozah caah zumhtlaklo inrian a tuan" timi ram riantuantu hna biacaih khi a si. A palh ko ti asi ahcun, US phunghrampi ning in President kha thum-chuah-hnih vote in, rian ban khawh a si.

Hi biafang hi, Latin biafang bak a si ko nain, Mirang nih an biafang ah an hman ko. An biafang zong cu hman khawh a si ve ko nain, "quid pro qua" an ti tik ahcun, saupi fianter hau lo in, a fiang colh. Mirang zong nih miphun dang Latin holh lak riangmang in, an holh ah an certer ko. Cuticun Mirang holh hi, Latin, Greek, German holh tampi an i tel caah, a rum tuknak le tlin tuknak a si. 

Cuvebantuk in, Lai holh zong hi rumter kan duh ahcun, kan pawngkam ah holh thatha a ummi hi, lak thluahmah i laiholh ah ser ding an si ve ko ti hi, kei ka ruah ning a si. Falam, Tiddim, Asho, Kachin, Kuki le zei miphun holh paoh va si ko she. Kan ngeihlo ahcun, lak ve i Laiholh ah canter ding an si ko. 

Kawl zong nih Malaysia te hna zong nih Mirang holh hi Malaysia holh an sermi tampi um dawh a si. Malaysia ummi Laimi nih Malaysia kong an chim tawn ah voi tam bik ka theihmi cu "o-pera-si an lut" timi a si. Hihi ka ruah tik ah, Mirang holh "operation" timi si dawh bik a si. Hihi cozah lei biafang in chim ahcun, "raltuk" (sitsin-yi) timi khi a si. Hi bantuk can ahcun, mi tlaitu ah khan, "palik, lah-wah-kah, cozah uktu" phun thum kha a tlawmbik an i tel. A can ahcun thoh-hlanzi (CID) zong an i tel. 

Malay zong nih Mirang holh kha an holh ah an hmanmi a tampi bantukin, Kawl zong nih tampi an hman ve ko. Tahchunhnak ah, "ban, bawling, bus-ka, kaa (car), mai (miles), phalong (furlong), dize, (diesel) le college timi hna hi, mahta a rak silomi hi, ngeih awk a har ngai caah, Mirang biafang kha an mah biafang ah an hman cio ko. 

Cucaah Lai zong nih hin, kan ngeihlomi biafang cu, kan pawngkam miphun dang sin in, lak le hman ding an si ve ko.  Tahchunhnak ah, Mizoholh ah a tha tukmi "tlawmngaih nun, ropui, maktak, hrilhfiah timi te hna hi Laiholh ah an um kho ve ko nain, Mizoholh hman ahcun a fawi deuh ngai.

Cu bantuk in, Laiholh ah  a umlomi cu, Kawlholh zong tampi kan lak i, kan holh ah canter hi a thami a si ko. Tahchunhnak ah, khonh, pedan, saya, sayama, alakka, cabuai, bizu, thawng, taza-cuai, luhmuhzi le sipuazi tibantuk hna hi, kan holh ah an tla ve ko cang. 

Cucaah Mirang nih Latin biafang peh hna "quid pro quo" timi te hi, a tawi tein Mirang ahcun a sullam a va thuk tuk. Cucaah Mirang nih an ta a silomi bak an ta ah an hman ko cang. Hi bantuk an si caah an holh le ca hi a rum tuknak a si. Cucaah kan holh a rumnak ding caahcun, kan miphun he aa naihniam bikmi holh hi, a herh ahcun lak chih ve ding an si ko.