Indiana State Ummi "Wilbur Wright Museum" Ah Chikkhatte

Columbus in Indianapolis kal tik ah, I-70 nan zulh ahcun, Ohio ramri van lawnh tlawmpal ah khin, highway kamte ah "Wilbur Wright Birth Place le Museum" timi sign board ngan ngai I-70 lampi kam ah aa tialmi nan hmuh lai. Sign board cung ah the Wright Brothers nih an rak sermi vanlawng muisam le kalnak ding lam feizum in aa piahmi a um. 

Hi hmun hi, Laimi caah ngiatchaih awk a har ngai caah, a phanmi zong an um rih lo men lai tiah ka ruat ngai. Museum lei hi, a uar ngaimi ka si caah, ka kalnak paoh ah thil ka ngia tawn i, hi museum te phak ding hi, saduh ka thahnak a sau ngaingai cang. 

Wilbur Wright Museum hi pumpak cio pekchanhm in sakmi a si

Indiana ka tlawn caan paoh ah, Wilbur Wright museum kong an tarmi sign board te cu ka hmuh zungzal. Pial pah le pen pah ka tim tawn nain, caan a laklawh lengmang caah ka kal kho bal lo. Cu hmun cu zei tik dah ka phak khawh te hnga timi ka ruat tawn. Khuate a si. Leikuang lak a si i, va pial hramhram lo ahcun va hmuh khawh ding a si lo. Highway I-70 in a hla lo nain, lam hleivuang deuh te khi a va si. 

Nizan July 25 ah, Indianapolis ah tii in a pammi minung pahnih-Pu Hrang Chawn le Pu Van Cung Lian- an ruak thlahnak ah Pu Ngun Tling he kan va kal ve. Chungkhar pahnih ti pam ruang ah ruak ruak hnih bak CEBC Biakinn ah an zuan tik hna le thlanmual ah artlang in an vuimi hna van hmuh le an nupile fale van hmuh ahcun ngaih a chia kho taktak. Ruakvui dih in, khingrit ngai tein kan tlung.

Wilbur Wright chuahnak hmai ah Pu Ngun Tling

Kan kir lei ah, caan tlawmpal kan ngeih caah le lungthin an i daihnak pah he, Wilbur chuahnak khua i an tuahmi museum fate va zoh pah ding in kan pial. Rinni a si caah an ong lo. Cun zanlei 5:00 Pm hnu zong a si i, minung zong an king ngai cang. A caancaan te ah motor aa chawkmi pakhat te hna lawng khi kan hmuh. Khuate a ummi zong dai dipdep tein an um i, Lai Tlang a ka ngaihter ngai. 

Museum laicer ummi Wilbur chuahnak inn

I-70 in kan van chuak i, lam cu leikuang lakah a kal ziahmah. Lamkam cu leikuang lawngte a si. Khua fatete zong kan hei pal pah. Tlanglawng lam zong pakhat kan hei pal. Indiana cu vawlei thatnak le cinthlaknak ram a si caah, pe le fangvawi cu an tha taktak. An cinmi hna zong a zurzur in, ding taktak in an cin hna. Indiana hi cinthlaknak ram a si caah, fangvawi kung cu khuaruahhar in an sang. A kung a pin tuk caah, a muih bak in a mui.  Lam pial kip ah, museum kalnak hman hmanthlak in a kan piah caah, tlaunak ding a um tuk lo.

Lampial paoh ah Museum kalnak hmanthlak hi tin an chiah

Wilbur museum phanh lai hrawng i Fangvoi cinnak leikuang

Lam cu a caan caah ah kan pial. Pialnak paoh ah Highway kam an tarmi sign boad te cu aa tial. Kan kal lengmang i, minute 15 tluk kan mawngh hnu ah, leikuang kamte ah Wilbur Wright Museum te cu a rak um. Nichuah, nitlak, chaklei le thlanglei cu cinthlakmi in a khat. Wilbur museum in nichuahlei kap cu leikuang a kau taktak. Mit zong in a kau. Cu ka ahcun pee le fangvawi an cin hna. Pee cu a that tuk ah, dum dul in aa suang ko. 

A chung cu kan lut kho lo nain, a leng in hman kan i thla i, minutes 10 tluk kan um i, kan kir than. Wilbur a rak chuah lio ahcun an inn hrawng hi minung an rak tlawm taktak lai. A tu hmanh ah leikuang lawngte a si ko. Wilbur te inn pawng ah van dir i, nichuah nitlak khua van cuanh cu i  hnulei liamcia 1867 hrawnghrang hei cuanh ah lung a leng taktak. Hi lio ahcun hawi le innpa hmanh zong an rak ngei lai lo. A tu zong ah innpa lam naih an um lo. 

Wilbur Museum phak lai khua "Millville" luh lainak

 Wilbur Wright cu, hi ka hmun te ah hin 1867 ah rak a chuak. A pa cu Milton Wright a si i, a nu cu Catherine (Koermer) Wright a si. A chuahnak hi khua zong a si lo. Leikuang kam ummi inn pakhat ah a si. Cu inn cu Henry County ummi, Millville le Mooreland karlak lam laicer ah a ummi a si. Milleville khua hi, Wilbur Museum phak hlan deuhvak ah a um.

Leikuang lawngte a si i, hlan lio Wilbur a rak chuahka ah hin, hi vialte hi leikuang maw an rak si dih hnga timi ka ruat ngai. Khua hi an hme tuk i, Wilbur chan in nihin ni tiang inn tampi i chap hlah sehlaw a dawh ko. Lai Tlang zong ah, khuate um kan tlaihchan bantuk in, hi tluk khua lianlian le khua nuamnuam umnak zong ah, khuate um a huammi an rak um ve mi hi, minung kan nunnak caah a herhmi a si timi zong, hi museum hrawnghrang khua nih a fianter ngai. Keimah hmanh ka um huam lem hnga hme maw ti in ka ruat. 

Hi ka ka dirnak hi museum an kulhnak a si

Museum chung ah an tialmi roling ca

Museum laicer ah raltuknak vanlawng pakhat te a um

Wilbur cu a pathumnak a si. A unau dang cu Reuchlin le Lorin an si. Wilbur chuahnak inn hi a mah te lawng inn a ummi a si. An innpa hna cu an va hlat ngai hna. Mirang hi mahte lawng um an huam tuk caah, innpa naihniam zong an um lo. A chuahnak an leikuang hi acre 5 a si i, an mah chan lio ahcun $700 an rak cawkmi a si tiah an ti. 

Wilbur a chuah hnu kum hnih ah Dayton, Ohio khua ah an i thial. Dayton khua ahcun Wilbur a naupa Orville cu 1871 ah a rak chuak. An farnu te Katherine zong cu 1874 ah a rak chuak ve. A dang unau pa pahnih an chuahpi an um nain, an ngakchiat lio tein an thi. 

Lam lei kap in thlakmi a si.Lamkam ah Mailbox a dir ko khih

Museum in nichuah lei lam ral ah  a mi pee cinnak hmun

Museum chaklei kap in van thlakmi. An lo hi acre 5 a kau

1881 ah Indiana ah an kir than i, Richmond khua ah caan tawite an um. 1884 ah Dayton ah an kir than. Wilbur hi lentecelh a huam ngaingaimi a si. Hokey an rak i celhnak ah, fak tuk in a rak in khawng i a hmailei ha vialte a tlawng dih. Cucaah 1880 hnu deuh cun hawi sin chuah hmanh a duh set ti lo i, lungrawk ngai in a rak um ti a si. Cun 1889 ah a naupa Orville he Printing rian an rak thawk. Cun tlawmpal ah the Wright Cycle Exchange timi an rak thawk i, cycle an rak remh. An rak ser pah. A hnu ah an mah unau nih design thar an sermi cycle zong a rak chuak (Cyle an siamnak thilri pawl le dawr hi, a tu tiang Dayton ah a um rih). 
Cycle an sernak in, van i a zuangmi va pawl an zoh hna tikah, minung hi zuan khawh a si ve men ko lai tiah an ruat i, vanlawng ser an rak thawk. Cu an sermi vanlawng cu a hmasat ahcun engine a um lo caah thli a hrangmi bochan in an zuantermi a si. December 17, 1903 ah engine ummi vanlawng an sermi cu, Kitty Hawk timi North Carolina rili thetse kam ah an rak hniksak. Cucu vanlawng ser aa thawknak a si. Cu ka ahcun a hnu deuh ah khua a van um i, a min ah Kill Devil Hill tiah min an sak.

Wilbur le Orville hi vawleicung tuanbia a thlengtu an si. Cucaah vawleicung pumpi nih an tuanbia hi philh awk a tha lo. Cucaah Wilbur chuahnak khua, khua fate taktak zong ah, Museum fate an tuah. Kitty Hawk zong ah museum an tuah. An than lianhnak le vanlawng an sernak Dayton zong ah, ah mah he aa pehtlaimi museum tampi  aum. 

Wilbur a chuahnak khua, an leikuang hrawng le a chuahnak innte ka va hmuh caah ka lawmh lawng silo in ka lunghmuih taktak. Rinni a si caah a chungah kan lut kho lo i, ka sia a herh ngai. Nikhat khat ahcun a chung zong va luh le zoh than te ding hi saduh ka that.

Wilbur museum chaklei hriang ah phihlonak hmanthlak

Indiana le Ohio hrawng a ummi Laimi nih cun va zoh cio ding le tangka tete zong va hlut ve le kan umnak USA nih robuk (museum) an sermi tete hna hi, zohchun ding le Lairam ah museum phun tampi kan ngeih ding hi, cawn ve ah a tha ding a si. Mirang cu an tuanbia hi an upat tuk. Tlauter ding an siang lo. Cucaah Wilbur te inn, leikuang kam inn zong cu, pumpak in tangka an kawl i, cu ka hrawng minung nih robuk ah an ser ko. 

Zarh dongh a si. Zung le an khar. A chung ah luh khawh a si lo caah, 5:40 PM ah Columbus lei tlun kan i thawh. Motor kan i cit bu in, Wilbur te inn cu ka hei zoh pah. An sang le khuate cu ka hei cuanh pah. Leikuang cinthlakmi cu hring dul in in a um. Duhsah tein motor cu kan mawngh i, Wilbur te inn cu a hme deuh chin lengmang i, mit nih a hmu kho ti lo. 

Khua ka ruat. Vawleicung ah tuanbia tialtu mifim le hruaitu minthang tampi hi, khuapi chung chuakmi an rak si dih theng lo. Mirum le milian chungkhar an rak si dih theng lo. Mifim innchungkhar hna an rak si cia dih lo. Cu bantuk in vawlei pumpi tuanbia a thlengtu Wilbur te zong hi Indiana State ummi Henry County i a ummi leikuang lak ummi inn fate a si ko. 

Wilbur te inn in tlun kan van i thawh cu ka thinlung phundang pi in a um. A caan cu 5:40 PM a si cang. Columbus lei ah tlun kal kan van i thawh. Kan motor ke cu duhsah tein aa mer. Hnu ah ka mer i, Wilbur te inn le robuk te cu ka hei cuan pah. A pawng ummi lo le thingkung tete ka hei cuan pah hna. A chung ka hmuh manh lo caah ka sia a herh. A chung ah zeidah a um hnga? Zei tuanbia dah an tial hnga? Zei hmanthlak dah an chiah hnga timi ka ruat i, ka thinlung ah a taap ngaingai. 

Cu ti cun, kan motor te cu fangvoi le pe cinnak leikuang thatha karlak motor lam cung ah, a tli thliahmah. "Pathian nih rem a ti ahcun, ni khat caan khat ah a chung hmuh khawh than zong um hram te ko seh" timi saduhthah bu in, Columbus ah lei kan kir thli thliahmah!!

------------------------------