India ram nih a ngeihmi Andaman Tikulh hi Kawlram a thlanglei ah a ummi tikulh an si. Cu ka ahcun mi Andaman Tikulh le Nicobar Tikulh tiah timi tikulh lianmi pahnih an um. Cu ka ummi miphun cu an zor chin lengmang i, a tu ah hin minung 53 lawng an tang. Covid-19 zawtnak nih a tlun hnawh ve hna caah, cu miphun cu an ci a mit sual te lai maw timi hi, India cozah zong an thin a phang i, vawleicung minung kawng tuaktantu scientist zong an thin a phang ngaingai.
An nih miphun hi, rili ah ngatlaih in paw aa cawmmi an si. Rili cungah an i chawk peng. An mah miphun lak ah hin, Covid-19 in minung 4 an zawt caah an thin a phannak a si. A tu ahcun tilawng dinhnak Port Blair ah an rak tlung cang ti a si.
Andaman le Nicobar tikulh i ngandamnak lei tuanvo latu Dr. Avitjit Roy nih "Hi miphun chung ah Covid-19 kan hniksak hna i, a thar in minung pali zawtnak an i chonh" tiah a ti. Cun Port Blair ah a ummi miphun hna lak ah minung paruk hi an i chonh ve hawi cang ti a si.
 |
| Port Blair |
Cu doctor pa nih a timi cu, "Hi miphun pawl hi, an mah um tein a dang tein an um ko nain, zawtnak an i chonh ve i, an i chonh chin lengmang lai i, an ci a mit sual lai timi phan a um caah, tha tein kan zohkhenhnak hna a si i, cucaah covid-19 kan hniksak hna tikah, a thar in mi pali kan hmuhnak hna a si" tiah a ti. Hi mizaw thar pali zong cu, Port Blair ah a ummi Govind Ballabh Pant sizung ah kan chiah hna i kan zohkhenh hna ti a si.
India zong hi Covid-19 zawtnak a karh ngaingai i, Andaman le Nicobar tikulh zong ah hin, minung 3,000 hi an zaw i 2,231 cu an dam cang i 37 an thi.
Andaman le Nicobar Tikulh ummi hna miphun lak ah hin, Covid-19 hi a karh ngaingai ve i, cu chung i a ummi miphun-Andaman, Jarawa le Shompen- miphun fatete hi, mi tlawm tuk lawng an tan cang caah, an thih viar sual nak hnga lo le an miphun a lohtlau sualnak hnga lo, tha tein zohkhenh an herh tiah ti a si. Covid-19 lei zohkhenhtu hna zong nih tha tein an zohkhenh hna bantuk in, mifim thiam dang zong nih, hi miphun an tlau sualnak hnga lo an zohkhenh ko hna tiah ngandamnak lei tuanvo latu doctor nih a ti. Shompen hi khua a si i, Shompen-A le Shompen-B a um i, an zapite hi 2011 ah 44 tluk lawng an si ti a si.
Vawleicung ah hin miphun pakhat hnu pakhat an lo tlau i, hi Andaman le Nicobar tikulh minung zong hi an lo tlau sual te lai maw timi phan a um ngaingai. Zeicatiah zawtnak le fahnak ruang le i thahnawnnak ruang le an ram a zor caah, an minung zong an zor chin lengmang ti a si. Kum zabu 18th a donghnak ahcun Andaman miphun hi an zapite in, minung 7,000 hrawng an rak um i, a tu ahcun an zapi tein 500 an tling ti lo.
 |
| Andaman le Nicobar Tikulh pawl |
Andaman le Nicobar tikulh ah hin, tikulh dihlak 572 a um i, 37 hi minung umnak a si. Meitlang zong a um i, a cheu cu um khawh a si lo. A zapite vawlei area hi 3,185 square meng a kau. Ungkung le tupi zong tampi a um. Beach thatha le kokek zoh dawhmi tikulh le fingtlang tete an um caah, ramdang khualtlawng tampi an phaknak tikulh an si.
Hi Andaman le Nicobar ah hin, kokek ram ngeitu miphun fatete panga an um:
1. Great Andamanese timi hi hlan ahcun Great Andaman tikulh lian bik ah khua an sa nain, a tu ahcun Strait Island ah an um i minung 52 lawng an um (2010)
2. Jarawa timi hi hlan ahcun Andaman Island a thlanglei ah an um i, hlan lio ah Great Andamanese pawl an rak umnak, Andaman tikulh in Nitlaklei Rilikam le, Andaman Islands a laiva le a thlanglei ah an um. 2011 ah 380 lawng an tang.
3. Jangil (Rutland Jarawa) timi cu 1931 ah an ci a mit. A donghnak an hmuhmi pa cu 1907 ah a si.
4. Onge timi Little Andaman ummi hi 2011 ah 101 an tang.
5. Sentinelese timi hi Chaklei Sentenel Island ah an um i, 100-200 karlak an um. Hi miphun hi a karh cem an si. An area ah a lengmi luhter an duh hna lo i, a lengmi he pehtlaih tuk hi an duh lo. An mah dang tein an um caah, an minung zat ciah hi theih an si lo.
 |
| Andaman Tikulh i hmunhma dawh |
January 26, 2010 ah Boa Sr (k.85) timi nu a thi i, Bo holh timi, Andaman Tikulh i holh phun khat a tlau. Cu Bo holh cu, Andaman Tikulh chung ah aa tel ve mi, North Andaman le North Reef Island timi ah an rak holhmi, holh phun khat a si. Cu holh cu Boa Sr lawng nih a thiam ti a si. Amah nu a thih ni ah vawleicung holh phun pakhat a tlau a si tiah holh lei mifim thiam pawl nih, ngaihchiatnak ca tampi an rak tial. BBC zong nih news ah a rak chim.
Vawleicung ah hin, miphun le holh a lotlaumi hi a tam tuk cang. A ruang tampi ruangah a si i, a bik in miphun tam le thawngmi nih an tiram an chuh hna; an miphun sin ah an va cawh i, a donghnak ahcun an ram a tlau i, an miphun a tlau ko. Cucaah 500 hmanh a tling tilomi hi miphun hi zei can dah vawlei an miphun a hmunh te lai timi tu hi, ngaihchia ngai in ruah a hau. Thlacampi zong a herh ko. A tu Covid-19 ruang ah hin, minung 40 fai lawng a tangmi miphun hi, an ci a mit sual lai maw timi hi phan a um taktak ko.
Hi miphun hna an lohmi nih hin, kan mah Chin timi miphun zong hi a lo kho ve mi kan si ko timi hi fiang tein theih a herh i, cu ti kan loh lonak ding caah hin, kan ram le miphun hi a lamkip in ven le dirkamh kan herh. Kan miphun zong lungrual le dawt le tanti kan herh ko timi hi, hi Andaman miphun tuanbia nih a langhter.
--------------------------------------------
Chinchiah
Andamanese timi Andaman miphun kong hi tam deuh theih na duh ahcun a tanglei website ah rel khawh a si.
https://en.wikipedia.org/wiki/Andamanese
No comments:
Post a Comment