US Ummi Nih Theih Awk

Ramdang in USA rat tikah, ramchung luh tik le luh hnu ah, khuasak tuntuknak kong hi Orientation thatein tuahter hmasat asi. Ramdang in sianginn kai le riantuan i rat tik zongah orientation a kan tuahter. Refugee in a rami hna zong, USA luh hlan ah orientation an tuahter ta hna. USA zong ah "Cultural Orientation" tiah tuahter than asi. Acheu cu inn ah an in leng hna; acheu cu zungah an tuahter than hna. Cucu USA um tik i, theih, hngalh le tuah a herhmi pawl kongkau chimh asi. A herhmi a tam tuk nain buainak tambik a chuak khomi tete van tial ka duh. 

1. Address change

Address change hi (3) tuah a hau. 

(a) Pakhat cu INS cozah lei ca asi. Cucu Form AR-11 asi. Na umnak inn na thial paoh ah cucu fill up i kuat ding asi. Citizen nan si hlan lo. Abik in Green card nan hmuh hlan ahcun, Address change tuah peng ahau. Green card a vaivuan kho. Na kong an in hlat i an in theih khawh lo ahcun Address change tuah lo ruang ah fak pi in dantat khawh asi.

(b) Na ca a tlau ngak hnga lo le a vaivuanhnak hnga lo Sataih (post office) ah address change tuah a hau. Hihi thla 3 tiang ca an van in kuat khawh. A caan ahcun a kum in an kuat khawh. Online in usps.com ah address change tuah khawh asi. 

(3) Bank, sekhan, sianginn le Food Stamp zungah na address thar na thlennak na chimh hrimhrim hna ahau. Abik in food stamp zung le sianginn chimh a hau. Thial cangka ni (10) chungah thlen a herh. 

2. I-94

US a lutmi dihlak I-94 hmang in a lutmi caah I-94 hi a biapi bikmi ca asi. I-94 nih "Zei bantuk in dah USA na luh? Na sining zeidah asi?" timi a langhtertu asi caah, mah ca lo in zeihmanh tuah khawh a si lo. I-94 thlau le hrawh sual i thlen ahcun atu lio ah $330  adih. I-94 hi Refugee ca ahcun kum 1 lawng a nung. A ruang cu kum khat a tlin bak in Green Card sawk ding in an system ah an tuah caah asi. Cucaah USA ah thla (11) nan um ahcun green card kong tuaktan le tanlak a hau. Culoahcun license le work permit ah harnak a um kho. Ohio cu Refugee caah work permit card a hauh lo caah a pawi lo nain, ka dang States ahcun work permit lo in rian na tuan khawh lai lo caah, green card kha hmuh hrimhrim a herh.

3. Medicaid 

Refugee Medicaid hi a policy aa thleng lengmang i, nihin policy hi hmai zarh ah a hman lai ti khawh asi lo. Ruah lo pi in an thlen khawh. Nihin ni sining ahcun Refugee medicaid hi kum 7 chung tiang lawng sawk khawh asi. Cucaah greed card ah na thial lawngah medicaid hmuhnak a lam a um. State pakhat le khat an phung aa dang kho. Cozah ta asi pat ti in a herh lo nak ah sizung le sekhan piah lengmang hi, cozah nih tha an pek tuk lo caah, cozah zawnruat bu tein medicaid hman zong thil tha asi. 

4. SSI (Social Security Income)

SSI hi pumtlinglomi si ruang le kum tlingmi sifakmi si ahcun sawk le hmuh khawh asi. Refugee si ahcun US vawlei na lamhni le caan bak in an rel i, kum 7 tiang lawng hmuh khawh asi.  Citizen na si ahcun na thih hlan lo asiloah na zawtnak in na dam hlan le rian na tlaih khawh hlan lo asiloah income na ngeih hlan lo hmuh khawh asi. Ohio ahcun hihi a tha ngai. Income ngeilomi single nih thla khat ah $733 hmuh asi i, nuva income ngeilo mi caah $1,100 hmuh asi. $401K hna a khawnglomi le pension a ngeilomi caah ahcun hi income le foood stamp hi an donghnak bochan dingmi thil an si. Cucaah citizen na si hrimhrim lawng ah hmuh peng ding a fiangmi asi.

5. Citizen

Refugee sinak in kum 5 ah Citizenship sawk khawh asi. Ramleng in a rak lutmi hna nih nan hmuhmi citizenship khi, "naturalization tuah" ti asi i, US ram chung citizenship he aa khat dih lo. Sualpalhnak ngan taktak na tuah i, ngaihthiam khawhlomi asi ahcun "khi citizenship khi revoke tuah khawh asi." Hrawh piak khawh asi. Cucaah citizen ka si pat i, sualnak license pek asi lo ti kha theih a hau. Amah belte cu US citizen nih an hmuhmi a khunhazi vialte na hmuh khawh dih ve. Vote pek khawh asi i, ramdang ah US Citizen in duh paoh khual tlawn khawh asi. Acunglei ka tialmi food stamp, medicaid, SSI te hna zongah hmuh khawh peng asi caah, citizen si hrimhrim a herh.

6. Haa Tuah Duh Tikah

Cozah nih an in pekmi medicaid cheukhat cu haa a cover mi aa tel. A cheu cu Haa a cover mi a tlawm deuh. An i khat lo. Haa tuah hi a man afak tuk. Cucaah mediciad na ngeih lio ah tuah ding asi. Haa na tuah tikah "partial" timi phawi khawhmi le lak khawhmi 'haa-lem" khi free in an in tuah piak khawh. Khi haa khi kum 8 khan in an in serpiakmi asi. Cucaah na haa na tuah tikah kum 8 chung cu cozah nih na ser ciami haa kha an in pek piak ti lai lo. Cucaah na haa kha tha tein na kilven ahau.

7. Travel Document (TD)

Greencard na ngeih hlan in siseh, na ngeih hnu ah siseh, travel document khi sawk khawh asi. Na tlawn duhmi ram ah na kal kho. Na tlawn duhmi ram nih an ngeihmi policy aa dang cio. Malaysia na tlawn duh ahcun a tlawmbik ah thla (6) chung a nungmi Travel Document ngeih lawng ah Malaysia Visa sawk khawh asi. Kal duhmi ram visa policy kha tha tein theihthiam le na TD zei can dah a um rih timi theihthiam a hau. 

8. Medicaid Hman Ningcang

US hi sizung piah man a fak tuk. Abik in Emergency kal khi a fak khun. Cucaah a zual tukmi na si lo le ka thi sual lai ti phan dingmi thil asi lo ahcun, Urgent Care ah kal hmasat u asiloah Family Doctor ah appointment tuah u law Family Doctor ah i piah u ti hi a kan cawnpiakmi asi.Urgent care ahcun piah man ah $100; $150 ti bantuk lawng adih. Test nak zong a man aa deng. Emergency cu "aa khawngdengmi, a thi chuakmi, mizaw a zualmi, a thi sual lai ti phanmi ca" asi caah, a man a fak khun.  Emergency kal hnu ahcun a tlawmlei ah test an in tuah ahcun, $3000 cung paoh a dih kho. Acheu cu Urgent care ah zoh khawhmi hna an rak si ko. Cucaah cozah nih Urgent care piah hmasat i, cuka nih an ti khawhlo lawngah Emergency kal ding hi tha an pek. Tangka tam tuk dih ding khi an duh ve lo. Cucaah kan mah sining tha tein zoh i, cozah ca zong tuaktan i, cu hnu ah zei sekhan dah ka piah lai timi kha bia tha tein khiah i kal ah a tha.

9.  WIC (Women, Infant and Children) Program

Hihi income a tlawmmi caah an tuahmi asi. Nu nau an pawi lio caan ah an vaitamin a chamhbau sualnak hnga lo le ngakchia kum (5) tang han an taksa le vitamin a chamhbau sualnak hnga lo caah, an tuahmi thil asi. Cozah nih hi program caah tangka billion in an dih zungzal. Naupawimi nu, nauno cawm le nau hi cozah nih biapi tuk ah an chiah caah an tuahmi asi. Cucaah WIC a hmumi hna nih, ningcang tein hman ve a herh. "Hman lo cu a pam" timi ruahnak ngeih ding asi lo. Na hman lo ahcun cozah tangka a rak i hmang ve lo. Cozah bawmh asi ve. Cucaah na ei duh lo mi hna "a pam" timi ruahnak in lak ding asi lo. Na ei duh lo mi cawk lo ding asi. Na ei taktak dingmi te lawng cawk ding asi. Cawk tung i duhpaoh in hlonh ding le ningcanglo in tonghtham ding asi lo. "Pekmi mipi caahcun a free nain cozah caahcun a free lo." Tangka tampi an liammi asi.  

10. Thingram le Theikung Dawt Aherh

USA i Lai le Karen khua tampi ah thingkung le theikung an tonghtham ning a dik lo ti asi. Thei zong an zian dih ti asi. Thingkung zohchia in an um ti asi. Hmun tampi ah complain an hmu cang. Cucaah lamkam i a ummi apple, thei le tuktak hna hi kan lawh lo le purhsupsap lo a hau. A zoh a chia. An ram nunphung asilocaah ralrin a herh. Khi thei tuktak lawh ruangah tangka tampi kan khong hlei lo. Cucaah innlak thei le lamkam thei hna hi banh lo a herh. Cun thingkung zong dawt le zohkhenh a herh. Kan fale an umkalnak ah thinghnah le pangpar hna dehter lo tein zohkhenh thiam a herh.

11. Ngatlaih Ningcang

USA zongah nga tlaih khawh asi. Sio khawh an si. Mi pakhat nih sio pakhat lawng hman khawh asi. USA ram minung tam deuh cu an phung an zul. Nga a hme tukmi tlaih an duh lo. Lehmah in an tah hna. Nga a siomi tam deuh cu nuam sul in an sio hna bia asi. An tlaih hna i an thlah than hna. Cun tiva le tibual tampi ahcun, "tlaih lo ting" timi an hualmi nga tampi an um. Cucaah kha bantuk nga kha zuah an herh. Cucaah USA kan um tikah, "SUR" hna hi cu hrawn lo ding asi. Hi tluk ram thangcho i surpi he hna i chawh timi hi, a zoh a dawh lo tukmi le zohchia tuk thil asi caah, hrial ah a tha.

12. Ramcung In Kal Lo Ding

USA ah hin lam a um bak lo nak dah ti lo cu, ramcung in kal lo ding asi. Kalnak lam a um ko ahcun lam hrawn hi a tha. A cheu inn cu an area lamh hi an duh bak lo. Kan fale zong mi innkam kan um tik ah, mi ramcung ah chawhter lo le kalter lo hi cawnpiak an herh. Mi ram an lamh ahcun, "Traspassing" timi upadi in tazacuai khawh asi. Misualmi cu meithal kah hna an hmang i, a thimi zong an tam ngai cang. Mei thal kah zong ah a caan ahcun cozah nih palh ah an chia tawn hna lo. Fir hmuh hna ah a kal tawn. 

13. Innkam Ah Zu Din Lo Ding

Kum 21 si hnu ahcun zudinnak nawl an ngei. Asinain yat-kuat a zohchiattertu thil tuah hi cozah nih an duh lo. Report um lo ahcun, khawika zuu din zongah USA cu a free mi ram asi caah, na din men ko lai. Asinain buainak pakhatkhat a chuah sual ahcun, zu dinlonak hmun zudin cu, azizut ning aa dang cang. Laimi hi innleng, thingkung tang, hnawmpawnkam tibantuk hna ah, abu in zudin kan hmang. Hihi a zohchia taktakmi thil le US cozah upadi nih a duhlomi asi caah, baar asi tunglomi hmun khualak sawhsawh ah, zudin hi hrial a herh.

14. Thitumhnak Kong

US ahcun Court ah thitumh hmasat a hau. Cu hnu ah church ni 30 chungah ah tuah asi. Cun court ah kal than i judge nih minthut piak asi. Cutiang in tuah a herh caah thitumh tikah caan pek le ningcang tein tuah hi a tha cemmi asi.

15. Food Stamp Kongkau

Food Stamp zungah ka va kal tawn. Interview ka hei tuah pah tawn hna. Caseworker pakhat nih a cheu cu minung 1,000-1,400 case hna kan tlaih an ti. Cucaah an rak chai ve lo. Cucaah thil pakhat tuah tikah ni 20-30 caan a rau. Cu chung i thawngpang um lo ahcun lungsau tein hngah ahau. Hmuh zawkdawk duh ruangah atu le tu va kal khi, "hnahnawh pek" ah an ruah i, an i lawm lo. A changchang tein a kal tawn ko caah, lungsau ahau. A caan a zaa ko cang nain a chuah lo ahcun va hal zong a herh ve tawn. Philh sual le daithlan sual zong a um kho. Case worker an i dan cio caah, midang food stamp a thih lo i nang na ta a thih zongah kan caseworker aa dang timi theihthiam ahau. A stickmi cu upadi ningtein an zulh lai i, a hmuh zong a har lai i, phih zong an hmang lai. A daitlang mi cu interview zong au lem lo, tangka zong thum lem lo in, saupi hmuhter khawh asi. Asiloning in na hmuh sual ahcun a hnu ah a karh he chamter than khawh asi. 

16. Apartment Hlan Tikah

Apartment hlan tik ah na hlan hnu ah an policy aa thlengmi a um kho ve. Chuah le thial na duh ahcun, apartment tam deuh cu nan chuah hlan ahlankan ni 30 asiloah ni 45 asiloah ni 60 in "ca na tial lai i na pek hna lai." Ka lawng chimh cu biapi le biatak ah an chia lai lo. Cucaah an tining ni tein na tuah ahcun na caah a tha lai. Apartment hlan tikah, "Na ID cung min le cachoh min khatte in tial. Culo ahcun manager nih min a thut hnu ahcun remh a fawi ti lo. 

17. Motor Muko Tum Hrial Ding

USA hi ih caan sift aa khat hna lo. A har ngai. Cucaah kan pawngkam cio ah dai tein um a herh. Cucaah motor muko tum hna kan i ralrin a hau. Mi auh duh tikah, telephone, inn kingh le bell rinter in auh ding asi. Motor horn tum in auh ding asi lo. Cun mi motor a zulmi nih cun, auh hau lo in ready tein zoh le chauh colh ah a tha.

18. Rawl Ei Tikah

Chunhthahnak kan ngeih tikah ah leng i rawl ei ralrin a herh. Thitumh, nauchuak, innluh, thihloh, puai tuah, biaknak lei ni sunglawi tibantuk caan i eidin kan ngeih tikah, innchung le innhnulei ah ei ding asi. Inn hmailei mizapi hmuhnak ahcun kheng, rawl, bell he i chawh cu a zoh a chia ngai. Yatkuat caah azoh achia i, midang kan hnursuan hna asi. Midang caah siaremnak in kan eidin a biapi ngaingai.

19. Adinglomi Thil Tuah Lo Ding

Medicaid, Food Stamp, Tangka le cozah bawmhnak dangdang sawk tikah a dinglomi thil tuah lo ding asi. Lih le hrawkhrawl in thil tuah lo atha. Dinnak hi caan sau caah a tha cem. Rian a um ko le atuan kho si ahcun, Unemployment benefit te hna sau tuk ei timh zong a tha lo. Insurance hna ningcanglo in claim te hna zong a dinglomi thil an si. Income Tax tuah tik zongah ding tein tuah ding asi. Mi fa hna i benh lo ding le kan fale hna midang benhter lo ding asi. Krihfa zumhnak le nunnak he aa kaih lo caah, kan hrial dingmi an si. Cun cozah zong ningcang loin kan eihmuar ding asi lo. Cozah aa rawk ahcun kan mah ca cio ah ahar ding asi caah. 

20. Food Stamp Ningcanglo In Hman Lo Ding

Food Stamp hi, sifakmi caah eidin bawmhnak caah an tuahmi asi. Nifatin nunnak ah a um lo ahcun asi kholomi thil-eidin tirawl- ca bak i an tuahmi asi. Cawk khawh dingmi cazin tha tein an tuahmi asi. Eidin asilomi paoh cu a caw kho ti lo. Sihmanhsehlaw, ningcanglo in a tuahmi hna nih cun, eidin asilomi ca zong ah an hman. Cu bantuk a hmangmi hna cu mi tampi harnak an tong cang. Somalia dawr zong tam ngaite an phih hna i, Columbus hmanh ah dawr (2) an khar piak cang hna. Krihfa nunzia he zong aa kaih lo caah, ningcanglo in thil tuah lo ding asi. Cucaah dawr tuah tik zongah, food stamp hna ningcanglo in hman lo ding a biapi tuk. Zuartu le cawtu tuanvo kan ngei veve. Zuartu le cawtu nih Food stamp ningcanglo in hman lo ding asi. 

21. Himnak Abiapi

Khualak na chawh tikah tangka fang tam tuk keng hlah. Social, I-94 le Green Card i ken hlah. Tangka fang 4/5 cu i ken peng. Misual he nan i ton sual i, na tangka siseh, phaisa bawm siseh an in hal ahcun va pe ko hna. Misual cu fangkhat hnih ruangah mithah an ngamh ko. Na tangka cu hmuh than khawh asi. Na ID le Credit card pawl cu an hman manh hlan ah thah khawh an si ko. Tangka, ID le Credit card nakin na nunnak kha a let tam tuk in a biapi deuh. Cun zan ah lam hmemi va zul hlah; burbuk tamnak le lam mei a muimi va zul hlah. Mifir cu burbuk le amuihnak ah um an duh khun. Aherh tuk lehpek lo ahcun, zan tlai hnu ah leng chuak hlah; dawr kal hmanh hlah. Dawr na kal hmanh ah innka he aa naihnak bik ah motor va park. Motor chung na luh cangka in motor vialte va hrenh dih colh. Cun zan ah na innhmai i "security light" va ceuter zungzal. Nan chungkhar himnak caah a herh tuk.

22. Motor Mawngh Tikah Ritnak Din Lo Ding

USA ah zurit bu motor mawngh ruangah kum khat ah million in minung an i khawng; thawng tampi an thi. Motor tam tuk aa rawk. Cucaah "Motor mawngh ahcun zu din lo a hau i, zu din ahcun mawngh lo a hau." Cucu motor mawngmi hna caah chinchiah dingmi bia asi. Kan mah kan rit-hai ruangah midang amah tein dai tein a ummi harnak va pek cu, a pawi taktak. Zurit bu motor mawngh ahcun mithah lainawn khawh asi caah, motor mawngmi kip nih ritnak sii paohpoah hrial a herh. Ohio pa pakhat cu, American citizen asi nain atu le tu OVI in an tlaih caah a thih hlan lo license an phih. Voikhat cu interview an tuah i, "Kei cu nung nain ke ngei lo bantuk ka si ko cang" tiah a ti phah. Zu le si-ai rit bu in motor mawngh i harnak ton sual ahcun, thih hlanlo "Nung nain ke ngeilo bantuk si khawh asi."

23. Kum Tlinglo He Suallo Ding

USA ah ngakchia thah, tlaihhrem le ngakchia fir a tam tuk caah, ngakchia he pehtlai in an phunglam a reng taktak. Dantat zong a fak tuk. Nu zong, pa zong nih kum tlinglo he ihti a ngah lo. Aa duhmi si zongah, aa duhlomi si zongah ih-ti a ngah lo. Hi ruangah saya te, sayama te tiang harnak a tongmi an tam tuk cang. Acheu cu thih hlan lo thawng hna an pek hna. Acheu cu kum 20; 30 te hna thawng an pek hna. An kum aa no-can tuk ahcun tlaihhrem ah an chiah. Tlaihhrem i chiah hnu ahcun, tih a nung tuk cang. Tazazuai, thawngthlak, dantar, computer ah online in "tlaih-hrem hmang a si" tiah a hmanthlak he cuanter khawh asi i, minung nung nain thih tluk in an tuah khawh hna. Cucaah nu si ah, pa si ah, kum tling lo he ih-zau le uar hman lo ding hi, a biapi taktak. Nun chung harnak ton khawh asi. Ohio pa pakhat cu, kum tlingmi nu 3 a inn chung ah kum tampi a hren hna i, a ihpi hna ruang ah, an tlaih i, kum 1000 thawng dan an rak pek bal. Cutluk cun tlaihrem hi tih anung.

24. Online In Sualnak Hmanthlak Kuat Lo Ding

USA hi a luat ngaimi ram alo nain a muru ah upadi an rengh taktaknak ram asi. Huaha lo te ah thil pipa taktak ah aa chuah khomi ram asi. Nihin ni ah minung tampi an i chuahsualnak cu Online in nu le pa sualnak hmanthlak le video te hna i kuat ruang ah a si. Computer cung ah "kum tlinglo mi nu le pa sualnak tuahmi hmanthlak le video zoh khawh asi lo." Cucu upadi he aa ralchanhmi asi. Hi ruang ah, Columbus Children's Hospital Medical doctor zong (2014) ah harnak a tong; a rian an phuah i, thawng an thlak. Nu le va zong an i then phah. Hi ruangah sianginn saya/syama tampi zong harnak an tong cang. Abik in "Child pornography" timi ngakchia kum tlinglo mi hna, sualnak he aa pehtlaimi ngakchia hmanthlak le video tuah sual citcet ahcun lohnak asi. Zeicatiah FBI nih suimilam 24 chung "Child pornography" hi an venmi asi. Na download bak in khawika computer in dah aa download ti kha theih khawh asi caah, FBI he i ton sual a fawi tuk. A cheu cu palik an si nain, aa zuarmi pungsan hna in an i tuah i, mi an hlen hna i, an rak tlaih tawn hna. Cucaah catang sangsang le medical doctor hmanh sur i nga a awh bantuk in a awhmi an um theu.

25. Mipi Hrawmmi Hmunhma

USA ah mipi hrawmmi hmunhma (public area) hi mah duhpaoh in nunnak ah va hmang hlah. Nangmah ca lawng asi lo ti kha theih a hau. Mipi area cu zapita asi caah upat a hau. Tahchunhnak ah,pangpar dum, parking lot, sianginn, dawr parking, saram dum, nuamhnak, lamkam, sizung tibantuk zapi hmuhnak le hrawmmi hmun ah, zuu din khawh asi lo; nu le pa sualnak tuah khawh asi lo; ritnak sii tongh khawh asi lo; zunzun le ek-ek khawh asi lo. Cil chaak hmanh an duh lo. Zapi hrawmmi area ahcun na motor chung hmanh ah, beer le zudin a ngah lo. Parking i zudin ruangah Laimi tlaihmi an tlawm ti lo.

26. Thil Fate Zohchia Ngaimi

US le Kawlram hi kan nunphung aa lo lo. An nih cu rawi ei lio hnaphnih hna pawi ah an chia lo nain, "mi hmuhnak  le mi hmaika i cil thukthuk chak cu fihnung le hruh ah an ruah." Cilchak tikah, "mi hmuhnak le khengtawlnak ah chak lo ding asi. Khak zong thangtuk in chak lo ding asi. Khualak ah cakuakbul le hnawm hlonh lo ding asi. "No littering" tiah an tialmi ca cu hnawm thlak lo ding ti asi caah, cu hmun hrimhrim cu dantat khawh asi. Pa nih cn lungzi pi he hna khualak chawh lo ah a tha i aa dawh. Nu le pa kemh ah rel sual a fawite. Ralrin a hau.

27. Chungkhar US I Auh Duh Tikah

US ah chungkhar auh ning a phunphun a um. Refugee le asylee asimi nih cun I-730 submit ding asi. Citizen asiloah Green Card in a ummi nih cun I-130 hmanding asi. An i lawh ngai caah palh sual khawh asi. I-730 cu fee a um lo nain I-130 cu fee a um mi asi. A fee cu kum chiar in an duh ahcun an danter khawh.

28. Rian Thial Tam Tuk

Na riantuan a tlamtlin ko le na nuamh ko le na lung a aw ko ahcun rian va thial tuk lem hlah. Rian thial tuk hi credit chiatnak ngai asi. Mi zong a lem i, rian voikhat thial ahcun thial than lengmang asi. Na riantuannak kha 401K hna a um ahcun pension tiang tuan i zuam law, tampi na hmuh lai. 401 K hna a umlomi le benefit umlomi rian na tuan ahcun K.65 hnu ah food stampzung ah cai ko in thutnak asi. Mifim cathiam ti zong aum lo. Na riantuanmi ah tangka na khawn khawh fawn lo, na riantuanmi ah 401 K zong an ngeih fawn lo ahcun, tangka khawnnak ding a lam a har ngai.

29. Caan Liam Theih Manh Asi Lo

USA bantuk ram nuam ahcun caan liam theih manh asi lo. Ruah lo kar ah kum kuahra an liam ko. Cucaah na caan kha tha tein hman i zuam. Va ngeih za na si ahcun va ngei; nupi thit za na si ahcun nupi thi; te le fa ngeih za na si ahcun te le fa ngei. Culoahcun na nunnak ah ngaichih a fawite. Ngaknut le tlanval cu vuai ti a um lo i, na theihlo karah "apyo-gyi le lupyo-gyi" ah na chuah colh lai i, na tarlei ah lungretheihnak le ngaichihnak in na khat sual lai.

30. Yes & No

Laimi cu van chonh paoh ah, fian setsai lo zong ah, "Yes" ti kan hmang. Na theih fian lo ahcun "Yes" va ti hlah. "No" zong va ti hlah. "Na chimmi ka thei lo" tiah va ti ko. Zeicatiah "Yes" le "No" nih chim na palhmi nih harnak nganpi an pek khawh.

31. US Ah A Fiangmi Thil (2)

US ah a fiang bakmi thil (2) a um. Cucu nan nun ahcun (1) Tax na pek hrimhrim lai; (2) Na nun ahcun na thi hrimhrim lai. Cu (2) cu aa fiangmi bikmi an si. Cucaah na nun paoh ahcun Tax hman tein va pe law na caah a tha lai i, na lung aa lawm lai. Tax hman tein na pek lo ahcun, "Na thih hnu zong ah an in cawh thiamthiam lai. Na va pek le pek lo cu kong dang." Na nun ahcun na thi te hrimhrim lai" timi aa fiang. Na thih ko lai caah, "Na thlarau vanram phan ding in va zum ko. Zeitik hmanh ah na chir lai lo."

32. Upadi Atam Tuk

US hi upadi a tam tuk ti va philh hlah. Upadi sertu hmanh nih an hngalh cawk lo tiang in upadi an ser ti zong va philh hlah. Cucaah Democracy ram asi? Zalawnnak ram asi ti in va chawiper tuk hlah. Upadi na buar ni ahcun, demoracy le freedom an um ti lo timi va thei zungzal. A ngaingai tiahcun "Democracy le Freedom timi hna hi, upadi chung ah a ummi democracy le freedom an si" timi va philh hlah. 

33. Tlum Lo Khawh Asi

Mitha caah cun vawlei vialte hi an ram a si. Mitha lo caah cun vawlei ah hmuhma a um lo. Mitha cu an ram a kau tuk i, mithalo cu an ram a bi tuk. Hihi tha tein va ruat hmanh. Minung hi abuaktlak in kan pum area hi, pe 1X6 kan si. Acheu cu pe 1X5 kan si. Kan minung pumsa area tuak tikah a fa tuk i, vawleicung hi kauhkauh hmunhma ahcun tlum lo nak ding hmunhma a um lo.

Sihmanhsehlaw, kan sual, kan thatlo, mi he kan i tlaklo, hawi he kan i remlo, midang duhnak zoh thiam lo in mah duhnak lawngte in khuasak, midang siarem le remlo zong ruat lo in, mah siarem ning lawng tein um ahcun, aho he hmanh i umti khawh asi lo. Cu bantuk a sualmi caah  cun khawika hmanh ah i tlum khawh asi lo. Kan pum cu pe 1X5 te hmanh va si ko sehlaw, USA pumpi nih tlum lo khawh asi. Vawlei pumpi nih tlum lo khawh asi. USA zong nih tlum lo, Vawleipumpi zong nih tlum lo ahcun Vancungkhua zong nih tlum khawh asi ti lo. Cucaah cu bantuk minung hna caah cun tlumnak hmunhma pakhat lawng a um. Cucu "HELL" lawng asi. Hell hmanh nih tlum khawh lo ahcun tlumnak ding a um ti lo!!!

34. Welcome Tu Pahnih

Zei bantuk minung na si zongah va porhlaw hlah. Na ruam va kai hlah. Tuang va khawng hlah. Va puarhrang hlah. Mi zeirel lo in va um hna hlah. Na rumnak, na dawhnak, na larnak, na fimthiamnak, na thawnnak hna kha dongh an thiam timi va philh hlah. Zei bantuk minung na si hmanh ah, na taksa cu, "atanglei thil" te nih a ka don peng ko timi va ruat zungzal. Cu thil te nih suimilam 24 chung an don peng ko ti va philh hlah. Cucu "Thihnak Thlan" (grave) asi.



                                           

Asinain hihi va chinchiah zungzal. Thihnak thlanmual pin lei ah, Jesuh zummi hna caah cun ruahchannak hmun a um rih. Cu hmun cu zungzal nunnak vanram asi. Cu vanram nih cun, Jesuh zumtu dihlak cun a don zungzal ko hna ti zong va ruat zungzal.

                     
                                              Zumtu dihlak hi vanram nih a hngah ko hna