OSHA: Occupational Safety & Health Administration

Nizan (June 20) zan suimilam 10 hnu ah Columbus News ka rel. News pakhat ah, kan inn pawngte ummi, Laimi tam ngai rian an tuannak "CORE MOLDING TECHNOLOGIES" timi ah, 3rd Sift a tuanmi pa pakhat Hydrolic pressure nih a rialdip sual i a thi" timi thawng an van tial. Ka lau ngai. "Rianhmun khawndennak le thihlohnak hi, aho kan ca cio ah a cang taktak khomi pei asi hi"  ti ka ruat i, hi ca hi ka tialnak asi. 

1997 ah USA ka phan. Old Country Buffet timi rawldawr ah rian ka rak tuan. Riantuan ka thawkka ah, manager nih "Safety" (himbawmnak) kong biatak tein a rak ka cawnpiak. Naamte hman tikah thir kuthruk hman a herhnak; mei/tii a sami tongh suallo nak kong; sathau linmi tongh suallo nak kong; tuang a cin tikah "acin" timi catarmi chiah a herhnak kong tibantuk vialte a ka cawnpiak. Cucu thil fate a lo nain, thihnak nunnak tiang chuak kho in biapi ah an rak ruah. Mifim ram an rak i ralrinak kong ka ruah ah, ka khuaruah a rak har.  

Ralrin zong an rak herh venak cu, rianhmun i khawnden le thihlo sual ahcun company hi taza an cuai tawn hna i, tangka tampi cawiliamnak an tong tawn. Biakinn le Hotel tual i tluk sual hmanh ah, biakinn le hotel tazacuai a tongmi an um. Cucaah riantuanmi le mileng himnak kha biapi tuk ah an chiah.  

Kan nih Kawlam ahcun cu bantuk cu a rak um lo. Cozah zong nih "himbawmnak Department" hi an tuah dek maw? Chin State hna ahcun a um rih lo. Hi department hi a um rih lo ahcun Kawlram zongh umter hrimhrim aherh. Nihinni tiang ah, Kawlram ahcun "safety" hi cozah nih phunglam serpiakmi a um rua lo tiah ka ruat. Pumpak zong nih ralrin a um lo. Company zong nih zeihmanh ruahpiak a um lo. Khawnden zongah mah sungh in sungh le mah tuar in tuar cio asi. Acheu cu thih asi. Lukhawng zong acheu cu an liamh hna hi a cheu cu liamh lo an si. Acheu cu inncung hna in an tla i, thih tiang riantuan kho ti lo in a zengmi zong an um i, pum cheubaang ah an i chuah. 

USA ka phak hnu ah, Lairam i a rami pawl bia ka hal tawn hna. Hakha le Thantlang ah inn sangpipi dot 6 hna an sak ve cang ti kan theih. Cu inncung sang di an cih lio ah, zeital hri hna in an i hreng maw? Runvennak le himbawmnak zeital an tuah maw?" ti ka hal tawn hna. "Zei hmanh a um lo. An kai i an cih tawp ko." tiah an ti. Alang in biatak tein ka thin aphang. Ka cah tawnmi hna cu, "Safty rule" hi biatak tein nan i cawnpiak le training hna nan i pek ahcun, minung nan i khamhnak caah atha lai tiah ka hei ti tawn hna.

Hi tluk ram fim, USA pi hmanh hi hlan ahcun hi bantuk himbawmnak phunglam hi cozah nih an rak ngei ve lo. Minung tamtuk an i hliamkhuai le thih hnu lawngah, 1971 pakhat lawng in, OSHA (Occupational Safety & Health Administration) hi cozah nih an rak thawk. OSHA nih riantuantu pawl khawndenlonak ding, himbawmnak ding, ngandamnak ding caah phunglam tampi an ser. Aherh tiah an ruahmi, himnak thilri (safety equipment) tampi an ser i riantuannak hmun ah nan i hruk hrimhrim lai ti asi. "Safety First" timi phung zong an van ser. Tangka le riannak in, himbawmnak kha biapi deuh ah chia ti kha, company kip an cawnpiak hna. Minung an i ralrin khawhnak ding caah, hmanthlak ca (sign) tampi an ser.

Ref. www.thecuresafety.com

Cuticun OSHA, rianngeitu, ngandamnak lei mifimthiam hna, Unions le fimchimtu pawl, an i bawmhnak thawng in, riantuantu khawnden le thihlo hi a zor deuh ngaingai ti a si. OSHA nih an sermi himbawmnak le ngandamnak phunglam ah, zulh dingmi thil phunglam tampi an ser i, cu chung ahcun, khurcawh piak, seh kilvennak, mei linsami khamnak (asbestos), benzene le suan dat le thi in chonh khawhmi zawtnak in i khamnak tampi an tuah hnu ah, riantuanmi zawtfah, khawnden le thihlohnak tampi a zor ti asi. 

Azat hi dik tein an tuak kho lo nain, OSHA an rak dirh hlan le an dirh kum 1970/71 hrawng ah hin, USA ram ah rianhmun ah a thimi hi kum khat ah 14,000 tluk an si lai ti asi. OSHA an dirh hnu ahcun, khawnden le thihloh a zor taktak i, 2009 ahcun rianhmun ah minung 4,340 lawng an rak thi. Cu kum ahcun US ram riantuanmi hi 1970 nakin a let hnih an rak tam deuh i, riantuanmi million 130 an rak si i, rianhmun 7.2 million ah rian an rak tuan. 1972 ah hin, riantuanmi 100 ah 11 tluk hi khawnden, thihloh, zawtfahnak an rak tuar i, 2009 ahcun zaa ah 3.6 lawng nih an tuar ti asi. 2014 ah hin, USA ram i riantuantu dihlak hi, million 137 renglo an si i, cu chungah minung 4,821 lawng nih thihnak phanmi khawndennak le zawtfahnak an tuar ti asi.

OSHA an tuahmi hih, zeitluk in dah USA ram i riantuantu hna le rianngeitu hna caah thiltha a chuahter timi kha an tuanbia zoh in hmuh le theih khawh asi. Amiakmi cu USA ram mipi dihlak caah asi. Zeicatiah i khawnden hlan, zawtfah hlan le thihloh hlan in runvennak tuah ahcun, tangka dih hau lo le nunnak sungh hau lo in, i runven khawh chung asi. 

Cucaah Laimi zong ramdang kan umnak kip, abik in USA ummi hna nih a tangka lawngte ruat lo le biapi ah chia lo in, minung kan ngandamnak le himbawmnak kha biapi ah chia le ruat bu tein rian kan tuan cio hna a herh. 

Cun Lairam le Kawlram zong ah OSHA bantuk department lian hi cozah nih ser hrimhrim le mipi riantuantu himbawmnak hi, ruah le khan a herh. Cuti an tuah ahcun, riantuantu caah, rianngeitu company ca le a cozah ca tiang thiltha chim cawk lo a chuak ding asi. Kawl phungthuk ah, "Mei tihnung cu a kangh hlan ah hrial i zuam" an ti bang, rianhmun khawndennak zong hi, kan  ton hlan in ralrin le hrial chung herh. Hi himbawmnak (safety) hi, pumpak cio kan rian ah ah ruat in, na himnak le midang himnak kha, kan rian asi timi kha ruah zungzal a herh. 

---------------------------------------------

Chinchiah

1. OSHA timi cu Occupational Safety & Health Administration ti asi.
2. Employees ti hi riantuantu ti in ka leh
3. Employer timi cu rian ngeitu ti in ka leh
4. Health professional timi kha "ngandamnak le mifimthiammi" ti in ka leh
5. Acunglei aa khawngdengmi le mithilomi cazin an tuakmi kong hi OSHA website chung in an tialmi in lak chinmi asi.