Juno Jupiter Aphan

Pathian nih zeizongte (universe) a rak ser tik ah, minung thluak nih tuak le hngalh khawhlo ding in thil a rak ser. Sermi thil abit in vancung thil hna zoh tik ah, kuaruahhar an si khun. Vancung thil hna zoh in a fiangmi cu, "mertertu" (mover) a um timi a fiang tuk. Cun van hi, zeitluk in dah a kauh timi zong hi theih khawh asi lo. Donghnak a um le umlo zong theih asi lo. A sang deuhdeuh an kai i, a kau chin lengmang. Cu tluk a kaumi zeizongte ah hin, vawlei lianlian an zuang hna i, culak ah a lianbik vawlei cu, Jupiter hi pakhat asi.


Nika pawng ah aa helmi thil hna hi Solar System tiah an ti. Kan vawlei zong hi, Nika a helmi vawlei pakhat asi. Hi Nika a helmi vawlei hi hlan ahcun 9 a um tiah an rak ti i, nihin ni ahcun 12 tluk a um ti asi. Acheu cu naite an hmuhmi hna an si. Scientist nih vawlei ah kan chia lai maw chia lo tiah an i el hnu ah, vawlei ah an chiahmi hna an si. Pakua hna hi, a lian bik an si i, vawlei (9) tiah an rak timi hna cu an si.

Cu hna lakah a lian bik mi cu Jupiter asi. Hi Jupiter hi adang vawlei he aa lo lo. Khuvai (gas) nih a tuam dih i, a dawh zong aa dawh ngaingai caah, scientist nih theih an duh taktak mi asi. Nika in rel tik ah, hlat ah palinak ah a um-Mercury, Venus, Vawlei, Jupiter le Mars an si. Jupiter hi khuvai nih a tuam dih caah, nunnak a um kho ding asi lo.

Nika a helmi vawlei 9 

Nai Nihnihni ah NASA nih an thlahmi JUNO vancung seh (space craft) cu, Jupiter aa helnak lam a va phan. Hi vancung seh Jupiter thlahnak ding caah, US$1.1 billion  adih. Juno nih hin, Jupiter cu caan zeimaw zat chung naih tein a hel lai i, hman a thlak lai, video a thlak lai i, vawlei ah arak kuat lai. KUm 2018 February tiang aa hel lai i, cu hnu ah Jupiter a va suk lai i, an tlakter lai. Cucu NASA an i tinhmi asi.

Jupiter hi khuvai (gas) nih a tuam dihmi asi. Scientist nih theih an duhmi cu, "Jupiter hi nika a helmi thil vialte a khuhnenh dihtu asi maw silo" timi theih an duh. Cun Jupiter zeitindah aa sem timi kan theih khawh ahcun, cu nih cun minung kan umnak vawlei zong hi zeitin dah aa ser timi zong kan theih khawh te theu lai tiah an ruahchan.

Jupitar vawlei

Jupiter hi vawlei in meng 1.8 billion (1,800,000,000) a hla. Juno vanzuang seh hi, suimilam pakhat ah meng 120,000 tluk rang in a zuang i, Jupiter phaknak ding caah kum 5 a rau. Jupiter helnak a phak lai ahcun, Juno hi suimilam pakhat ah meng 165,000 tluk in a zuang i, minung sermi thil vialte lakah a rang bik asi an ti. Meithal kuan khi suimilam papakhat ah meng 1,700 tluk rang in a zuang i, cu nih cun Juno hi zeitluk in dah a ran timi a langhter.

Jupiter hi khuvai nih a tuam dih caah, a lin taktakmi asi i, Juno nih hin Jupiter atuamtu khuvai cung meng 2,600 a hlatnak in a hel lai ti asi. Hlan ah an rak hlahmi Galileo vanzuang seh nih hin, Juno nak in alet 5 a hlatnak in a rak hel. Galileo cu 2003 ah an rak dinhter.

Jupiter aa helnak a phak ah Juno nih a engine a van fumter lio

Jupiter hi alian taktak i, a laiva te in cheu ah, canceu tiang a lianhnak hi meng 43,441 asi. Nika in meng 483.8 million a hla. Amah nih thlapa 8 aa ngeih hna i, cu hna cu Europa, Ganymede, Lo, Callisto, Amalthea, Thebe, Ananke le a dang tam ngai an um. Cu hna nih cun, Jupiter cu an an hel. An khulrannak (speed) aa lo cio lo ti asi.

Juno nih hin, Jupiter le Jupiter a heltu thlapa pawl cu hman a thlak i, vawlei ah a van kuat hna. NASA scienst nih an timi cu,  "Vancungsang pi ah aa chawkmi vawlei hna lakah ralkah in aa helmi thil pakhat hmanh kan hmu rih hna lo i, atu kan hmuhmi hi a voikhatnak bik asi" tiah an ti. Zeicatiah Jupiter heltu thil hna hi, acheu cu ralkah in an zuang ti asi.

Juno nih Jupiter sining a va hlathlai lai i, kan vawlei hi zeitin dah a rak i ser ning asi? Aliamcia kum zeizat ah dah vawlei hi a rak i ser timi pawl hi, Juno thawng in tampi theih khawh asi te lai tiah NASA Scientist nih an ruahchan.

Minung nih a voikhatnak bik naihbik in Jupiter an phanh asi i, NASA scientist an i lawm tuk ve i, Juno Jupiter a phanh tik ah, "Welcome To Jupiter" tiah an au. Jupiter an phanhnak ding caah, tangka tam tuk a dih. Sihmanhsehlaw, minung fimnak le thiamnak hi zeitluk in dah a san timi kha hi Juno nih hin a langhter.

Juno Thlahtu NASA scientist pawl