Jesuh Nih Thih A Rak Tih Ve Maw?

Minung a simi le khuaruahnak ngeimi paoh nih cun, thih hi tih cio a si. Tar bekbereu zong nih thih an tih. "Thih ka tih lo" a timi zong nih thih lai taktak ahcun tihnak an ngei ko. Vawleicung hruaitu sual bik tiah ruahmi le mipuarhrang taktak timi Russia hruaitu Joseph Stalin te hna le kan mah chan ah hruaitu sual taktak Saddam Hussein te hna zong nih, mi cu duhpaoh in an rak thah hna nain an mah thih lai cu an rak tih ko. Mithat lainawng Osama Bin la Den te hna zong nih thih cu an tih ve ko. Minung lawng silo in, nunnak a ngeimi saram paohpaoh hi tihnak kan ngei i, thih hi kan rak tih cio.

Jesuh zong hi, Pathian sinak tling tein a ngeimi a si ve nain, khatlei ahcun Mary chung chuakmi minung thisa le thisen ngei ve mi a si caah, thih cu a rak tih ve ko. A ngakchiat lio te in, Pathian fa a sinak aa theih. Vawlei misual caah a ratnak aa theih. A ton dingmi, serhsat, zomhtaih, ningzah le nihsawh a huahnak ding vialte, a thih tik ah hawi thih thi lo in a temtuar dingmi le a thih te nak ding vialte aa theih cia dih ko. Thihnak in ni thum hnu ah thawhter than a si lai nak zong aa theih cia ko.

 Vailamtah cung i thih te lai nak a ruah ah hin, minung a sinak cun har a ti caan a tam tuk lai. A chungkhar, unau, a zultu hna a ruah ah, a lungfah le ngaihchiat caan a tam tuk lai. Nazareth khua i a  hawikawm a ruah hna ah, a lunglen caan a um ve hrimhrim ko lai. A nu, Mary hrimhrim hi a zaang a fah tuk lai, a sia a herh tuk lai timi cu chimhau lo a si. A thih tik i, a nu a ngaihchiat lai le tah lai a ruah ah, a celh in a celh lai lo.

Zeicatiah Jesuh nih hin, vailamtah thing cung i a thih ding hi a rak fiang cia ko. A rak chim cia ko. Cucaah, "Moses nih thetse ramcar ah dar rul a tar bantuk in Mi Fapa zong hi tar ka si ve lai" (Johan 3:14) nak ah a rak chim cia cang. Vailamtah cung thih cu, thih vialte lakah a fak bik, tihnung bik le ningzak bik thihnak a si zong Jesuh nih a theih ko.

Jesuh chan ah hin, Judah ram cu Rome cozah nih an uk. Rome peknak a dohmi le misual pawl kha, midang zohchun ding ah Rome ralkap nih Vailamtah ah ah rak thanh tawn hna. A pikpak an thahnak kong cu tuanbia ah tam an tial lo nain, mi tampi an rak thah hrimhrim hna lai timi cu a fiang ko. Tuanbia tialtu hna nih "a bu in mi tampi vailamtahnak kong tu hi an tial tawn." Pumpak vailam an tahmi hna zong, Jesuh nih a rak hmuh men ko hna lai. Bible ahcun Jesuh nih a rak hmuh hna timi cu an tial lo nain a rak hmuh ko hna lai. Zeicatiah hihi Rome ralkap nih an tuah tawnmi a si caah a si.

Hlan lio ah hin, Rome lawng nih vailamtah thah hi an hmang lo. Judahmi zong nih an hman ve. Judah siangpahrang Alexander Jannaeus (103-76 BC) nih hin, Jerusalem khualaili bak ah Pharisees minung 800 hi hmun khat ah vailamtah ah a thah hna ti a si. Syria uktu ah chiahmi, Rome ramuktu bawi Quitilus Varus nih 7 BC ah Jerusalem khuami 2,000 bak te hi ni nikhat ah vailamtah ah a thah hna ti a si. Cucu Jesuh chuah lai te a si.

Rome nih hin mipi hmuh khunnak lampi kam ah Vailam an tah tawn hna

Roman Emperor Augustus Caesar (27 BC-14 AD) le bang nih cun, a chanchung ah "A tlizammi sal pawl hi minung 30,000 hrawng hi, vailamtah ah ka thah hna asiloah an bawile sinah ka kirter than hna" tiah, uanthlarnak bia a rak chim tawn. Augustus hi Jesuh kum 14 kuakap a si tiang Rome Emperor a si caah, a mah chan ah hin Judah ram zong ah a pikpak in vailamtahmi an um len ko lai. Cucu Jesuh nih hin a rak hmuh len khawhmi hna a si.

Rome nih Vailam an tah hna tik ah, an ningzak sehlaw law, tih a nunnak minung nih hmu hna sehlaw, kan doh ngam hna hlah seh tiah, mipi hmuhnak lampi ah hin Vailam an tah tawn hna ti a si. Cucu vailamtah mual a pho khunnak le a fah khunnak a si. Chungkhar tiang in ningzah le mualpho an tuar. An thinlung a rawk taktak ti a si.

Vailamtah cung thahmi hna cu, "capital punishment" timi "thih dantatmi" an si.  A sualnak ngan tukmi-cozah dohmi, mithat lainawng le dahmiah-tibantuk lawng hi, vailamtah ah an thah hna. An thah tik hna ah, khulrang in an that hna lo i khulrang in an thi kho lo. A cak deuhmi cu ni 2-3 hna an nung ti a si. A cheu cu langta nih an nung nain an sa an ei hna. A cheu cu thi tuan hna seh tiah, an ke an khiah hna. Vailamtah cung thimi hna cu "misual" taktak an si caah, ningzah le zomhtaih fak tuk an tuar. Mi nih hlawtmi an si. Minung nih an lu an thin hnawhmi hna an si. Phundang in chim ahcun, "fihnung teifiak thihnak" a si. Ningzah le zomhtaih huahnak bik thihnak a si.

Cucu Jesuh nih a rak hmuh lengmang ve ko lai. Cucaah vailamtahnak cung thih ding hi, Pathian fa, Jesuh ca zong ah tih a nung tuk thiamthiam ko. Thi le sa a nungmi caah cun a tihnung taktak a si. ISIS nih Vailamtah ah an thahmi hna zoh ah, an temtuar ning hi kan mah chan ah a fiang ko. Rome chan zongah mah bantuk a si ve ko.

Gethsemane Dum 

Matthew nih a kan chimhmi cu, Jesuh nih a thihnak ding kong a hei ruah ah a tih tuk ve timi a fiang. A thih lai temmam te ah, Jesuh nih Gethsemane Dum i thlacam ding in, Peter le Zebedi fapa pahnih hna kha aa kalpi hna. Cu a zultu a chimmi hna bia nih Jesuh nih a thih lai dingmi a tihnak kong le a  lungput kha fiang tein a lang. Jesuh cu "A ngaih a chia i, a awlok a chong" tiah Matthew nih a tial. Cu tik ah a zultu kha a thawh hna i, hi tin bia a chimh hna:

"Ka lungre a thei tuk hringhran i ka thi sual lai. Cucaah hi ka ah hin rak um u law hngilh lo tein rak ka hngak u." (Matthew 26:37).

Matthew nih a kan chimhmi cu, Jesuh nih hin thih hi a tih tuk ve caah, a Pa, Pathian sinah, voi thum kheng te, "Ka Pa, a si khawh ahcun hi hrai hi ka thial piak ko" (Matt 26:39, 42, 44) tiah a pa a nawl. "Voi thum tiang thla a cam. A chim cia kha a chim than" (26:42).

A Pa, Pathian nih vawlei misual khamhtu le an sualnak in tlanh awk ah a ka thlah timi kha Jesuh nih a theih ko. Khaukhih cia ka si; vailamtah in ka luat kho lai lo. Hihi Pa nih a ka khan piak ciami a si timi aa fiang bak ko. Amah aa fian lawng silo in, Pa zong a fiang; vancungmi zong an fiang. Mary zong a fiang. Vawleicung a pa-Joseph-zong a fiang. Cucaah cun pei a min hmanh ah, "Jesuh na sak lai" an rak ti i, Jesuh tiah min an saknak a si. Jesuh a sullam cu "A mi kha an sualnak chung in a khamh hna lai" (Matthew 1:21) ti a si.

Jesuh hi vailamtah cungah thlai le thah ka si lai. Ka luat kho lo. Hihi vawlei ah ka rak tum chan le rat chan a si timi aa fiang tuk ko nain, minung thisa a ngeih ve nakin a rak tih hringhran ko. A rak tih hringhran ko timi a langhter khuntu cu a thlacamnak ah voi (3) khengte "Ka Pa, a si khawh ahcun hi hrai in ka luatter ko" tiah thla a cammi nih a langhter tuk.

Jesuh nih hin, hi vailamtah thihnak hi, zeitluk in dah a rak tih le a ngaihlah timi cu, Luke thawngtha nih hi tin a kan chimh. Jesuh hi vancungmi nih an rak hnemh hnu hmanh ah, "Lungthin fak ngaingai in fak chinchin in thla a cam i a thlan cu vawlei ah thidor bantuk in a tla" (Luke 22:3,44) tiah a ti.

Sibawi thiammi hna nih an tuak i, lungretheihnak a san tuk tik le chungthin si a vangh tuk ahcun, minung hi molh lawng silo in, minung chungril hi a rawk kho; kan titsa chung ummi thihri te pawl khi an kekkuai kho i, kan vun leng ah thi hi a chuak kho ti a si.

Jesuh hi a thlan hmanh thidor bantuk in a tlak khawh tiang a lungthin a rak kekkuai timi zoh tik ah, "vailamtah cung thih hi a rak tih taktak ko" timi a lang. A rak ngaihlah taktak. A hinglung a rak temtuar taktak. A lungthin a rak kekkuai taktak ko timi hmuh khawh a si. Pathian tufa, sualnak ngeilo, nangmah le keimah caah temtuarnak hi, a kan dawt tuk ca le a kan zaangfah tuk caah a si.

Cucaah Pathian kan zumhnak ah temtuarnak le harnak na in, kan in tikah, hi Krih temtuarnak ruat bu tein nun le tuar ve a herh. Zeicatiah "Krih ca i riantuan thiah kan si tik ah hin, a zumh lei lawng si lo in, a ca i temh innak hmuh ding zong hi a si chih" (Filipi 1:29). Cu lawng ahcun Krih sunparnak hi kan i hrawm kho ve lai. Cucaah Krih zumtu paohpaoh nih cun, hi hla te hi ruat bu tein, kan nunnak hi hman a herh:

                      Vailamtahnak zungzal dinnak in ka zulh lai
                      Lunglawm in ningzah ka in lai...
                      Vancung ka inn ahcun a ka auh te lai i,
                      A sunparnak ka hrawm ve lai…..

Krih sunparnak hrawm khawhnak ding caah cun, Vailamtah hi dinnak in zulh a herh. Lunglawm in Krih nih a tuarmi ningzahnak tuar a herh. Cu lawng ahcun vancung ah a kan timhtuah piakmi kan inn ah, Krih sunparnak kha kan i hrawm kho ve lai.

-------------------------