Minung cu zei bantuk zawtnak paoh in thih khawh a si ko. Zawt lo zong in thih khawh a si ko caah, thih cu minung sining pakhat a si ko. Thikai, lungtur le ruahlo pi in lungmi in a thimi an tam tuk cang. Cucaah tih awk hmanh kan rellomi tohkuai (flu) in kum chiat te minung thawng tampi an thi ko hna. 2019-2020 Flu Season timi tohkuai can hmanh ah hin, USA ah minung million 19 an zaw; 180,000 renglo sizung an phan I, 10,000 leng an thi cang ti a si.
A tu a chuakmi Covid-19 hi tohkuainak in a let 20 a mual a fak deuh ti a si. Cucaah cun vawleicung pumpi an lau tuknak le an tih tuknak a si. Kum zabu 20 le 21 nak ah, hi tluk in vawleicung pumpi nih buaipimi le tihmi zawtnak rungrul hi a chuak bal rih lo. Covid-19 cu Ebola, MERS le SARS le H1N1 nakin an tih deuh cio ko hna. USA hi cu an fim tuk le hi tuktak hi, an tih bal lo nain, Covid-19 cu USA hmanh nih an tih ngaingai ko. Abik in cozah zong nih an i buaipi tuk cang.
Nihin ni ahcun Tuluk ram lengah 1,000 an thi cang. Ram 119 ah zawtnak an hmuh. Minung 119,186 bak an zaw i, 4,298 an thi cang. Tuluk le Italy an zual hma bik.
Covid-19 kong ah hin, biachawkvai le lih tawnmi bia a tam kho taktak. Cu vialte lak ahcun, zumh bik dingmi Central Disease Control (CDC) timi le World Health Organization (WH)) hi an si. Zeicatiah an nih cu scientist, mifim cathiam, mifum le doctors phunphun tam tuk aa telmi an si caah le cozah nih mittheplo in zohmi le dirkamhmi an si hna caah a si. Lih an chim kho lo. An hlathlai cikcek hnu le thil sining a fian hnu lawngah, bia a chimmi le ca a tialmi an si caah, an mah chimmi lawnglawng hi zumh le pawm ding an si.
Covid-19 hi kan tih tuk cio hna i, tih ding cu a si ko. Asinain mizaw tampi cu an dam ko hna. Damh khawhlomi zawtnak phun cu a si lo. CDC le WHO nih an timi cu mizaw dihlak I 80-85% cu an dam ko hna. Sizung kai taktak zong an hau lem lo tiah an ti. Cucaah hihi thisen tha le ngandammi caahcun tih tuk ding cu a si ruam lo.
An thi sual lai tiah phan awk a si bikmi hna cu "a ngawrmi, lungzawtnak ngeimi, cuap le chungril damlonak ngeimi caah hin, tih a nung khun ti a si."
Tuluk ram i an hlathlaimi kan hnu Ningani i ca an chuahmi ahcun, sizung kaimi mizaw dihlak i 1% nak tlawm deuh hi, kum 15 tang an si i, 42% cu kum 65 cung an si tiah an ti. Asinain mino an thi kho lo timi lam cu a si fawn lo. Tuluk ram ah doctors pathum a thimi zong mino an si ko hna. "Tuluk ram ah rungrul thar a um ballomi in minung 7 an zaw" tiah launak bia a chim i an rak tlaihmi doctor pa zong kum 34 a si ko. A dang pahnih zong mino an si.
Tuluk ram sining zoh tik ah, mizaw dihlak I 80% cu an zawtning a nem ko ti a si. 13% lawng hi an zual ngaingai ti a si. Cucaah a zualmi le zuallomi epchun tik ah, a zuallomi an rak tam deuh vingvan ko. Who nih an timi cu, zawt a zual tuk lem lo mi cu an damnak ding caah, zarh hnih an rau I, a zualmi cu zarh 3-6 an rau ti a si.
Tuluk ram ngandamnak lei zungpi nih an timi cu, mizaw dihlak sining an zoh tikah, Covid-19 ruangah a thimi hi 1.4% lawng an si ti a si. Cucu sizung 500 tluk ummi mizaw 1,099 hna sining zoh in an tuakmi a si. US cozah bawi hna nih cun, USA ah Covid-19 nih a chuahpi dingmi mithi hi 1% in a tlawm deuh lai tiah an ti.
Hi zawtnak hi, cuap lei damlonak a si caah, ralrin ding cu a si. Ralrinnak a tha bikmi hna cu, "sapiat in kut thiang tein i tawn pah lengmang; minung tonghmi tuang le thilri kha rungrul thahnak sii kah ding; mizaw he tonglo tein um le mah pumpak kha hmai hna i muai lengmang lo in um a si. Sanitizer hman zong a herh i, thilri thianghlim tein um hi a tha bik ti a si.
Hi zawtnak thar-COVID-19 hi a fak ngaingaimi flu phun ah an chiah ko. Cun MERS le SARS zawtnak he unau an si tiah doctors te nih an ti. Minung chung ah fahnak an chuahtermi aa khat. A fah belte a fah deuh caah Covid-19 hi an tikhunnak a si. Cu hlan thil sining zoh tik ah, COVID-19 hi tar, ngakchia le a zaw ciami ca le a derthawmmi caah tih a nung khun ti a si.
Hi zawtnak thar-COVID-19 hi a fak ngaingaimi flu phun ah an chiah ko. Cun MERS le SARS zawtnak he unau an si tiah doctors te nih an ti. Minung chung ah fahnak an chuahtermi aa khat. A fah belte a fah deuh caah Covid-19 hi an tikhunnak a si. Cu hlan thil sining zoh tik ah, COVID-19 hi tar, ngakchia le a zaw ciami ca le a derthawmmi caah tih a nung khun ti a si.
Tuluk ram I National Health Commission of China (NHCC) nih an timi cu, mizaw dihlak i 44% cu sizung an phak ah an tak a lin nain, 89% cu duhsah tein an tak cu a va sa an ti. Sizung phak hnu ah a zual taktakmi cu 16% an si tiah an ti. Mizaw dihlak I 5% cu mizawzual chiahnak ah an thlawp hna I, 2.3% cu seh le nunnak thilri hmang in bawmh le thlawp an hau ti a si.
WHO riantuanmi sangbik Adhanom Ghebreyesus nih, "Mizaw tlawmte lawng a um rihmi ram hna nih cun biatak tein kham an i zuam i, karh lo ding in kham hi a herh ko" tiah a ti. Cu pa nih a timi cu, Tuluk ram Guangdong pengram (provice) ah minung 320,000 an hniksak hna le cu vialte chungah minung 0.14% lawng nih zawtnak an ngei" tiah a ti.
UNO Secretary-General Antonio Guterres nih, "Covid-19 hi karh lo ding in kham khawh ding a si ko timi kan theih ko. Asinain kham khawh ding hi a har chin lengmang" tiah a ti. Kan hnu Ningani ah cozah kip nih an i zuam khawh chung in i zuam i, minung nih an nawlngeihnak kha cu buar tung lo i, hi zawtnak hi tei ding in zuam a herh ko" tiah a ti.
CDC nih "zawtnak a umnak hmun i, khualtlawngmi paoh cu Covid-19 ka ngei maw ngeilo timi kha tha tein i chek ah a tha bik mi a si" tiah an ti. CDC thiamthiam nih, vawleicung ram vialte lak ah, China pinah Italy, South Korea le Japan hna zong, tihnungmi tlawn lo ding timi ram ah an chiah hna. Cu tluk cun CDC zong hi mipi ngandamnak ding caah vennak le khamnak rian an tuan.
Nihin ni vawleicung sining zoh tik ah, zawtnak cu a karh cuahmah rih. Nichuahlei in Nitlaklei ah aa thial ziahmah. A rak chuah hmasatnak Wuhan ah cun mizaw thar an zor ziahmah ti a si. Nitlaklei ram tu ah a karh cuahmah ve rih. USA zong ah nihin ahcun 1,000 leng an zaw cang. Kan mah Ohio zong a zawmi pathum an um cang i, lunghrinhmi cu an tam ngai cang.
Confefrence a phunphun le meeting a phunphun an let cang hna. USA i University lian bik pakhat a simi Ohio State University zong March 30 tiang an khar cang. USA ah sianginn 100 renglo an khar cang. Ohio i puai lian bik pakhat-Arnold Sports Festival-timi zong an let. Phoenix khuapi ah tuahmi Democratic Presidential Debate zong minung pakhat hmanh nih zoh lo in, online le TV tu in debate an tuah cang. Mi tampi cu kut hmanh an I tlai ngam ti hna lo. Biakinn cheukhat cu kuttlaih zong an duh ti lo. Cu tluk cun thinphannak le ralchiatnak in USA hi a khat ko cang.
Hi pin zong ah, sianginn le cozah zung zong khar thluahmah te hna sehlaw theihlo a si. Dawr kip ah eidin aa cawk ciami an tor. Hmur huhnak a um ti lo. Zawtkhamnak (sanitizer) pakhat hmanh a um ti lo. Facang zong tam tuk an i cawk cia hna caah, dawr ah facang cawk ding a um ti lo ti a si.
Cu tluk in mipi nih tih ko hna hmanh sehlaw, tih tuk ding a si lem lo tiah a ruatmi zong tampi an um. Zeicatiah hi Covid-19 in a zawmi tam deuh cu tar, ngakchia le thisen der deuhmi lawng an si caah a si tiah a timi zong an um ve. Mino zong zawt le thih khawh cu a si ko nain, a tam deuh cu kum 60-65 cung deuh an si. Cucah lungrethei le awlokchawng tuk lehpek in tihphan ding cu a si lem lo tiah, mi tampi nih cun an ti.
Careltu nang teh na thin a phang ve maw? A phan ahcun tha tein i veng law, a phan tuk lem lo ahcun a hlan bantuk tein um le ralrin ding tu a si ko hnga lo maw?
------------------------------
Chinchiah
1. Ca tam deuh cu Central Disease Control (CDC) website in lakmi an si. Zoh na duh ahcun www.cdc.gov ah rak lengte. CDC website chung ca le World Healh Organization ca hna hi, zumh awk a tlak bikmi le hngatchan a tlak bikmi ca an si. WHO ca rel na duh ahcun www.who.int ah rak lengte.
WHO riantuanmi sangbik Adhanom Ghebreyesus nih, "Mizaw tlawmte lawng a um rihmi ram hna nih cun biatak tein kham an i zuam i, karh lo ding in kham hi a herh ko" tiah a ti. Cu pa nih a timi cu, Tuluk ram Guangdong pengram (provice) ah minung 320,000 an hniksak hna le cu vialte chungah minung 0.14% lawng nih zawtnak an ngei" tiah a ti.
UNO Secretary-General Antonio Guterres nih, "Covid-19 hi karh lo ding in kham khawh ding a si ko timi kan theih ko. Asinain kham khawh ding hi a har chin lengmang" tiah a ti. Kan hnu Ningani ah cozah kip nih an i zuam khawh chung in i zuam i, minung nih an nawlngeihnak kha cu buar tung lo i, hi zawtnak hi tei ding in zuam a herh ko" tiah a ti.
CDC nih "zawtnak a umnak hmun i, khualtlawngmi paoh cu Covid-19 ka ngei maw ngeilo timi kha tha tein i chek ah a tha bik mi a si" tiah an ti. CDC thiamthiam nih, vawleicung ram vialte lak ah, China pinah Italy, South Korea le Japan hna zong, tihnungmi tlawn lo ding timi ram ah an chiah hna. Cu tluk cun CDC zong hi mipi ngandamnak ding caah vennak le khamnak rian an tuan.
Nihin ni vawleicung sining zoh tik ah, zawtnak cu a karh cuahmah rih. Nichuahlei in Nitlaklei ah aa thial ziahmah. A rak chuah hmasatnak Wuhan ah cun mizaw thar an zor ziahmah ti a si. Nitlaklei ram tu ah a karh cuahmah ve rih. USA zong ah nihin ahcun 1,000 leng an zaw cang. Kan mah Ohio zong a zawmi pathum an um cang i, lunghrinhmi cu an tam ngai cang.
Confefrence a phunphun le meeting a phunphun an let cang hna. USA i University lian bik pakhat a simi Ohio State University zong March 30 tiang an khar cang. USA ah sianginn 100 renglo an khar cang. Ohio i puai lian bik pakhat-Arnold Sports Festival-timi zong an let. Phoenix khuapi ah tuahmi Democratic Presidential Debate zong minung pakhat hmanh nih zoh lo in, online le TV tu in debate an tuah cang. Mi tampi cu kut hmanh an I tlai ngam ti hna lo. Biakinn cheukhat cu kuttlaih zong an duh ti lo. Cu tluk cun thinphannak le ralchiatnak in USA hi a khat ko cang.
Hi pin zong ah, sianginn le cozah zung zong khar thluahmah te hna sehlaw theihlo a si. Dawr kip ah eidin aa cawk ciami an tor. Hmur huhnak a um ti lo. Zawtkhamnak (sanitizer) pakhat hmanh a um ti lo. Facang zong tam tuk an i cawk cia hna caah, dawr ah facang cawk ding a um ti lo ti a si.
Cu tluk in mipi nih tih ko hna hmanh sehlaw, tih tuk ding a si lem lo tiah a ruatmi zong tampi an um. Zeicatiah hi Covid-19 in a zawmi tam deuh cu tar, ngakchia le thisen der deuhmi lawng an si caah a si tiah a timi zong an um ve. Mino zong zawt le thih khawh cu a si ko nain, a tam deuh cu kum 60-65 cung deuh an si. Cucah lungrethei le awlokchawng tuk lehpek in tihphan ding cu a si lem lo tiah, mi tampi nih cun an ti.
Careltu nang teh na thin a phang ve maw? A phan ahcun tha tein i veng law, a phan tuk lem lo ahcun a hlan bantuk tein um le ralrin ding tu a si ko hnga lo maw?
------------------------------
Chinchiah
1. Ca tam deuh cu Central Disease Control (CDC) website in lakmi an si. Zoh na duh ahcun www.cdc.gov ah rak lengte. CDC website chung ca le World Healh Organization ca hna hi, zumh awk a tlak bikmi le hngatchan a tlak bikmi ca an si. WHO ca rel na duh ahcun www.who.int ah rak lengte.
No comments:
Post a Comment