Wednesday, March 11, 2020

COVID-19 le Vawleipumpi Sipuazi Umtuning

Kan umnak Ohio zong ah, nizan cun Covid-19 mizaw pathum an um ve cang. Ohio minung he epchun ahcun chim phu a si lo. Asinain Novel Coronavirus or Covid-19 hi tih a nun tuk caah, Ohio Governor le cozah nih cun biatak tein an caih i, pipa taktak in an ruat ko. A hlankan ralrin a herh an ti caah, USA ram chung i university lian bik pakhat Ohio State University cu Marh ni 30 tiang an khar chung. Cucu Coronavirus a karh sual lai ti an phan caah a si.

Governor Dewine nih tu chun ah nawlbia a chuah i, "A ra laimi Nihnihni in cu hnu zarh thum chung Ohio ramkulh chung sianginn khar dih ding" tiah a ti. Kan fale vialte singinn kai lo ding ruah ah lung a rawk ngaingai ko. Nihin ni ahcun, eidin le tuktan hi an cawk tuk caah, dawr a cheukhat cu eidin zong a um ti lo ti a si. Kan inn kam te Fresh Market hna cu an khar bak ko. An sipuazi a tlak ruang maw si thei hlah. An ong ti lo.

Cu hlan zong ah, USA ahcun Flu cu a um peng ko. Mi zong an thi peng ko. 2009 in H1N1 zong a rak um ko. US cozah nih khulrang tuk in an rak i ralring manh i, H1N1 cu an tei khawh manh. Minung tam an thi manh lo. Ebola nih Africa ram cheukhat ah zawtnak fak taktak a tlun hnawh hna i, USA an rak lau tuk lo. Saudi Arabia ah MERS a chuak i, an lau lo. Tuluk ah SARS a chuak i, an rak lau tuk lo.

Asinain tu tan Coronavirus cu a ci aa dan caah, an tih tuk. Minung an thih ning a rang tuk caah a si.
Coronavirus tluk in an tih bal lo i, hihi media ruang lawng silo in Covid-19 hi a mual a fah tuk caah a si. Chonh zong a fawi tuk. Thih zong a fawi tuk caah an tih taktak ko. A bik in kum 60 cung deuh le kum 15 tang deuh caah tih a nung khun.

Mizaw le mithi hi nifatin in an karh caah hman tein chim awk a tha lo. A suimilam can zong in an i dang tawn.

March 10 ahcun, vawleicung ram 119 ah zawtnak a um cang. Minung 119,186 an zaw cang. Minung 4,298 an thi cang. Khawika ram a phaknak paoh ah, a karh lei an panh. Cozah kip nih kham an i zuam. Ram tampi cu ramri an phihkhar dih. Vanlawng zong an phih dih hna. Tilawng lam zong an phih. Asinain a luhnak ram paoh ah a karh lei peng a si. Italy ram cu khual tlawn an phih bak.

March 10 ahcun, USA ah mizaw 950 an um cang. Minung 32 an thi cang. Tambik cu Washington State ah a si. USA ah sianginn 100 an khar cang. Phoenix ah tuahmi Democratic Presidential Debate cu an tuahnak in, online le TV lawng sin a si. Cucu USA tuanbia ah a vokhatnak zohtu minung um lo in debate tuah a si. US President nih Covid-19 hi zeirello ngai in aa umter caah, doctors le scientist tampi an lung a tling lo. A taktak ahcun Covid-19 tluk in, kum zabu 20 le 21 nak chung ah buaipimi rungrul hi a um lo ti tluk a si. Mi tampi nih Pre. Trump an mawhchiatnak c u, hi tluk tihnungmi zawtnak hi, zeirello in bia a chim (down play) a tuah peng ti a si.

Nihin ni ah, meiti company hna le bang cu an sipuazi a tla tuk cang. Cucaah meiti man heh tiah an thumh. Russia le Saudi Arabia nih meiti man heh tiah an thumh caah, hi tining tein thla khat a kal ahcun USA i meiti company fa deuh (15) cu aa rawk kho ti a si.

A tu lio hi ram kip ah rili cung khualtlawnnak Cruse Ship
pawl tam tuk rili cungah an chuak kho ti lo i, minung tampi rian lo in a ummi an um
cang. International vanlawng tamtuk an cancel cang i airlines riantuanmi minung tampi ram kip ah rian lo in an um cang. Hi pin ah “tourism industry” timi vawleipumpi khualtlawnnak sipuazi hi tam taktak an rawk kho. Thailand hmanh tourism tangka tam tuk a sung cang. Kawlram zong ramdang he pehtlaihnak airlines pakhat hnu pakhat an cat i tourism lei tangkalut cu a zor taktak ding a si cang.

USA Stock Market zong tu zarh Nikhatni cu 2008 in a niam bik a si tiah an ti. The S & P 500 timi Stock Market hna cu minutes 15 nizan ah an dinhter ti a si. Airlines tampi cu an stock a tla tuk cang. A ruang cu a zuangmi an um ti lo caah a si. Cu tluk in Covid-19 hi vawleicung ram kip ah an tihmi a si. Tu chun ni stock a tlak ning cu sipuazi tuahmi ca ahcun ngaihchia taktak a si. An lungthin a rawk ngaingai.

Marh 11 cu, Covid-19 ruangah a vokhatnak bik Tuluk ramleng ah minung 1,000 an thih ni a si an ti. UK Ngandamnak vuanci Nadine Dorries cu coronavirus zawtnak rungrul a chungah a lut ti a si. Ngandamnak vuanci zong an damlomi cu a pawi ngaingai. Pre. Trump zong coronavirus zawmi he aa tongmi pa he an i tong ve i, a ngei sual lai maw tiah phan a um ngai ti a si ve. USA ramhruaitu upa tam nawn hi, an mah tein aa hrengmi an tlawm ti lo.

Covid-19 hi a mual a fak ngaimi zawtnak cu a si ko nain, a cheu cu a din ngaimi a si ko. Covid-19 he pehtlai in, media ca tampi hi zumh ding an si lo. A ruang cu bia vaivuan an tialmi a tam tuk caah a si. Zumh awk tlakmi media cu CDC (Central Disease Control (CDC) le World Health Organization (WHO) hi an si.

March 11 ahcun WHO nih "Covid-19 zawtnak hi "pandemic" tiah an ti cang. Pandemic timi tlangrai a si i, kham khawh lo le kilven khawh lo in a phaknak hmun paoh ah minung a zawtermi tlangrai tinak a si. Lai holh in cun "puul" timi he aa lo. March 12 i Covid-19 mizaw le mithi umtuning cu a tanglei bantuk a si. Mizaw le mithi cazin aa thleng peng i dik tein tuah khawh a si lem lai lo.

US zong 1,000 leng an zaw i, minung 37 an thi cang. A tu lio caan, NBA lentecelhnak zong virus ngeimi pakhat an hmuh caah an let dih. Ohio Sate foot ball game zong a tu thal chuakka ca cu an let viar. USA ah thil an thawnmi le tu kum chung ah tuah thai ti lo ding in, khiahmi tampi a um.

Cucaah Pre. Trump nih Europe ram a dihlak in khualtlawn ni 30 chung a kham dih. A lut lei he, a chuak lei he a kham dih hna. Hihi thil tha a a si. Coronavirus hi tih ding a si lo. Covid-19 hi tih ding a si lo. Nan perh. Thawngpang lem (fake news) a si tiah a ti ko nain, a taktak a phak tik ahcun "a doh kho ve hlei lo." A al kho ti lo. Cucaah a cohlan ko cang. Hruaitu nih cun hi bantuk ram caah tih a nung tiah doctors te nih ti komi hna zei rel lo in um hi thil tha a si lo. Hruaitu nih cun, biatak a simi cu "zei relllo" ("down play") tuah ding a rak si lo. Cu bantuk thil tuahnak nih, Tuluk ram zong tam tuk rawhnak a rak chuahpinak a si. Biatak cu cohlan ding lawng a si. Zei tin dah kan tuah lai timi tu a phi kawl ding a si.

Covid-19 hi Europe ah a karh ngaingai i, Italy nih cun mizaw thar 2,300 an um chap tiah an ti. "German minung 70% hi zawtnak an ngei kho" tiah German chancellor nih ralrin a pek hna. Hlasak thiam Madonna zong France ram ah khual a tlawng I, minung 1,000 cung convert tuah a ngah lo an ti caah, a concert zong a rawk. Vawlei ram tampi ah, tilawng le vanlawng khualtlawng an um set ti lo.

Vawleicungpumpi ah zawtnak tam biknak cu Tuluk, Italy, Iran, S. Korea, France, Spain, Germany le USA an si. USA hi pariatnak ah a um cang. Cucaah hi ram pawl hi, sipuazi zong ah phan a um pah.

Coronavirus nih hin, nihin ni ah ramkip sipuazi a tlakter cang. US Stock Market hrimhrim cu a tla taktak i, a tlaknak zarh (3) chung a si cang. Hi tining tein a kal ahcun US Stock Market hi zeidek a lawh te lai? Meiti lei company tampi cu an sipuazi a tlak tuk cang caah virus hi a daih lo ahcun, company 12 cu aa rawk khomi a si tiah an ti cang.

Ramkip ah airlines hi an sung tuk cang hna. Airlines kip an sunghmi hi Marh 14 ning ahcun US $100 billion an sung cang ti a si. Khualtlawngmi aa letmi an tam tuk cang caah, airlines cheukhat cu an rawk te kho men ti a si. USA ah tourist lutmi an tlawm tuk cang. Ram hruaitu cheukhat nih cun USA ramri vialte phih did ding le tourist hrimhrim luhter lo ding a si" tiah an ti. Tourist an luh lo ahcun "hotel, eidin dawr, tour bus rian, taxi, nuamhak phunphun, park le museum hi an tangkalut a tlawm chin lengmang ding a si.

A pawi ngaimi cu USA ah Asian huatnak a karh deuh ti a si. Abik in California le New York tibantuk khua lianmi ah a zual ti a si. New York khua chungah Asian nu pakhat a hmai ah an benh i, cucu coronavirus ruangah a si tiah an ti. Los Angeles le New York tibantuk khuapi ahcun Asian Eidin dawr cu kal hlah u" tiah an i thloh caah Asian pawl hi an sipuazi a tla thliahmah cang. Coronavirus ruang ah Asian dawr tam nawn hi, aa rawk kho ti a si cang.

Nihin March 11 ahcun vawleicungpumpi ah, 124,834 an zaw cang i 68,216 an dam cang. Minung 4,615 an thi cang. Kum 15 tang le kum 65 cung caahcun, hi zawtnak hi a mual a fah tuk caah, ralring tein um cio ding a si. Covid-19 hi a dinmi le fakmi a um i, a dinmi cu tha tein in le zarh hnih fai ahcun an dam ko ti a si.

Coronavirus ruang ah, March 12 ahcun vawleipumpi, mizaw 134,679 an si. Ram 127 ah mizaw an um cang. Minung 4,973 an thi cang. Mizaw an karh ning hi, 600% in an karh ti a si. A mak taktak. A karh ning zoh tik ah, khuaruahhar ngai a simi cu, "a linhnak ram nakin, a kihnak ram ah an karh ning a rang deuh" timi hmuh khawh a si.

Stock Market a tlak tuk caah a ngaih a chia tuk mi
USA ahcun mizaw 1,663 an phan manh i, 40 an thi cang. State 45 ah zawtnak a karh. USA hi khuasihnak ram a si caah, influenza phunphun a karh duh taktaknak ram a si. Bill Gate le scientist tam nawn nih, "Flue pandemic a chuah sual ahcun kan i veng kho te lai lo" tiah an ti tawn. Nihin ni ah USA zong an I veng kho tuk ti lo. Cucaah ngandamnak lei upa pakhat nih, Coronavirus kong ah hin, USA nih "kan system hi kan sung" tiah a ti. Kan kham kho lo tiah a ti duhnak a si.

Tuluk ram leng ah hin, a tuar bikmi cu Italy an si. Minung 10,000 tluk an zaw cang i, 1000 leng an thi cang. Hi a thimi ah hin 80% cu kum 65 cung an si. Zeicadah Italy hi mah tluk in mizaw an tam i, mah tluk in mithi an tam hnga timi hi an ruat. Mizaw an karh tuk nak hi, tourist ruangah a si lai tiah ruah.

Khuaruahhar ngai a simi cu, Coronavirus Covid-19 nih hin, cu hlan a ram um tawnmi virus nakin kan vawlepumpi sipuazi (global economy) hi tam taktak a hrawh khawh deuh. Tuluk, South Korea, Japan, German, Italy, USA le a dang Europe ram pawl hi an sipuazi tam ngaingai a hrawh cang. Kawlram hmanh ah, Tuluk thilri bochan in a nungmi thil thitnak sehzung 13 an khar cang ti a si. Sehzung pakhat le bang cu, a ngeitu Tuluk pa a zam ti a si. Ngaihchia le ningzak le thinhung a si.

Nihin ni ah kan umnak USA zong hi, an sipuazi duhsah tein a tla ziahmah cang. Hi pin ah a rauh ahcun a fawi te lai lo. A ruang cu USA hi a mah te lawng in a dir khomi ram a si hlei lo. Ramdang he i pehtlaihnak in a dir ve mi ram a si ko.

Ramkip sipuazi kong cu kan tial cawk lai lo nain, vawleicung sipuazipi a tlaitu (control tu) USA sining kan cuan ta lai. A bik in an ram sipuazi hi Stock Market nih tampi a hruaimi a si. Nihin ni ahcun an tlaknak hi zarh thumnak chung a lut cang. A cheu Stock cu minutes 15 hna an dinhter. A cawk zong an caw lo. A zuar zong an zuar lo. A cheu cu sipuazi a tlak tuk lio 2008 hnu in, a tu hi an tlak cem a si an ti.

Stock Market minthang taktak le a rum taktakmi pawl an tlak ning ti awk an tha lo. Tahchunhnak ah NASDAQ cu 9.43% a tla; NYSE 9.99 a tla. The DOW JONES 9.99% an tla cang. AAPL 9.88%; S&P 9.5%; NKE 11.67%; TMUS 11.21% an tla. Cucaah Stock Market hi 1987 lio i, Black Thursday ni thawk in, Stock Market a tlak cem ni a si. Hi bantuk a si caah, Stock Market i sipuazi tuahmi pawl cu an sung taktak ko cang. US Stock Market hi nihin ahcun, "Diving a thu; lungpang sangpi ah a tla" tibantuk in an chim. A tum taktak.

Coronavirus nih hin a lam kip in USA ah harnak a chuahpi cang. University, college le High School tang tam tuk an khar cang hna. Lentecelhnak le nuamhnak puai phunphai poah cu an let dih cang ngawt hna. Kan mah Columbus hmanh ah, puai phunphai an letmi a tlawm ti lo. Kum khat ah million tampipi a hmuhtertu Arnold Sports Festival hna an khar. Florida Disney World zong an khar cang. Minung tampi umnak nuamhnak tam tuk an khar cang hna.

Sizung zong nih mizaw an karh tuk ahcun kan ti kho hna lai lo ti a si. Ihkhun zong nih a tlum hna lai lo ti a si. Sianginn zong tam tuk an khar cang. Tourist a lutmi an tlawm caah, hotel zong a hlunhlai ning a zor. USA ram i company meeting, Conference le concert le puai tampi an let cang hna. Khualtlawng an tampi tawnnak rili kam hotel cu khual an zor ngai cang. Khual an zor tik ah eidin a zor ve. Khual an zor tik ah, airlines khualtlawngmi an zor ve than. Khual tlawngmi an zor tik ah, meiti aa hmangmi a tlawm i, meiti man a tum.

Meiti man a tum tikah, kan sipuazi a tla sual lai ti an phan caah, Russia le Saudi Arabia kha "meiti ral" aa domi bantuk in, an meiti men tumter an i zuam. Cu tika USA I company fatete cu an cawl kho ti lo. Hi tining tein a kal ahcun USA meiti company 12 cu aa rawk te kho men ti a si. Europe ram visa vialte zong Pre. Trump nih nizan in a phih dih cang. Cu chinchap ahcun, tourist an tlawm taktak cang lai. Cu nih cun hotel le restaurant tampi a rawhter khawhmi a si.

US President zong tuan deuh ahcun Coronavirus hi zei ah a rel lo. Capo bantuk sawhsawh in a ruah. Lihchimmi ah a ruah. A zum lo. US sipuazi zong zeihmanh a hnursuang lai lo a ti. Cun ramdang airlines tampi a pih zong ah, US minung kha ramdang an tlawng lai lo I, ramchung ah tangka an hman lai le kan sipuazi a karh lai. "Cucu ka duhmi a si ko" (I Like it) ti bak in a chim. A rak I biatak lo tuk. Kan sipuazi a tla lo. A thawng ko…" tiah hnangam tuk in a ti peng. Sipuazi a tla sual lai timi a phan caah, Coronavirus hi Flu sawhsawh he a epchun men. A taktak ahcun Covid-19 cu Flu nakin a let tampi a mual a fak deuhmi a si.

Ninih ni ahcun President zong zeihmanh a chim kho ti lo. Virus biatak tein a karh hnu tu ah riantuan hram aa thawk tik ah a tlai tuk cang. 2009 lio ah, USA ah H1N1 a chuah lio ahcun, Pre. Obama cu "doctors, scientist le zawtnak hrik kong thiammi (expert) tam tuk aa rawih hna i a rannak in kakuaise chuah an rak i zuam. April 12, 2009 in April 10, 2010 tiang bak minung an rak zaw hna. Vawleicung hmun kip ah a rak karh. Minung 60.8 million an zaw. Minung 274,304 sizung an rak kai. Minung 12,469 an rak thi. Vawleipumpi ah 151,700-575,400 karlak an thi ti a si.

A tu ruah lo taktak in, Coronavirus or Covid-19 a rak chuah tik ah, a tu kan President cu capo bantuk sawhsawh men in, nih bu salam in bia a chim. Zei pawi lo taktak in a um. Zei ah a rel hrimhrim lo. A tu a taktak ah USA ah Novel Coronavirus or Covid-19 biatak tein a van karh tik ahcun, President zong nih zei chim awk a thei ti lo. A tuah khawhmi a tlawm tuk cang. A ruang cu Tuluk le Japan nih an i buaipi tuk lio ah, a nih cu "Golf" hna a tu men. Bia an hal tik ah "USA cu kan i ready tuk. Zei hmanh a pawi lai lo" tiah a ti men. A hna a rak ngam tuk sual. WHO le CDC nih Covid-19 tih a nunnak kong an chim len zong ah, biapi hlapa ah a rak chia lo. Kan i ready tuk a ti nain, a taktak ahcun cu ti a leh lio hna ah, zeihmanh aa timh taktaknak a um lo. A pawi taktak. A tlai tuk hnu lawng ah, Vice. Pre. Mike Pence kut ah a chiah. USA cozah cu Coronavirus kham ding ahcun an rak tlai tuk cang. Kham awk a har taktak ko cang.

Virus hi Marh 14 ning ahcun a karh lei a panh cuahmah rih. USA ah 2,900 an zaw manh cang i, 59 an thi cang. Vawleipumpi ah 156,534 an zaw i, 5, 835 an thi cang. Italy lawng ah 4,600 an zw i 1,000 leng kai an thi cang. An ram sipuazi hi a tum ngai cang.

March 13 cu Mid-America Christian Fellowship (MACCF) ah Leadership training ah an ka sawm i, Columbus Junction timi Rev. Arthur Carson khua ah ka va kal. Columbus Airport hna cu minung an king ngaingai. Chincago zong voi dang a lo lo. Columbus-Chicago-Moline ah ka zuang. Vanlawng fatete an si. Cu hmanh ahcun dodan lawngmi a tam tuk i, thlalang awng hram veve ah ka thu kho. USA ramchung khualtlawnnak hmanh hi, tha tein an tuak ahcun billion in an sung cang lai.

Nihin ni April 2 tiang ahcun, USA, Italy, Spain le Tuluk hi Covid-19 mizaw tamnak bik an si. Vawleipumpi ah 941,000 an zaw; 47,000 an thi cang. USA ahcun 216,000 an zaw i, 5,100 an thi cang. Covid-19 ruang ah, vawleicung ram tampi cu, "innka aa khar" ti tluk in, sipuazi an i khar thluahmah cang.

USA cu rianlo ummi an tam tuk cang i, "Unemployment benefit" 9.9 millions an si cang. Nai zarh chung sawkmi hi 6.6 million a si. Zarh hmasat sawkmi 3.3 million an si. USA hi 2007 in aa thawkmi "Recession" lio ah hin, unemployment a rak sang tuk i, 2011 ahcun 9.00% bak rianngeilo an si. Sipuazi a van tha ziahmah i, 2012 in a kai peng. October 2019 ahcun 3.6% tiang a tum. Nihin ni ahcun 9,900,000 nih rianngeilomi bawmhnak an sawk cang. A pawi taktak. USA sipuazi le vawleipumpi sipuazi hi zeitindah a kal lai timi zong theih khawh a si rih lo.

Vawleicungpumpi sipuazi hi a tum cuahmah i, a zapi tein cun tuak khawh a si rih lo. A tum bikmi cu meiti company an si. Vawleicung ah khual tlawnnak a tum tik ah, meiti an chuahmi an zuar kho ti lo. A hlei. A khawnnak ah meiti a khat cang i, khawnnak a um lo ti a si. Meiti tampi chuahnak le kan Laimi tampi umnak Midland khua hna cu an sipuazi 42% a tum cang ti a si. Russia le Saudi Arabia kha "meiti ral an i do" chapchap i, a man a tum taktak. Meiti man a tum tik ahcun meiti sipuazi tuahmi Gulf Countries pawl cu an sipuazi a tum ngaingai. Cun airlines le cruise ship khual tlawnnak pawl hi an sung taktak. Hotel le eidin dawr pawl hi an sung taktak. Motor le zeidang thilri chuahnak company zong an sung tuk cang.

Nihin ni dirhmun tuak tikah, vawleicung vanlawng 50% cu an zuang ti lo. Cucaah airlines pawl an sung tuk cang i, an buai taktak. An riantuantu pawl rian an ngei ti lo. USA airlines zong an sungh tuk cang caah, cozah nih $52 billions kan bawmh ve hna lai ti a si cang.

USA sipuazipi a tluk ahcun, vawleicung ram tam tuk khi a hnursuan cang. IMF nih an tuakmi ahcun, Coronavirus zawtnak a dih hnu zong ah ram tam tuk hi an sipuazi ah harsatnak an tong lai ti a si. Tuluk le India lawng hi "Recession" in tuan ah an chuak kho lai i, a dang ram paoh cu sau ngai an chuak kho lai lo tiah an ti.

Sehzung riantuan zong tampi a tu lio cu an i bang cang. Kan church members zong tampi an i bang ve. Zeitikdah rian an tuan than te lai theih a si lo. An tuan than hmanh ah, a hlan bantuk cun "thil cah" a tam lo ahcun rian a fum te kho men. Covid-19 ruangah a chuakmi harnak vialte tuaktannak lei ah an kal te lai i, rian a fum ngai te kho men.

Sushi Business hi tampi a tla cang. Laimi tam ngai ka chonh hna. Sushi cu a cheu cu a khar bak in kharmi an um cang. Laimi hi Sushi nih a kan thathnem tuk i, a pawi taktakmi a si. Coronavirus ruangah a cheu cu Sushi ei an tih lai i an hrial te lai. Cucaah a hlan tluk in fawi ah a tha kho lo men. Laimi tampi an tangka lut a zor cang lai. Khrihfabu cio zong kan tangka lut a zor ding a si cang.

Hi virus hi an kham khawh thai lo le a mah tein a loh lo ahcun, a ho cio paoh hi ton sual khawh a si. Thal chuak cun a lo te ko lai tiah ruahchannak a um. Hihi a loh tuan lo ahcun, vawleipumpi sipuazi hi biatak tein a rawk kho. Nihin ni ah, USA zong ah Covid-19 cu a karh ninmg a rang ko cang. Hi zawtnak hi capo awsawn in ti awk a thami a si lo. Nihin sining ahcun USA zong ah, mizaw le mithi a karh lei an panh peng. Tu chun stock market zoh in a langmi cu, Covid-19 nih hin, USA sipuazi hi tampi a tumter cang i, hi pin zong ah hin tampi a tumter rih te khawhmi a si. USA sipuazi a tum ahcun kan mah Laimi ca zong ah tampi a har ding a si. Kan Lairam tangka kuat zong zor lai i, kan thanchonak a zor kho ve mi a si.

USA cu Covid-19 ruangah zarh li chungah minung 22,000,000 rianlo in an um manh i, "Unemployment benefit" timi rianngeilomi bawmhnak an sawk hna. US cozah nih US ram tha tein tax pemi cu upa pakhat ah $1,200 in bawmhnak a tuah; ngakchia 17 tang $500 in bawmhnak a tuah i kan i lawm tuk hna. Asinain tluang tein kal hmanh ah, US cozah hi 2020 ah cozah tangka hi thatlomi (deficit) 1.1 trillion a um lai ti a si. Tutan i bawmhnak a tuahmi 2.2 trillion le rian ngeilomi hna nih tax an pek dingmi sunghmi vialte van tuak tik ahcun, US cozah hi tuk kum ah a tlawm bik 4 trilllion deficit a piah lai timi a fiang cang. Cozah leiba hi a ti ti awk a tha ti lo. USA cozah nih a kan dawt ve bantukin kan dawt le kan velngeih le cozah caah thiltha kan tuah a herh bak ve. Tla kan campiak zong  a herh i, cu lawng cu a za lo. A taktak in USA caah thiltha kan tuah a herh.

A tu ah hin Global economy hi 50% a tum cang ti a si. Virgin Australia airlines cu aa rawk cang i, a pakhatnak bik Covid-19 nih a rawhtermi a si. Meiti company tampi cu an cawlcang kho ti lo. Airline tampi cu 50% tang an tum cang hna. Stock hi nichiar in a tum a kai. A dirhmun chim awk a tha lo. A fekfuan lo ngaingai. Hi lio caan cu Covid-19 doh hi ram kip rian a si. A tu lio ahcun ram khat le ram khat buaibai len ding hna a si lo. Hi lio ah Kawlram cu Shan ram le Rakhine Ram le Karen ram le Naka ram ah ral an rak tuk. Ningzak ngai zong a si ko.

Cucaah Laimi zong hi, khuaruah deuh le tuaktan deuh le ralrin deuh cu kan herh hringhran ko. Casino, zu, zukhmawm le a herhlonak ah tangka hloh hi, sum kan herh ko cang. Tangka kawl le khawn zia thiam zong hi, a tu lio Laimi caah a herh ngaingai ko. Zeicatiah minung nunning le income zong a zor ziahmah cang caah a si. Cucaah pumpak pakhat cio, tangka tha tein hman a herh pin ah, Pathian bochannak le zumhnak te he nun zong a herh tuk lio can a si.

-------------------------------------





























  • No comments:

    Post a Comment