Siberria Meikang Nih Lairam Caah Zeidah Ralrin Ding A Kan Pek?

Siberia tiah van ti ahcun vawleicung ram kong cawngmi le carelmi deuh lawng nih theih khawh a si lai. Zeicatiah ram pakhat a si lo caah a si. Amah cu Russia ram ah a ummi hmunhma (region) nganpi a si. "Region" timi hi "hmunhma" tiah ka leh ko.

Hi ka ram hi vawlei pumpi a cunglei deuh ah a ummi a si. A kihnak le hawhra a tlaknak hmun a si. Asinain nihin ni ah a lin ngaingai i, Verkhoyansk khua ahcun degree 100.4 (F) tiang a lin. Hihi Arctic hmunhma Siberia ah hi tluk a linh hi a um bal lo ti a si.  Cucaah mei a kang i an hmit kho zawt ti lo. Kan hnu zarh chung lawngah a kangmi hi a let nga in a kau cang ti a si. 

Russia ram i meikang lei tuanvo latu Avialesookhrana timi nih an tuak tikah, mei nih a kanghmi tupi hi 2.85 million acres a kang cang ti a si. A kauh tuk caah meihmittu pawl nih hmih khawh ding a si ti lo. An va phan kho ti lo. A duh chung in a kang ko cang. Hihi nilinnhnak ruangah a chuakmi meikang a si.

Fak bik in a kanghnak hmun cu Sakha Republic timi ramkulh ah a si. Cu ka ahcun Verkhoyansk khuapi zong cu a um. Cu ka area ahcun tupi 2.295 acres a kang cang. A kanghnak hi a cheu hmun cu ram a si i, a cheu cu tupi a si. Kau tuk a kang cang.

Arctic Hmunhma ram a kangmi

Vawleicung khuacaan hi a linh chin lengmang caah, a kik tiah rak timi tawnmi Siberia hmanh ah degree 100.4 tiang a phanhmi cu khuaruahhar a si. Arctic hmun cu a kih tuk caah, ram hi a tam deuh i, cu ka zong cu a kangh cuahmah lio a si.

Siberia hi tupi a that tuknak hmunhma a si. 2019 zong ah tam taktak a kang. Sunghnak tam tuk a rak chuahter. Russia cozah cu a cak tuk ko nain, meikang cun aa khamh kho ve ti lo. Cucaah Emergency kan si tiah a ti. Ruah a sur lo caah mei hi a kang peng rih ko.

2019 lio i Siberia a kangh lio

Nilin ruangah USA cu a tu zong ah Arizona le ka dang ah a kangmi tam ngai a um. Nikum ah Australia cu fak taktak in a kang. A kang kho ding ruah lo mi, Indonesia tupi zong kum khat ah fak taktak in a rak kang. Amazon tupi zong fak taktka in a kang i, scientist pawl zong an tha a chia i an lung a rawk taktak. Phundang in kan chim ahcun, vawleicung a cung bik Siberia in a tanglei bik Australia tiang an kang cang. Nichuahlei Indonesia nitlaklei bik Amazon  tupi le Arizona tiang an kang cang.

Hi vialte meikanghnak hi, vawleicung pumpi a linh chin lengmang caah a chuakmi an si. Cucaah cozah lawng rinh lo in, pumpak le chungkhar cio tiang in, pawngkam runvennak hi biatak tein kan ruah cio a herh. Kan vawlei khuacaan hi kan remh khawh lo ahcun, kan vawleicung hi a rawk lai lo ti khawh a si bak lo.

Khuacaan kong ruah ah, UNO tiang in ram kip an buai i, khuacaan remhnak ding timi CO2 thumhnak caah, Paris Agreement zong minthutnak an ngei. USA cozah hna hi, "environment" tha a pek lo tuk caah, Paris Agreement zong in a chuak. Thil pawi ngai a si. Amah nih a kan hruai ding a sinain vawlei khuacaan kong ah, UNO ah aa tellomi cu USA lawng a si.

 Kawlram zong hi a lin chin lengmang ko cang lai. Laimi kan umnak Gangaw le Kalay-Kabaw Valley zong hi a lin chin lengmang cang lai. Cucaah kan i timh a hau. Kum khat le kum khat cu aa lo kho lo. Linh deuh caan le kih deuh caan a um kho. Asinain a buaktlang cu a lin chin lengmang cang. Lairam zong hi, nilin le khua-al in kan luat kho ti lo i, kan tiram hi tha tein runven le dawt a herh taktak.

Kan ram a linh chin lengmang ahcun kan Lairam tupi zong hi an kang kho ve. Kan fingtlang an chia; tumtaal a chia; umkalnak a har; tii nih le a har fawn. Lamsul a tlawm pin ah a chia tuk. Cucaah kan Lairam zong hi ramtang mei biatak tein a kangh ahcun hmih khawh lo ding in a kang kho ve. Khuachung kan inn zong an kangh khawh. Lairam innlo le thinginn a tam. Aa naih tuk fawn. Cucaah ramtang meikang in Lairam khua hna hi rawhralnak kan tong sual lai maw timi hi phan a um taktak. A kangh sual ahcun million tam tuk sunghnak tiang a chuak khomi a si.

A kihnak hmunhma a simi Siberia hmanh ah hi tluk in a linh le mei a kangh ahcun kan Kawlram le Lairam le Mizoram tibantuk hna hi, meikang nih harnak a kan pek khawh ngaimi kan si. Cu caah Siberia ram khuacaan aa thlengmi le meikang umtuning zoh in, kan nih zong nih fimnak kan i lak a herh. Lairam ah meikang in sunghnak tam tuk kan tong cang. Hi pin ah kan tawn ngak hnga lo ding caah, kan Lairam cozah hruainak in mipi zong hi ram mei duah le ram khangh  hi ralrin taktak kan herh.