Ram le Miphun Ruangah A Luangmi Kachin Ngaknu Mitthli

Mandalay University ka kai lio a si. UCF cawlcanghnak tete ah ka tel ve tawn. Cuti ka telnak ahcun, nu he pa he Kacchin miphun hawikawm tha tete ka rak ngei hna. "Laimi cu kan unau nan si"tiah a kan ti i kan rak i daw ngai. Chin National Day te hna ah an rak laam tawn i, cu thil nih kan i hawikomhnak khi a rak fehter khun.

Kachin ka hawi le nih, an ram a harnak, KIA an thiamnak, phunghram an zulhnak, sikan an ngeihnak, an rumnak le thawnnak kong, an rak ka caihpi tawn. KIA an ralbawi Brang Saing cu an rak uar taktak. Kachin cu miphunpi lungput an ngei i, Kawl cu an hua taktak hna. Nihin ni tiang zong tha tein daihnak an tuah duh lo mi hi, an miphun kha Kawl ni hloh a kan timh ti an ruah caah a si.

KIA Upa hna Peace Talk an kai lio (Ref. VOA News)

Kachin ka hawi le nih atu le tu an rak chim lengmangmi cu, "Ralkap caah KIA nih Kachin tlangval pawl an dawh tawn hna. Cu tlangval a cheu cu ralram ah an thi i, an ngaknu le cu vaa an ngei duh ti lo. Cuticun an ngaih a chiat tuk ruangah a cheu cu KIA ah an lut colh ve" tiah, an ram i ngaknu tampi mitthli tlaknak kong an rak chim tawn. Nihin ni ah, KIA ralkap ah nu an tam ngaimi zong khi, cu ruang zongah a si kho ve mi pakhat a si.

Ka hawipa Laimi pakhat, Puta-Oo ah a rak um balmi nih, Kachin ram sining kong cu a rak theih ngai. Cu pa nih a rak chimmi zong Kachin ka hawi le chimmi he aa khat. A ti tawn mi cu, "Kachin ram ahcun, KIA nih khuachung tlangval hi ralkap caah an dawh dih hna i, khuachung ah nungak lawngte an tang. Va an ngei kho lo. Kawlpa le Kawl ralkap vaat an duh lo nain, a caan ahcun an an vaatmi zong an um ve. Keimah hna hi, ngaknu nih an rak ka uar tuk. Ngaknu hawi tha tam taktak ka ngei" tiah a rak ti tawn.

Cu dirhmun ruah tik ah, Kachin ram ah zeitluk in dah ngaknu tampi caah, temtuarnak a um timi a fiang ko. Cucu asi hrimhrim ko lai ti zong ka zumh.

Zeicatiah Kachin ram i KIA nih Kawl cozah an dohnak cu, 1961 in a si cang. Kachin cu ralkap tampi a rak herhmi an si caah, tlangval tampi an rak dawh peng hna. Kachin cu an za taktak. An mah tein uk, mah tein upadi ser le nawlngeihnak ding kha an duh caah, ral an thawhmi a si. An cahnak hnga ding caah, ralkap tampi a herh i, cu ruangah tlangval an rak dawh tawn hna hi a si.

Kachin thuam 

Kachin nungak za deuh nih cun, miphun dang pa vaat hi an duh bak lo i, KIA vaat hi an uar ngaingai ti a si. Mah miphun ralkap uarnak le vaat duhnak thinlung ngeih cu "politics" sang ngaingai a si i, Kachin nu pawl hi politics le miphun tanhnak thinlung a ngei ngaingai timi a lang. Upat hmaizah awk tlak an si.

1986-87 ah a kum 2 nak ka kai. Cu lio ah Kachin ka hawipa he pumhnak ah kan i tong tawn. Cu lio ah UCF cawlcanghnak aa hmang taktakmi Kachin ngaknu dawh ngai a um. Midawh sawi khat phur an ti nain sawi awk hi ka thei lo. A pumrua a tha. A ngao. Hlasak le tingtang tum a thiam. A ral a tha. Social tuah ah leader a tuan tawn. Cu bantuk tlangcung nu i siam khawh cu ti awk in aa rem. Amin cu "A-rwe" kan ti. Amah he cun dinner um caan ah chung kan tuanti tawn hna. A caan ahcun Kachin thuam tein pumhnak ah a ra tawn.

Kachin ka hawipa cu capo in, "Hi nu hi helh ko" tiah ka rak ti tawn. Ka hawipa nih, "Hi nu hi KIA ralbawi pa he an i duh i, aa um ding in an khan hna ee" tiah a rak ti. Cucu a thli thup bia a si i leng ah chim ngam a rak si lo. "Kachin nu nih an ralkap pei an rak uar tuk hna hi. Hi tluk ngaknu dawh i, KIA pa aa thimmi cu, a ropui tukmi naingaizi a si tiah ka rak ruat.

Mandalay University a nuamhnak cu, zanlei chiar hi Major hawih in vawlleyball zuamnak a um. Nu volley ball bengh zuamnak a um caan ahcun stadium nih mi a kan tlum lo. Tawhrolh ching le banian angki he bengh a si. An pungsan vialte a lang dih i, University siangngakchia pa pawl cu, nu bawlung bengh ni cu thutnak hi tin a rak si tawnlo.

Voikhat zanlei cu, A-rwe zong cu an major in a beng ve. A ngao i a pumrua aa dawh caah, siangngakchia pa pawl nih an rak zoh duh ngaingai. Kawlpa pawl le bang cu, "A-rwe a bengh caan ahcun an aukhuan a that ning" ti awk thalo a si. Arwe te cu 1997 ah degree an rak la manh i, Myikyina ah a tlung. Kan nih cu kai rih ding kan si. Cuticun kan i then cio hna.

1988 kum ah sianginn kai ah kan ra than. Kachin dangdang he kan i tong hna. Khar a phak hlan ah, 8-8-88 buainak a chuak i, a kenkip ah kan i thek hna. Kachin kan hawi le zong cu an ram ah an tlung ve. Kei zong Laitlang ah ka tlung. Zei tuah awk ka theih lo caah, India hna ka tlawng salam. Cuticun a ho hmanh thawng i thei ti lo in, kan i then hna.

University ka dih hnu1992 ah ruahlo pi in Myanmar Institute of Theology ah sianginn ka kai than. Cuka ahcun A-rwe zong cu a rak kai ve. Kum 4/5 a rauh ve cang caah, a titsa le vunhawng cu aa thleng deuh ngai cang. Mandalay University a kai lio tluk cun a par ti lo nain, a muisam cu aa dawh thiamthiam rih ko. A ziam naisai rih lo.

MIT kan kai lio ah, Rawang (Kachin) ka hawipa he kan i kawm ngai. Cu pa nih cu, A-rwe cu a rak theih ngai. Ka hawipa cu, "Ziah A-rwe hi vaa a ngei rih lo maw?" tiah ka hei hal. A ra ka lehmi cu, "A tlangval pa kha, KIA ralbawi a si i, raltuknak ah a thi le va ngeih a duh ti lo ee" tiah a ka ti.

Liamcia caan ka hei ruat than. Kachin ka hawi le nih Mandalay University an rak chimmi bia te kha.

"Kachin ram ahcun KIA nih ralkap caah an dawh hna caah, khuachung ah pa an tlawm tuk i, ngaknu dawhdawh va lo in a tarmi an tampi. A cheu cu KIA ralkap he an i duh i, ral kut in an tlangval le nih an thihtak hna caah va lo in an um thai. Va ngeih an duh ti lo" timi bia te kha, A-rwe timi ngaknu dawhte cung zongah a rak tlung ve mu, ti khi ka ruat tawn.

Ka ruah-thur bia a si hnga dek maw? Mandalay University kai lio ahcun A-rwe cu a rak i dawh. A rak laar. A cawlcangh ah a mithmai a panh. Amirh kho peng. MIT ahcun Mandalay bantuk in a mithmai ni a tlang ti lo. Panh-siarmar tein a rak um tawn mi A-rwe kha, a panh zong ah, zaa ah zaa in a panh kho ti lo. A lung chung ah thil pakhatkhat taang sehlaw a dawh peng.

Ka ruat than. Kachin nu tampi cu, "An ram, an miphun le an naingaizi ruangah A-rwe bantuk in ngaihchia tein an nunchung caan a hmangmi le mitthli a tlami ngaknu dawhdawh hi Kachin ram ah an tampi ve lai mu" tiah ka ruat.

Kachin ram le Kachin miphun zalawnnak ding caahcun, Kachin ralkap pasal tha hna nih an thazaang le thlanti an chuahter. Cucu an ram caah an pekmi thil sunglawi taktak a si....A donghnak ah ram le miphun caah a sunglawi bikmi, an thisen le nunnak an pek than. Nunnak pek tiang ram dawtnak cu a sang taktak. Cu nakin a sang deuhmi dawtnak a um ti lo.

Cuticun aa duhdaw cukmakmi le then aa sianglomi ngaknu tlanval hna zong, ram le miphun ruangah zungzal an i then hna. Kachin tlangval dawhdawh tampi cu, ram le miphun caah, an ngaknu le hmuh khawhlo nak tlanghra dan, ral-ram ah, an nunnak an va liam. Cuticun...Kachin ngaknu tampi cu, dawtmi zuun-ngai in hi vawleicung an nunnak ni hna hi an rak hmang hna.

Cu lakah ngaknu dawh A-rwe zong aa tel ve...

Ram dawtu Kachin paraltha hna nih an ram le miphun caah, an nunnak an thaap tik le an lu an hloh tikah, a hnu a van zul colhmi cu, a dong kho ti lo mi Kachin ngaknu hna mittli le an tlangval zuun ngaihnak hi a si tawn....

Liamcia caan ka ruat than tawn. A-rwe a nunnak zong ka hei ruat than tawn.

Kum 56 renglo a kal cangmi Kachin ram dothlennak ah, ka hawinu A-rwe bantuk in, "Ram le miphun ruangah Kachin ngaknu hna mitthli hi zeizat riamruam dah a luang cang hnga? Zalawnnak an hmuh hlan ah, Kachin ngaknu hna mitthli hi zeizat riamruam dah a luang than te lai?" timi hi!!!



--------------------------------

Chinchiah

1. A-rwe tiah a min ka tialmi hi, a mah tial ning a si le si lo ka thei lo. A awchuah cu, "A-ruai" ti deuh in kan auh. Kachin ram ah pastor a tuan cang men lai dah. Amin hi keimah ka fiannak in ka tialmi a si.