Nihin ni scientist nih an buaipi bikmi thil hna cu caan tawi caahcun "Covid-19" a si i, caan sau caahcun "vawlei pumpi lumnak hi a si." Vawlei hi a lin chin lengmang i, tu kum ah hin USA Death Valley timi cu degree 130 F tiang a lin. Minung fa celh chuak lo a si. Vawlei semka in mei a kang set ballomi Russia ram Siberia cu degee 104 F a phan ve. Mandalay nak hmanh in a lin deuh tawn. Cu bantuk a si caah, tikhal tlang sangsang an ti tluahmah i, rili tii hi hmun kip ah a thang cang. Pacific le Atlantic le India Rili hna chung ummi tikulh hna hi, a tu harnak an tong ngai cang hna.
Hi chungah kan Kawlram rili kam khua zong an lut ve hlei lo. Kawlram hi a ronh tuk caah, rili tii a thangmi hi Irrawaddy le Sittaung Tivapi zulh in cunglei pi tiang a kai khawh caah, kan ram hi rili tii nih hrawh a fawi bikmi ramg pakhat ah an chiah ve.
Irrawaddy Tivapi hi a than pin ah, rili a va chuahnak kam i, a rak keimi thinkung-Mangrove thing timi pawl hi, an hau hna i an loh tuk caah, rili tilet a kham kho ti lo lo i, Nargis lio zong ah minung tam tuk an thihnak a si an ti.
 |
| Irrawaddy Tivapi a thangmi nih minung umnak a phum hna |
A liamcia kum thum (2017) ah, Kawlram Sittaung Tivapi kam ummi khua 3 tluk cu rilipi tii a thangmi nih a hrawh cang i, tlang a sannak lei meng 7 a hlatnak ah an zam cang ti a si. Irrawaddy Tivapi a va chuahnak hrawng zong hi, rili tii a thangmi nih tam tuk a hrawh cang ti a si. Leikuang zong a hrawh i, sianginn zong a hrawh caah, harnak tampi an rak tong. A tanglei ah hin, Sittaung Tiva kam ah rili tilet nih a hrawhmi khua hmantlak hna zoh tik ah, Kawlram a niamnak hmun nih rili tii a kaimi hi a taktak an ton cuahmah cang timi a lang ko.
Sittaung Tivapi hi Irrawaddy he aa lawhlonak cu rili i a va chuahnak hi a kau tuk. Cucu Kawl holh in "Mih-wah-kye" (Tivasum kau) timi a si. Tikulh zong a um lo. Lung phunphai zong a um lo. Rili a va chuahnak kha a kauh tuk caah, tlanglei ah meng tam tuk hlat tiang kha rili tilet a kai kho. Cucaah rili tii a than deuh paoh ahcun Sittaung Tivapi kam khua hna hi tam deuhdeuh an rawk te lai.
 |
| Sittaung Tivapi kam khua rili tii nih a hrawhmi |
 |
| Sittaung Tivapi kam khua rilipi tii nih a hrawhmi |
A tu lio i Kawlram i a lar ngaimi Ngapali le Chawngtha rilikam hrawnghrang zong 2100 ahcun an rawk tuk ve te lai tiah ruah a si cang. Rili ti a thangmi nih Irrawaddy Rili chuahnak hrawnghrang leikuang zong tam ngaite a hrawh cang. Kawlram zong hi, vawleicung khuacaan thlennak fak bik a tuar dingmi ram pakhat ah aa tel ve caah, kan rilikam nuamhnak hna hi zeitindah kan runven lai timi hi, cozah le mipi nih biatak tein ruahchung an hau.
Nikum ah Taninthari Taing ummi tikulh pakhat cu rili tii nih a phum diam i, a lo. Thingkung tlawmpal te lawng an hnah a lang cang. Hi pin zong ah hin, Kawlram rili kam hmunhma hna hi, a phum pah ziahmah cang hna lai ti a si. A bik in Irrawaddy River rili a va chuahnak "Irrawaddy tivasum" (delta) rili tii nih meng tampi a khuh te lai ti a si. Khi tik ahcun Kawlram facang chuahnak leikuang zong tam taktak a rawk te lai tiah an ti.
 |
| Kawlram Mergui Archipelago ah tikulh rili nih a phummi |
Yangon khua hmanh hi, rili in pe 75.4 lawng a sang. Rili tii a thangmi ruangah, Yangon khua pawng khua hna-hi "di=yi" timi rili tilet thomi nih a phummi a kau chin lengmang cang. 2100 ahcun Yangon hmanh hi rili nih tampi phum khawh a si tiah an ti. Cucu a hla ti lo. Kum 80 lawng a duh. Cucaah Yangon khua hna hi tii nih a phum lo nak ding caahcun riki kam hi sang taktak in kham i, sump pump timi tidawpnak in tii hi leng ah chuah a hau te kho men.
No comments:
Post a Comment