Vawleicung Tlak Hmasat Bikmi Khuapi

Bible hi cauk vialte lakah cauk hlun bik pakhat a si. Bible ah hin, vawleicung tuanbia ah a um lomi tuanbia, khua le ram kong, siangpahrang le uktu kong tampi aa tel. Khua cheukhat cu vawlei tuanbia ah an um ve timi hi hgnalh an rak si lo nain, Bible nih a tial caah a hnu ah thilhlun cochuaktu (archaeologist) nih an hmuh thanmi khuarawp zong an um len cang. Cucaah bible nih a rak chimmi thil tampi cu, an dik tiah tuanbia tialtu hna nih an pawmnak tampi a um cang.

Bible zoh tik ah, Noah Buanchuakkho hlan ah hin, khua pakhat an rak tlak cang. Cu khua tlatu cu, Adam fapa upa bik Kain (Cain) a si. Cu khuapi cu vawleicung khuapi vialte lak ah tlak hmasat bikmi khuapi a si. A min cu "Enoch" ti a si i, Kain nih a fapa Enoch timi min chuankhan in a sakmi a si. Enoch timi hi Hebrew ahcun "pekchanh" (dedicated) ti khi a si. Kain a nunnak zoh tikah, khuapi pakhat tla kho dirhmun a phanh cang caah, minung hi an rak thangcho tuk cang tinak khi a lang.

Enoch khua hi, Noah Buanchukcho hlan i tlakmi khua a si. Bible nih kum a tial ning tein tuak tikah, Buanchukcho hi BC 2500-2300 karlak ah a rak chuakmi a si tiah Bible thiamsang pawl nih an ti. Adam hi B.C 4004 kuakap ah ser a si an ti. Cain cu Adam kum 130 a si hlanpi ah a hrinmi a si. Cain hi Eden Dum in dawi a si hnu ah, nupi a va thi. Nupi a thit hnu ah, khua cu a va tlak. Cucaah Enoch khua a va tlak hi, B.C 4004-3900 karlak ah a si kho. A ruang cu hi lio ah hin, nupi an thit hi kum 66-100 karlak deuh ah nupi an thit caah a si.   Cucaah nihin ni ah khawidah a um timi kha hmuh khawh a si ti lo.

Buanchukcho nih a hrawh viar caah, cu khua a um nak nihin ni ah theih a si ti lo. Bible ah hmuh khawhmi cu, Enoch khuapi cu Eden Dum nichuahlei ah ummi Nod ram ah a si ti lawng a si. Nod timi a sullam cu "vahvaihnak ram" tinak a si. A ruang cu, Kain nih a nau Abel a thah hnu ah Kain cu Pathian nih Eden Dum in a chuah i, a thawl caah a zaam i, cuka Nod ram ahcun a va um. Cuka ahcun khua cu a va tlaknak a si. Enoch khua cu Kain nih a tlak. Nod ram ah a um ti dah ti lo cu, hi khua kong hi kan theih khawhmi a um ti lo.

Eden Dum timi zong hi a umnak theih a si ti lo i, Mesopotamia Nelrawn ah a um theu lai tiah ruah a si. Cucu a dik ahcun Nod Ram cu a tu lio, Iraq chaklei hrawnghrang ramcar ngainak hmun hi si dawh a si.

"Zei ca ah dah Kain nih khua hi a va tlak le a va ser hnga?" timi hi mi tampi nih ruahnak a phunphun an chuah cio. Hrilhfiah tampi an tial. Asinain a ho hrilhfiah dah a dik bik timi cu, fiang tein theih khawh a si lo. Hi khua hi Noah buanchukcho hlan ah a ummi khua a si caah, khuarawp zong hmuh awk a um kho ti lo.

Hi Enoch khua kong he pehtlai in, Matthew Henry commentary nih cun hi tin a tial:

"Kain nih khua a sernak a ruang cu, amah kha Eden dum in dawi a si i, Pathian minung hna he khan za ah za in thenrawi an si cang caah a si. Pathian minung hna umnak hmun ah khan cun kir ding aa timh ti lo caah a si. Zei ca dah innlo a sak tiah cun, a thilung chung in a palhnak kha aa thei i, a lungretheih le lung sivanghnak kha daihter a duh caah a si. Sobul le hreitlung hna thawngri tu in a thinlung kha daihter le hnangamter a duh caah a si. Cuticun hi vawlei minung tampi nih hin, mi nih sual an puhnak hna khan an khing zanter nak ding caah, hi vawlei sipuazi le chawva tu ah khan an va phum tawn. 

Cain cu Bawipa umnak hmun in a chuak i a kal i, Bawipa umnak ah zaang damnak ding caah a kir than ti kha kan hmu ti lo. Cain a umnak ram cu Nod ram tiah an ti. A sullam cu "a hninsaimi" asiloah "thirphannak" timi a si. Cucu nih a chim duhmi cu, a thinlung le a thlarau kha aa din lo, thinphannak in a khahnak kha a langhter. Asiloah cu ram cu "innlo ngeilo le umnak ngeilo in a vahvaihnak ram" tinak a si; Pathian umnak hmun in zam hi khawika hmanh ah dinhnak hmuhnak a si hlei lo. Hi vawleicung in vancung khuapi a cuanmi hna cu, puan biakinn asiloah puan thlam te ah khua an rak sa ko; Cain tu nih cun, cu vancung khuapi cu a ruah ti lo caah, hi Vawleicung ah khuapi kha aa sak. Cucaah Pathian nih chiat a serhmi hna nih cun, hi a niamnak vawleicung ah hin umnak kha an i ser hna i, an lungtlinnak kha an kawl tawn.

Kain nih Enoch khua a tlaknak hi, sualnak a tuah ruangah a lungthin re a thei tuk i, a mah le mah manh lo taktak in aa umter i, a mah le mah lungtlinnak le lung si hnangamnak caah khua hi a tlakmi a si tiah a cunglei commentary nih fianternak an tialmi a si. Cucu a si zong a si men ko lai, a si zong a si lo men ko lai. Kan theih khawhmi a si lo.

Hi khua hi zeitik ah dah an tlak hnga timi zong hi theih khawh a si lo. Kan tuak khawhmi cu hihi a si. Adam a fapa pathumnak Seth a chuah ah, Adam hi kum 130 a si (Genesis 5:3). Seth a chuah hlan ah, Kain hi Eden Dum in dawi a si cang. Cain cu Nod Ram ah a zam i, cu ka ah kum tam ngai a um hnu ah nupi a thi. Innlo a va khuar. Khua a va tlak. Cu khua cu Enoch tiah min a va sak ti tiang lawng hi kan theih khawh i, khi pin cu a tuanbia a dong. Cu pin cu minung nih theih khawhmi a um ti lo.

Cun Enoch khua ah aa umpimi Kain nupi min zong hi bible nih a chim lo caah, a ho si kan thei kho lo. Kain nupi i a nulepa zong Bible nih a tial lo caah, ho te dah an si? Adam cithlah maw an si? Pathian nih dah midang a rak sermi hna an um ve timi cu hngalh khawh a si ti lo. Cucu tuanbia ah dawi khawh a si ti lo mi an si bantuk in, Enoch khuapi kong zong tuanbia ah dawi khawh a si ti lo.