Covid-19 hi, Coronavirus timi rungrul phun khat a si. Coronavirus timi chungkhar bantuk in a ummi rungrul an si. A tu a chuakmi Covid-19 hi rungrul thar a si i, min thar an pekmi a si. Cu hlan a rak chuak cangmi SARS le MERS te hna zong hi, Coronavirus thiamthiam an si. "Strains" an ti i, an cite tu khi aa dang. Zawtnak bu pakhat chung ummi an si.
Hi coronavirus hi "influenza" timi kiktlaih zawtnak phun a si. Tohkuai (flu) he zong an zawtning aa lo. Flu nakin a hmual a fak deuh i, cucaah an tih tuknak a si. Covid-19 hi SARS le MERS nakin a mual a fak deuh rih. Flu nakin a let (20) a mual a fak deuh ti a si. Cucaah an zawt ah thlawp manh lo in an thihnak a si tawn.
Covid-19 hi flu bantuk in zei rel sawhsawh hna in an chimmi hi a dik lo. U.S cozah le hruaitu hna zong nih, politics phun ah ruat lo in, tih a nung bakmi virus a si caah, biatak tein tawlrel a herhmi a si. Flu bantuk sawhsawh men cn ruah ding a si lo. Flu nakin a let in tih a nungmi zawtnak a si.
 |
| A tu lio vawleicungpum buaipimi Covid-19 rungrul |
A thimi hi, tar deuh an tam nain mino zong an thi ve ko. Tuluk ram ah a thimi doctors pathum hi an no tuk ko hna. Cu nih a langhtermi cu mino zong thih khawh a si ve ko timi a langhter. Cucaah upa pek, mino pek, ralrin a haumi zawtnak a si. Tih a nung ngaimi zawtnak pakhat a si.
Cu hlan ah Ebola, MERS le SARS zong a chuak ko nain, ramri phih a um bal lo. Tilawng lam phih a um bal lo. Vanlawng lam phih a um bal lo. Vawleipumpi sipuazi tla lak tiang in, an rak tih bal hna lo. Cun vennak sii (vaccine) zong hi a chuah an i har ngai ko rih. Mipi nih an tih tuk caah, eidin le tirawl zong tam tuk an i cawk chung caah, dawr a cheukhat cu eidin le tirawl zong a um lo ti a si. Cu tluk tiang in an tih ko hna.
Khatlei ah kan tih tuk lem lo nain, COVID-19 nak in mi tam deuh a thihtermi cu FLU timi "tohkuai" zawtnak hi a si. Cucu a caan ahcun "influenza" ti zong ah an ti. Central Disease Control (CDC) nih an timi cu, "A tu tohkuai caan ah hin, USA lawngah minung 10,000 renglo an thi cang i, million 19 an zaw. Mizaw 180,000 renglo hi sizung an kai" tiah an ti.Cu a si caah, FLU a zawmi le COVID-19 zawmi epchun tikah, FLU zawmi le thimi an rak tam deuh tuk.
 |
| US ah kum chiarte minung a thawng in thattu FLU rungrul |
Ninin ni sining zoh tik ah, vawleipumpi ah COVID-19 in a zawmi hi 107,015 kuakap an si. A thimi 3,650. Tuluk ram lawng ah 80,699 an zaw i, a thimi 3,097 an si. Tuluk ahcun a zawmi an zor ziahmah nain nitlaklei ram ahcun an karh cuahmah lio a si. Italy ram lawng ah minung 500 leng an thi cang i, minung million 16 hi an hren hna ti a si. A mak taktak.
April 5, 2020 ahcun vawleipumpi ah minung 1,226,644 an zaw i, 66,560 an thi cang. USA ahcun 311,886 a zaw i, 8, 493 an thi cang. USA ahcun New York State hi a zual bik an si i, 113,704 an zaw i, 3,565 an thi cang ti a si. Vawleicung ah mithi tambiknak ram cu Italy an si. 124,632 an zaw i, 15,362 an thi cang. Spain mithi tambik pahnihnak an si i, 12,418 an thi. USA hi mi zaw tambik ram an si nain, mithi ahcun pathumnak an si.
Covid-19 aa thawknak Tuluk ram ahcun 81,669 an zaw i, 3,329 an thi. A tambik an zawtnak le thihnak cu Wuhan ah a si. Tuluk cozah cu Communist an si caah, mizaw kha rang tuk in an erh manh hna. An zohkhenh manh hna. Khuadang ah a karh tuk hlan ah, an kham manh caah an i zohkhenh kho colh. Sii lei le pumpak vennak thilri (PPE) tam tuk an rak ngei. Cun doctors, nurses le sizung riantuantu an rak tam tuk. Covid-19 in a zawmi a dang tein an chiah hna caah, an kham manh. Cucaah khuadang ah a karh manh tuk lo i an tei khawhnak a si. A chuah cu a chuak than kho tiah an ti caah, thinphan dai lo in a um ve rih.
Asinain CDC nih an timi cu kum fatin in American minung 12,000 kuakap hi FLU in an thi zungzal ko. 2017-2018 FLU caan le bang ahcun minung million 45 an zaw i, 61,000 an thi tiah an ti. Hihi biapi tuk ah kan rak ruahlomi a si nain, minung tam taktak a thihtertu hna a rak si ko. Ziah cu tluk in minung tam tuk kum chiar te a thihter komi zei kan rel tung lo i, a tu ah minung tlawmte lawng kan thih rih komi COVID-19 hi kan tih tuk hnga tiah an ti.
A caan ahcun FLU zong hi a hrik sining aa thleng i, FLU hrik a thar a chuah le bang ahcun, a zual hma ngai le mizaw le mithi zong an tam deuh ving ko ti a si. 2009 ah a rak chuakmi FLU rungrul thar a simi a min ah H1N1 tiah an rak sakmi nih khan, minung 151,700 in 575,400 karlak a thihter ko hna ti a si. Cucaah kum chiar tein FLU khamnak sii (vaccine) a thar hi ser peng a herh ti a si. FLU in a thimi hi an tam tuk tawn caah hin, September le October thla paoh cu khamnak sii chunh hi a tha mi a si.
Darwin Theory nih a rak chimmi cu, "thilnung hna hi an i thleng kho (evolve)" ti a si. Minung hmanh hi zawng in kan chuak" tiah a rak ti. Hi cu mi tampi elmi a si i, a si peng ko rih lai.
FLU kong ahcun, Darwin Theory hi a dik ko tiah FLU lei thiammi doctors te nih an ti. A ruang cu FLU hi ci pakhat in a dang ci pakhat a chuak than lengmang ko ti a si. Cucu Mirang nih, "mutation" tiah an ti i, rungrul pakhat kha rungrul dang ah aa thleng diam i, minung caah zawtnak dang a va chuahter ko ti a si. Rungrul thar aa chuah caah khamnak sii zong kha a thar in ser a hau ti a si.
Atu hi COVID-19 zong hi, "rungrul a um ciami kha rungrul phundang ah aa thlengmi a si" tiah an ruah ko. Cucaah USA ah zapi ngandamnak lei riantuantu hna nih hin, FLU rungrul thar a chuah peng caah kum khat rak chawhkhanh chung i khamnak sii (vaccine) chuah a hau tawn ti a si.
Flu hi cu a cite a umtuning an theih khawh caah khamnak sii hi rang ngai in an ser khawh lengmang. H1N1 hmanh kha a chuah tlawmpal ah an ser khawh ko. Asinain COVID-19 cu khamnak sii sernak caah thla 12-18 kar kan rau lai tiah USA ralkap lei zungpi Pentagon i scientist pawl nih an ti. An i harh ko. Cucaah khamnak si zong an chuah khawh ve nak lai, mipi zong nih thlacamnak in bawmh cio a herh hringhran.
No comments:
Post a Comment