Meikang Ruangah California State Hi Hmailei Ah Zeidah A Lawh Te Lai?

California hi, USA ah minung tam biknak, a rum bik le a nuam bik timi "Sui Ramkulh" (Golden State) timi a si. Nihin ni ah, Scientist nih an timi cu, California hi vawleicung khuacaan thlennak le lumnak fak khun in a tuarmi ramkulh pakhat a si tiah an ti. Hi ramkulh ah vanruah thathi in a sur  lonak le rocar aa thawk kum hi 2000 in a si cang. Aa peh peng i, March 2019 tiang a si. Caan saubik ruah sur bak lo in a rocar caan cu, 2000 in aa thawk i, December 27, 2011 tiang a si. Zarh 376 aa peh ti a si. 

Hi lio caan ah fak bik in a rocar lio cu, July 29, 2015 ah a si i, California ramkulh i 58.41% hi rocarnak a tuar ti a si. Cun California lawng a si hawi lo. Nitlaklei ramkulh paohpaoh hi, khuacaan a linh a zual chin lengmang ti a si i, Nitlakthlanglei state le bang ahcun "Mega drought" timi a um te lai tiah an ti. Scientist tu nih cun, Global warming timi vawlei pumpi lumnak hi, a biapi bik in meikanghnak a chuahpitu a si tiah an ti. An nih cun Pathian lei in an ruat lem lo. 

California Pangpar "Golden State" ti lo awk a tha lo

Kokek tein California hi, fingtlang a tam. Phawngphai a tam. Lairam zong a phawnnak hmun cu meikangh a fawi bantuk khin a si ve ko. Cun an ram a car nak hi, a kau tuk. Cu a carnak hmun ahcun minung 13,312,000 an um. Hi hi California Ramkulh minung dihlak i 36% an si. A car taktaknak hmun ah 5,708,000 an um. Hihi an ramkulh minung dihlak i 15% khan an si ve. California hi, khua an lian tuk i, minung an tam tuk caah, rocarnak an tuar tik ah, tii harnak zong an tuar ve. Tiva tii an reu. Tibual an reu. Cerh an kao i, tibual tam ngai an i rawk. Ramtang thingkung tam tuk an thi. 

Ruah a sur lo tik ah thingram a rocar tuk. Phawng an rocar a zual. Naite i fak taktak a kanghmi Sierra Nevada tupi a kangmi a fah khunnak cu thing million 150 tluk a thimi a um caah a alh a that tuk caah a si an ti. A rocar tuk tik ah, minung duah lawng siloin, tek tlaknak ruangah kum chiar in mei a kang. Khatlei ah ruah a tlawm tuk caah rocar a zual lio ah, khatlei ah nilinhnak ruangah mei kangh a zual taktak. Kum chiar tein mei hi voi thawng in a kang.  

Ruah sur lo tikah ram an rocar i mei a kangh a fawiter

2019 chungah California ah ramtang mei voi 4,927 a kang i, acre 118,000 a kang. 2020 a dih deng rih lo nain, tu kum chung lawng ah hin, California Ramkulh ah ramtang mei voi 7,606 a kang cang i, thingram acre 3.3 million kuakap a kang cang ti a si. Inn 4,200 a hrawh cang i, minung 24 an thi cang. A tu lio bak ah hin, hmun 28 ah mei a kang ti a si. Hi tluk in meikangh a zualnak hi, "Global warming" ruang le khuacaan aa thlengmi ruangah a si tiah scientist nih an ti. Tuan deuh ahcun hmun 85 mei a kang ti a si. A tu hi fire fighers 16,500 nih mei an hmih lio a si tiah tu chun ah an chim. 

A tu lio ah fak bik a kangmi hi Creek Fire an ti i, a pathumnak a ngan bik meikang a si. Acre 152,000 a kang cang. A tu lio ah 0% an hmih khawh tiah Nithumni ah an ti. Hihi Sierra Nevada timi tupi ah a kangmi a si. Hi meikang nih hin tlangcung ah a riakmi pawl, minung tam ngai a erh hna i, nizan ah 120 helicopter in an lak hna. La hna hlah sehlaw cu an nung hrimhrim lai lo ti a si. 

California ah mei hi fak bik a kangmi hmun (3) ah a um i, pahnih cu San Francisco Bay Area ah an kang cuahmah rih lo. SCU Lightning Complex (Santa Clara Unit) a kangmi nih acre 400,000 a kang cang i, 98% cu Nihnihni ah khan an hmih khawh cang tiah nizan Zarhpini ah an chim. 

A racar caah hi tin SCU area cu mei a kang

Tam deuh cu a kang viar cang. LNU Lighning Complex (Lake Napa Unit) mei kangmi nih acre 375,000 a kangh i Nihnihni ah khan 91% cu an hmih khawh cang. Kangh ding hnga cu an kang viar cang ti tluk a si. Mei fatete a kangmi he cun, acre tam tuk a kang cang. Thingkung sangsang zong a zio dih hna i, dumhau tam tuk a kangh.

LNU Meikang

Nihin ni ah hin, USA nitlaklei hi a linh ngai caah, meikang a zualnak zong a si tiah scientist nih cun an ti. A tu lio ah hin, California lawng silo in, USA nitlaklei ah hin-State 10-ah mei a kang. A tu lio hi USA nitlaklei ramkulh pawl hi, a linhnak a kai tuk caah mei a kanghmi a si tiah an ti. Tam bik a kanghnak cu California, Oregon, Washington, Arizona, Nevada, Montana, Idaho, Utah ah tam bik an kang. Kan hnu ah Texas nitlaklei zong ah tam ngai a kang ve. A kih tuknak Alaska State zong a kang ve than. Cu hna cu teh an sual ruang ah maw asi hnga timi zong ruah a herh. 

Zeihmanh va si sehlaw, California mei kang hi, 2019 nakin 2020 ah hin mei 2,650 tam deuh a kang cang tiah Cal Fire nih an ti. Cucu a let 2,000% in a karh tiah an ti. Minung 8 an thi cang i, inn 3,300 a kang cang. A tu zong mei cu an hmih khawh naisai rih lo caah, hi pin lei zeizat remruam dek a kang rih te lai. California meikangh tam ruah ahcun, an state hi chuahtak a phu bak ti tluk a si.

US meikangmi hi a ruang tampi a um. 90% cu minung ruangah a si an ti. 10% cu tlek-tlak ruang le zeidang kokek thil ruangah ah a si an ti. US hi a pawinak bik cu, ramtang ah riah le mei kau an hmang. Cun a cheu cu lelpan ah mei duah an hmang. A cheu cu midang harnak tong hna seh ti in duah hramhram zong an hmang. A cheu cu motor a kangh ruang le electric mei a puah ruang ah tibantuk in a kangmi an si. Cun cakuak hi an zu tuk i, a cheu cu cakuak mei ralring lo in an hlonhmi in mei aa thawkmi zong aum ti a si. 

Creek Fire nih inn a thawng in a kangh

Mei a kangh tik ah runven a har khunnak le innlo kangmi a tam khunnak cu, khua hi a pikpak in tam tuk an tlak. Innlo zong fingtlang kar tete ah an va tenh i an va sak. Mei a kangh tik ah a kau tuk cang i, ven khawh ding a si ti lo. USA a si caah a thawng tuk i, an i veng kho deuh le a si. Kan mah Kawlram bantuk hna si ahcun kan innlo a kang dih ko lai. 

September 21 tiang ah hin, California ah 3.4 million acre a kang cang i, inn 5,400 a kang cang. Minung 25 an thi. 

Nihin ni ah, vawlei khuacaan a hman ti lo. Nikhua a hrem chin lengmang. Ruah a tlawm chin lengmang. Cu bantuk khuacaan thlennak cu California zong fak ngaingai in a tuar. Tiva ti le cerh an reu. Cun vanruah a tlawm tikah thingram an rocar tuk i, meikangh a fawi chin lengmang. Cucaah khuacaan kong theihngalmi scientist nih an timi cu, California hi meikang a tam chin lengmang lai ti a si. A tu hmanh ah, hi tluk a si ahcun hmailei ah zeitin dek an si te lai? Minung zapi zaran cu khuasak khawhnak ding a si te lai lo. 

Hi bantuk in khuaram a car chin lengmang i meikang a tam chin lengmang ahcun California minung hi ramkulh dang ah tampi an i thial lai i, an ram sipuazi hi a tla ngai te kho men. Nihin ni ahcun California cu an sipuazi a cak ngaingai rih i, 2019 ah 3.2 trillions a phan. Asinain hi bantuk in meikanghnak in rawhralnak an ton peng ahcun nikhatkhat ah Texas nih a tei te khawh men. Nihin ni zong ah, California hi minung tam ngai nih an chuahtak cang ti a si. Cucaah hmailei ah minung zong an zor kho te men. Minung an zor ahcun politics lei zong ah an tumchuk te kho men. Zeicatiah a tu lio ah California nih hin Electoral vote 55 an ngeih i, USA state vialte lakaah a tam bik an si. 

L.A pawng i a kangmi Bobcat Fire 

California nih hmailei zong ah sipuazi, rumnak, minung tam le politics ah hruaitu si an duh ahcun, an ram i kokek rawhralnak hi zeitindah kan kham lai i, zeitindah kan zorter lai timi hi biatak tein lam an kawl a herh. Cu lo ahcun ramkulh chung minung hna ka dang ramkulh ah, tam tuk an i thialkam ahcun an ram tax tampi a zor lai i, GDP zong tampi a zor kho. California cu inn man le nun man a san tuk tik ah, nunnak a fawi fawn lo. Cucaah hi bantuk in harnak tam tuk an ton peng ahcun, hmailei ah sunghnak tam chinchin an tong kho. Khatlei ah lihnin a si. Cucaah hi bantuk kokek rawhnak hna hi, California rawhnak ding caah tih a nung taktakmi thilri an si hna. 

Hi bantuk in, kum fatin meikang le lihnin tibantuk a um peng ko ahcun ramkulh dang nih tei khawh a si. Nihin ni ahcun tei khawh ding cu a si rih lo. Zei state nih dah a tei khawh te lai tiahcun Texas nih a tei te khawh men. A ruang cu Taxes a tlawm caah, Texas ah hin company lianlian an i thial. Abik in California lei sehzung lianlian an i thial ti a si. Sehzung aa thial tikah minung an i thial ve ko. Minung an i thial tik ahcun innlo an hman ning a zor. Inn man an ngei ti lo. Cun khua an i rawk i, USA ah khua a tumchukmi a tam taktak a um. Nihin ni ahcun Texas nih hin California cu minung tam in siseh, rumnak GDP san in siseh a phan deng rih lo nain, California hi kokek rawhnak a ton tuk caah hmailei ahcun pakhatnak sinak dirhmun in, a tum te kho mi a si. A caan tu kan thei rih lo i a si.