U.S Nitlakchaklei le thlanglei ramkulh pawl hi, khua a hremnak a sau ngai cang. Vawlei pumpi a linh chin lengmang caah, thingram an rocar chin lengmang i, meikangh zong a tam chin lengmang. A tu lio ah hin U.S Nitlakchaklei le thlanglei ramkulh 9 chung ah hin, hmun 200 hrawng ah mei a kangh cuahmah lio a si. Mei a kangh ning a fah tuk hringhran. Meihmittu hna nih, minung, meihmihnak motor le vanlawng in heh tiah an i zuam nain, an hmit deng naisai rih lo.
Nihin ni ah hi ramkulh hna cu, a linh tuk pin ah mei a kangh ning a fah tuk caah, chun zong ah nika hmuh khawh a si lo caan a tam. Meikhu nih khua a muihter i, ""Doom Day" timi caan dongh lai bantuk a si ko ee tiah, a chung ummi hna nih an ti. A lin tuk fawn i, "Hell mei bantuk a si ko" tiah an ti. Minung nunnak ah a fawi lo ngaimi dirhmun ah an um lio a si.
U.S cu a thawng i, a fim tuk ko nain, kokek rawhralnak cu a tei an i harh ve ko. Coronavirus zong an tei khawh lo bantuk in, meikang zong hi an tei kho lo i, hi Nitlaklei ramkulh pawl cu "Hell bantuk in an kang cuahmah ko." Minung harnak an tonmi zoh ahcun ngaih a chia kho taktak a si. Lung a tha lo tuk.
Hi ramkulh hrawng hi, USA ah mei tambik a kanghnak hmun an si. Tahchunhnak ah, 2019 chungah California ah ramtang mei voi 4,927 a kang i, acre 118,000 a kang. 2020 a dih deng rih lo nain, tu kum chung lawng ah hin, California Ramkulh ah ramtang mei voi 7,606 a kang cang i, thingram acre 2,277,922 kuakap a kang cang ti a si. Inn 4,295 a hrawh cang i, minung 7 an thi cang. A tu lio bak ah hin, hmun 85 ah mei a kang ti a si. Hi tluk in meikangh a zualnak hi, "Global warming" ruang le khuacaan aa thlengmi ruangah a si tiah scientist nih an ti.
 |
| California meikang lakah Helicopter aa chawh lio |
A tu lio ah hin California ah hmun 85 ah mei a kang. California ah mei hi fak bik a kangmi hmun (3) ah a um i, pahnih cu San Francisco Bay Area ah an kang cuahmah rih lo. SCU Lightning Complex (Santa Clara Unit) a kangmi nih acre 396,000 a kang cang i, 95% cu Nihnihni ah khan an hmih khawh cang. Tam deuh cu a kang viar cang. LNU Lighning Complex (Lake Napa Unit) mei kangmi nih acre 375,000 a kangh i Nihnihni ah khan 91% cu an hmih khawh cang. Kangh ding hnga cu an kang viar cang ti tluk a si.
A tu lio ah fak bik a kangmi hi Creek Fire an ti i, a pathumnak a ngan bik meikang a si. Acre 152,000 a kang cang. A tu lio ah 0% an hmih khawh tiah Nithumni ah an ti. Hihi Sierra Nevada timi tupi ah a kangmi a si. Hi meikang nih hin tlangcung ah a riakmi pawl, minung tam ngai a erh hna i, nizan ah 120 helicopter in an lak hna. La hna hlah sehlaw cu an nung hrimhrim lai lo ti a si.
 |
| Sierra Nevada tupi ah a kangmi Creek Fire |
California mei kang hi, 2019 nakin 2020 ah hin mei 2,650 tam deuh a kang cang tiah Cal Fire nih an ti. Cucu a let 2,000% in a karh tiah an ti. Minung 8 an thi cang i, inn 3,300 a kang cang. A tu zong mei cu an hmih khawh naisai rih lo caah, hi pin lei zeizat remruam dek a kang rih te lai. California meikangh tam ruah ahcun, an state hi chuahtak a phu bak ti tluk a si.
 |
| Oregon State mei a kangmi |
 |
| Malden khua a kangh lio |
Minung, meihmihnak seh le vanlawng in heh tiah mei an hmih nain, nikhua a rocar tuk caah le a linh tuk caah le thli a hran tuk caah, an hmit kho bak rih lo. Cucaah meihmittu nih an timi cu 0% kan hmih khawh tiah an ti. Meihmittu pawl zong an ba taktak ko cang.
Mei kanghnak a ruang bik cu minung nih khangh sualmi le tek-tlak ruangah a si an ti. 90% hi cu minung nih khanghmi a si an ti. USA hi mi daithlang le ningcanglo nungmi hi an rak tam tuk ve. Mei ah an i chuah sual hi a tam taktak. A caan ahcun motor a kangmi ruang hna ah a si. A phunphun ruangah mei a kangh tawnnak a si.
A pawi tukmi cu "ruah a sur lo mi le ni linh a zual tukmi le thli a hran tukmi" a si. Nai Zarhpini hna cu Thihnak Nelrawn nilin cu degree 127 a phan than. August ah 130 a rak phan. Minung fa celh ding khi a si lo. Columbus ahcun degree 95 a si hmanh ah, a celh in kan celh lo i, California lei linh hi tuar awk a har ding a si. Thlikik ca, pangka ca le zeidang ruangah mei tam tuk an hman caah, voi tampi cu electric zong a rawk i, khua tampi cu zan ah mei an ngei lo ti a si.
Nai Labor Day ni ahcun Los Angeles khua i Woodland Hills cu degree 121 F a phan i Los Angeles County tuanbia ah a linh bik a si an ti. Nilinh si, ram ro a si, thli hran a si caah, a mei kangh ning hi a rang taktak. Luklak ah acre tam tuk a kangh manh. A kangh ning hi a fah tuk caah, "Firenado" tiah an ti phah. Meizik hi a sang taktak ti a si.
Mei a van kangh tik ah, a linh a zual. Khuadawm le meikhu aa cawh i, tek a tla chin. Cu tik ah a dangdang ah mei a va kang chin. Minung fa nih hmih khawh ding a si lo tiah an ti. Vawleicung khuacaan hi a linh chin lengmang. A cheu hmun ah ruah a tlawm chin lengmang i ram a rocar tuk caah meikangh a zual chin lengmang nak a si. Nilinh hi a zual tuk caah le ruah a sur lo caah meikang hi a tam chinchin lai tiah an ti.
 |
| Nai Zarhpini (September 5) U.S Nitlaklei Nilin |
2020 meikangh caan hi a dih deng rih lo. Nikhua a linh chin lengmang caah October dih tiang cu fawi tein mei a kang kho peng rih. Hi pin ah hin tampi kangh chap khawh a si rih. Nihin ni ah meikhu a tam tuk caah nika zong tha thi an hmu kho hna lo. Khuapi dawhdawh a simi Los Angeles, San Francisco le Seattle hna zong meiphu nih a zelh i, thli a hnomh tuk caah thaw-dawp khawh zong a si lo ti a si. Million man inn tampi a kangh caah sunghnak tam tuk a chuak. Cu pin ah tourist zong an tlawng kho ti lo i, tangka tam tuk an sung cang.
 |
| Meikhu nih a zelh caah Seattle khua dawh cu hmuh khawh zong a si lo |
USA hi an nunphung zong hi an i remh ve a hau. Cu lo ahcun hi bantuk rawhralnak hi a tam chin lengmang ko lai. Hlawt a herhmi an nunphung cu zeidah a si tiahahcun, inn duhnak paoh an sakmi, khua kau tuktuk in an tlakmi, bone fire timi meiphu tih an hmanmi, fire work tuah an hmanmi, lungput thatlo ruangah mei duah hramhram hmanmi, meiti a tam tukmi, thanchonak caah thingram an hrawh tukmi hna hi an si. A cheu cu innchung i meiti an khawnmi a puakmi ruang hna ah meikangh a zual ti a si. Meikang 90% cu minung chuahtermi a si an ti.
Vawleicung pumpi hi, khuacaan aa thlen tuk caah le a lum chin lengmang caah, kan fale chan hi cu harnak tampi a um kho mi a si. Cucaah a tu lio tein vawleicung mi vialte nih pawngkam (environment) hi tha kan pek taktak a herh. USA ah kum 23 ka um cang i, President pali tuan chung ka um ve cang. Ci chung ah a tu kan President tluk in pawngkam biapi ah a chia lo mi President hi an um rih lo. Hihi a pawi taktakmi a si. US cozah nih environment policy tha tein aa ngeih lo ahcun, hi bantuk rawhralnak le sunghbaunak hi an tong chin lengmang lai timi a fiang ko cang.
 |
| Meikhu a tam tuk caah caan dongh lai bantuk in nika a mui (Washington State) |
A tu U.S Nitlaklei ramkulh pawl a kangmi nih hin, pawngkam zohkhenh le runven hi zeitluk in dah a herh timi hi, US politician pawl hi fim a chimh hna awk hrimhrim a si. US cozah nih pawngkam runvennak hi biapi ah a chiah lo ahcun, hi hnu kum zeimawzat ahcun California bantuk ramkulh hna cu, minung tam tuk nih an chuahtak te lai i, sipuazi zong tampi aa rawk te lai. Tu tan meikang zong ah hi, million zeizat remruam dek an sungh te lai timi chim awk a tha rih lo.
Nihin ni ah U.S Nitlakchaklei ramkulh pawl cu a linh a zual tuk hawi. Covid-19 in zawt pah a si. Innlo meikangh a si. Minung fa nunnak hi a fawi lo. California hna cu, meikhu a tam tuk caah, hmai huh lo cun chawh awk tha lo ti a si. Meikhu nih khua a phenh tuk caah, lam hlat hmuh khawh a si lo. Nika hi a senmi bantuk lawng in an hmuh khawh ti a si.
Hi pin lei ah hin, mei hi zeizat dek a kang than te hnga? Minung tam tuk nih innlo an chuahtak cang. Chungkhar tam tuk innlo a kang cang. Hi pin lei ah minung zeizat dek an thi rih te lai? Zeizat dek an i hliam lai? Chungkhar zeizat riamruam dek innlo ngeilo in an um than te lai? A meikang a fah tuk caah, U.S Nitlakchaklei State pawl cu meikhu bak in a khat ti a si. Zaangfak le ngaihchia taktak hi an si.
 |
| Nithumni ah San Francisco cu hi tin meikhu nih a khuh (Rf. BBC) |
Hi bantuk a si cah, USA ah a ummi Laimi hna zong nih, kan umnak ram harnak an ton tik ah hin, $15-30 tein hlutnak hi tuah lengmang cio ah a tha mi a si. Hurricane ruang ah maw? Meikang ruangah maw? Tilian ruang ah maw? Lihnih ruangah maw? USA nih rawhnak a phunphun a tawn tik ah hin, Laimi zong nih bawmhnak hi tlawm tein cio in tuah hi zuam cio hna u sih law a tha tuk dign a si.
California Fire caah hlut a duhmi nih cun RedCross.Org le https://calfire.foundation/donations/ le bu dangdang ah hlut khawh a si.
 |
| Oregon State i Talent khua cu tam taktak a a kang |
Tu chun September 11 tiang ah, California, Oregon le Washington ah minung 23 an thi cang. California ah 19; Oregon an 3 le Washington ah 1 an si. Oregon State lawng ah, minung 500,000 nih innlo an zamtak cang. Hi bantuk innkang meitet le tilian tlun lio caan le mipi harnak ton lio caan ah hin, dollar khat hnih te zong hi, a rak in khawn cio ahcun a thahnem tuk. Laimi zong nih pekchanh khawh ahcun a tha tuk ding a si.
Mithi le a tlaumi hi an i chap chin lengmang i, September 15 ahcun minung 33 an thi cang i, a tlaumi tampi an um rih. Oregon ah 1 million renglo a kang ve cang.
--------------------------------------------------------------------
Zochihmi ca hna
California Rocarnak le Meikang kong theih na duh ahcun, a tanglei website hna ah tling ngai in rel khawh a si.
1. https://www.drought.gov/drought/states/california
2. https://www.iii.org/fact-statistic/facts-statistics-wildfires
3. https://www.fire.ca.gov/incidents/2020/
4. https://www.washingtonpost.com/weather/2020/09/09/western-fires-live-updates/
5. https://www.opb.org/article/2020/09/09/live-updates-wildfires-oregon-evacuation-orders/
No comments:
Post a Comment