Sunday, November 24, 2013

Thanksgiving Day (Thlaithar Puai)


Thanksgiving Day hi USA le Canada ah an uar ngaingaimi nisunglawi bik pakhat a si. Hi ni cu, chungkhar  ton ni, rawl dumti ni le nuamhnak nisunglawi asi. Atu chan ahcun, lentecelh ni zong ah an hman. Khualian deuh New York, Chicago, Los Angeles, Houston le Detroit tibantuk ahcun, Thanksgiving Parade an ti i, nuam taktak in lamzulh ni le aphunphun piahni a si. Mi tampi caah thluaruah rel le Pathian sin thlacamnak nisunglawi a si ve.

Mirang a rak pemmi hna khua an tlak hmasatnak James Town map


Aa Thawknak
Europe ram in, America ramthar a rak pemmi hna nih Thanksgiving avoikhatnak an rak tuah lio ah, "Thlaithar puai ca asiloah kum khat chung an cinthlakmi thilri theipar tampi a vui caah Pathian thangthatnak in an rak hmanmi a si." Cucaah, cinthlakmi theipar an lak dih hnu, khuasik thinghnah tlak a dih lai hrawng ah an rak tuah tawnnak a si. Vawleimi tampi nih, kum thawng tampi thlaithar puai hi an rak tuah cang. Hi American Thanksgiving zong hi, England ram i an rak tuah tawnmi thlaithar puai an rak peh zulhmi in aa thawkmi si dawh a si.


 Thanksgiving Day an tuah hmasat cemnak hmunhma

Thanksgiving Day aa thawknak cu hitin a si.  December 4, 1619 ah, Mirang miphun mipem 38 cu James River kam, Berkeley Plantation timi (atulio Charles City, Virginia) an rak phan. Cu hna nih zulhmi phung an rak ngeihmi cu, "Hi hmun kan phakni hi kum fatin in kan ulh lai i , cu ni cu Pathian sin lawmhnak chimni ah kan hman lai" an rak ti. America Avoikhatnak Thanksgiving an rak tuah lio ah hin, Pathian biaknak ni lawnglawng a rak si. Eidin a rak i tel lo.

                    James River 

Atanglei ca tarmi hi, Berkeley Plantation pawng i, an tarmi ca asi


Berkeley Plantation Hmun Kong Catialmi

Thanksgiving Day an tuah hmasatnak kong Catawi

      Berkeley Plantation hmunhma pakhat

  Plymouth, MA ramtlatu hna umnak map

   Chanthar Plymouth Khua umnak

New England ramkulh i a voikhatnak bik thanksgiving cu Plymouth ramtlatu (colonists) pawl nih America an rak pemnak in kum khat a tlin hlan deuh vak ah Plymouth ah an rak tuah ve. Plymouth cu Massachusetts ramkulh nichuahlei rilikam ummi asi caah a kik ngaingai. Ramthar tlatu an dihlak i, zat ceu cu Massachusetts khuasik le zawtnak nih a rak thah hna. Asinain 1621 thal a hung chuah tikah, ruahchannak thar a rak chuak.

Cu ramthar tlatu hna nih, an cinthlakmi fangvoi, changvut, barley le pe hna, an theipar an that tikah, an tha a rak nuam tuk. Kum a vui ngaingai lai tiah an rak i ruahchan. Cucaah Governor Bradford nih "thlaithar tuah ding in le Pathian sin ah lawmhnak chim ding in puai tuah ding a rak khan pi hna." Puai cu ni (3) chung an tuah. 

Thanksgiving Day ni ah an, Plymouth ummi upa hna nih "turkey va, geese le duck timi cawmpai hna kha an va kah hna. An meh ah ngarul, clam timi cengkawl phun le nga phunkip te an rak itel. Ramtang metei, khachuanpi, fangvoi ningtlik, tibelh (watercress) a rak i tel. Nu upa hna nih innleng ah rawl an rak chumhchuan. Ngakchia cu nulepa pawngah lente an rak i celh. Indian miphun 90 tluk zong an rak sawm hna le an rak itel ve. An mah nih ngengpi 5 an rak iken i an rak ei ti hna. Lente an icelh; raltuk cawnnak lente an rak icelh. Cuticun nuam taktak in an rak hmang.

July 30, 1623 ah, Governor Bradford nih, Thanksgiving Day cu thlacamnak le nuamhnak ni ca hrimhrim ah, a dang tein a rak tuah pi than hna. Cucu Thanksgiving Day taktak aa thawkni cu a si. Cuticun Plymouth ah kum fatin tein Thanksgiving Day cu an rak tuah. Hi Plymouth khua hin, Governor Bradford hruainak in 1620 ah Plymouth Colony zong cu an rak dirh. Asinain, thil mumal ngei tein a kal khawh lo caah, kum fatin tein Thanksgiving Day a ni le caan caah, phunglam an rak sermi pakhat hmanh a rak um rih lo. Tuah sawh in kum fatin an rak tuah.

Cuticun Thanksgiving tuah cu Plymouth in New England ah a rak karh. America Ramchung Kahnak (Revolutionary War)  lio ah, harnak chung in khamh an si caah le teinak an rak hmuh caah lunglawmh chimnak ni ni 8 bakte an rak tuah.


                           Plymouth Lungtum (1620)
(Hi plymouth rock hi Governor William Bradford le Mayflower tilawng in a rami biaknaklei mipem pawl, tlang i an tilawng a rak i dinhnak hmun a si. Kum fatin minung 1,000,000 kuakap nih an zohmi lung asi)

1620 ah London in mipem cheukhat le Holland ram in biaknak mibu pakhat a zammi hna an zate 102 a rak phurtu Mayflower sangphawlawng lem an siammi a si

 Biaknak Mipem pawl philhlonak pangpar dum

Chanthar Thanksgiving Day
1789 ah Pre. George Washington nih ram pumpi ah thawngthanhnak a rak tuah i, November 26 ni cu "miphun thanksgiving ni asi lai" tiah a rak ti. Cu kum thiamthiam ah, Protestant Episcopal Krihfabu nih November a voikhatnak Nilini (Thursday) cu lunglawmh chimnak ni asi lai an rak ti ve.

Cuticun kum tampi cu USA ram pumpi nih, ani hman tein ulh amhmi Thanksgiving Day hi a rak um kho lo. Ramkulh cheukhat te lawng nih kum fatin tein hman tein ulhmi Thanksgiving Day an rak ngei. 1830 in New York ramkulh cu kum fatin ni hman tein ulhmi Thanksgiving Day an rak ngei i, Chaklei ramkulh hna zong nih an rak cawn ve cio hna. 1855 kum ah, Virginia ramkulh zong nih Thanksgiving cu an van tuah ve i,  Thlanglei ramkulh vialte lak ah, thanksgiving tuah phung azul hmasat cemmi ramkulh a si.

Godey's Lady Book timi cauk editor, Sarah Josephah Hale cu USA ram pumpi hrawmmi Thanksgiving Day tuah ding hi, kum tampi a rak i zuam. Amah zuamnak thawng in, Thanksgiving Day tong USA ram pumpi nih ni ni khat te ah hman hram an rak thawk. Cucaah Abraham Lincoln nih 1863 ah, November a donghnak zarh Nilini cu ram pumpi caah, "Thluachuah akan petu Pa thangthat ni le lawmhnak chimni siseh" tiah biakhiahnak a rak tuah. Cuticun kum 75 chung kum chiar tein, President nih November thla a donghnak zarh Nilini cu Thanksgiving Day caah hman asi lai tiah, kum chiar tein thawng a zamh tawn.

Asinain 1939 ah, Pre. Franklin D. Roosevelt nih, zarh khat tuan deuh ah a rak thawn. A ruang cu, business a kainak hnga ding caah Christmas hlan ah thilri cawk caan hi sau deuh seh tiah a rak duh caah a si. 1941 ah, Congress nih November zarh linak Nilini paoh hi azungzal Thanksgiving Day le cozah zungkhar ni a si lai, tiah an rak fehter. Cucaah Thanksgiving Day cu nihin ni tiang November zarh linak Nilini ah ulh a si.

Thanksgiving Zanriah
America ram ah zanriah thaw bik le meh tambik zanriah cu Thanksgiving Dinner asi. Christmas le Kum Thar nak in an uar deuh. Cu zanriah ahcun, zeidang meh a tlin lengluang ko zongah Turkey va sa aa tel lo ahcun atlam a tling kho lo. Laimi caah Christmas ni ah chang aa tel lo ahcun asi khawh lo bantuk in, Thanksgiving Day nih ah Turkey sa aa tel lo ahcun a tlam a tling kho lo. Cucaah Thanksgiving Day lai paoh ah, US President nih Turkey va hi a nung in thlahnak a tuah tawn. 


Pre. Obama nih Turkey va thlah a timh lio

    
      Thanksgiving Day dinner symbol Turkey va


         Thanksgiving Day Zanriah tirawl


Thanksgiving Day Parade i turkey va mui sermi



   Thanksgiving Day Parade hmanthlak pakhat


Canda Thanksgiving Day
Canada ram Thanksgiving Day cu USA tuahning he aa lo ko. Hlan ahcun October a donghnak zarh Nikhatni ah an rak tuah tawn. 1975 in Canada cozah nih October a zarh hnihnak Nikhatni ah siseh an rak ti caah, nihin ni tiang cu nih ahcun Thanksgiving an tuah.

Reference
1. "Thanksgiving Day", World Book, 2000.

2. "Thanksgiving Day," The World Book Encyclopedia, 1970.

Thursday, November 21, 2013

Vawkei Inn Sangbik 10

10. Sears Tower
Umnak: Chicago, USA
Asan: 1451 ft (1729 ft acung bunhmi zummi par)
Dawt: 108
Sak Kum: 1970




9. Zifeng Tower
Aumnak: Nanjing (Tuluk)
Asan     : 1476 ft
Dawt     : 89
Sak Kum: 2010




        Zifeng Tower

8. Petronas Twin Towers
Umnak: Kuala Lumpur, Malaysia
Asan   :    1483 ft
Sak Kum: 1998
Dawr  : 88



7. International Commerce Center
Umnak: Hong Kong, Tuluk
Asan: 1588
Dawt: 118
Sak Kum: 2010




6. Shanghai World Financial Center
Umnak: Shanghai, Tuluk
Asan:  1614 ft
Dawt: 101
Sak Kum: 2008

 

5. Taipe 101
Umnak: Taipe, Taiwan
Asan: 1670
Dawt: 101
Sak Kum: 2004



4. One World Trade Center
Umnak: New York, USA
San:      1776 ft
Dawt:    104
Sak Kum: 2013



3. Makkah Royal Clock Tower Hotel
Umnak : Mecca, Saudi Arabia
Asan: 1971 ft
Dawt: 120
Sak Kum: 2012



2. Shanghai Tower
Umnak : Shanghai, Tuluk
Asan : 2073 ft
Dawt : 121
Sak Kum: 2014 (Sak lio asi)


 

1. Burj Khalifa
Umnak : Dubai, UAE
Asan : 2717 ft
Dawt: 163
Sak Kum: 2010


 




 









Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho

Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....