Russia Sipuazi Phihnak: Atheipar Zeidah Asi Lai?

                                                                       
March 16, 2014 ah Crimea Ramkulh nih Referendum an vote mi le Russia ram ah an luhmi ruangah, Pre. Valadimir Putin le a hawile pawl minung 30 fai cu US le EU nih sipuazi phihnak le visa phihnak an tuah hna. Cu thil nih Russia sipuazi caah credit chiatnak zeimawzat cu a chuahter cang i, Russia Credit score hi, "Poor" (achia) timi in "junk" (hnawmtam) timi ah a tla tiah an ti.

Russia cu vawleicung ram lian bik a si i, 6.59 qure meng a kaumi a si. Vawleicung pumpi minung um khawhnak vawlei dihlak i cheu 8 cheu 1 (1/8) hi Russia ram a si. USA hi 3.79 squire meng a kau i US nak in alet hnih dengmang asi. Australia nak in a let 4 renglo in a lian. An ram hi a kihnak ah aummi a si.

Fiannak caah Russia ram dirhmun hi, atawinak in a tanglei ah ka van tial.

Area:            5.592 square meng (Crimea tel rih lo in)
Tii Khuhmi    13% hi tii nih a khuh
Milu:             143.7 millions (2014 est)
Miphun:        Russia-81.0%; Tartar-3.7%; Ukraine-1.4%; Bashkir-1.1%; Chuvash-1.0%; Chechen-0.8%;
                    Adangdang miphun-11.0%
GDP:          2.556 trillions (vawleicung pumpi ah 7 nak asi)
Ralkap         766,000 (2013); Reserve ralkap 2,035,000 (2013)

Ram Humhimnak Budget          90.7 billion (GDP i 4.4%)
Nuclear Bomb a ngeihmi          Ready in a ummi 1,499; a chiah in chiah chungmi 1,022; lamhlatpi tiang                                                          kah khawhmi nuclear warhead 2,000 (azapite 4,500 kuakap).

Ramchung Thilchuak         Meiti, gas, thing le adangdang tam tuk a chuak

Acunglei dirhmun van zoh tikah Russia hi hriamnam le thazaang in duhpaoh in tuah ngam ding asi lo. NATO ram hna nih Ukraine ruangah Russia hi doh duh hmanh hna sehlaw, doh ngam ding a si fawn lo. An i phomh i an thin a hun i, nuclear hriamnam an hman sual ahcun, Europe ram hi vacam ah aa chuah dih ding a si.

Cucaah Russia hi Crimea a lakmi ruang ah le Ukraine nichuahlei i Russia holh in a holhmi ramkulh pathum (Kharkiv, Lugansk le Donetsk) ah a buaimi ruang le Ukraine ramri ah ralkap 40,000 le hriamnam tamtuk a chiahmi ruangah EU, USA le Canada nih Sipuazi phihnak in hrem an timh. Cu dah ti lo cu lamdang an hmu kho lo. Hiti sipuazi phihmi nih hin Russia sipuazi a tlakter lai; mipi harnak le sunghnak a chuak lai; cun Pre. Putin le a hawi le zong sungh zatlaknak a chuak lai i, cuticun Russia hi a lung dawng te seh ti khi an duhnak a si.

Asinain Russia sipuazi phih tikah, Russia ca lawngah sunghnak a chuak khomi asi lo. Vawleicung sipuazi thawn ah 7 nak asi bantuk in, Russia ruangah ramdang tampi zong sunghnak a chuak ve ding asi. Abik in Europe ram caah harnak tampi a chuak lai. Abik in Europe i tisa caah le inn lumternak caah an hman cemmi gas cu Russia in a ra mi a si. Cucaah EU ram hna hi Russia gas le meiti ah tampi an i hngat tikah Russia fak tuk i sipuazi van phih ding khi an ngamh ve lo. USA cu Russia sipuazi ah aa hngatmi asi lo caah, USA nih cun fak tuk in sipuazi phih duh hmanh sehlaw, EU ram pawl nih an ngamh ve ti lo.

Cucaah ruah dingmi cu, EU tel lo in USA le Canada lawng nih sipuazi phih tikah Russia nih tam a theih lai maw? Pre. Putin lungthin aa let kho kho taktak hnga maw? Asiah teh US ti bantuk in EU nih faktuk in sipuazi van phit sehlaw, EU ram gas vialte hi zei ram nih  dah a zorh lai timi hi tuak khawh asi lo. Canada le USA nih EU an herhmi energy (meiti le gas) hi a pek khawh lai ti a si. Asinain Atlantic Rilipi tang in pipe van bunh i Europe tiang phakternak ding caahcun tangka million tam tuk a dih lai; rian a har tuk lai caah kum tam tuk a rau lai ti a si.

Cucaah Russia sipuazi an phih tikah, fak taktak in sipuazi phih ding kha EU nih an duh lo. Zeicatiah Russia sipuazi phih cu Syria, Libya, Iraq, Iran le North Korea te hna sipuazi phih bantuk ding asi lo. Russia cu fak tuk in an phih ahcun, EU zong an mah le mah a hrem ve ding an si. Tahchunhnak ah, Hakha nih Thantlang le Falam sipuazi kan phih lai ti hna sehlaw, Hakha zong amah le mah aa car ve thiamthiam ding asi.

Cucaah Russia sipuazi phih cu a phittu EU ram le USA ca zongah fahnak a tlawm le tam a chuak te thaimthiam ding a si. Cucaah USA cozah nih atu April ni 30 tiang ah Russia ram hruaitu minung 6 le comapany 16 sipuazi a phih hna lio ah, EU (ram 28) nih cun Russia ram hruaitu le mirum 33 lawnglawng an bank tangka an phih piak hna i, khualtlawnnak visa an kham hna. An sipuazi phih ning a din ngai rih. An sanction mi hna zoh na duh ahcun www.ibtimes.com/sanction ah zoh khawh asi.

 Russia nih ralkap a lak lo le nichuahlei Ukraine ah daihnak atuah lo ahcun sipuazi fak deuhdeuh in kan phih lai tiah, Pre. Obama nih cun ati than. Zeitluk fang tiang dah an phih khawh te hnga? EU lo ngaingai in America lawng timi cu a tlamtling kho hnga maw tiah, sipuazi thiammi tampi an lung a hring.


                        Russia ram gas pipe in EU ram pawl ah an zuar ning le an cawkmi zat

EU ram 28 hmanmi gas 24% le meiti 30% cu Russia in a ra mi a si. Acunglei hi Gas line Russia ram in EU ram pawl i a luhnak an piahnak a si. EU ram cheukhat cu Russia ram gas ah 100% aa hngatmi an si. Germany ram hi tampi aa hgnat ve i, 40% hi Russia gas an hmang. Cucaah Russia sipuazi phih timi hi, lam khat lawng in phih khawh ding asi lo. A phittu zong aa phih chih ve le harnak le sunghnak a ton ve a hauh tikah, a phittu abik in EU caah a fawi ding asi lo. Nihin ah Russia cu cozah tangka chambaumi hi, an GDP i 1.3% lawng asi i EU cozah tangka chambau cu an GDP i 3.3% a si. Cun Russia cozah leiba hi GDP i 13% lawng asi i, EU ram ahcun an GDP i 87% a si. Cucaah Russia sipuazi phih ti tikah, EU zong nih an sipuazi kha rai an thawi ve ti tluk asi. Sunghnak tam tuk a tong ding an si ve.

Hi tin thil asi caah, Russia sipuazi phihnak kongkau ah, mifim mi hna ruahnak aa dangmi phu hnih an um. An hmuhning aa dang ngai veved.

Sipuazi thiammi cheukhat nih cun, Russia sipuazi phih hi asi kho lai lo tiah an ruah. Pakhatnak ah, EU hi Russia lo in asi khawh lai lo caah, EU caah a fawi ding asi lo tiah an ti. Cun North Korea, Iran te hna hmanh, sipuazi tha tein an phit kho setsai hna lo i, vawleicung sipuazi thawnah pasarihnak asimi le GDP 2.7 tluk asimi ram sipuazi phih ding cu a afawi lo tiah an ti. Cupinah Russia cu vawleicung ah ram lian bik asi. An ram chungah a herhmi vialte a chuak dih. Ramdang ah tampi aa hngat lo ti a si. Cun innpa ram asimi Tuluk, Mongolia, Iran le North Korea hna nih an phih ve tunglo ahcun, an phit kho taktak lai lo tiah an ti.

Russia hi sipuazi phih khawh ngai le an sipuazi thlak khawh ngai asi tiah a ruatmi mifim tampi an um ve. Cu hna nih an timi cu, nihin ni vawleicung sipuazi cu an i tlai dih. Pakhat a tlak ahcun a dang zong a rak tla ve. Cucaah Russia ram sipuazi ah a muru le biapi asimi hna an phih ahcun, an sipuazi a tla kho ngai lai tiah an ti.

Russia hi eidin phunkip, nga, voksa, cawsa, thei, anhringso tiang in ramdang ah a cawmi an si caah, sipuazi an phih bak in thil man a kai; dawr ah eidin cawk ding a tlawm ngaingai i, nunning a har ngaingai ti asi. Chungkhar tampi nifatin an eidin ning a zor; semrel taktak in ei ahau. Cucaah mi tampi cu an lung a dong ngaingai nain, "Russia cu hi bantuk harnak hi kan tong lengmang ko nain, a cak tukmi miphun kan si i, kan tei than ko lai" tiah an ti. Pre. Putin zong an uar thiamthiam rih. Nitlaklei ram tu kha mawh an phurh hna.

Khatlei ah Russia sipuzi an phih tikah, Russia ramchung i leikuang tuahmi le satil zuami nih thilri le eidin tam deuhdeuh an chuah ve caah, Russia hi hmailei ahcun ramdang ah cawk hau lo in ramchung sipuazi tu in a nung deuh lai tiah an ruah caah, sipuazi phih hi a thatnak lei in a ruatmi an um ve than.

Russia ram tangka hi, January in March thla tiang thla 3 chungah, billion 60 tluk hi, ramleng nih an lak than cang ti asi. Cun Russia tangka hi dollar he epchun tikah, 8% a man a niam deuh cang. Cucaah an ram tangka a zawr tuk sual nak hnga lo, central bank nih 5.5% in 7.5% ah a karh an kaiter.

IMF nih, Russia sipuazi hi aa din (recession) ah a um cang tiah an ti. 2014 an sipuazi than ning zong hi, 1.3% asi te lai an ti nain, 0.2% lawng asi phan lai tiah an chim chung cang. Cucah EU, Canada le USA nih sipuazi an phih a sau ahcun, caan sau cu Russia sipuazi nih a tuar kho lai i, Putin zong nih a lung a thumh te ko lai tiah mi tampi nih an ruah ve.

Ukraine nichuahlei ramkulh pathum (Kharkiv, Lugansk le Donetsk) ah Russia aduhmi tapung le cozah an buai cuahmah lio asi. Hi ramkulh 3 hna nih mipi vote peknak tuah ding in khua an khan lio asi. Hi ramkulh pathum ah daihnak a chuah hlan chung cu, Russia sipuazi phihnak hi, atunak in tam deuh zong i chap te sehlaw theihlo a si. Hi ram hna hi zeitindah an si lai timi hawih in, Russia sipuazi phihnak zong hi kal te sehlaw law a dawh.

Russia sipuazi cu a tla ngaingai ko nain, nihin ni ahcun cho lam a panh than. An tangka zong a tlu bak lai tiah an ruah nain, Russia cozah nih billion tampi a van thlah caah, ramchung sipuazi hi ruahnak bantuk in an hrawk kho taktak lo. Cupon ah Turkey le China lei ah an sipuazi a mer than i, hmailei ahcun a chia leinak in a tha lei ah a panh than ding asi. Cucaah a fawi nakin chim ahcun, "Sanctions" hi Obama le Nitlaklei cozah nih an ruah nak bantuk in a tlam a tling lai lo tiah ruah a si cang. Russia ci a cah tuk caah dantat phun cun an ti kho lai lo.



                                                   Ref. Bing.com
Kharkiv, Lugansk le Donetsk hna hi sehzung le rian tamnak an si. Russia holh in aholhmi an tam deuhnak hmun a si. Independence maw an lak lai? Crimea bantuk in Russia ah an lut te lai maw? Zeitindah an si te lai?

Zohchunhmi
www.bing.com le www.cnn.com hna zoh chih in tialmi an si.


.

Ciriangtu le Thautu Hualnak Kong

                                         Ciriangtu le Thautu Hualnak Kong
                                                        
                                                      By Hai Vung Lian

Ciriangtu le Thautu hualnak kong hi, ramdangmi zong nih an rel i, hmailei ah thiltha zeital a chuak hnga maw timi ruahchannak he, Mirang ca in ka blog ah ka tial. 

Laimi nih thanchonak a phunphun kan ruah lio le tuak lio ah, kan fingtlang, tiva, thingkung ramkung, tiva, cerh le ramsa humhimnak hi biatak tein ruah chih a herh. Laimi cu tiram kan dawt lo pinah ramsa, va le nga hna zong kan daw hna lo. Ningcang lo tuk in kan tonghtham tawn hna caah, kan ram hi a rocar taktak  ko cang. Hi bantuk in kan ram a rocar lio caan ah, Ciriangtu le Thautu kong hna biapi ngai in an van ruahnak kong ka theih tikah, lunglawmhnak in ka khat.

Laitlang ka um lio ah, khual ka tlawn fate ka chim bikmi thawngtha cu, kan tiram, ramsa, va, nga dawt le tii le cerh kilkawinak kong a rak si tawn. 

Thau Khua Krihfabu kum 75 tlinnak Jubilee Makazine (2003) ah, Thau khua kuakap ummi, Tlangliam, Ciriantgtu le Thautu hna hi, ramsa humhimnak hmun ah hman ding in ca ka rak tial. Ka duhnak cu, careltu pakhatkhat nih lungthawh in hi rian hi rak tuan hna sehlaw timi ka duhnak he a si. 

Ca ka tial hnu, kum 10 kuakap a rauh hnu ah, Ruakhua khuami hna nih Thautu an hual ti ka theih tikah, lunglawmhnak in ka khat. Rev. Neely Lai Uk zong CRDP rian he pehtlai in USA a rak tlawn lio ah, Ciriangtu le Thautu cu, TABC nih kan hual hna tiah a rak ti i, kan rak i lawm tuk. Hi bantuk in khuaram zawn ruattu TABC hruaitu hna cungah, lung aa lawm tuk hringhran. Vawleicung ramkip ah biaknak buu hna hi, fimnak, thanchonak, tiram humhimnak tibantuk ah thazaang a chuah cemmi le a tang cemmi an si tawn bantuk in, kan Thantlang peng ca zongah, TABC tibantuk bu lianmi hna nih, thingram le ramsa humhimnak kong hi, biatak te in hmaithlak a herhmi rian an si.

Atanglei hi CRDP hruaitu Rev. Neely Lai Uk nih thawng a kan thanhmi chung in, Ciriangtu le Thautu kong he pehtlai in, TABC nih an i timhtuahnak kong, theihtlei a van tialmi ka tar chinmi asi. A catialmi hi rel a nuamh caah le theihtlei ngai ah ka ruah caah, a tial ning tein ka van langhter than.

-----------------------------
Dear CRDP dawtu vialte hna

Nan dihlak nan kut kan in tlaih hna. Pathian daihnak cu nan cungah um
cio ko seh.

TABC hruainak in Ciriangtupi le Thautupi cu TABC kilvenmi tuhual ah
chiah a si chung. Ram le sining a hon i thlen ngai caah biatak thlak a
hau ko ti ruah a si caah TABC GS Rev.Dr. Za That hruainak i staff hna
he Hriangkhan,Thau (Nazareth), Siallam, Hmunhalh. Tikir A le B kan
tlawng hna. Fak piin tha an chuahmi cung ah lawmhnak le lunghmuihnak
nganpi kan nei. A taangmi khua dang hna zong tlawn than an si lai.

Saisihchuak lam cu Tipi tiang tha tein a pem pin ah tiva hna zong hlei
tha tein donh an si cang. Nukaitlang in Hmunhalh tiang motor lam a pem
cang. Hmunhalh le Tikir kar bel ke in kal a si rih. Ruafiang in Sialam
chuak lam an cawh lio a si i meng 3 a taag rih tiah an kan chimh.
Hriangkhan in Tikir tiang tha tein motor lam a pem cang. Lulpi lung,
belhar le Vomkua lei cawh cuahmah lio a si tiah kan theih. Belhar cu
Mizo ram lei cun lam a pem fawn cang.

Dinei kong ah kumvui cu a tha a si lo nain lam le sul le kawlhawl ning
tete ai thlen ve caah a tu tiang cu harsa tuk an si hna lo. Kan
cinthlak le zuatkhalh ning, chawva kawlhawl ning kongah thlen le remh
kan herhnak an ruat dih cio hna.

Bungtlang hi inn 3 tluk Nukai tlang ah an i thial cang. Hriangkhan mei
hi a tu lio Thantlang peng ahcun a tha bik a si ko tiah kan ruah cio.

Hihi kan khualtlawnnak zawn i thil sining tawite ka hon langh ternak a
si. Hmanthlak cu Face book le ka Web.ah hmuh khawh an si hna lai.
Tlang dang umtu ning dang zong kan hmuh khawh tawk le kan hngalh khawh
tawkte te kan thanh than hna lai.

Thaizing hi TABC Mission riantuannak kong he pehtlaiin consultation
kan tuah hna lai. Kiptuh khi TABCC May EC le MC meeting a si than rih
lai.

Khuacaan kong ahcun, kum dangnak in a lin deuh ngaingai. Ruah hi caan
hman in a sur nain a hlung lo i Ti kan har hna. Zahan zan zong a sur
nain vawlei hlan a si lo. Cucaah Thlaikheo kong ah thinphan dai lo a
si, tiah ka ruah. Cuti a linh deuh caah kumdang nak in ram meikaang le
meitlan a tam deuh ngaingai. Thil man hi a kai ti awk in a um tuk lo.
Facang man bel a kai ziahmah cang.

CRDP dum cu furchanh lei a si cang caah kan thlaicinmi hnahno corh an
thok cang i thaal lio i rocaarnak in hninnnonak lei kan panh cang. Kan
cinthlakmi le kan zuatkhalh mi in amah tawk tein tangka hmuh kan thok
ciahmah cang. Lairam i cinthlak ding biapibik ah Cozah zong nih a
ruahmi cu Tawlreba a si caah biatak deuh tein cinthlak kan zuam
cuahmah ve.

Pathian nih zaang a kan fah ahcun US lei ah Rev. Dr. Za That le
Rev.Van Duh Tling, Norway lei ah Rev.M.Thawng Kam le Australia lei ah
keimah tiin CRDP riantuannak kong chim le Fund kawlnak ngeih ding in
saduhthahnak le timhtuahnak kan neih lio a si. Tlam a tlin khawh
nakhnga thlacamnak he i bawmchan than rih hna usih.

Nizan tih ni ah ARI Japan in Admission Director a ka tlawng kan dum
tiang zong a phan i lawmhnak le lunghmuihnak nganpi a nei. TABC ah
zanriah dangh a si i kan pa le he hna zong iaruahnak an ngei. An sin i
kan minung thlahthannak kong zong kan chimh ruah tik ah hmai lei caah
ruahchannak kan nei ko.

Cuhlan cu CRDP hi Dum tuahnak le Kawlram leikuang cawknak le a caan i
training tuahnak telawng kan tuan khawh. Tutan Fund kawlnak program a
dih i tlam a tlin ahcun kan tuanciami thancho ter pi ah Khuate lei
bawmhnak, Fimthiamnak, ngandamnak lei tuannak le Zungzal ca i ka
miphun caah a herhmi le a tha dingmi Traiing centre tuahnak lei ah
faakpi in karhlan a si cang lai. Thlaza camnak le kan tuan teimak nak
he thazaang chuah than rih dingah nan zate upat hmaizahnak he kan sawm
hna. Thil hme tete in a ngan deuhmi chung ah ningcang te in kar hlaang
ti zungzal ko hna usih. Kan saduhthami le kan sining cu nan sinah a ra
dingmi kan pa le hna nih nan sin an phak tik ah tlamtling deuh in an
in chimh ruah cio te hna lai. Kai lawm tuk.

Nan dihlak upat hmaizahnak he

N.Lai Uk

Ciriangtu le Thautu kong rel na duh ahcun, www.semnaklairam.blogspot.com ah rak lengte.

Khuaruahhar Tazacuainak

                                                           
Vawleicung ah tazacuai phun tampi a um. Innlo, chawva, dumhau, satil arva, tangka, thilri, tiram, nu le van then, ngaknu tlangval ruang ah, vuakden le khawnden ti in chim cawk lo a si. Phungphai a um zat in taza cuai khawh asi. Paul nih a rak chim bang, "Nawlbia atam deuhdeuh le sualnak a tam deuhdeuh" ti hi biahman a si. Upadi a tam deuhdeuh paoh ah sualnak a tam deuhdeuh i tazacuai zong a tam deuhdeuh.

USA ka rak phanhka ah, Thawngpang pakhat an rak chimmi ah, "Mi pakhat nih CNN taza a cuai hna" ti a si. Cuta a cuainak hna a ruang cu, "CNN nih Breaking News ti in zoh nuam le zoh peng ding in news suimilam 24 chung an chuah peng caah, ka zohnak ah ka lung zong a rawk dih cang" timi hmuh in taza a rak cuai hna. Duh le va zoh ko ding asi lo maw? Duh lo le zoh lo ko ding asi lo maw?

California State ah, minu pakhat nih, "McDonald nih aalu an kiomi a thaw tuk; ei lo in ka um kho lo; an ma kiomi ka ei ruang ah ka thaunak asi" timi in pumsa rawhnak lei in taza a cuai ve hna. Duh le ei ding asi ko lo maw? Duh lo le ei lo ding asi ko lo maw?

Cuticun tazacuai hi aphunphun in aum. Hi atanglei tazacuainak tu hi cu, khuaruahhar an si lawlaw.

French ram ah nu pakhat nih an pa cu, "A ka ihpi a tlawm tuk timi ruangah" tazazung ah taza a cuai timi kha Time ah an rak tial bal. Cu hna pahnih cu an i umnak kum 20 fai asi cang. Aliamcia kum 2 lio in a ka ihpi a tlawm tuk caah ka lung a tling lo timi in a cuainak asi.

France biacaihtu bawi nih bia a caih dih hnu hna ah, an nu nih a tei i, $14,000 an pa cu an cawiter. Biacaihtu bawi nih, "An pa nih a ihpi tuk lo caah, cucu nuleva sinak ah an hnatlakmi biakam a tlolh" caah tiah an pa cu a sunghter. Na tuanvo na tuah lo ti in mawh a phurhter.

Telegraph nih cun, "Nu le va i pehtlainhak ah ihti nak nih pakhat le khat dawtnak le tlaihchannak langhter. Atu i an tazacuainak biabuai ah ihtinak aum lo" tiah a ti. "Nu le va thitumh kan timi ah, nu le va nih an hnatlak ciami cu, nunnak i hrawm ding timi asi i, cu nih fiang tein a sawh duhmi cu an it ti lai tinak asi" tiah biacaihtu bawi nih a ti.

2009 ah North Dakota ah Isaacson timi pa nih, a nupi taza a cuai. An pa nih, an nu nih a hnuk a lianhternak i a dihmi tangka cheu hnih cheukhat cu keimah ta asi tiah a ti. An i then tikah a hnuk sernak zatceu man kha a ka pek than lai tiah a ti. Cun an i then tikah, "a mit aa tuahnak laser thilri zong keimah ta asi, ka khirh seh" tiah a ti than. Biacaihtu bawi nih a ruah tikah, a hnuk zatceu man a hal i, amit chung laser thilri te zong nuva thilri ah a chiah ahcun, haa le tawk sernak le zeidang ngandamnak lei a dihmi phaisa vialte zong nuva thilri ah tla dih sual lai tiah, athin a phang ngaingai tiah Bismark Tribune ah an tial.

Egypt ram cu Muslim ram asi caah nu nih va le then a har ngaingai. Voikhat cu nu pakhat nih, ka va he then ka duh tiah tazazung ah taza a cuai. A cuainak aruang cu, "Kan i um hnu thla (1) chungah voikhat hmanh kholh a duh lo; a rim a chia tuk" timi ruangah a si.

Pa nih, "Ka kholh lonak a ruang cu, tii hi ka ziaklo caah, thiang tein ka kholh ngamlonak asi" tiah a ti. Doctor nih ngandamnak kong in a zoh tikah, ziaklomi (allergy) cu tih a nun caah, pa nih a chimmi hi ka dirkamh pi ko tiah a ti.

Doctor nih a dirkamh tikah, anupi nih thennak a har chinchin. A donghnak ah ti awk a thei ti lo i, nu nih a then thiamthiam" tiah Urban Titan ah an tial ti asi.

Hei ruat cio u law. Egypt ram cu ram linsa a si. Theset tamnak le leiphit tamnak ram pakhat asi. Thopaw le a thutheng tamnak ngai zong asi. Cu ram ah khua a sakmi nih, thla khat chung kholh in a ummi hi,  zaan ihti le i kuhreh ding le hnamh ding timi cu a fawi hnga dek maw? An i then hi then mawh lo asi kan ti hnga maw? A mawh ko kan ti hnga dah?   Zeihmanh va sihsehlaw, hi tazacuainak hna hi, "Khuaruahhar tizacuainak an si ko hna."

Gethsemane Dum

                                                           
Gethsemane dum hi Jerusalem Khuahlun nichuahlei kap i a ummi le tlangthluan pakhat, Olive Tlang tang ah a ummi dum asi. Gethsemane timi asullam cu "thau rialnak" (oil press) tinak asi. Hi dum hi, Jesuh le a zultu pawl atu le tu an va len tawnnak hmun  asi (Matt 26:36; Mark 14:32). J

Jesuh an tlaih zaan ah, a zultu pawl he an va kalnak hmun le thla a va camnak hmun a si. Luke nih cun, Jesuh lungretheihnak cu a fah tuk hringhran caah, "A thlan cu vawlei ah a dawr in a tlami thisen bantuk asi" (Lk. 22:43-44) ati. Eastern Orthodox Krihfabu nih cun, "Virgin Mary cu, Zion Tlang ah daite in a thih hnu ah, Gethsemane ah an vui i, cuka cun vancung ah a kai" tiah an ti.

Cuticun Gethsemane cu tuan lio Krihfa hna Pathian biaknak caah khual an va tlawnnak asunglawimi hmun minthang pakhat ah aa chuah. A.D 333 ah, "Pilgrim of Bordeaux" timi min theihlomi hna nih, Gethsemane an va zoh.Hi kong hi, Gethsemane dum hi Krihfa pawl nih an tlawnnak kong, hawihlan cem hmuh khawhmi ca, an si. Onomasticon le Eusebius of Caesarea hna nih hin, "Gethsemane cu Olive Tlang tangah a um i, zumtu tampi nih an va lennak le thlacamnak hmun asi" tiah an ti.

Gethsemane dum i Olive thingkung pawl hi an tar ngaingai. 2012 ah National Research Council of Italy timi nih an va zoh tikah, vawleicung thingkung tarbik ah an chiah hna. Atu i thingkung a nung rihmi an hram hi carbon dating (carbon kum tuaknak) in tuak tikah, A.D 1092, 1166 le 1198 ah an rak cinmi hna an si ti a si. Cu thing pawl cu DNA an hniksak tik  ah, an ci zong hi nulepa Olive thingkung in a rami an si ko ti a si.



               Gethsemane Dum Olive Kung Hna



               Gethsemane Dum Olive Thing tar pawl


               Hi hmun ah hin Jesuh thla a rak camnak a si


           Gethsemane Dum Biakinn


"A lungre a theih tukah a thlan cu thi bantuk in a luang"

Calvary Vailamtah Lam

                                                        Calvary Vailamtah Lam
                                                                   By Hai Vung Lian

Krihfa zumtu hna nih Pathian biak ruah ah Jerusalem an rak tlawng tawn. Kum zabu 4 nak kuakap in, Pathian biak ruah ah Jerusalem tlawngmi hna nih, Calvary Vailamtah Lam (The way of the Cross) ti in, Jesuh nih vailamtah tung a putnak lam thluan kha hlathlai an rak thawk. Pilate nih Jesuh bia a caihnak hmun in, Calvary Tlang tiang Jesuh keneh zulh hram an  thawk.

Jerusalem khua hi vawi tamtuk ral nih an tuk, an khangh, an hrawh, an cawh, an chilh, an ser than tikah, Jesuh vailamtah tung aputnak lam taktak hi fiang tein in cun theih khawh a si ti lo. Asinain Rome miphun hna nih Krihfami hmunthiang hna ah hin biaknak inn hna hi an sak tiah an zumh. Tahchunhnakah, Calvary tlang timi zong hi, Aphrodite Temple timi tangah a um tiah an ti.

Kum zabu 14 nak ah, Franciscan tlangbawi (monks) hna nih, Khua Thianghlim (Holy City) timi Jerusalem khua ah, "Jesuh vailamtah tung aputnak lam" tiah min an puttermi lam pakhat an rak zulh. Cucu Jesuh Temtuarnak le Thihnak (Passion) lam tiah min an sak.  Cu lamthluan ahcun Jesuh nih vailamtah tung aput lio i, thil a cangmi chuankhan in dinhhmun (station) 8 an tuah. Hi lam hi, nihin ni Krihfa tampi nih, Bawipa Thihni (Good Friday) ah an va kal i, an va hrawn tawn.

Ahnu kum 200 a rauh tikah, Dinhhmun 14 an chuah than i, cucu vawleicung pumpi Roman Catholic Krihfabu an biakinn vampang ah, nihin ni tiang an i suai. Cu dinhmhun 14 nih Jesuh bia an caihnak inn in, Calvary vailam cung tiang a cangmi Jesuh temtuarnak tuanbia vialte kha aa tel dih.

Cu dinhhmun hna cu:

(1) Jesuh cu thihnak tuar ding in sual an phawt
(2) Vailamtah tung an putter
(3) Atlu
(4) Jesuh nih anu, Mary a ton
(5) Cyrene khuami Simon kha vailamtah tung an hnek i an putter
(6) Veronica timi nu te nih Jesuh hmai kha a hnawh piak
(7) Jesuh cu lampi ah a tlu than
(8) Jerusalem minu hna a ton hna
(9) Avoi thumnak a tlu than
(10) A thilri vialte an thleh piak dih
(11) Vailamtah tung ah an khenh chih
(12) A thi
(13) A ruak vailamtah cungin an thumh
(14) Thlan ah an vui

Atanglei map hi Jesuh vailamtah tung a putnak lam a zulhmi map asi.


                               Via Dolorosa


Hi vialte hi, kan Bawipa Jesuh Krih nih kan nih misualmi hna khamh awk caah le zungzal nuncang hmunhnak coter awk caah ni nikhat ah a tuarmi a si. Thawhthan Ni a phak fate, kan Bawipa Jesuh temtuarnak hi fak pi in ruat cio hna u sih.

Tuanbia pakhat ahcun hitin an chim. "Veronica timi nu nih Jesuh hmai a hnawh piaknak puan thiangmi cungah Jesuh hmantlak a tangta ti a si." Cu hmaihnawhnak puan cu khawika dah a um ti cu hngalh khawh asi ti lo nain, nihin ni ah hmanthlak tampi cu an suai i, hmuh awk in a um.




                              Jesuh bia an caih


Jesuh Pilate nih sual a phawt lio


Vailamtah an putter


                 Jesuh Thir in an khenh


Jerusalem khuapawng Calvary ah vailam an tah


                        Jesuh vailam in an thumh



                            Jesus thlankhur

Reference
1. The Story of Jesus. Reader's Digest Association, Inc. New York, 1993
2. www.bing.com
                                                   

USA Ram Hman Bikmi Ritnak Si-ai

US ramchung Drug Enforcement Administration (DEA) nih, atanglei sii hna hi an khammi an si. Hi ritnaksii pawl hi, minung thluak, lungput, sining, taksa, vunhawng a hrawk kho taktakmi an si. Muisam chiatter kho tu le thisen dawp khotu si an si caah, tih an nung tuk. A tongh zong tongh lo ding le a teh hrimhrim teh lo ding an si. Teh hnu ahcun, mi a lem khawh caah, si-ai tongmi ah i chuah khawh a si. Cucaah, "Hi si-ai pawl hi, a hlat taktak nak in hrial an herh." Si-ai cu minung nih hrial ding asi. Na hrial lo ahcun, si-ai nih an hrial bal lai lo. Na hrial lo ahcun na nunnak an latu ding le hell ah an thlatu ding asi lai.

DEA nih khammi sii (illegal drug) ah phun (23) USA ah a um. Adonghnak (V) nak zawn hi, khammi sii an si rih lo nain, mi tampi nih ritnak ah an hman cangmi hna asi caah, cozah nih buai pimi si-ai phun an si.

I. Narcotics (Bing in sermi sii)
(a) Heroin
(b) Hydromorphone
(c) Methadone
(d) Morphine
(e) Opium
(f) Oxycodone (Fah theihlonak sii)

II. Stimulants (Lungthawhnak si-ai)
(a) Amphetamines (night club ah an hman tawn)
(b) Cocaine (S. Africa ram coca thingkung in a rami a si)
(c) Khat
(d) Methamphetamine

III. Depressants (Hnangamnak Si-ai)
(a) Barbituarates
(b) Benzodiazepines
(c) GHB
(d) Rohyphol(R)

IV. Hallucinogens (Lunglohtertu Si-ai)
(a) Ecstasy/MDMA
(b) K2/Spice
(c) Ketamine
(e) LSD
(f) Peyote & Mescaline
(g) Psilocybin
(h) Marijuana/Cannabis
(i) Steroids
(j) Inhalants

V.  Lungretheih Mi Si-dai Dang (Drugs of Concern)
(a) Bath Salts or Designer Cathinones
(b) DXM
(c) Salvia Divinorum

US ram chung Police Agency 178 chungah, Police Executive Research Forum Survey nih thil sining an hlathlai tikah, a cunglei ritnaksi-ai chung ah, tambik hmanmi hna cu atanglei bantuk in an si tiah an ti.

(a) Heroin--------------------36%
(b) Marijuana----------------23%
(c) Methamphetamine--------20%
(d) Prescription---------------7%
(e) Crack Cocaine-----------6%

Reference
1. Police Executive Research Forum Survey
2. http://www.justice.gov/dea/druginfo/factsheets.shtml

Jehovah Jireh: D.MIss Kai Lio

1999 Spring ah MATS ka lim. Ka visa a dang kum khat a tang rih. Program pakhat tal peh lo ahcun tlun hau ding asi. Sianginn peh lo ahcun, kan kum a upa chin lengmang lai i, doctorate degree pakhat tal lak lo i tlun ding cu ka ruat kho bak lo. Kan sianginn ah D.Miss peh lawng ah a lam a um. Thla ka cam i, D.Miss cu ka sawk lai tiah bia ka khiak.

Application form vialte ka up dih. Abuaimi cu kan sianginn nih scholarship an ngei lo. Mah tein zeipoah i rin dih ding asi. Work permit nih le ka ngei lo. Rian le ka ngei lo. Tangka ka ngei lo. Bawmtu le bang cu chim awk a um lo. Ahla tuk. Khawika hmanh ah bawmtu an um ti lo. Zeitin dah ka tuah lai tiah ka ti.

Apawimi cu tuition fee he, innhlan man, cauk, eidin vialte van tuak tikah a tlawm bik ah $14,000 renglo a dih ding asi. Cu tangka cu ka kut ah $3,500 te ka chiah. Cucu semester pakhat ca lawng a za ding asi. Aherhmi vialte ka tuah dih. Financial Statement tuah a hau cang. Tangka $14,000 ka ngei kho ko lai; sianginn ka kai kho ko lai timi piah hrimhrim a hau. Cu lawng ahcun D.Miss luh khawh ding asi. $14,000 cu a phunphun tein lih ka tawn i, ka piah. Sianginn ah cun ka up ve phawt.


                    United Theological Seminary, Bombrake Hall

Zarh 4 tluk a rauh ah ka application form cu an rak zoh. Ka sining a ka thei cemtu cu Korean professor nu Dr. Young Lee Hertig asi. An pa cu Mirang asi. Mitha le mifel asi i, a ka daw ngaimi asi. Amah nih cun "Hai Vung Lian, ka khan ah ra ta. Na sianginn kainak kong ah caihpi kan duh" tiah ati. A khan ahcun ka va kal.

"Khah D.Miss kainak na sawkmi kan hmuh. Atu rian thathi na ngei lo. Bawmtu na ngei lo. Sianginn nih scholarship an ngei lo. Work permit na ngei hawi lo. Kawlram caah tax tun ding le passport nunter a hau na ti hawi. Chungkhar zohkhenh an hau na ti hawi. Na hawi le ramdang siangngakchia cu na hmu hna maw? A kenkip ah biakinn ah bawmhnak an hal le bawmtu tampi an ngei. Nang Krihfabu bawmtu zong na ngei fawn lo. Hi zatzat dih ding hi, zeitin dah na tuah lai?" tiah a ka ti.

"Dr. Lee ka form cu ka cohlang ko u. Rak ka tanpi ko. Nan ka luh khawh ahcun ka kai kho ko lai. Work permit ka ngei lo nain rian cu ka tuan kho ko lai. Kawlram ka um lio zongah bawmtu ka ngei lo. Sianginn ka kai kho ko. USA zongah mi bochan ding ka ngei lo. Asinain ka kai kho ko lai. Pathian nih rian a tuan lai le ka kai kho ko lai. Ka bawm ko" tiah ka ti.

Zarh 2/3 a rauh ah D.Miss ah kan in cohlan ti asi. Fallas 2000 in D.Miss cu  thawk ding ka si. Lunglawmhnak in ka khat. $3,500 te ka chiahmi cu tun awk a herhmi ka va tun i, ka tangka te cu a dih. Sianginn ah zarh khat ah suimilam 20 te ka tuan. Professor pa innlo dumhau hna ka va remh i, cuti tecun fangngaruk te ka hmuh tawn. Arti le aalu le buh bak in ka chang. Theihai le anhringso ei ngam asi lo. Sianginn kam ah dum te ka tuah i, pe tuktak ka cin. Hawi nih anhringso an ka thenhmi te ka ei tawn. Dawr ka kal caan ah tamnem ka duh ngai le tamnem tlawmpal le buanbawk ka cawk tawn. Cu dah ti lo cu anhringso zong ei ngam asi lo.

Akenkip ah rian ka sawk. Biakinn kip rian lawng an timi ah rian ka sawk i, ka hmu lo. An ka khirh lengmang. Voikhat cu November thla ah asi. Tangka $2500 kuakap te ka chiahmi a um. Motor cawk a hau ka ti. Tuluk eidin dawt tibantuk hna ah rian a um ko lai i, motor ka cawk lai. Cun rian ka tuan lai tiah ka tim. Toyota Corola heh tiah ka kawl lengmang. Rian zong a kenkip ah interview ka tuah. Work permit ka ngeih lo caah an ka au bal lo.

Voikhat cu Nirukni ah um a har ngai i, campus ah ka chawk. Kan sianginn Bombrake Hall tangah ca ka va rel. Keimahpi lawng ka si. Cuka ahcun tung pakhat aa bunhmi ah, ca a benhmi ka hmuh. Cuka ca ahcun Normandy United Methodist Church nih ca an tarmi ka hmuh. Cu ca ahcun Youth Pastor Part-Time kan herh timi asi. Ka van hmuh cangka in ka tha a nuam tuk. Hihi ka chonh bak lai ka ti.

Nikhatni a hung phan. Ka van chonh i, an secretary nu nih a tlaih. Cuhnuah pastor sin ah a ka chanh i a mah he kan i chawn. "Khawika ram in dah na rat?" a ka ti. "Kawlram in ka ra" tiah ka leh. "Keimah zong Malaysia ah kum 1 ka um; volunteer kan rak tuah i, zunput kan rak tuah piak hna" tiah a ka ti. Kan i chonh a tlam a tling ngai. Cun interview an ka auh i, interview ka va tuah.


    Youth Pastor ka tuannak Normandy UMC

Avoikhatnak ah riantuantu pastor (2), cazi he kan i tong hmasat. Cu hnu ah Krihfabu upa Trustee timi he kan itong. Cu hnu ah Mino Director le Youth pawl he kan i tong. Interview voi (3) bak ka va tuah. Interview ka tuah tiang motor ka ngei rih lo. Interview tuah ah, Aloke Mukarji timi India pa nih aka kalpi. Amah cu Methodist asi i, kan sianginn ah M.Div a tuah ve mi asi. Amah nih atimi cu, "Hi biakinn youth pastor cu ka rak sawk le an ka pe lo" tiah a ti.

Interview ka tuah dih hnu ah, December thla chuaka ah "Youth Pastor position cu kan in pek" tiah cakuat a ra. Lunglawmhnak in ka khat. Asinain umkalnak ah motor ka ngei lo. Zarh 3 chung cu bus bak in ka kal. Bus in voi 3 thial a hau. Zarhpini zingka tein bus in ka kal. Vur a tla, khua a sik tuk i, a har ngai. Youth Fellowship kha zanlei sangah ngeih ding asi caah, inn lawi lo in biakinn ah ka tang behbeh. Keimahpi lawng chun pumh a dih cangka in zanlei 5 tiang biakinn ah ka um tawn.

Ruah lo pi in Youth Pastor rian cu ka van tuan. Sianginn ah zarh khat ah suimilam 20 ka tuan i, biakinn ah 20 ka tuan. Full Time in sianginn ka kai pah i, full time in rian ka tuan pah. Cuticun cu ka income ruah lo lo pi ah double ah a kai.

Normandy UMC cu mirum milian an tam. Mirang lawngte an si. Member 800 tluk an si i, aa pummi hi 400 fai lengmang an si. Youth hi 60 cung kan ngei hna. An ka dawt, an tha tuk i ka nuam ngaite.

Lam a hlat tuk caah motor lo cun asi kho ti lo. Kan pastor pa nih "Kan nupa in na motor caah kan tuaktan lio. Ahlu kho tu hna an um hnga maw kan ti" tiah a ka chimh. Kei le ram dangmi ka si. Ka phak cangka i ahlu hna khan piak cu, thil tha asi lai lo. Ningzahnak le hmaibitnak asi lai. Motor cawk zawk ahau ka ti i, Mazda Protegie timi motor fate aba in ka cawk.

Motor mawngh chimtu an um lo. Harnak tampi ka tong. Leaner permit lawng in ka mawngh i, biakinn cu ka va kal tawn. Palik an tam tuk caah thinphang lengmang in motor cu ka mawngh i ka kal. Bus zong ka chawhkanh duh lo. Pial a zat hlan cu orhlei kap a hriang bik tein ka kal peng. Himbawm kha a biapi tiah ka ti i, cute cun ka umkal tawn.

Pathian khuakhan hi khuaruahhar asi. D.Miss ka luh tlawmpal ah, Normandy UMC ah rian ka hmu. Tlawmpal ah Mazda Motor te cu ka cawk. Caan tlawmpal ah, atu kan nu (Aye Aye Mu) hi ngaknu asi bu tein Rangoon in visa a van hmu. Singapore tlawn pah in Singapore a phan ve. 2000 Christmas Ni cu CEBC, Indianapolis ah kan hmangti. Khuaruahhar asi. February ah tha tein Yangon ah kan hal hna i, hnatlaknak ngeih asi. Puai tuahnak zong phaisa fangkhat hmanh a um lo. Thilri cawknak zong aum lo. Bawmtu ding Laimi zong an um lo. Harnak tam taktak kan tong. Visa a dih deng caah, puai tuah zok lawngah USA ah a tang kho ding khi asi.

Cucaah Sushi tuah law, thlakhat na tuah ah puai kan tuah lai ka ti. Sushi cu a tuah. Phaisa kan tlam a tlin deuh in, April 2001 ah Normandy UMC ah Pastor Tom Harry nih kutsih thlacamnak a kan tuahpiak. Visa thlen le tuktak ah kan buai taktak. Bawipa nih lam a kan hruai i, sihni hlan hau lo tein Visa zong J-2 ah kan thial khawh. A kum vui ah sushi dawr (2) kan nu nih a lak. Kei biakinn le sianginn ah part-time veve in ka tuan.

Biakinn le Sushi dawr a neih deuhnak Kettering le Centerville ah khua kan rak sa. Mirang tamnak sang asi i, sang nuam ngai a si. Cuka ahcun kum 8 khua kan sa.


                              Centerville, Ohio (Ref. www.google.com)

Cutitecun kan kal ceumao. Sianginn ka kai pah. Nau kan ngei pah. Sushi kan tuah pah. Work permit ka ngeih lo caah harnak le buaibainak tam tuk kan tong. Pathian bochannak, zumhnak le ralthatnak he, zeipaoh kan pah thluahmah. Cuticun Pathian nih lam a kan hruai i, June 2007 ah D.Miss degree ka lak khawh. D.Miss degree ka lak tik ahcun, ka fale (4) an chuak cang. Hanna, Nathan, Daniel le Cyrus an si. D.Miss ka hmuh ni ah khua ka ruat. Aliamcia kum 7 chung kan cawlcanghnak ah, zeitindah hi vialte thil a can khawh timi ka ruat.uKa huaruah ahar. A thar in thawk than ding sisehlaw cu ka ngamh ti hnga lo ka ti.

Hi kum 7 chungah work permit ka ngei lo. Kawlram cozah ah kum chiar $720 tun a hau; passport a dih i nunter than lengmang kan hau; sianginn kainak caah kum fatin $14,000 hrawng lengmang a dih. Food Stamp le WIC zong kan sawk fawn lo. Asinain zingzan kan cabuai ah tirawl chambau lo tein aum. Bill tlamtling tein kan i pe kho. Sianginn ca a dihmi le sizung ka fale ngeihnak ca tu cu leiba tampi ka ngei ve.

Sihmanhsehlaw, D.Miss ka thawka in ka dihnak tiang ka ruat. Zeitindah kan rak ti khawh hnga? Zeitindah hi vialte a can khawh? timi ka ruat i, Pathian cungah kai lawm. Zeicatiah Pathian cu Jehovah Jireh timi "Tumcawp Pathian asi caah asi." Abraham nih, "Bawipa tlang ahcun Bawipa nih a khan te ko lai" timi kha a dikmi asi. Kan zumh i kan zumh bantuk tein kantuah ahcun, "Bawipa nih a khan zungzal ko."

Jehovah Jireh: MIT Kum 1 Nak Kai Lio

                                           

Kan nih chan lio MIT kai cu a rak har ngai. A ruang cu Mirang ca kan thiam lo tuk hna caah le kum fatin BD an cohlanmi hna an tlawm tuk caah a si.

Sianginn ka kainak chungah, ka harh cemmi subject cu Mirang ca asi. A ruang cu kan cawnning a hrampi a thatlo caah asi. Thau khua ka kai lio ah, Mirang ca a kan chimh ning cu a tha lo tuk lawlaw. Thantlang ka van kai than. Mirang ca kha Mirang ca in a kan chimh than i, "Holh theilo holh" tluk asi cang. Amukmak hmanh thei lo in, tangka kua ka awng.

Hakha ah tanghra ka kai. Zeidang subject cu ka awng bak lai tiah ka ruahchan ko nain, Mirang ca cu ka awn lai ka zum bak lo. A ruang cu, Thantlang ka kai bantuk in, kan sayama nu nu Mirang ca kha Mirang ca in a kan chimh than caah a si. Amukmak hmanh ka thei kho ti lo. Meaning cu 1,000 nawn in ka byheart ko; home work zong ka tuah ko nain ka fiang kho bak lo. Ka lungre athei tuk. Asinain Pathian khuakhan ah, Pu Van Luai Zathang cauk ka rak i hlan i, cu ca ka zoh ceu cun Mirang ca tlawmte ka lung a fiang.

Mandalay ah college kum 4 ka kai. Kum fatin ngacha in Mirang caah D ka hmuh. Asinain ka thiam lem lo. Kan ca a fawi tuk bia tu khi a si.

Cuticun B.D kai ding in 1992 ah kai tim ve. Form cu ka up. Thau in ka thawh a tlai. Rangoon i camipuai phit ding hi ka tanh fangfang asi. Cawn ni 3 ni ah ka phan. Ahmai zarh ni khat ni ah entrance exam phi ding kan si. Ka tlun cangka in ka kholh i, Rev. Dr. Sang Awr te inn ah ka va leng.

Sangpui pa nih a ka timi cu, "Pa Vung, na kawipa Saya Bawi Er kha a ra le Pa Vung a phan bal lo tiah aa caih lengmang. Aa let hna maw asi hnga ati cu. A nih cu a phanhnak thla khat hrawng asi cang. BD entrance phi dingmi hi an phaknak an sau ngai cang. Mirang ca an zoh hna le. Nang na phak a tlai tuk i a pawi ngai. Saya Bawi Er cu, Pa Vung cu Mirang ca a thiam lo le a sung sual lai ti ka phang ko tiah aa caih lengmang. A sia na herh tuk" tiah a ka ti.

Pu Awr zeitital in tanpi khawhnak lam um maw tiah ka ti. A ka thawh i, "Um hlah. Camipuai question tuahtu hi MBC an si; a chektu zong MBC an si. Kan nih zeihmanh kan saing lo. A pawinak cu, BD khan ah siangngakchia 33 lawng an i tlum. B.D phi ding hi 80 hrawng nan si. Cucaah awnnak mark timi ri khiahmi a um lo. A thiam cem in van dawi i khan nih a tlum khawh tawk minung 33 tiang lawng kha lak nan si ko lai" tiah aka ti.

Cuti a ka tik ah, ka lu arbawm a ngaw. Keimah chinchap. Mirang ca thiam lo asi; phak tlai a si. Zeitinhme asi ne lai aw? Va sung ning law Thau mipi hmai le Krihfabu hmai zeitinhme ka khah ne lai? Bialo asi ko tung ka ti. Saya Bawi he cun kan i tong. Pa Vung ka sia na herh tuk. Na let rua tiah pei ka ruah cang cu a ka ti. Kei cu Mizoram khan ka rak tlung i, khua zong ah ka cam manh ti lo. Rangoon ah ka lan colh a ti. Anih cu Laimi college kaimi lakah Mirang ca le holh a ti kho pawl tak asi. A uar zong a uar. Mirang caah ahcun, anih he cun, tang 10 le tang 4 tluk hrawng in kan i thlau.

A rannak in ka lawi i, dawr ah cauk ka va cawk. Zoh manh ding caan zong cu a um tuk ti lo. Chun he zaan he, grammer he meaning he ka zoh. Ka luak zong a chuak viar. Zarhpini zong ahcun Saya Bawi he kan va pum ti. Thaizing phit ding cu ka ngaihlah tuk. Ka rawl eika hmanh a thaw kho lo. Ka mithmai lawng a chia peng ko. Thau mipi hmaikhah lo ding ka ruah ah, ka khing khi a rit tuk.

Nikhat ni cu a van phan.Bus in ka va kal. Camipuai cu zinglei 9 in 12 tiang phit ding asi. College ahcun suimilam 2 lawng caan kan rak ngei i BD entrance cu a har ve caah suimilam 3 a rak kan pek.

Thla fakpi in ka cam. Ka thlan zong chuak viar in ka ruat i, camipuai cu ka tuah. Biatak ka chuah tuk caah asi lai. Caan a tawisau zong ka thei lo. Ka caan tling cikcek tein ka hman. Atu le tu ka check. Pathian chimh asi. Ka chuah laite minute 15 tluk a duh ah, sentence construction a kan halmi, ka palhmi tete ka van hmuh ko. Ai zelaw tlawm pading te ka ti ka van remh. Cucu ka van remh dih bak ah, caan a dih an ti i, kan ca vialte cu a kan upter dih.

Inntual kan van phan. Ungkung tangah ka Kawipa Saya Bawi Er he cun kan dir. Kan kut kan i tlai. Nang na phi kho maw tiah kan i hal veve. Saya Bawi nih cun, "A fawite ko khah. Nang zeidah na lawh?" tiah a ka hal.

"Kawi Bawi, hika zawn te hi dah ka fiang deuh lo. Nang zeitindah na tuah? Kei ka chuah lai te ah ka remh ta le ka remhmi ka hman le ka palh ka thei lo. Van zohta hnik u sih" tiah ka van ti.

Kan question paper cu kan van kau. Pa Bawi nih, "Cutin tuah ding asi. Kei cutin ka tuah" tiah a van ti. Pa Bawi, "Cutin asi deuh rua lo. Cutin tuah ding asi rua ka ti le pei ka ca ka van remhta cu" tiah ka ti.

Question cu kan van kau i kan van zoh. A tlangpi kan van rel. Pa Bawi nih, "Kawi Vung ka lo bak. Na tuah ning ahman. A tlangpi rel pei ka rak i palh ko hi" tiah a ti. A lu heh tiah aa muai. Cuticun lung nuam lo ngai in kan lawi. Kei zong ka hmanmi le hmanlo mi fiang lo in ka lawi ve. Result chuah lai cu ka ngaihlah tuk.

A hmai zarh cawn ni 5 ni ah result cu an van tar. BD entrance a awngmi 33 kuakap lah ah ka rak i tel kho ve. Ka Kawipa Saya Bawi cu Pre. BD Class ah a rak lut. Saya Bawi tu sungh i kei awn cu khuaruahhar khi a si. Saya Bawi cu a sung ding in a hohmanh nih kan rak ruat lo nain, a rak sung. Sangpui pa nih, "Saya Bawi cu na zawn an ruat tuk. Pa Vung a sung sual lai ti a phang tuk le nang tu na awng le anih tu a sung. Nan pahnih te awn lo cu a pawi tuk" tiah a rak kan ti.

Tang 9 in kan i thihruai lengmang le kan pahnih ten BD zong kan kai ti kho. Kei BD kum khat ka din kan pahnih tein degree kan la ti kho.

BD entrance ka awn khawhmi kong kha ka ruat theu tawn. Mirang ca ka thiam lo ning; caan ka pek manh lo ning; ka timhlamh manh lo ning le cubu ah minung 80 kuakap phimi lakah, a awngmi cazin ah ka rak i tel ve mi kha cu, "Bawipa cu Mirang ca a thiamlomi caah, Jehovah Jireh asi caah asi ko."

Bawipa cu a umlomi umter kho tu; asi kho lo dingmi asi ter khotu Pathian asi ti hi, ka fiang chin lengmang.


           MIT Pa-sawng inntual asi





                       MIT Innthar an sak chapmi

Ref.
www.bing.com

Jehovah Jireh: Motor Chiate Ah Bawipa Aa Phuannak

Hihi Maisho Khua in Lwelem tiang motor kan i citnak kong le lampi ah kan i citmi motor ah Pathian aa phuannak kong a si. Hi khuallam i kan tonmi thil cu, minung nih thluak in phuah cawpmi a lo.

Maisho khua in, ka hawipa Pa Kap he cun kan van chuak. Chun hnu ah kan chuak. Motor nih an i tinhmic u, Lwelem asiloah Panlong kan phan kho lai ti a si. Porter dawh a tam caah, Lampi ah kan i din pah lengmang. Thawngpang ngaih pah lengmang a si.

Maisho le Lechia karlak khua fate pakhat, ralkap umnak sakhan kan van phan. Hlei cung kan phak ah, ralkap nih meithal he a kan dir hnawh ko cang. Motor 4 tluk a kan kham. Nan zapite tum dih u ti a si. Kan zapite kan tum dih.

Chuncaw thathi in kan ei ti lo caah kan rawl a tam ngaingai. Eidin dawr pakhat hmanh aum lo. Banhla tuktak an zuarmi tlawmte a um i, tuktak kan va cawk i ka ei. A kan hren peng. Khua a mui zuahmah cang. Khua a dawm fawn; a caan ah ruahpihmei a tla pah. Fikfa a tam caah heh tiah kan ke a kan seh pah. Cuticun mui hualham ah, a tlai tuk cang caah nan kal kho ti lo tiah a kan ti. Motor le thilri cu riak hna seh. Nan duh le minung lawng lan u tiah a kan ti. Zeiruang ah a kan tanter ti zong kan thei kho lo.

Cuticun motor le thilri cu le driver cu an tang dih i, kan nih cu kan lan. Pau Pau le kei cu kan thilri phurh khim lawng asi caah, kan bag kan i lak i, kan kal. Nu he pa he ke cun kan kal. Cu ralkap sakhan in Lechia khua phaknak ding caah meng 4 tluk aduh lai a kan ti. Hmunhma a rem caah kan ke cu kan kal hna. A caancaan ah cirh kan i tan sual tawn i, kan ke cu cerh a khat.

Cuticun zan 10 kuakap ah Lechia khua kan phan. Tuluk dawr ah khohsuai kyaw a thaw taktakmi kan i cah i, kan ei i kan riak. Cu zan kan riah lio ah, thawngpang a kan thanhmi cu, "Kan i citmi motor ah khan Wah-Tapung pawl an um caah, Kawl ralkap nih an ti hram hna caah asi" tiah an ti. Cuka sakhan i ralkap pawl le Wah-Tapung pawl kha, Maisho ah an rak i kah hrulh caah, ralkap pawl an lung a tlin lo caah asi an ti.

A thaizing zingka tein kan motor cu kan hngak. Lwelem tiang man pek cia mi asi caah, motor dang cit cu asung ding kan si caah kan hngah nak asi. Motor cu pakhat hnu pakhat a runrun in an ra hna. Kan motor te zong cu a van phak ve. Kan i cit lai kan ti tikah, driver pa nih, "Ka motor ruah lo pi ah a engine a down le a kal kho ti lo. Cucaha motor dang tu kan chimh piak hna lai i nan i cuan lai a kan ti."

Motor cu pakhat hnu pakhat a chimh hna. Kan i tlum ti lo ti a si. Motor 10 hrawng an chuak cang. A hnu ah Dyana motor lian nawnpi a ra. A kan chimh piak i thu ko hna seh a  kan ti. Kan van kai ciammam le minung fa ke chiahnak zong aum lo. Cuti ke chiahnak zong umlo mi motor in meng tam lak i thlai ding kha, minung caah asi kho lo. Cucaah kan tum than. Kan lungthli te in thla lawng kan cam ko. Zeihmanh bochan ding aum ti lo.

Cu hnu tlawmpal ah motor chiate a khu tam nawn in a ra. Kan driver nih a kan chimh piak i, "An i tlum ko lai. Ra ko hna seh. Amah belte cu kan motor hi a engine a down va. Mandalay ah kan siam lai kan ti. Lampi ah kan riak kho men. Tii zong toih lengmang a hau ding asi" tiah a ti.

Tangka le a um lo. Porter dawh le kan phang tuk fawn. Zeitihmanh in lampi sau tan awk kan tha lo. Cucaah Pathian nawl si ko seh kan ti. Motor chiate cu kan i cit. A fum tuk. Cep bantuk in a kal. Chuk ahcun a cak nain a choh pah ahcun a pawt in a paw i, nam a hau tawn. Tiva kan phaknak paoh ah tikik kan rawn. Cuticun kan kal ceumau.

Zingka te a kalmi hna kha, ruah lo pi ah lampi ah kan phak hna. Lechia in a chuakmi motor tam nawnpi cu, Lechia le Panlong kar ah hmawng umnak pawng ah an rak i dil phuk ko. Zeidah a cang hnga? Porter maw an dawh hna hnga? tiah kan ruah lio ah, kan motor chung ahcun, tapung bawi pakhat, cowboy luhkhuh, namte le pistol he a rak lut.

"Minung pakhat 500.00; motor pakhat 3,000.00 nan chuah cio lai" ti a si. Tapung nih cun akan kulh thup ko. Meithal he, kernet bomb he an kan dir hnawh ko. Kan driver pa cu an auh i an kalpi. Minute 30 tluk a raoh ah a ra than. "Damiah an si. "Lwen-maw buu pawl an si" tiah athlite in a kan chimh. Tlawmpal ah kan driver cu an auh than.

Tangka le kan ngei lo. Tapung nih le damiah a kan taih cang fawn. Minung pakhat 300 chuah ding cu a um hrimhrim a um ti lo. Ka lu ka khun. Pathian sinah thla ka cam. Zeitindah asi ne lai Bawipa? tiah thla ka cam.

Suimilam cheu a rauh ah, kan driver pa cu a rak kir. Motor dang vialte cu an tanter dih hna i, kan nih cu lan u tiah a kan ti i, kan lan. Lampi kan kal pah ah, kan driver pa Kawl pa nih, hitin a kan chimh. Tapung bawipa kha ka thawh i, "Zei kan ti hnga kan zaangfah ko u. Kan motor a down le Mandalay ah ser ah kan kal. Atu passenger ka phurhmi hna zong hi, raifanhmi le a damlomi an si. Lung an co ko nain an hmuh lo le zaangfak an si tiah kan van phorhmi hna an si. 500 kyats te in kan daw ko u. A hnu kan i ton tikah kan pek than te hna lai" tiah ka nawl le a kan zaangfah mi asi a ti. Tangka zong hal thai ti lo i, driver nih a liam i kan lan.

Pau Pau he cun kan i nuam tuk. Kan i zoh i kan khuaruah a har. Mirh nawn in kan thu. Driver pa nih cun bia zaza a kan ruah pah. Cuticun kan kal ceumau i, zanlei 3 kuakap ah Panlong khua cu kan phan. Cuka khuakam hauka lungdonh umnak ahcun, motor tam taktak an rak i dil phuk hawi ko. Kan van phan le zeidah a cang hnga tiah kan ruah cuahmah lio ah, Kawl ralkap nih, "Hika ah van dirter u" tiah an kan ti. Motor cu thingkung pawng ah a van dirter.

Cu ni June thla nilin cu a lin ngaingai. A kan uam tuk i, a har ngaingai. Nu le ngakchia zong thingkung tangah an thu lulh ko. Kan thlan hripi in akan paih. Driver pa cu an van auh i, "Ralkap nih motor 20 kan herh i, nan motor zong porter kan i suai ve hna" ti asi ko cang. Lwelem lei in a rami he, zingka ah Lechia in aa thawhmi he khat thup in an rak kham ko hna.

Aize. Bialo kan si cang kan ti. Thingkung hram ah kan thu i, thla ka cam. Bawipa zeitindah kan si hawi ne lai? Tangka kan ngei ti lo. Tuzan hi Namsam kan phanh a hau. Culoahcun rawl ei ding aum ti lai lo tiah thla ka cam. Nangmah duh bang in si ko seh. Jehovah Jireh na si caah kan caah a tha bik in khua khang law i phuang than ko tiah thla ka cam.

Caan tlawmpal ah, driver pa cu a rak kir. "Kan motor cu engine a down caah ser ahaumi asi. A kal kho ding asi lo" tiah ka ti hna le "Lan ko ne u a kan ti", tiah a van kan chimh. Cun kan motor chiate cu engine a van nunter le khu lengmang i, Lwelem lei ahcun kan kal. Zan mui tuk hnu ah, Lwelem phan i, zanriah kan ei. Cu hnu ah, zantim ah motor kan bawh i, hauka ah kan riak. Zinglei ah motor a ra mi kan kham i, cu motor cu kan i cit i, nansam cu zingt dei lei sang ah kan rak phan.

Ka rua than tawn. Motor tha mi kha rak i cit u sih law tapung sinah le ralkap sin ah kan va tap hgna le zeihme kan va lawh hnga? Hi motor chiate kan i cit ca ah pei kan hlan kalmi vialte kan lonh dih hna pinah tangka cawi zong kan luat ko hi. Nihin ni ah Bawipa nih motor chiate pei a kan khan piak ko hi? Hi motor chiate hi pei kan nih caah luatnak phurhtu asi ko hi? Ziah Bawipa hi, hi motor chiate ah pei aa phuan than ko hi? tiah ka ruat i, lunglawmhnak in ka khat.

Jehovah Jireh: Buddhist Pa Sinah Bawipa Phuannak

Bawipa cu tumcawp Pathian "Jehovah Jireh" a si. Abraham sinah Tumcawp Pathian asi i, nangmah le keimah sin zongah a si ve ko. Pathian nih a duh ahcun, nangmah le keimah caah, zei bantuk minung paoh, kan zei kan zo asi lo pipi zong, an lung a thawhter khawh ko hna.

Baibal tuanbia zoh tikah, Joseph cu a unau hna nih thah an timh i khur chung an thlak lio ah, amah khamhtu dingah, Midian chawlet pawl Pathian nih a van hruai ko hna (Gen. 37:36-38). Moses cu mithah lainawn ruangah, Egypt in Midian ram i a zam tikah, dawtu Jethro chungkhar Bawipa nih a khan piak ko. Prophet Elijah cawmtu ah, Pathian nih "langak" va a hman khawh ko hna (1 Siang 17:2-4).

Pathian zummi hna caah, kan har lio le herh lio caan thengte ah, Bawipa cu Tumcawp Pathian asinak a lang kho peng ve ko. Bawipa cu Tumcawp Pathian asinak hi, keimah le ka hawipa cungah, Maisho khua ah alang.


Mung Su (Maisho) Lungcawhnak (Ref. Wewomenfoundation.org)

A caan cu 1993 June thla a si. Ralkap uk chan, Mong Shu (Maisho) lungvar (ruby) a lar siling te a si. Myanmar Institute of Theology (MIT) ah kum 2 nak kai ka tim. Innchungkhar ah harsatnak, lungretheihnak, nincanlonak le buainak tam tuk ka rak ton kum a si. A pawi bikmi cu, tangka in tlakchiat taktak ka ton kum a si. Ka chungkhar an har tuk caah, a zeitihmanh in cawlcanghnak a um ti lo. Krihfabu zong hmaikhah lonak tam tuk ka ngeih tikah, zeiti sihmanh ah, sianginn kai a zaat hlan chungte, Maisho ah lung va co ta ve ko ning tiah ka ti i, Shan ram kal ka rak i thawh.

Shan ram kainak tangka ka ngei lo. Rev. Dr. Sang Awr te 2,000.00 ka cawi hna. Mandalay ah ka hawipa Saya Za Ceu (CCC tuan lio) 2,500.00 ka cawi i, ka rak kal. Motor man a fah caah, Namsam ka phak tik ahcun ka tangka zei huaha a tang ti lo. Namsan ah facang, chiti, bell, nam, tuhmui le lungcawhnak ah a herh an timi hriamnam ka zalh i, vanlawng ralkap a rak tuanmi Tiddim pa Pau Pau he, Maisho kal cu kan rak thawh. Maisho lungvar cu a rak i dawh tuk caah, Thailand in Kong Kong in vawlei ramkip ah aluh lio a si.



                                 Maisho Lungvar ahrim le tuah ciami pawl

Ralkap porter dawh atam tuk lio a si. Shan ram cu a caancaan ah ruah asur pah tawn i, lam zong a cet pah; fikfa zong a tam pah. Cuticun voi tampi thuhnawh bu le zam pah bu in, Maisho cu ni 2 nak ah kan phan.

Maisho tlang ahcun lung cu kan co. Hmun kip ah kan i thial. Chunzan dinlo nga cha in thi deng in rian kan tuan nain, kan pawcawmnak khim kan hmu ti lo. Kan i kenmi chiti, ngapih, eidin vialte a dih dih cang. Rawl lo in a thi ding in khua kan sa. Cu lio ah, Pu Boi Hu Thang (atu kan Krihfabu upa a simi) nih a ni ca in riantuan i pawcawm ding le amiak hmuh ahcun 10% co ve ding in, "lawban" sin ah tuan nan duh maw a rak ti. Cucu a tha deuh lai kan ti i, amah sin ahcun kan rak i thial.

Cuticun ruah le thli lakah, June thla canceu renglo tiang rian kan tuan. MIT cu June thla chuak ka ah on a si. Ka tlai tuk cang. Cucaah ka hawipa cu, "Pau Pau tlung ko cang u sih. Sianginn kai lo cu a si kho lo" tiah ka ti i, tlun kan i tim. Kan tangka hmuhmi cu kan van tuak tikah, motor man lawng a daih ding a si. Lampi eidin nak, hotel riahnak le zeidang ca aum ti lo. Motor tluan lo ahcun loh bak ding a si. Furpi nih le a phan cang fawn. Chuncaw kan i rawnh lai i, lampi cu banhla le tii lawng in Namsam tiang kan phan kho ko lai tiah kan ti.

Pau Pau nih, "Pa Vung, tlunnak hi lampi kan i tap sual ahcun, kan lo bak lai. Cucaah na tangka chuah ve law, "lee-kaung-yin" (4-4-4-4) kan va celh lai. Kan sungh le sungh. Kan miak le miak" tiah a ti. Gambling hmanh si ko sehlaw, i celh ko ne. Kei ka thiam lo. Tangka tu cu ka chuah ve ko lai tiah ka ti i, Pau Pau celh ding in kan kal. Kan pahnih tein thla kan cam i, lentecelh ahcun kan va kal. Kan pahnih hnatla te in, game cu kan i celh. "Tutan cu, ar siseh kan ti. Tu tan cu uico siseh kan ti; tutan cu chungchep siseh; sai siseh" ti in kan pahnih lungtling tein kan thu i, Pau Pau nih aa celh. Kei nih  a kam in ka thut hnawh ve.

Cuticun game kan i celhmi ahcun, voi 8 hrawng a van thu i, 6 hrawng a miak. Voi 2 a van sung. Cucaah "Aza lawi u siih" kan ti i kan lawi. Azapite kan miakmi kha, Kyats 2,400.00 tluk a rak si. Kan ngeihcia he kan van fonh i, Kyat 3,400.00 (thawng thum le zali) kuakap asi. Na tangka, ka tangka ti um lo in, Namsam phaknak tiang kan hmangti lai kan ti.

Kan belkheng kan zuar ta dih. Arkhuang in rawl kan i ei i, a thaizing zingka te ah, Maisho tiang ke in kan kal.  Lampi ah ngaknu dawhdawh lungbawhmi tampi kan ton hna. Tapung le ralkap zong khawnmaw ka ahcun kan ton hna. Cuticun thir phang lengmang in, 11Am tluk ah Maisho motor dinhnak hmun kan phan.

Maisho khua cu rawn ah  aum. Motor dinhnak cu Taungyi lei kalnak lam ah a um. Apawng hrawng cu pura zong an um; dawr tampi a um; motor cu a chia he, a tha he, tampi an um. Minung cu nu he pa he, sifak he a rum he, aa dawh he dawh lo he, a khah in kan khat. A nuamh zong a nuam ngaite.

Kan nih pahnih cu, Lwelem tiang motor lehmat kan phiat. Lampi ah zeihmanh kan ei lo caah kan rawl a tam ngai cang. Asinain kan tangka kan tuak tikah, Namsam phan kho ding kan si lo caah, kan ei ngam lo. Banhla pum khat veve kan i cawk i, tii he kan din. Cuticun paw daa nawn in kan thu ko.

Cu lio ahcun, kan pawng ah Kawlpa Budhda bata asimi pakhat a rak ra. Mi lian nawn, mingo nawn le mi dawh nawn a si. Cupa nih cun, "Ka nau le nan nih zeidah nan ti?" tiah a kan hal. Lungcawh ah kan kal le atu hi kan tlung lai kan ti. Kei hi Yangon ah Baibal sianginn Einsein ah ka kai.Ka hawipa hi Namsam ah vanlawng ralkap atuanmi asi tiah kan hei ti. Nangteh khawika in dah na rat tiah ka hei hal. "Yangon in ka si ve ko. Myo Aokalapa ah kan um. Hikalei ah riantuan hna a tha pah hnga maw tiah ka rak zohta" tiah a ti.

Cun, "Lung nan paoh pah maw?" tiah a kan hal. "Kan paoh lo; tlunnak hmanh hi a naing---naing (asi kho fangfang) asi ko hih" tiah Kawlholh cun ka hei ti. Cucun ha hawipa Pau Pau he zong cun bia an i ruah pah.

Motor kal a za deng cang tiah an van ti. Kan kal laite ah, cu Buddha bata pa nih cun, "Ka nau le lampi caah" tiah tangka 90 ca 10 a kan pek ko. Ka ning khi a zak pah. Pau Pau nih "Pa Vung kan la hnga maw a ka ti. "La ko u sih. Cucu kan caah thiltha tuk pei a si cu" tiah ka ti i, tangka cu kan lak.

Lampi ah motor kan tluang lo. A kenkip ah kan i tap. Aphunphun in eidin lo awk a tha ti lo. Hotel ah rian lo awk atha ti lo. Cuticun a kan thenhmi tangka 900 le kan kut ah a tangmi tlawmpal te cu, duhsah ten kan hman. Chuncaw, zanriah zong kan ei kho. A donghnak ah, Lwelem khua kan phan. Kan rawl a tam tuk. Tuluk dawr ah kan lut i, khohsuai puar ko in kan cah i, a donghnak tangka cu kan hman.

Khua a mui tuk. Mei nih le a chia tuk. Lwelem khuakam i a ummi "Ya-yat" ah puan kan i khuh i, kan it. Zinglei 1 kuakap ah, motor thil phurmi pakhat a ra i, kan kham i a kan phurh. Zinglei 3 tluk ah, Namsam kan phan. Motor cu free in a kan cuanter. Man a kan la lo. Namsam kan phak tikah, kan tangka cu van chek tikah, voihat rawl einak veve lawng atang.

Hi thil hi, nihin ni tiang ka philh kho lo. Kha Buddha bata pa zong kha ka philh kho lo. A thih le nun zong ka thei lo. Asinain a caah thluachuah halnak tla ka cam piak ve tawn. Vanram zong ah hei tong kho ve te ning law ti khi ka saduhthah asi.

Hi thil ka tonmi nih atanglei fiannak hi a ka cawn piak:

(1) "Pathian cu keimah le Pau Pau sin zong ah Jehovah Jireh a rak si ve ko.

(2) Pathian nih Elijah cawmtu ah, va a hman bantuk in, Namsam tiang khim te kan phak khawhnak hnga ding caah, kan hngalh lomi Buddha bata pa a hman ve ko.

(3) Kan zeizo asi lomi, kan theihhngalh bak lo mi pa zong, Bawipa nih an lung a thawhter khawh ko hna i, a kan bawmtu ah a ser khawh ko hna.

(4) "Pathian cu Jehovah Jireh asi caah, azumtu hna nih cun, chamhbau hi phan awk asi lo. Zeicatiah Bawipa tlang ahcun Bawipa nih a khan ko. Jehovah Jireh."




Lungcawhnak in tlakmi Maisho tlang lungkhur khua





.