Tihnung Asimi "Lairam Motor Lampi"

Lairam "Temin-Taman-Lan" (Photo: Buan T. Lian)



Lairam cu fingtlang a sang i tlang an cheng. Horkuang an thuk. Lungpang hruphrap le mincaham atam. Kan lam hna hi atam deuh cu diltlang an sang. Lamthlang lei zong an sang hna i, tih an nung ngaingai.  

Nikum July 2015 lio i vawleimin ruangah kan lam hna hi tih an nung chinchin. A minh cia nakin lamcawh asi tikah, leivawr dil a har cang. Acunglei in amin chap lai timi phan a um tuk fawn. Hmunhma cheukhat cu motor cit ngam ding in an um lo nain kan i cit peng ko hna. 

Ralpi II lio ah, Japan ralkap nih Bangkok le Yangon karlak tlanglawnglam an rak cawhmi cu, minung thawng tam tuk an rak thih caah, "Death Railway" tiah an rak ti. Kawl nih cun "Te-min taman lan" tiah an ti. "Thihnak bawi lamkaltu lam" tinak khan asi. Leh awk a har ngai. Lairam cheukhat cu tih an nun tuk caah, motor aa citmi hna caah "Te-min taman lan" bantuk an si taktak ko. Kan thi sual lai ti hi phan an um tuk. 

Tahchunhnak ah, Laitui khua pawng, Lungbang khua thlang deuh, Var chukcho vialte hna le Taingen thlang lam hna hi tih an nung ngaingai. Culawng siloin 2015 i vawlei minh hnu ahcun, Laitlang lam hi tih an nung kho taktak. "Temin-taman-lan" bantuk asimi an tam tuk cang. Gangaw lam hna cu an zia ngai nain vawlei an minh hnu ahcun tihnunnak a tam tuk ve cang.

Temin-taman-lan cheukhat

Zeitluk in dah kan ram aa rawh i, kan lam hna zeitluk in dah tih an nun? Hi lio caan ah Laimi um sawh in um awk kan tha lo. Kan ram sersiamnak caah upa ngakchia dihlak ramchung he ramleng he kan i zuam a herh timi kha, hi hmanthlak hna nih an langhter.

"Hmanthlak pakhat cu bia ka thawngkhat he aa tluk" an ti bang, hi hmanthlak hna zoh i, Lairam caah zeitluk in dah Laimi tuanvo kan ngeih? Zeitluk in dah kan rian a tam? Lairam mipi himbawm tein an umkal khawhnak ding caah, vawleicung Laimi dihlak zeitluk in dah riantuanti kan herh? Lairam kan uktu le bawi le hna zeitluk in dah riantuan a herh?" timi hi hi hmanthlak hna nih an langhter ko.

Zeitluk in dah vawlei a no?

Amin kho peng dingmi lampi

Atolh peng dingmi lampi zeitindah kan ven lai?

Zeitik dah ava feh te hnga?

Temin-Taman-lan an si ko

Temin-Taman-Lam motor kal lio

Biafunnak: 

Hi tluk in a chiakha i tih a nungmi lam ah, nifatin in kan miphun hawi cu khual chukcho an tlawng. Hi hmun ah kan miphun himbawm tein kan umkal khawhnak ding caah Laimi nih zeidah kan tuah lai? Ramdang um Laimi zong um sawh awk kan that ti lo bantuk in, Lairam chung ummi hruaitu le mipi hna dai tein um awk asi ti lo. Kan ram lampi hna hi remh ding in, miphun rian ah chiah a herh cang. 

Cuti asilo ahcun 2015 bantuk harnak hna nih a kan tlun hnawh sual ahcun, harnak fakpi kan tong than sual lai timi ruah ding aum!!

Khua Dawh Asi Te Dingmi "Hakha Khuathar"

Hakha leimin

Hakha leimin (2015) ruangah innlo tam ngaite a rawk. Hakha khua acheu sang hna cu minung umnak ding caah tih an nun cang caah khuathar tlak asi. Cu khuathar i an sakmi inn hna cu cozah bawmhnak in sakmi an si. Ramchung ah ralzaam dirhmun in um cu a fawi lo mi thil asi caah, mah duh ning tluk asi lo hmanh ah, hi tluk tiang hrawng cozah nih an sak piak khawhmi hna hi, lunglawmh awk ngai asi.

Pu Thla Hre a rat lio ah a chimmi cu, "Hi inn vialte saknak ding cah ah hin, cozah nih angka a ngei lem lo. Asinain cozah lila nih an mah cozah bawi riantuanmi chung lila le Kawlram mirum sin in tampi a hlu an khan chawm. Kei nih inn cu zat ka sak lai tiah bia an i kammi in a chuakmi tangka zat in sak asi" tiah ati tik ahcun ka ruahlo ningpi asi. 

Khatlei ah Democracy ram kan si cang ti pat in, "Cozah nih zeipaoh kan tuah piak seh" timi cu ruahnak ahcun a fawi ngai ko nian, Kawlram cozah caah cun a fawi ding asi lo. Zeicatiah Kawlram cu democracy sining ah duhsah tein aa thlenlio lawng asi i, tangka tampi hmuhnak ding lam kha a har ngai. Ramdang ah leiba tampi a ngeih pin ah ramdang bawmhnak ah aa hngat chawmmi asi rih. Mah tein 100% a dir khomi asi rih lo. 

Cun 2015 ah hin Lairam lawng aa rawkmi asi lo. Kalay Valley, Kachin Ramkulh, Shan Ramkulh le Rakhine zongah a tlawm le tam rawhralnak a rak um ve. Hi tluk asi fakmi cozah caah cu vialte tuanvo van lak ding timi cu, thil dintuai asi lo.

Cucaah atanglei khuathar i an sakmi innthar hmanthlak tete zoh tikah, acheu nih "vuan-htan inn" alo ti zong ah an ti; a cheu nih "palik sakhan alo" ti asi. Aphunphun tein sawiselnak um ko hmanh sehlaw, abuak tlak in zoh tikah aa dawh ngei i a za ngai ko tiah ruah awk asi. Abikin "ralzaam" dirhmun in, hi dirhmun phak khawh kha i lawmh ngai cio ding kan si ko rua tiah a ruatmi tampi an um. Mah lungtling taktak cun cozah nih cun sak piak khawh ding a fawi lomi asi. 

Khuathar inn le lamsul zoh tikah nuamh dawh ngaite asi. Hmailei ahcun hmunhma nuam  khuadawh le hmunhmapi ah aa chuah te ko lai. A chung ummi zong nih, dumhau dawh tein tuah; thingkung ramkung dawh tein cin; theikung le pangpar phunkip cinnak in dawhter chin zuam ve ding an rian asi. Cozah lawngte bochan le rinh lo in "Zeidah kan khuaram caah kan tuah khawh ve?" timi lungput he tha chin lengmang in khuaram ser khawh ahcun, Hakha Khuathar hi tourist tampi len duhnak "Khua dawh le minthang ah aa chuah te ko lai." 

Hakha Khuathar Inn pungsan

Hakha Khuathar Lam-awr inn

Hakha khuathar lam-awr inn

Hakha khuathar in khuahlun lei thlakmi.