Hurricane Irma Nih A Chuahpimi Rawhralnak

Caan dong lai ti tluk in tihnungmi Caribbean Rili ah Irma a hran lio

Vawleicung Scientist 97% nih Global warming ruangah vawleicung khuacaan rawhnak a chuak tiah an ruah. Vawleipumpi lumnak ruangah, thlichia le tilian a tam deuh pin ah a zual deuh chinchin lai; innkang meitet a zual lai; nilin a zual lai i tikhal tlang lianlian an tit lai caah, rilikam khua tampi cu rili tii le rili tilet a thangmi ruang ah harnak an tong chin lengmang lai ti a si. 

Nai thla khat chung ah Hurricane Hurvey, Hurricane Jose le Hurricane Irma an chuak hna. Atu lio ah hurricane ah aa chuah khomi Tropical storm Maria le Lee cu an i sem cuahmah than. Cucu zeidah an can lai timi cu theih khawh an si lo. US tuanbia zoh tik ah rawhralnak tambik a chuahpimi Hurricane 10 chungah Hurvey le Irma hi an i tel i, 2017 ah an chuak veve. 

Hurricane tam deuh cu Africa nitlak chaklei ummi tikulh ram fate, Cape Verde Islands timi, hrawng a hrangmi thli "tropical storm" timi thlichia in an i sem i, nitlaklei hawih in Atlantic Rilipi cungah an rak hrang. Cun an thazaang aa thleng i Caribbean Rili tikulh ram pawl pal in, Mexico Rilikuai in Mexico le USA rampi chung ah a lutmi an si. Irma zong hi Cape Verde Islands ram pawng in aa semi a si. Hurvey zong. Atu Maria le Lee zong cu ka hrawng ah an um lio a si. 

Cape Verde Islands

Cape Verde Beach

Hurricane Irma hi Category 5 hurricane a si. A cak i tih a nung taktakmi thlipi a si. August 30, 2017 ah Atlantic Rilipi cung ummi Cape Verdes Islands tikulh pawng ah aa sem "tropical wave" in aa thawk. Tropical Wave timi cu, Africa nitlaklei rili cungah a chuakmi thli a lummi a tompi in a kalmi in aa thawkmi a si. Cu thli a tompi in a kal i a lummi cu, rau lo teah Category 2 a phan colh. Luklak ah Category 3 a phan colh. September 5 ah Category 5 a phan manh i, Atlantic Rilipi cungah aa hel.

Hurricane hi Category 5 hi a sang bik a si i, thli hi meng 190 tiang a rang kho. Hurricane Irma hi Category 5 a phanh hnu ah, nitlaklei ah a hrang i, tikulh ram fatete Barbuda, Saint Barthelemy, Saint Martin, Anguilla le Virgin Islands hna ah Category 5 in a hrang thluahmah. Cu tikulh ram ah, innlo le khuaram rawhralnak fak taktak a chuahter.

St. Martin Island ah Irma nih innlo a hrawhmi

St. Martin ah Irma nih a hrawhmi innlo

St. Martin tikulh ah French President nih aa rawkmi a zoh lio

Minung zong 42 an thi (Anguilla ah 1; Barbados-1; Barbuda-3; Cuba-10; French West Indies-11; Puerto Rico-3; Dutch Saint Maarten-4; US he aa pehtlaimi ram ah 5 le U.S. Virgin Islands-4) an thi. Hi hna hi thlichia hran lio thimi lawng an si. 

Hi lakah rawhnak fak bik tongmi ram cu Antigua le Barbuda timi tikulh ram fate hi a si. 1981 ah British Commonwealth timi in zalawnnak hmumi ram a si. Antigua tikulh lawngah minung 94,731 an um i an ram dihlak minung 97% an si tiah, CIA fact book ah an tial. Hi ram mi hna an i cawmnak hi 60% cu tourism lei in a lutmi tangka a si. Barbuda tikulh cu aa rawk tuk caah, minung umnak a tha lo i, Barbuda tikulh cu minung an zaam dih i, a lawng bak ti a si. Kum 300 chungah Barbuda hi a voikhatnak bik minung um bak lo in a lawn a si tiah an ti. 

Antigua le Barbuda ram (Rf. keyword-suggestion.com)

Barbuda ram i rawhnak

 Cun Irma cu Cuba tikulh ram a chaklei ah a va lut. Cuba ram khuacaan zohtu hna nih, Irma nih Cuba a pah te lai timi hi an tuaktan kho chung bak lo ti a si. Cuba zong ah minung thihnak, innlo rawhnak tampi a chuahpi. Cuba cu sersiam aa thawkka te a si i, hi bantuk in rawhralnak an tonmi hi, a pawi ngai. An ram sersiamnak caah Irma hi dawntu ngai a si. 

Cuba rilikam tii nih a sukden lio

Irma ruangah Havana khua cu tii nih hitin a khuh

Irma hi a lianh tuk pin ah a cak tuk i, Florida ah rawhralnak tam tuk a chuahpi khawh tiah an ti caah, minung million 6.5 renglo an innlo in an zaamter hna. Florica a rak phanh tik ahcun Category 4 ah a tum i, Florica Keys timi kha September 10 ah a van phak. 2004 in Florida ah a voi khatnak bik a hrangmi hurricane a si. Florida Keys a va phak ah, Hurricane Irma hi suimilam pakhat ah meng 130 tluk in tlang a phan i, hi ka area i inn 25% cu thli nih a hrawh.

Florida hi US ram chungah kum 65 cung pension lami tambik an umnak a si i, Florida i minung million 20 chung ah, minung 5 ah 1 cu kum 65 cung an si. Tar an tam biknak state a si i, cu bantuk dirhmun ahcun Hurricane te pawl hi tih a rak nung tuk.

Thli a dai ko cang nain, mei a rawk i, Hollywood khua i nursing home pakhat ah minung 5 an thi. A ruang cu mei a rawk i air con a that lo caah a lin tuk i an thi ti a si. Cuka ahcun tar 115 an um i an zaamter hna. Atu ni tiang in minung 1.5 million tluk hi mei an ngah rih lo ti a si. 

A linh tuk caah electric generator in inn an kihter caaah Carbonb monoxide thlihnawm dawp sual ruangah a thimi an um len. Nursing home ummi hi 7 an thi cang ti a si. September 15 ni tiang ah Florida lawngah minung 82 an thi cang. A tam deuh cu a linh tuk ruangah a si.

Florida Keys Map (Ref. www.destination360.com)

National Weather Service nih an tuaknak ah Florida Keys ah rili tilet pe 10 sang kha tlang cungah a kai i, Naples ahcun pe 7 a sang.  Florida Keys rili in a niam ngaingai. 


 Caribbean ram pawl ah minung 37 an thi i cu chungah Cuba ah 10 an i tel. U.S rampi a tlawmbik 7 an thi. Pakhat cu Georgia ah a si i, a dang 6 cu Florida ah a si. 

Irma a hran lio ah khan, minung 7.7 million kha mei a rawk caah mei ngeilo in khua an sa. Minung 6.7 million hi September 11 tiang mei ngeilo in an um i, cucu Florida minung dihlak i 64% an si.

Georgia ahcun minung 748.215 ; South Carolina ahcun 238,519 kha mei ngeilo in an um. Harnak tam taktak an tong. 

Florida in 6.5 million minung le Georgia le South Carolina in minung tam nawn an zaamter hna. 
Florida ah minung 200,000 renglo zamnakinn 585 an onmi ah an zamter hna. Mi tampi cu an innlo a rawk dih caah, umnak inn ngeilomi an tampi rih i, kalnak zong theilo in an um ti a si. 

"Summer Paradise" timi Florida Keys cu a rawk ngaingai i, innlo rawkmi le hnawmtam in a khat. Thli a fah tuk caah le tii a tam tuk caah, aa rawkmi a tam tuk i thawngpang chimtu pakhat nih cun, "Tii le thli thawnnak power hi khuaruahhar a si ko ee" tiah a rak ti phah. 

Irma nih a chuahpimi thilri le innlo a hrawhmi hi billion $100 tluk a si lai tiah an ruah chung. Moody's Analytics timi sunghbaunak kong tuaktantu nih cun $58-83 billion rawhnak a chuak lai tiah an ti. 
AIR Worldwide tuaknak ahcun Insurance company nih an sunghmi lawng hi $20-53 billion a si lai tiah an tuak. 

Atanglei hmanthlak hna hi, Sunshine State timi Florida khua dawhdawh ah Hurricane Irma nih a chuahpimi rawhralnak an si. 

Jacksonville

Paradise cu hnawmtam ah aa chuah (Keys)

Tangka tampi man motor cu hitin tii nih a phum (Keys)

Nuam tein tlawnlen tawnnak Paraside cu hnawm bantuk a si (Keys)

Khua dawhtertu thingkung cu muichiattertu ah an cang cang ai

Paradise ah rawhralnak (Keys)

Paradise timi cu hitin aa rawk ko

Paradise timi cu hitin rawk nelnul in a um

Paradise timi Keys cu mah tin aa rawk

Innlo thatha zong aa rawk hnu ahcun man an ngei ti lo

Garage lianlian zong motor hmanh an park ngam ti lo

Insurance company tam tuk an sung lai ti a si

Rilikam khua tampi cu tii in harnak an tong te lai ti a si cang

Naples khua cu hitin a phum

Global warming ruangah rilikam khua tampi cu hitin aa rawk te lai ti a si

Khua nuam zong cerh ah aa can ahcun a nuamhnak a dih ko

Global warming ruangah hmailei ahcun minung hitin harnak an tong lai

Paradise timi innlo cu hihi an si ko. Vawlei chawva ah hnangam awk um lo

Khua nuamnuam kha Tibual bang an cang i, tisartlam hna an i chawk ko

Global Warming nih rili tilet hi a santer chin lengmang lai ti a si

Mah tluk thingkung pi zong nih a tuar lo

Global warming ruangah rilikam khua hibantuk in an har chin lai ti a si

Global warming nih hurricane hi a tamter chin lai ti a si

Thladem pe tawntu thinkungpipi zong an pur dih cang

Cranes lianlian zong tam ialte an tlu

Chungkhar nuam tein lennak khua cu "Tibual an cang dih"

Gas station zong a thluk dih

Tihnung taktak a simi Electric tang ah nunnak hi zei dah a lawh? 

Sunshine State timi Florida cu rawk nelnul in a um

Cak ngai in a tli ko nain rawhnak Irma cu a zaamtak manh lo

Crane zong an tlu hna

Ka hmuh cang tiah ka ruah liio ah hitin an lo dih cang

Hurricane Irma le Harvey nih Florida le Texas khua Houston i a chuahtermi hna rawhralnak, innlo rawkmi le motor tii nih a hrawhmi le phumhmi vialte van zoh tiah ka thinlung ah a chuakmi hla cu hihi a si:

Vawlei sithat lungdaih hna kha....ka duh ka kawl lengmang

Ka hmuh cang tiah ka ruah tikah.........an nih an lo dih cang

Vawlei chawva le suingun le innlo hna hi a hmunmi an si lo. Kan thazaang um ek, kan ngeihchiah dihlak bungh in,innlo le motor ngeihchiah kan ser hna i, kan hmuh cang kan van ti lio ah, loh lei an rak i thawktu hna a rak si. 

Cucaah atu bantuk Hurricanes nih a chuahpi vawlei harsat rawhralnak hna kan ton tik ah, Pathian kan theihnak lei le thlarau thazaang laknak tu ah hman a rak herh ngaingai. Vawlei thil hna cu kan hmuh cang tiah kan van i fian bak khi, an rak rawh lei hna an rak si diam.

Kan ngeihchiah a hmun lo. Minung zong kan hmun lo. Kan tangka le chawva zong thlankhur ah kan i luhpi khawh dingmi pakhat hmanh aum lo. Cucaah a biapimi le thiltha kan tuah khawhmi cu, harnak tongmi kan minung hawi bomh hi a si.

Abik in Laimi Refugees in a kan latu, zohkhenhtu le a kan dawtu America mipi harnak an ton caan ah hin, nang le kei nih zeidah kan bawmh khawh ve hna? An caah zeidah kan thathnemnak a um ve timi ruat bu tein tangka le thazaang chuah in hlut zong zuam ve cio hna u sih. $10, $20 in kan hlut ciomi nih thiltha tam tuk a chuahpi ko lai. Thiltha tuahnak ah Laimi zong kan kut samh ve a herh. Hmuhlei lawng hi ruah ding kan si ti lo. 

Hurricane Irma caah hlut duhmi cu hi website ah hlut khawh a si:

                                        www.redcross.org/donate/hurricane-irma-donations?.

-----------------------------------------------------------------------------------------

Zochihmi ca

1. Meghan Keneally, Emily Shapiro, Adam Kelsey le Julia Jacobo tialmi 

Hurricane Irma: By the Numbers . 

https://www.yahoo.com/gma/hurricane-irma-numbers-173704048--abc-news-topstories.html

2. http://abcnews.go.com/US/irma-death-toll-us-climbs-12-part-florida/story?

3. http://www.nbcnewyork.com/news/national-international/Hurricane-Irma-Damage-in-the-Caribbean

Hmuhlei Nakin Peklei Ah Lawmhnak A Um Deuh

Jesuh nih "Si dawh lo ngai a simi bia" a rak chimmi pakhat a um. Cucu Thawngtha Cauk (Gospel) ah a ummi silo in, Lamkaltu chung tu ah a ummitu a si. Cucu Paul chim chinmi bia a si.  Cu bia cu aa lettalammi a lo. Cu bia cu thawhlawm kholh lai ah, a tu le tu kan relmi bia a si: 

"Hmuh lei nakin pek lei ah lunglawmhnak a um deuh" (Lamkaltu 20:35)

Mirang Bible-King James, NIV, Living Bible, RSV ahcun "lungmawhnak" timi aiah, "thluachuahnak" timi an hman. Cucaah "Hmuh lei nakin pek leiah thluachuahnak a um deuh" ti zong in kan chim khawh. Lunglawmhnak cu thluachuah nganbik pakhat a si i, aa khat khan an si ko. 

Jesuh bia hi vawlei sipuazi mit in tuak ahcun, zumh awk a tha lo. Zeicatiah sipuazi mit cu-hakkauhnak, duhfahnak, midang nakin rum duh deuhnak, miak duhnak lawngte a si caah  asi. Asinain hi bia hi, thlarau mit in zoh lawng ah a hman khomi a si. Zeicaitah thlarau mit cu-dawtnak, siaherhnak, hngakkar tenhnak, nun hrawmhnak, pekchanhnak, siannak, zaangfahnak tibantuk hna an si caah a si. 

Khuaruahhar ngai a simi cu biaknak kip zoh tik ah, peknak thinlung ngeih ding le pek taktak hi a kan cawnpiak. Cucaah Christmas, Hanukkah le Kwanzaa tibantuk te hna hi, midang peknak kong lawngte a si. Santa Claus tuanbia te hna zoh tikah, peknak nun a ngeimi hna an i lawmhnak kong a si. Biaknak caan sunglawi ah hin, thlarau nun a ngeimi hna nih cun, an hawikawm le siaherhmi tete kha an pek tawn hna. An thenh tawn hna. Hi bantuk caan ah a fiang bakmi cu, "Pekmi zong an i lawm i, petu zong an i lawm taktak ve."  Khi bantuk caan ah, minung lawmhnak khi a rak sang deuh khun i, a hmutu nakin petu hna thinlung ah lawmhnak a tam deuh ti a si. Card pakhatte hmanh nih lunglawmhnak khi a santer khawh tuk caah, Christmas card te hna i thenh a si. 

Tuchan ah fimnak a thang i, science zong a thang ve. "Peknak ah hin lawmhnak a um taktak hnga maw timi hi scientist nih minung thluak ah hniksaknak an tuah i, peknak ah hin lunglawmhnak a rak um hrimhrim ko timi kha an hmuh" tiah Psychologist Today timi ca ah an tial.

Research tuahtu cu social psychologist Liz Dunn timi nu le a hawile an si. Cu hna nih an hmuhmi cu, "Minung nih hin midang ca i an i pek tik ah hin a buaktlak cun an i lawmhnak a sang deuh ko" tiah an ti. Dunn le a hawi le nih U.S Citizens 600 an hniksak hna i, mah ca lawng bak i tangka a hmangmi nakin midang caah a hmangmi hna hi, an i lawmhnak a sang deuh an ti. Cu an hniksakmi hna cu, mirum sifak thimlo in hniksak an si. Asinain a phichuak aa khat i, midang caah tangka a hmang i, a hlo siangmi paoh kha an i lawm deuh ko an ti. 

Hi hniksaknak hi University of British Columbia ah an tuah. An tuah ning cu hitin a si. Tangka aa telmi cakuat bawm kha siangngakchia an pek cio hna. An cahmi hna cu hitin a si:

1. Siangngakchia cheukhat cu tangka an pekmi hna kha cu ni zanlei 5 p.m hlan ah nang mah caah na hman lai tiah an cah hna.

2. Siangngakchia cheukhat cu an pekmi hna tangka kha cu ni zanlei 5 p.m hlan ah midang caah na hman lai tiah an ti hna.

A cheu tangka bawm ah$5 an chiah. A cheu ah $20 zong an chiah. Tangka a tlawmtam nih, minung thinlung kha a danter lo ti a si. Midang caah a hmangmi poah kha an i lawm deuh ti a si.

Phundang ngai a simi cu, cu university lila in siangngakchia bu pakhat kha bia an hal hna. "Tangka na ngeihmi khi nangmah ca i na hman ah maw na nuamh deuh hnga? Midang ca i na hman ah dah?" tiah bia an hal hna. An lehmi hna cu, "Midang ca hmannak in, mah ca hman a nuam deuh lai" tiah an ti.

A tawinak in chim ahcun, mi bawm kho ding le pechan kho dingmi dirhmun ah um ko nain, mi bawmh le pekchanh a duhlo i mah ca lawng aa ruatmi nakin, midang caah a pechanmi le nun siangmi tu hi an i lawm deuh ko tiah an ti. 

Cucaah minung kong cawngmi scientist nih an timi cu, "Transcendental leaders support the benefits of giving" tiah an ti. Lai holh in cun, "Thlarau lungput a ngeimi hruaitu nih cun, pek lei ah hin miaknak a um ko tiah an ruah i, an cawnpiaknak zong cu bantuk cu a si" ti duhnak a si. "Transcendental leaders" timi cu "thlarau hi taksa he a dang deuh tein a um ko" tinak a si.

Science lei zong nih an hmuhmi cu, midang peklei ah hin lawmhnak a um taktak ko timi zong an hmuh. Khuaruahhar a simi cu, thlarau lei hruaitu tam deuh nih cun, midang peknak le thenhnak kong hi an cawnpiaknak ah an telh chih peng ti a si.  

Tahchunhnak ah, Buddha bata ah an i tlaihmi tlaihtleng pakhat cu "thil hi pakhat le khat an i tlai" (dependent origination) timi hi a si. Dalai Lama nih, "Minung pakhat aa lawmhnak hi, midang an i lawmhnak he aa pehtlai" tiah a ti. Dalai Lama nih Ethics for New Millennium cauk ah, "Lunglawmhnak hi thilri in aa thawk lo;n chunglei lungthin tak tein in thukpi in midang i lawm ve hna seh timi zawnruahnak ngeihnak in aa thawk" tiah a ti. Dalai Lama nih a hmuhtonmi cu, "Minung pakhat nih midang herhbaunak kha ruat lo in, amah nuamhnak lawngte a ruahnak nih, a pumpak caah zungzal nuamhnak ngeih dingmi kha a kham" tiah a ti. 

Cucaah India ram zalawnnak pa timi Mahatama Gandhi nih, mah le mah hi zeitindah kan i theih khawh bik ti ahcun hitin a si: "Nangmah le nangmah kha na theih khawh bik nak ding cu, midang caah na tuanmi rian zoh in theih khawh bik a si" tiah a ti. Midang caah zeitluk dah ka pek? Zeitluk dah ka sian timi tu hi, minung sinak tahfung a rak si ko. 

Martin Luther King Jr., zong nih hin, midang pekchanh hi zeitluk in dah man a ngeih timi kha a rak chim tawn. A thawngtha chimmi a tha bik pakhat "The Drum Major Instinct" timi ah King nih a chimmi cu, "Pumpak lianhngannak le midang ca riantuannak hi a chungmuru ahcun aa tlai dih" tiah a ti. Duhfah hakhauhnak le mahzawn lawng ruahnak ruangah, ram khat le ram khat raltuknak in a khatmi vawlei ah hin, a tha bikmi drum (khuang) sinak ding caahcun, pumpak thatnak kha hlawt i midang ca riantuan le a dinfelnak (justice) tuah hi a si ko" tiah a ti. "Mi vialte mi lianngan si khawh a si, zeicatiah mi vialte nih midang caah rian an tuah khawh caah a si" tiah a ti ve.  

Hi bia hi, King nih a Krihfabu Atlanta's Ebenezer Baptist Church ah a rak chim. Biapi taktak a a chimmi cu, "Keimah cu midang nih fawi tein ka thei zungzal hna sehlaw ti kan duhmi cu-midang bawmh aa zuammi pa a si; midang ca riantuanmi a si; midang pek a duhmi a si" ti hi a si ko rak ti. Thawngtha a chim dih hnu thla hnih ah King cu meithal in an kah i a thi. King nih ramkip theihmi hruaitu ngan a si nak hi Nobel Prize a hmuh ruang ah silo in, "Midang ca riantuan duhnak nunnak a ngeihmi ruang tu ah a si."  

Peknak hi, nun siannak in aa thawk. Bible nih a kan cawnpiakmi cu "Nun va siang law na rum lai" ti a si (Phungthluk 11:25). "Tinsih chih in nun le khiarhcar tu hi chamhbaunak a si" (Phung 11:24). Nun a siang lo mi cu hmuh lei lawng an duh. Hmuh chin lengmang an duh. A chuak lei an siang lo. Nun a siangmi cu an ngeih lo zong ah an siang ko. Nun siangmi cu, an siang i an pek. An pek i an i  lawm. An i lawm i an pek chinchin. Cuticun an i lawm deuhdeuh. "An ngeih ruang theng ah an pek silo in, peknak ah hin, lawmhnak a um" timi kha an fian caah a si. Cucaah, an ngeih zong ah an pek hna i, an ngeihlo chin te zong an pek ko hna. 

Hnek chawm tuk in pek ahcun lawmhnak a um lo. Siang tein pek lawngah lawmhnak a um. Cucaah cheuhra cheukhat siseh, biakinn ca siseh, thawhlawm siseh, thawhbur siseh, khua, tlang le ram ca ah siseh "siang te le lungtho" te in pek a tha. Siannak le lungthawhnak um lo pek cu, kan pek ko nain, lawmhnak a um. Kan pek cia cung ah, ngaihchiatnak le lungnuamhlonak tu a chuak. Pekmi zong an i lawm lo. Pathian zong aa lawm hlei lai lo. 

Siannak lungthin ngeih hi peknak ah a herh bikmi a si. Siannak lungthin ngei lo in tuahmi cu, thil tha a rak si lo. Thluachuahnak zong a silo. Zeicatiah siannnak lungthin ngeih cu thluachuahnak a si (Phung. 22:9). Cucaah nun sian a hau. Pumpak in chungkhar in khua tiang nih nun sian a hau. Cun Krihfabu zong nun a siangmi Krihfabu a si a herh. Krihfabu zong a khiarmi Krihfabu cu chawva a ngeih le a rum hmanh ah, thlarau leiah sifak an si. Cucu philhlo a hau. 

A khiarcar tukmi cu, mi thenhpek zong an siang lo. Biaknak, khua le sang le zawl ca zong ah pek an siang lo. Sifak santlailo pek zong an siang lo. Acheu cu an mah ca zong hloh an siang lo. Cu bantuk mikhiar cu mi sifak an rak si. Mirang phungthluk ah "Vawleicung sifak bik cu a khiar bimi khi an si ko" ti a si. Khiarh i hman sian lo cang ahcun sifah a si ko cang. 

Si khiarh le nun sian lo te hna hi lungthin sualnak phun khat an si. Bible ah, Lazarus le Mirum pa tuanbia kan theih dih. Mirum pa kha Lazarus cungah sualnak le chiatnak pakhat hmanh a tuah bak lo. Asinain a rum ko nain, pekchanh a sianlo caah le sifak zaangfahnak a ngeihlo caah "lungput sualnak" (moral sin) a tuah. Cucaah a comi cu Hell asi ti kan hmuh. Sifak santlailo zawnruahnak ngeihlo te hna hi, lungthin sualnak pakhat a si i, lawmhlonak a rak si. Cathiang nih a kan cawnpiakmi cu "Lunglawmmi si duh ahcun mi sifak kha va zaangfah hna" (Phung 14:21) ti a si. Sifak santlailo zaangfah te hna lawmhnak a si. 

Mirum tampi cu, tangka an ngei ko nain an i lawm kho lo. A ruang cu, an haak a kau. Mah karkalak huih le mah cangai khoih in an tang. Sualnak an tuah lo zongah, nun an sian lo i pekchanh an sian lo ahcun, an caah lawmhlonak a si. Mirummi hna caah an i lawmhnak ding lam pakhat cu, midang pek le sifak bawmh hi a si. Rum ruang ah lawmh a si lo. Midang ca nun ruangtu ah lawmh deuh a si. Cucaah "Tangka nih lawmhnak a caw kho lo" (Money cannot buy happiness) tiah an ti nak a si. Tangka in zeitik hmanh ah lawmhnak cawk va tim hlah. Na caw kho bal lai lo. Na ngeihmi hnihkhatte tu hawi nun va hrawmh hna law na lawm deuh ko lai. 

Cucaahcun Jesuh nih, "Hmuh lei nakin pek lei ah lunglawmhnak a um deuh" tiah a timi hi, Jesuh nih a liamcia kum 2000 deng ah a rak chimmi a si nain, tu chan science nih a dik bak tiah an ti cang. Psychologist nih a dik tiah an pawm i, mifimmi le hruaitu tampi nih an pawm. Cucaah hi bia a fiangmi cu, an si a khiar kho lo. An rum zong ah an pek i, an si a fah zong ah "Nuhmeinu chawpek in an pek thiamthiam ko." 

Cucaah lawmh na duh ahcun, midang asiloah Krihfabu le bu dangdang caah pek va zuam law na lawm ko lai. Khualtlung mileng kha va thenpe ko hna. Khual sunghar kha va pe ko hna. Sifak santlailo, innlongeilo, mizawfak, thawngtla, hmeinu hmeipa le ngaktah buangro kha va pe ko hna. Lihnin, innkang meitet, thlichia, tilian meisul a tongmi hna caah va pe ko. Abikin na sia a herhmi kha va pe ko hna. 

Na pek tikah a kir than ding ruahchannak in va pe hlah. Hmuh than ding le thluachuah hmuh ruah ah va pe hlah. A kir than lo ding le hmuh than ti lo dingmi ruahchannak he, siannak in va pe ko. Na pek tik ah midang caah thatnak um sehlaw, an i lawmhnak si ve seh tiah, dawtnak le siaherhnak te he va pe ko hna. Na siaherhmi kha va pe hrimhrim ko hna. Cu ti na tuah ahcun na ngaichih bak lai lo. Hihi va philh hlah. Siannak lungthin he pekchanhnak nih nangmah kha an thlen khawh i, vawleipi zong a thlen khawh. 

Pek kan ti tikah, tangka, tiirawl le thilri lawng a si lo. An herhnak ah bawmhnak in, caan, thazaang, hmurka le ruahnak zong a si ve ko. Aphunphun pek khawh a si. Mi nih a ken pek bang in midang zong pek ve le hrawmh ve a herh. Nun hrawmh le nunnak chang cheuh a biapi tuk. Cucu lawmhnak hrampi taktak a rak si.  

Asi ahcun lawmh na duh maw? 

Na duh ahcun "Midang caah rian va tuan law, mi dang kha va then hna le va pe ve hna. Cucun na lawm chin lengmang lai. Zeicatiah "Hmuh lei nakin pek lei ah lawmhnak a um deuh" caa a si!!! 

Peknak nih vawleipi a thlen khawh ee (Ref. pinterest.com)

------------------------------------

1. Mah capar hi Allen R. McConnell (Ph.D.) nih a tialmi a tanglei ca chung in lakmi a si. 

Giving really is better than receiving: Does giving to others (vs. the self) promote happiness? 

Hi website ah len khawh a si. https://www.psychologytoday.com/blog/the-social-self/201012/giving-really-is-better-receiving 

Posted Dec 25, 201

Hakha Thar Baptist Church

March 2, 2017 ah Rev. Hrang Hlei nih HTBC biakinn saknak he pehtlai in Sayama Tha Sung rak in tlawng ve hna seh law caan nan rak pe kho hnga maw tiah thawng a rak kan thanh. US ah hruaitu an chiahmi hna zong nih thawng  a rak kan thanh. Tam kan hlut khawh lo zongah rak kan tlawng ve seh. A hmurka zong theih kan duh tiah kan ti i tlawng ding in nikhua khan a rak si.

Columbus a phanh hlan ah, Kansas City i tuahmi CBCUSA BT meeting ah kan i tong hna. Cu Meeting lio ah Rev. Tha Sung nih an biakinn voi thum a rawhnak le harnak an tonnak kong mitthli he an tuanbia a chim tikah milung a rak suk ngaingai. 

Biakinn rawh cu an mah lawng nih an tonmi cu a si lo. Vawlei hmunkip ka kip ah, thlichia, nawng, lihnin, mincim le mei kangh ruangah sunghbaunak tongmi cu an tampi ko. Asinain HTBC an tonmi cu, kan Lairam dirhmun in zoh ahcun a tam tuk leh pek i, a caan zong aa naih tuk lehpek. Laimi hi tluk sifakmi ram caah cun biakinn sak hi a fawi lo. Kum linga chung i biakinn voi thum renh cu a fawimi a si lo. Lungthin hrimhrim a baa tuk. A biachim kan theih ah, kan lung a tha lo ngai cio. 

Cu hnu ah Rev. Tha Sung zong Columbus ah a rak kan tlawng ve. Indiana in ngaknu tlangval cheukhat nih hlaremh he an rak zulh. Nuam ngai in caan kan rak hmangti hna. Kan rak i lawm tuk ve. Kan biakinn hmun ah thlacamnak zong a rak kan ngeih piak i kan rak i lawm tuk. 

Thla zeimawzat a rauh hnu ah, email in lawmhnak ca le hmanthlak kan rak hmuh than. Pathian cu zeizongte ti kho tu a rak si i, an biakinn saknak zong ah Pathian aa phuang. Dawtu le bawmtu tampi an ngei i, HTBC biakinn an sakmi kan rak hmuh tik ahcun kan rak i lawm tuk ve. A dawh zong a dawh. A hmunhma zong a rem. A lianh zong a lian ngai i, an i lawmh tluk tein ka lawm ve. Biakinn an lim cikcek le an luh tiang Bawipa nih sakpi ko hna seh. Hi biakinn an sak cuahmah cang timi cu, kan miphun caah thawntha taktak a si i lunglawmhnak a lian ngaingai ko.

Thluachuah pek piak hna sehlaw, kum tampi Pathian le Laimi mi tampi tonn ak "BETHEL" ah cang hram ko seh tiah saduhthahnak he hi lunglawmhnak ca te hi ka tialmi a si. 

Atanglei ah Saya Hrang Hlei ca te zong ka van telh chih ve.

Hlei Hrang <hranghlei@gmail.com>	Mar 2
to me

Dear Hanna pa,

Nan dam lio a si ko lo ma? Kannih kan dam lio a si. BT ah na ra ve theo lai i kan i tong ko lai nain, nan khrihfabu sinah bawmh hal kan in duh hna caah a lang in ca in ka run tial hmasa. 

Hakha kan biakinn (Hakha Khuahlun Baptist Church) cu 2015 lei minh rawhralnak ruangah khan a rak rawk dih ve. Hmun thar (Hakha Thar) ah an i thial hnu ah a tu hi biakinn thar sak hram an thawk cuahmah lio a si. Kum 2008 ah electric mei nih arak kangh; cu hnu 2015 ah vawlei cimh ruangah a rawk dih than. A tu hi kum 10 chung ah a voi thumnak Hakha Thar ah biakinn kan sak a si. 

Kanmah thazang lawng cun zeiti hmenh in biakinn sa kho ding kan si ti lo caah, kan senior pastor, Rev. Tha Sung cu US Laimi khrihfabu hna sin bawmhnak hal awk ah a tu hi Indiana a phan. Cu caah nan khrihfabu zong nih zawnruahnak he nan kan diarkamh i nan kan bawmh ve ding ah Bawi Khrih min in zangfah nawl kan in duh ko hna. A si khawh ahcun April thla chung ah khin caan rem zoh in nan khrihfabu ah rak in tlawng hna sehlaw ti zong kan duh. Kan senior pastor cu BT meeting ah a ra ve lai i cu ah cun kan i tong te hna lai. 

Lawmhnak nganpi he,

Pa Hlei

(Jessica pa)