Covid-19 Ruangah A Chuakmi Harnak Ca Bawmhnak 2.2 Trillion

US cozah nih Covid-19 ruangah minung 3.3 million rian ban an tonmi le chungkhar an harsatmi khamhnak caah le Airline tibantuk company pawl bawmhnak caah, US $2.2 trillion (2,200 billion) bawmhnak tuah ding in party pahnih hnatlaknak an tuah. Pre.Trump zong nih min a thut cang. Hi bawmhnak upadi hi a min ah, "coronavirus stimulus package" tiah an ti.

HI 2.2 trillion nih bawmhnak a tuah dingmi cu (1) Mipi pumpak le chungkhar tangka in direct bawmhnak; (2) rian ngeilomi bawmhnak (3) Company pawl sin ah tac credits peknak ti in a si. Airline company le company fatete zong bawmhnak a tuah hna lai. A min ah CARES Act tiah min an sak. Cahmai 880 a si. Hihi party pahnih hnatla tein tuahmi a si. A cheu catialtu nih Democratic Party nih an duh lo" ti lawng hna in tialmi hi a hman lo. Bawmhnak zeizat dah kan hman lai? Zei bantuk in dah kan bawm hna lai timi an ruahnak aa khahlomi tu khi a si.

A ngaingai tiahcun hi bawmhnak kong ah ruahnak (idea) chuah hmasatmi hi Senator Mitt Romney a si. Amah nih March 16 ah, "Covid-19 ruangah rian banmi le sipuazi a tlami ruangah chungkhar harmi an tam tuk cang caah upa kum tling in minung pakhat ah $1,000 cio pek ding a si. Cu ticun caantawi chungkhar harnak kha an phisin khawh lai I, sipuazi zong kha a kai deuh lai" tiah a ti. Amah nih ruahnak a chuah hmasat. 

Pre. Trump nih March 17 ah, White House nih US mipi sin le sipuazi fatete sinah $1000 bullion bawmhnak tuah I, direct bak in mipi sin kuat ding kha ruahnak an chuah ve. An i tinhmi cu 2008 i bawmhnak 700 billion le 2009 i bawmhnak 800 billion nakin tam deuh Covid-19 emergency fund caah bawmhnak tuah ding in ruahnak an chuah ve.

Democratic Party hruaimi House nih an timi cu 1 trillion nih a za lai lo. $2.2 trillion nak leng a hau lai tiah idea an chuah than ve. A taktak ahcun tam deuh a hau lai tiah ruahnak chuahtu hi, Democratic Party an si. A donghnak ah 2.2 trillion an zapi an hna a tla. Hi pin zongah hin an tuah than khawh te men ko. 

Hi bawmhnak ah, tangka fang (check) in bawmhnak hi, "eligible Americans" timi citizen ca deuh lawng a si. Hmuh dingmi hi 2019 tax file mi caahcun 2019 income hawih in hmuh a si lai. A file rihlo mi caahcun 2018 income hawih in hmuh a si lai. 

Chungkhar tampi rian lo in an um caah bawmhnak an tuahmi hi citizen caah lunglawmhnak le thawngtha a si. Pre. Trump le US cozah cungah lawmhnak nganpi kan ngeih ding a si. US ah legal tein a um i, social a ngei i 2019 tax a file mi paoh hmuh khawh a si. A cheu cu a nupi/va citizen si ko nain social ngeilomi cu an hmu kho lo. US ah illegal ummi cu an hmu lai lo.  

Stimulus check timi tangka bawmhnak cu a tanglei bantuk in pumpak hi phawt le zamh a si lai:-

1. Income $75,000 tang hmu i Single file mi cu 1 ah $1,200 le ngakchia 1 ah $500 si lai.

2. Income $150,000 tang hmumi i Joint file mi cu upa 1 ah $1,200 le ngakchia 1 ah $500 pek si lai.

3. Income $75,000 cung le $99,000 tang hmumi, Single file mi cu a hmuh ding a tlawm deuh lai.

4. Joint in a file mi $150,000 cung a hmumi le $198,000 tang hmumi cu hmuhmi a tlawm deuh lai.

5. A tam deuh cu Tax nan file lio i bank account nan pekmi ah direct in an lut te lai.

Hihi Citizen ca lawng a si. US citizen le zen lo cu thleidan bak kan si ko. Hihi a dikmi le dingmi si ko. Vawleicung zongah thleidannak cu a um ko i, vancung zongah sui luchin lian deuh le hme deuh a um ve te ko lai. 

US citizen caahcun thawngtha ni a si. A tu ahcun bia lawng in a um rih nain, BIA cu April cun ahcun titsa ah a can te lai. Khi tik ah US President le cozah upa hna cungah kan i lawmh lawng siloin Pathian sin ah lawmhnak chim philh te hlah u sih. A cheu cu kan philh khawh ko. Cheuhra cheukhat peknak tal in cu, Bawipa sinah lawmhnak chim philh lo ding a si.

Hi bantuk cozah bawmhnak hi a tu lawng an tuahmi a si lo. 2008 le 2009 ah an rak tuah bal cang. Cu zong cu fak pi in bia an rak i el ko hna. An i elmi cu bawmhnak tuah duh lo ruang ah silo in, zei bantuk dah kan bawmh hna lawi? Zeizat dah kan hman lai? Ho dah kan bawmh hna lai timi hmuh ning a rak i khatlomi an elmi khi a si. 

US hi 2007 in 2010 karlak hi sipuazi a tla tuk. USA tuanbia chung vialte ah sipuazi tlak (Recession) fak bik pahnihnak a si an ti. Rian a rak har tuk. Minung pawcawmnak a rak har tuk caah, food stamp zong an kaiternak i, unemployment benefit zong an rak kaiter pin ah, bawmhnak voi (2) an rak tuah.

Cu check pawl bawmhnak cu, American Recovery and Reinvestment Act (ARRA) tiah an auh. February 17, 2009 ah Pre. Obama nih min a rak thut. Hi bawmhnak an tuah lio zong ah an i el ve ko. Democratic Party chung he Republican a duhmi le duhlomi an um veve ko. Democratic 11 nih an duh lo. Republican 177 nih an duh ve lo. House vote 244–188 in bawmhnak an rak pass ko. 

An rak i tinhmi cu, "a um liomi rian aa rawklonak ding le rian thar tam deuh a rannak in a chuah khawhnak ding ca khi a si. Cun Cun rian a umnak ding caah ti in, lamsul, hlei remh ding, fimcawnnak, ngandamnak le renewable energy tam deuh serchuahnak ding ca kha a si. Hi bawmhnak nih US cozah caah $787 a dihter lai ti a si i, a hnu an tuak than tik ah 2009 in 2019 karlak ah US cozah hi $831 billion a dihter ti a si. 

2009 ARRA ah hin, billion $260 hi chungkhar bawmhnak caah an hman. Tax cut, tax credits le unemployment benefit caah an hman. Pumpak single file mi kha $400 an rak thumh hna i, nuva kha $800 an rak thumh hna. Pre. Bush tax cut bantuk a si. Cun Social Security le SSI hmumi le ralkap pension le tlanglawng riantuanmi kha $250 a hlei in an rak chap hna. Cun Pre. Bush chan ah an tuahmi Child Tax credit timi kha tam deuh ah an kaih caah, a tu zong fa ngeimi cu "tax return tam deuh kan hmuhnak hi a si."  Ngakchia pahnih in pathum ah an rak kaiter. Cun College kaimi hi College Tuition caah $2,500 credit zuhnak nawl an rak pek hna.  Cun inn tam tuk an rak sungh caah, a voikhatnak inn cawmi kha $8,000 tax credit an rak pek hna. Cucu 2009 ca lawng a rak si. American mipi nih inn an ngeih thannak ding caah bawmhnak a rak si. An tuahmi a rak tam tuk. Hihi 2010 tiang an rak pehzulh. 

Economic Stimulus Act 2008 zong an rak tuah than i, February 13, 2008 ah Pre. George W. Bush nih min a rak thut ve. Cu an rak tuahmi cu US sipuazi a tlak tuk caah rak tuahmi bawmhnak a si. Pumpak tax pekmi citizen nih $600 an hmuh i, nuva nih $1,200 an rak hmuh. Ngakchia nih minung pakhat ah $300 an rak hmuh. Tax pemi minung million 130 nih hi bawmhnak an rak hmuh. Hi zong ah hin. Hi bawmhnak nih chungkhar tampi a rak nincanter hna. A cheu cu ningcanglo in an hmannak zong tampi a um timi an hmuh than. 

Hi bantuk in har lio caah 2008 le 2009 ah bawmhnak tampi an rak tuah bantuk in, 2020 zong ah bomhnak a tuah thanmi hi a herh taktakmi a si. A ruang cu tax pe tawntu mipi rian an ngei ti lo. Rian an tuan kho ti lo. Inn leng chuah le an senh hna lo. Bill pek le a hau fawn. Cucaah hi bantuk in bawmhnak an tuahmi hi, cozah rian bak a si. Kawlram te hna ahcun a um kho lo. 

Amah belte cu a tingco dingmi mipi le company (small business) zong nih ruah ve a hau. Hi tangka ratnak hi khawika in dah asi timi zong ruah a hau. Hihi ratnak hi pumpak cio tax nan pekmi chung in a si. A bik in Corporation ngeimi mirum milian pekmi a tam bik. Cucaah mirummi hna thluachuah kan tinco vemi asi caah, an cung zongah kan i lomh ding asi.

Cun US cozah caah hihi a fawite lo. A ruang cu US cozah hi a leiba a karh chin lengmang. 2019 Cozah budget hi deficit timi an i thatlomi docawimi billion 1,000 renhlo a si. Atu bomhnak hi billion 2,200 hi an ngeih cia mi asi lo. Docawi hau dingmi a si te ding a si. Hihi cozah caah khing a rit taktakmi a si. 

April 24 zong ah bawmhnak thar upadi kha President nih $484 billion ca min a thut than. Hi zong hi Democratic hruaimi House nih idea an chuahmi a si. Treasury Secretary Mnuchin le House hruaitu Democrats pawl an I caih I hnatlak hnu ah President nih minthutmi a si. Hi nih hin small business pawl tangka an cawih hna lai; sizung an bawmh hna lai; cun Covid-19 hniksaknak hmun a tu zawnnak buai tuk lio ah tampi tuahnak ding ca i bawmhnak a si lai. Lunglawmhnak Ngai cu a sinain USA cozah deficit (tangka thatlomi) hi billion 4000 leng a kai te lai. Cucu thil pawi taktak cu a si. 

Cucaah cozah bomhnak kan hmuh tikah man ngei tein le lunghmuih taktak le lunglawm tein hman kan herh. Micheu caah zudin sa-einak, night club le Casino kalnak tibantuk hna hman ahcun Bawipa a ngaihchia kho. Cucaah cozah cung zongah kan i lawmh ahcun, tax hna hman tein pek ve a herh. A si khomi nih cun food stamp le medicaid hna sawk lo in mah tein nunnak lam khawl cio ding kan si. Cun Pathian sin tu ah Lawmhnak chim bu in man ngei tein hman zuam ding hi bawmhmi US citizen dihlak rian zong a si. 

-------------------------
Chinchiah
1. Tuan deuh I ca ka tial lio ah, $484 bawmhnak hi a rak um rih lo. Cucaah a chungca ah ka rak telh lo. "A dang bawmhnak a um te kho men" tiah ka tialmi kha mah hi a si. 

Zawt Dam Ka Ah Eidin Dingmi Thazaang Petu Tirawl

Pathian nih a kan ser tik ah, nikhat caan khat ahcun a zaw a fak ding le a thi ding in a kan sermi kan si. Cucaah minung nunnak ah aa tel chihmi cu, zawtnak, fahnak, tarnak le thihnak hna an si. Hi hna hi hrial khawhmi an si lo. Kan nunchung ah damnak ding zong hi tling ngai in kan vawleicung le a chungah a rak chiah ve. Cucaah kan damnak ding caah minung nih fimnak in kawl le ruah a herhmi zong a um ve. Kan i sum dingmi le kan eidin dingmi zong a um ve.

A tu lio hi USA ahcun Covid-19 zawtnak um lio a si. Tohkuai zawtnak zong a um lio a si. Tlangrai dangdang zong in zawt khawh lio caan a si. Hi lio caan ah, zeibantuk in kan zawt zong ah, i kilven le zohkhenh thiam ngai hi kan aherh cio hna. Minung nih hin, kan dam i kan cah khawh deuhnak ding caah, eilo ding a um bantuk in ei ding zong an rak um ve.

Zeibantuk zawtnak in a zawmi paoh zong nih, kan dam tik ah, khulrang deuh in kan thazaang a tlunnmak ding caah, a tanglei eidin hna hi eidin a herh. Ngandamnak hi man fakpipi in va tuah zong a herhmi a um i, deng tete in tuah khawhmi zong tampi a um ve ko.

A tu lio Covid-19 zawtnak hna cu "immune system" timi taksa ah zawtnak a dohtu dat cah ngai a hauh lio caan a si. Zawtnak dohtu dat a cakmi ca ahcun zawt a har deuh ding a si i, dam zong a rang deuh ding a si. Thazaang tlun zong a fawi deuh ding a si.

Zawt damka ah thazaang a tluntertu thlai le thei hna

Kan taksa nih zawtnak a tei i, kan zawt tik zong ah rang deuh in kan dam khawhnak ding caah, a tanglei tirawl hi ei an herh. Man deng tein minung hi dam khawh ngai a si ko.

1. Daidim (Garlic)

Daidim hi immune system a cahtertu eidin pakhat a si. Nihin ni ah an zumhmi cu cancer zong hi a kham khawh ti a si. Thikai zong a tumter khawh caah, tikuluk le mama chumh tikah a dip in phomh i cawh khawh a si. A hring in ei khawh a si.

2. Aithing (Ginger)

Aithing ah hin "Gingerol timi dat aa tel i, minung caah thil phun 11 a thatnak a um. Minung rawl eika a thawtter kho tu zong a si. Tohkuai (Flu) te pawl tlangrai damnak caah a thami a si. Hrawm fah le taksa fah a zorter khawh. Ruh phin zawtnak te hna zong a zorter khawh. Luak chuah a damter i, nai pawimi thlano theih a damter khawh ti a si.

3. Khuaitizu

Hihi fawi tein hmuh khawhmi a si. A chung ah "thanthling dat" (sugar) a um pin ah, zawtnak chuahtertu (bacterial) and rungrul (microbial) fatete damlonak chuahter tu a dohtu enzymes dat tampi a um i, hihi damlonak phunkipte caah hman khawh a si.

4. Banhla

Banhla hi pawpi ah a man a fawite mi a si. Potassium dat tampi a um mi a si. Cun chungril nih a herhmi electrolyte dat tampi ummi a si thahri punghman tein a umnak ding caah le thahri tha tein a cawlcanghnak ding caah a herhmi le thazaang tampi a tluntertu a si.

5. Hin-nu-nwe

Kawlram ah "hinnunwe" timi an khi, minung caah zawtnak dohtu thisen a cahtertu eidin tha taktak a si. A thaw fawn. Chumhchuan a fawi fawn. Chumh zong in siseh, kio zong in siseh, a hring zong in siseh eidin khawh a si.

6. Thurmi dat (Vitamin C)

Vitamin C hi eidin phun tampi ah kan hmuh. C hi zawtnak dotu thisen a thawntertu a si pin ah, cancer, stroke, mit zawtnak le vunhawng zawtnak phunphun damtertu le hma damnak caah bawmtu a si. C hi theithu phunphun, hai, ser, berry timi thei phunphun ah tampi hmuh khawh a si. Ha le ruh zong a fehter.

7. Rungtuban

Rungtuban hi a thawk pin ah khulrang tein minung thazaang a thawntertu a si. A chung ah manganese, copper, vitamin C, B1, B6 le fiber timi chung nemtertu dat an i tel. A car in siseh, a hring in siseh a hang in siseh eidin khawh a si.

8. Theihai

Zawt dam ka ah hin, thei phunphun hi ei a herh. Pear, strawberries, sangphaw, apple, mitsur, hai le theithu phunphun hna hi, taksa caah thazaang petu le dat petu le zawtnak dohtu thisen thawntertu an si hna. A phunphun in sersiam i eidin khawh an si. Ungti in sermi hang (juice) phunphun hi taksa chung a baumi dat a remhtu an si. Baa phunphun hna hi eiding an si.

9. Dragon Thei

Dragon fruit timi hi, a linhnak ram Mexico lei in a rami a si. A man cu a fak nain nai tein USA market an ei ngaimi a si. Hi thei ah hin vitamin le dat phunphun aa tel. Protein timi sadat, thau dat, fiber, Iron, Magnesium, vitamin C le E an i tel caah, minung caah thazaang tampi a thawntertu a si. 

10. Tikuluk

Arsa, ngasa, cawsa le pe le anhringso (broccoli, pan-copy, carrot, pe phunphun tbk) hna hi zawt dam ka ahcun thazaang thawntertu an si. Sa le anhringso cawhmi tikuluk hna hi zawt damka ahcun ei tha an si. 

Pathian nih minung kan ngan a dam i, kan thawnnak ding ca hi, leicung le leitang chuakmi thilri ah a rak kan chiahpiak ko. Cucaah Genesis ah 1:29 ah hi tin Pathian nih a sermi minu le mipa cu nawl a pek hna: "Nan ei awk caah thlai phunkip le thei phun kip kan pek hna" tiah a ti. Cu pin ah, Eden dum ah a sermi thingkung vialte (dum lai cer ummi dah ti lo cu), ei dihnak nawl a rak pek hna" (Gen. 2:16).

Hihi Bawipa nih a kan dawtnak a langhternak a si, Cucaah hi Pathian pekmi thlai le thei tha tein kan ei ahcun, kan ngan a dam kho ngai i, kan thawng kho ngai ko. Kawl nih "A tawkfang ei ahcun sii, luan tuk in ei ahcun chiatnak" timi phungthluk an ngeih bantuk in, kan taksa nih a herh tawk tein Pathain pekmi thlai le thei hna hi kan ei ahcun, ngan zong  a dam. A thawng zong kan thawng i, kan nunkhua a sau kho ngai ding a si. 

CORONAVIRUS Tih Tuk Ding A Si Maw?

Covid-19 tiah WHO nih an sakmi Novel Coronavirus hi kum zabu 21 nak chung tuanbia ah minung tambik a thihtertu tlangrai a si i, minung tambik a zawttertu pakhat zong a si. Hi capar ka tial lio Nilini ah hin, vawleicung pumpi mizaw le mithi umtuning cu a tanglei bantuk a si. Ebola te hna, H1N1 te hna, SARS le MERS te hna an rak chuah lio ah, ram tam tuk ah a karh manh lo. Asinain a tu virus cu luklak ah ramkip a phan i, a phaknak ram paoh ah harnak le tihphannak nganpi a tlunter. Minung an lau dih. An thin a phang dih. Vawleicung pumpi nih, hi tluk lawmmam tih dingmi zawtnak hi vawleicung ah a chuak rih lo ti tluk a si.

Zei ruang ah dah hi tluk lawmmam in tih a nun? Covid-19 hi an tihnung a sinak taktak a ruang tampi a um.

1. An zawt a fak tuk. Tohkuainak in a let 10 in a fakmi a si kho.
2. An khuh tik ah an tang a fak tuk.
3. An taksa vialte a fak dih
4. A fakmi cu an fah tuk ah rawl zong an ei kho lo. Ih zong an it kho lo.
5. Damhnak le khamnak sii a um lo.
6. An cuap le cuap thahri a hrawh hna i, an thaw a pit i minung thih a fawi
7. Chonh a rang tuk i a karh a rang tuk
8. A hme tuk. Samfa i cheunga cheukhat tluk a si. A hme tuk in ven awk a har tuk
9. An cumpi, an hnap a chuak i, celh a si lo
10. An lung a mit i, an tha a lo. Cun an thi. An thih zong ah hin an tuar ngai.

An taksa fah ning le zawt ning hi an i lo cio lo. A cheu cu an zawt zong an i thei lo. A cheu cu an tuar setsai lo. An dam huar ko ti a si. A cheu cu sizung zong an kai hna lo. A cheu cu tohkuai (flu) zawtnak nakin a let (10) a fak deuh i, minung fa celh ding a si lo an ti. Cucaah kum 15 tang hi an thih a fawi. Cun kum 65 cung hi an thih a fawi khun ti a si. A damlomi le cakuak zu mi hi, an damlonak a fak khun i, thih a fawi khun ti a si.

Ohio State University i, radiologist nu hna cu minote a si nain nizan ah a thi. Lentecelh lei minthang mino zong an thi ve ko. Doctors zong a thimi ram kip ah an um. A tu lio hi New York State cu, doctors le nurses te an zaw tuk ve ti a si. Volunteers bak heh tiah an auh i, doctors le nurses te nunak pek bak in rian an tuan. Uar le upat an um taktak ko. Pathian sin ah thlacam piak an herh lio te a si. Coronavirus a zual tuk lio ah, Tuluk ram Wuhan khua ah doctors hi 3,000 tluk an um i, 50% an rak zaw ti a si.

Cucaah hi zawtnak cu CDC zong nih an tih. WHO zong nih an tih. CDC director nih a timi cu, "Covid-19 hi khuacaan hawih chuakmi flu nakin a let thum in chonh a rang deuh" tiah a ti. Sibawi, nurses le ram hruaitu le mipi zong nih an tih.

Ralkap cu zapi zaran nakin raltha deuh le thawng deuh ah ruah an si. Kawlram ralbawi le bang cu an tih tuk bia maw a si? An i ralrin tuk bia dek. Kawlram ah zawtnak pakhat hmanh an hmuh hlan in, Parliament kaimi ralbawi pawl ko an hmur huh a zual. A dang an i huh hlan bak ah an nih cu an i hup cang. Upadi a si ca zong a si lai. An mah ko hi kha, an hmur a hup i a vengmi an si. Hawihlei in thih tihmi an lo cang. Chim duhmi cu, Coronavirus hi mi vialte caah tihnungmi a si i, ralbawi hmanh nih an tih tukmi cu mipi nih cun ziah kan tih lai lo?

Ralchiat tuk bia maw? Ralrin tuk bia dah? 

A tu zawtnak hi, mino le a cak taktakmi zong a thimi an um ko caah, mino zong an thi lai lo ti khawh a si hrimhrim lo. Ralrin a herhmi zawtnak a si. Italy ram ah priest pakhat cu a thi ve. Lentecelhmi mino le mithawng zong a thimi an um ve. Cakuak zumi hi an thi khun ti a si.

Hi zawtnak hi zeicadah cozah kip nih an tih? CDC le WHO nih an tih ti ahcun, rang tuk in a karhmi zawtnak a si. Minung rang tuk in thihnak a chuahtertu zawtnak a si. Minung in minung ah i chonh khawhmi a si. Cun thli ah a zuangmi (airborne diseases) taktak cu a si rih lo tiah an ruah. Sizung le sekhan bantuk, khan a bimi chung i mizaw a um tik tik ah, airborne diseases a si tiah an ti. Cucaah sizung le sekhan bantuk le khan chung um tik ah, tih a nung taktakmi zawtnak hrik a si.

Covid-19 hi hi vawleicungpumpi thinlung a zawtter khotu tlangrai a si. Cun vawleicung ramkip ramri a pihter khotu, vanlawng lam vialte a pihtertu, khualtlawnnak lam (vanlawng, tilawng, tlanglawng le motor lam) vialte a pihtertu, vawleicung sipuazi vialte a tlaktertu, ram hnih thum lawng nih tihmi silo in, vawleicung pumpi nih tihmi zawtnak a si. US dirhmun in kan chim ahcun, a karh a rang bikmi zawtnak pakhat a si.

Cu bantuk in tihnungmi zawtnak a si caah, mibu umnak nuamhnak park vialte an khar dih. Bank cheukhat cu an khar hna. An kharmi phun a tam tuk. Biakinn le Sianginn vialte an khar dih ngacha. University le college vialte an khar dih ngacha. Sekhan phunphai le cozah zung phunphai vialte an khar dih ngacha. Company rian vialte an khar dih ngacha i, zarh khat chung ah riantuanmi minung 3.28 million rian lo in an um. Eidin dawr vialte an khar dih hna. A chung ei a ngah lo. Thilri zuarnak dawt vialte an i khar dih ngacha. Eidin zuarnak dawr vialte an eidin tirawl an lawng dih ngacha. Mibu 10 cung nan i bu kho lo. Minung pakhat le khat naih tuk in nan umti lai lo ti a si. Cucu  cozah nawlbia a si. Cu tluk tiang in tihnungmi zawtnak a si.

Cu a si caah Coronavirus hi tih dingmi zawtnak pakhat a si ko. A ho paoh hi a zaw kho le thi kho cu ka si ve. Cucaah zawtnak dohtu a der deuhmi, tar, ngakchia, le mingawr-ngeh caahcun tihnung ngai a si. Ralrin ngai a haumi a si. Thih hi cu zeiti paoh in thih khawh a si ko. Flu zong in thih khawh a si. Influenza zong in thih khawh tuk a si. Coronavirus chinchin cun thih hi a fawi ko timi a fiang.

Asinain Coronavirus hi ngandammi le thisen thami caahcun, tih tuk lehpek ding a si lo. Zeicatiah dam khawh a si ve mi zawtnak a si ko. Minung tampi an thih ve bantuk in minung tampi an dam ve ko cang. Cucaah kan zawt sual zong ah, ka thi lai timi kha ruat lem lo in, ka thlawp lai i ka dam ko lai timi kha zumh le ruahchan ding a si ve ko. Kan taksa ah tii le vitamin tu tling tein a ummi si a herh.

Cun Covid-19 cu a pin ngai ko nain, thal khualum caan a chuah cun a lo kho ve mi a si ko. Zeicatiah virus cu thla 4-5 chung hi an um i, an lo than tawn. Ni a linh tik ahcun a lo kho mi a si. Cun raifanh nih saupi a zawtter cangmi hna cu, flu le Covid-19 hna nih tei lo khawh ngai a si ve kho men. Hi rungrul hi aa thawknak a kong ngaingai an thei kho rih lo. Cun rungrul hi, a thar a si caah a kong fiang tein an thei kho rih lo.

A cheu a thiammi nih cun, thla 12-18 kar hi zawtnak a um kho men an ti. Cun a dih cang ti hnu zong ah a chuak than khomi (second wave) rungrul phun ah an ruah. Cucu a si sual ahcun tihnung taktak dingmi zawtnak pakhat a si kho. Tuluk ram zong ah, a dih cang an ti hnu ah, a tu hi chuah pah dawh in an zumh than. Cu bantuk hna a si sual ahcun a pawi taktak dingmi a si.

Tuluk ram ah hin, August thla tiang a dih lo ahcun an ram sipuazi 60% a rawk lai ti a si. USA zong sau tuk a um sual ahcun kan ram sipuazi hi tampi a rawk ve te ko lai. Zeicatiah sipuazi that tuk lio, 2019 hmanh ah USA cozah hi tangka thatlomi (deficit) billion 1,000 a phan i, a tu bawmhnak a van tuah dingmi 2,200 billion he cun tu kum budget kum i leiba hi billion 3,200 a phan lai tinak a si. A fiang tuk cang.

Phan awk a um ngaimi cu, zawtnak hrik hi voikhat a chuah cang hnu ahcun khuacaan hawih in a chuak kho than lengmang cangmi rungrul ah aa cang kho. Covid-19 hi rungrul ci thar a si. Cucaah zeitin dah a umtuning a si te lai timi le a sining taktak an thei kho tuk rih lo. Cucaah hi rungrul hi an tei zong ah, kumvui a tu tik ah hin, Tuluk ah maw, USA ah maw, Europe ah maw tibantuk a kih deuhnak ram ah a chuak kho thanmi a si ve cang. Asinain khamnak si zong an chuahter khawh men ko. Cucaah tih tuk lehpek ding cu a si lo men ko lai.

Coronavirus Ruangah Sushi A Tla Deuh Te Kho Men

Sushi hi Japan rawl a si. A liamcia kum 50 lio ah hin, Japan ram a phanmi American dah ti lo cu, USA minung nih hin Sushi timi hi an thei lo i, a hmuh zong an hmu bal lo. Asinain USA ah duhsah tein a van lut i, hmunhma a van la ve i, 2017 ahcun Sushi Restaurant bakbak hi 4000 tluk a um i US $ 2 billion tluk an zuar ti a si. Cun bars tete cu tam tuk a um rih lai. Cu vialte van tuak tik ahcun, Sushi hi US sipuazi caah thanchonak tampi a chuahpitu rian pakhat a si.

Nihin ni ahcun, USA State kip le khua kip ah sushi a um i, Laimi mi tampi zong sushi in aa cawmmi le a rummi tampi an um cang hna. Kan Laimi caah Sushi cu kan miphun rian bantuk khan ah a tla ve cang. Kan mah zong hi kum 7 tluk sushi cu kan rak tuah ve i, rian tha ngaingai a si tiah ka ruat.

US market ah a lar tuk cangmi sushi rawl

Nihin ni ahcun chanthar minung deuh paoh nih cun ngandamnak caah a tha an ti caah, sushi hi uar a si cang. A thawt zong a thaw i, sushi ei cu a uar zong in uar a si cang i, a lar ngaingaimi eidin ah aa chuah. Sushi cu a dawh zong a dawh. A thianghlim fawn. Cun a phun a tam fawn. An cawhmi zong a tam tik ah, a thawt theih hnu ahcun sushi cu mi a lemmi a si. Sushi hi phun tam tuk a um i, ngahring zong a um i, a hmin zong a um i, sa tel baklomi "veggie" timi zong a um. A pnhunphun a si. Cucaah Sushi hi US ram mipi pumpak caah thatnak a chuahpitu eidin zong a si hrimhrim ko. Cun sushi ei khomi cu, a rum deuh le ngandamnak a uar deuhmi zongah ruah an si i, an upat ngai fawn hna.

Sushi hi Japan eidin a si caah, Asian eidin ah an chiah. Tuluk, Korea le Japan nih rak tuah bikmi eidin a si i, Sushi van ti bak ahcun hi ram pathum hi mitthlam ah an suai colh hna. Cu ram ah thil chia pakhat khat a chuah ahcun, sushi zong cu a hei hnursuan colh ve.

Cucaah, cu hlan ah sushi hi upat ngai hmanh hna sehlaw, Coronavirus ruangah Sushi hi zohchuknak a um deuh ti a si. A ruang cu Asian eidin a si caah, Coronavirus aa tel sual lai timi ruahnak an ngei. Cun cu bantuk in ruahnak an ngeihnak hnga ding caah biachimtu zong an tam chin lengmang. Cucaah Sushi an ti bak in "raw fish" (nga-hring) ei ah an ruah. Ngahring cu "coronavirus" hrik ratnak phun in an ruah i, sushi hrimhrim a hrial bak in a hrialmi an tam ti a si.

Cun sushi cu sau chiah awk a tha lo. A tu lio ahcun sau deuh chiah awk a thami tirawl hi an i cawk cio caah, sushi hi an caw tuk ti lo. Cun Coronavirus kha "Chinese Virus, Asian Virus" ti hna in an van ti tik ah, sushi kha direct in a va hnursual cang. Cucaah mipi nih ei duhnak a zor ti a si. Cucaah Coronavirus hi sau deuhdeuh a um ahcun Sushi rian hi tlak deuhdeuh khawhnak a lam a um. Nihin ni hmanh ah hin, eidin dawr dang cio bantuk in sushi sipuazi hi a tum taktak cang ti a si. Laimi tampi zong sushi rian ah tampi sunghnak an tong te kho men.

USA ah hin thil pawi ngaimi cu, miphun le vunhawng nautatnak le neknak te hi a um zungzal. Zeitik paoh ah sipuazi tuahnak ah hin, miphun thleidannak (racism) a um. Vunhawng, biaknak le miphun thleidannak hi upadi ahcun a um lo tiah an ti ko nain, minung thinlung le ziaza ah a ummi a si caah, caan dongh tiang a um dingmi thil an si ko. Cucu biatak a si ko. A din deuh le fak deuh lawng an si. A tlawm deuh le tam deuh lawng an si. A langmi le langlomi lawng an si. Hi thleidannak cu "a liamcia caan ah a um i, tu chun ni ah a um i, hmailei zong ah a um peng dingmi a si.

Upadi ning cun a um ti lai lo. A lang ti lai nain, "bia, hmurka, tuahsernak, thil a cangmi tete" chung in a lang peng. Thlanlung hmanthlak suainak le mizoh ningcang le mit-au khuahrah ah a lang peng. Tutan coronavirus ruang zongah, Tuluk huatnak a karh lawng silo in, Asian huatnak a karh ti a si. Asian hi an ral khun hna. An hmuhsit khun hna.

Sushi tuahmi tete zong ka hal pah hna i, a cheu cu 30% kan tum a timi an um. A cheu cu 50% bak kan tum a timi an um. A kan zoh ning le chonhkhianh ning zong voi dang a lo hrimhrim lo an ti. "Asian sentiment" timi Asian Remlonak zong a karh timi zong sushi sipuazi a tlami nih a langhter. Hi lio caan ah Laimi sushi tuahmi zong, cawlcangh, hmurka le sushi zeizat dah ka tuah lai timi zong tuaktan thiam ngai ah a tha ding a si.

Cucaah Asian eidin minthang a simi Sushi zong hi neknak a tong ti a si. Cucaah Coronavirus ruangah sushi sipuazi hi tam ngaite a tla te kho men tiah sipuazi thiammi mi tampi nih an ruah.

----------------------------

Zohchihmi ca

1. A Brief History of Sushi in United States
https://www.mentalfloss.com/article/92861/brief-history-sushi-united-states

USA Coronavirus Karh Ning A Rang Taktak

US ah Coronavirus zawtnak a karh ning hi, a rang taktak i khuaruahhar taktak in a rang ko. A ho cio zong hi zawt khawh ngai kan si ko hna. Rungrul hi a fat tuk caah ralrin awk zong a har taktak.

USA ram tampi cu a kihnak ram a si. Tam deuh cu vur a tlak tawn hmun an si. Vur tlak kum i vur a tlak lo le a kih lo ahcun virus (rungrul) a tam khun tiah an ti tawn. Global warming ruang ah USA khuacaan zong aa thleng i, nai khuasik caan hi cu khuasik ti awk hmanh a tlak ti lo. Vur a tlami a tlawm taktak. Cucaaah virus karhnak ding hi a rem ngaingaimi khuacaan a si. Virus hi, kik hratlo le lum hratlo le ruahsur tik le khua a dam tikah a karh a rang khun. Khua a that le ni a tlan tik ah a karh a fum deuh ti a si.

Tu kum hi khua a sik tuk lo. A lum ngai. Vanchiat kan ti hnga maw? Coronavirus nih USA zong a van phak ve tik ah, a karh ning a rang taktak. Khuaruahhar in a karh. Kan President hi a pawinak bik cu, Coronavirus hna zei ah a rak rel lo. "Hoax" timi lihtawnmi phun ah a rak chiah. Cu an daithlan karlak ah thil tamtuk Coronavirus nih a rak tuah manh cang. Thil pipa ah i capo ding a si lo. Biatak caan ah capo saih hi, hruaitu rian a si lo.

Kan President India a tlawn lio le Europe a tlawn lio ah, Coronavirus kong ah, thil biapi pathum a chimmi a um nain, cucu an dik theng lo.

(1) Coronavirus cu USA i ngandamnak lei tawlrawlnak tangah tha tein an kilven khawh ko (Under control) tiah a ti nain, cu a ti lio ahcun minung pangaruk lawng an si. Asinain a tu ahcun an tam tuk cang. Tha tein an rak kilkawi kho lo.

(2) Coronavirus khamnak sii sernak ding caah a naite (very close) cang" tiah a ti le Pentagon nih cun thla 12-18 kan rau lai ti a si. President chimmi le Pentagon i scientist pawl chimmi cu aa dang taktak.

(3) Hihi US sipuazi a hrawk lai lo. Kan sipuazi hi a thawng tuk (very strong) tiah a ti. Asinain US sipuazi hi a tla ziahmah cang. Stock hrimhrim cu tam tuk an sung cang. Minung 300,000 renglo rian ban an si cang.

CDC nih January 21, 2020 ah USA ah a pakhatnak bik coronavirus a ngeimi tiah timi minung pakhat an fehter hmasat. Cucu Tuluk ram phanmi zong a si lo i, zeitindah hi zawtnak a ngeih hnga timi zong an thei kho lo. Cu zong cu khuaruahhar ngai a si.

Nihin ni ahcun thla hnih bakbak a si i, USA minung 32,000 Covid-19 in an zaw manh cang i, minung 400 an thi cang. Ramkulh 50 ning tein mizaw an um dih cang. Nihin ni ah Coronavirus a tambiknak ram thumnak a si cang. Tuluk, Italy le USA hi a tam bik an si cang. USA i Coronavirus zawmi hi an karh tuk cang caah, a ho kan ca cio paoh ah thinphang le thlasang ngai khi a si ko cang.

Hi tining tein a kal ahcun minung an chah taktaknak, California minung 56% cu May thla dih hlan ah Covid-19 zawtnak an ngei lai ti a si i New York minung 40% zong an ngei ve lai tiah an ruahdamh chung. Hi bantuk a si caah, California State i minung 40 million cu chuahlo awk thalo thil lawng ah leng nan chuak lai ti a si. New York zong minung million tam tuk a herh tukmi rian ah dah ti lo cun nan chuak lai lo ti a si ve. Kan mah umnak Ohio State zong an ti ve. Ka dang khua zong tam ngai an tuah cang hna.

USA ah Coronavirus hi a karh ngaingai ko. Control khawh a si rih lo. Thahnak sii a um rih lo. Kakuaise cu Seattle khua ah an hniksak cang nain, a that lai le that lai lo theih a si rih lo. Thawngtha khan cu a si. Tu chun Nikhatni ahcun 43,734 an zaw cang i, 553 an thi cang. 295 cu an dam ve cang. Suimilam 24 chungah mizaw 11,734 an i chap manh i, mithi 153 an i  chap. USA ram ve lo bang, an i veng kho ve lo. Ohio ahcun 442 an zaw i, 6 an thi cang. A tu hi kan lau ngai ko.

Tu zing March 24 cu ka van tho. Thlacamnak ka ngeih hnu ah, Coronavirus kong cu ka van zoh. Italy an Prime Minister cu an ram minung a zawmi le thimi an tam tuk caah, "Tah bu bak in bia a chimnak video van zoh ahcun ngaih a chia kho taktak." WHO nih ca an van chuah i, "Mizaw an karh tuk caah USA hi Coronavirus Epicenter a si kho mi a si" tiah an ti. Chim duhmi cu "Coronavirus a tamnak bik ram a si kho" ti duhnak a si. USA ah tu chun ni a zawmi hi 46,455 an si manh i, a thimi 593 an si cang. Kan President nih "Under control" tiah a timi hi, a dikmi a si lo. A mah zalawnnak ca lawng i a chimmi a si. An control kho hrimhrim lo. Tu zan ah, thaizing ah zeidah a cang lai timi cu theih khawh a si rih lo.

USA i Coronavirus zawtnak a karh ning hi, a lettampi in a karh. Kan hnu Nihnihni ahcun USA ah Covid-19 ruangah minung 6,300 lawng an zaw i, tu Chun Nihnihni ahcun 54,867 an zaw. Kan hnu Nihnihni ahcun mithi zapite 100 lawng an si i, tu chun Nihnihni ahcun 782 an thi cang. Tuluk ram Wuhan khua cu covid-19 in mizaw thar pakhat hmanh an um ti lo ti a si i, thawngtha tuk a si.

USA zong Coronavirus hi biatak tein an van doh ve cang i, tuan ah an tei te ko lai tiah ruahchannak a um ko. Sipuazi zong a kai than ko lai. March 25 ahcun, mizaw 55,081 an um cang i, theih cangmi hi 785 an thi cang. 379 cu an dam i sizung in an chuak ve cang. Hi zawtnak hi thih khawh ngai zong a si i, dam khawh a si ve mi a si ko caah tih tuk ding lehpek cu a si hrimhrim lo.

USA ah zeicadah hi tluk in mizaw karh a ran? Zei ruang ah dah hi zawtnak hi an hren khawh zawklo timi ruah tik ah, USA cozah hi an rak i timtuah lo timi hmuh khawh a si. An i timhtuah an tlai tuk. An rak daithlang deuh. Coronavirus hi zei ah an rak rel lo. Cucaah President Trump hrimhrim nih, "hoax" tiah capo a saih. "Chinese virus" "Wuhan virus" tiah zei rello in a ti men. "China problem a si i, Global pandemic a si lai lo. USA ahcun under control a si" tiah a ti.

Hihi a palh dih. "Under control a si naisai lo." Kan i ready a ti lio ah timhtuahnak zeihmanh an ngei lo. Cu vialte a theipar cu, US hi mizaw le mithi an tam ning, sii le thilri le hriamnam an va daih lo ning, sizung ihkhun an i daih lo ning, ti awk a tha ti lo. Mizaw karh a ranning hi chim awk tha lo a si rih. Hnangam sawhsawh men in, mipi lungdaihnak chim sawhsawh men cu a za lo. Thil tha a si lo.

Hi lio caan ah, Tuluk cozah cu sii tor in an ngei. Hmaihuh le vennak thilri hruk-aih le thilri tlingtein an ngei. Hmaihuh an ngei. Sii le eidin a za in an ngei. Cozah nih an nawlngeihnak an hman i, khuachungmi vialte kha an erh khawh dih hna. Nikhat hnih chungah sizung hmanh ihkhun 1,000 tlum an sak khawh colh. Coronavirus an tei khawh colh i, a tu cu USA zong bawmh a herh ahcun kan in bawmh lai an ti. Italy ram ah sii, hriamnam le thilri tampi a kuat cang. Europe zong kan bawmh hna lai a ti rih. Cucaah Coronavirus a chuah i, Tuluk nih a van tei bak in, Tuluk hi USA nakin a rak ran deuhnak a lang i a lang i a tu cu Europe le ramdang cungah bawmtu ah a cang manh ti a si.

March 25 ni tiang Covid-19 ruangah mizaw mithi

March 25 hi thanuam a si. US Senate nih, Coronavirus kong I sipuazi a tlami nunter thannak le US citizen mipi bawmhnak caah $1000-2000 pek ding timi kong ah, $2 trillion hman ding timi hnatlaknak an ngeih caah lung aa lawm. President khuakhannak hi a herhmi le a thami a si. Tu chun bak in stock market a kai colh lai. Cu nih cun USA sipuazi hi a nunter deuh than lai. USA cozah hi hi ti tan a lak lo ahcun, riantuanmi 30% hi Coronavirus ruangah rian ngeilo ah an i chuah kho ti a si.

Coronavirus a chuahka ah, US nih hin capo hna an saih men. President zong nih zeihmanh ah a rel lo. Ninin ni ahcun "Coronavirus hi capo a si lo i, hoax (lih) zong a si lo i, cozah nih control khawhmi zong a si lo i, sipuazi tumtertu taktak a si cang" timi a fiang. Coronavirus ruang ah, nihin Nithumni hi, minung 223 an thih caah tambik an thih ni a si. Nizan Nihnihni ah 164 an thi. US ah Covid-19 in a zawmi 65,000 an phan cang. A karh lei a panh rih. Nihin ah an zapite a thimi hna 928 an si cang. Thaizing ahcun mithi 1,000 leng an kai lai timi a fiang cang. Johns Hopkins University tuaknak ahcun, tu chun 11:30 AM ah US ah a thimi hi 1,041 an tling cang tiah an ti.

World Health Organization nih, Coronavirus zawtnak a tambiknak hmun hi, Tuluk in Italy ah aa thial i, Italy in USA ah aa thial lai tiah an timi hi, a tling cuahmah cang. Pathian sin ah thlacam taktak kan hau hna. Hi zawtnak hi, ruah lo ngai in ton sual khawh cio a si mi a si.

ABC News nih Nilini 5:00 Am ah an tialmi cu, 2:30 AM tiang ah Covid-19 in US ram chung a thimi hi 1,050 an si cang tiah NBC nih cun an chim tiah an tial. Cozah nih cun 1001 an si tiah an ti. A zawmi dihlak 68,000 an si an ti. Nizan zanlei le tu zing karlak ah mizaw 3,000 an i chap manh. Mithi 10 an i chap manh. Vawleipumpi mithi 21,000 an phan cang. Hihi "pandemic" timi "puul" taktak a si ko. Hi tin a si caah, US cozah nih nawlbia a chuahmi le State cio nih nawlbia chuahmi hi zulh hrimhrim kan herh cio hna. Cucu kan mah ca zong ah a tha i, ram pumpi caah a herhmi a si. Kan zulh cio lo i, zawtnak a karh ahcun kan i ti kho lai lo.

Tu chun Nilini ahcun, USA ah coronavirus in a zawmi 82,404 an si cang i, vawleicung ah mizaw tambik dirhmun a phan cang. Tuluk hi 81,782 hi fehtermi mizaw an si. Italy hi 80,589 a si tiah Johns Hopkins University nih an tial.

USA mizaw karh ning hi a rang taktak. March thla chuakka ahcun minung 100 kuakap lawng an si. March ni 26 ahcun, 82,404 an phan i, a karh ning a rang taktak. Hihi zei ruang dah a si hnga? A ruang kan thei theng lem lai lo nain, Khrihfa zumtu nih cun ruah ding a si.

Ruah awk pakhat a um. Zumlotu hna cu zei an tuah zong ah, zei bantuk bia an chim le lungput an ngeih zong ah an nih cun, Bible le Pathian duhning bia a si maw silo timi ruah ding a um lo. Khrihfa a simi cu, kan lungput, kan hmurka in a chuakmi biaholh le kan chimmi biafang hna hi, Pathian duh ning a si hnga maw? Jesuh lungput a si hnga maw? Bible cawnpiaknak a si hnga maw timi ruat bu tein lungput ngeih, hmurka sum, LEI ralrin le biafang kan hmanmi ralrin a herh.

USA hi kan Vice-President cu a hmurka a tha. Asinain kan President thawk in hruaitu upa vialte hna an biaholh a tha lo. An ka in a chuakmi biaholh hna hi, an minung titsa tuk. An lungput a tha lo. Huatralnak bia, mi nihsawh thlanglamhnak bia, mi zeirellonak bia le midang nihsawh bia a tam tuk.  Cucaah an bia nih a thluk hna ti awk tlak a si. Laimi pipu nih, "Sanglai nih a sulh hna" tiah an ti bantuk in, an biaholh a thatlo caah "sanglai nih a sulh ko rua hna."

An biaholh ah, Coronavirus ti ding a si ko mi kha, "Wuhan virus" "Chinese virus" tiah an ti. A cheu Conservative Radio pawl nih, "Asian virus" an ti rih. Cucaah USA ah Asian huatnak le remlonak an karhter. Asian sipuazi tlaknak tam tuk an chuahter. Laimi hmanh nam sawh tiang kan tuar cang. Jesuh le miphun huatnak (racism) aa tlak lo. Jesuh le biachia holh chia chim aa ralkah. Pathian le huatral aa tlak lo. USA kan hruaitu pawl lungput le biaholh hi, Pathian a hna a tla kho hnga dek maw? WHO nih tha tein min an sakmi "Covid-19" tiah an auhmi min zong an au duh lo. Cucaah G-7 ram meeting le UNO Security meeting hmanh ah, USA hruaitu hna lungput le biafang ruangah buainak a chuak.

Nihin ni ahcun vawleicungpumpi ah coronavirus a tamnak bik a si. A karh a rannak bik a si cang. Rian ngeilomi zong 3.28 million zarth khat chung ah an phan manh cang. Rian cu a um than te ko lai nain, thla khat chungah 3.28 million nih riantuanlo in an ummi le cozah tangka an lak dingmi ruah ah, cozah hi a sung taktak ding a si. USA cozah hi 2020 budget ah tangka zatlomi (deficit) billion 1,000 piah ding a si. A tu rian tuanlomi ca tax an sunghmi le bawmhnak an tuah dingmi le $2.2 trillion bawmhnak an tuah dingmi he cun, $3 trillion hrawng "minus" an piah te lai. Hihi caan sau ahcun USA caah harnak tampi a chuahtertu a si cang lai.  Cucaah Pathian biami le Jesuh zumtu minung hna nih hin, kan lungput, kan biaholh le hmurka hi ralrin a herh. Kan LEI hi uk khawh a herh.

Cucaah Tuluk cu rian an tuan cang. An ram ah Coronavirus in a zaw tharmi an um ti lo ti tluk a si cang. Italy le Iran hmanh an bawmh cang hna. Europe ram dang zong bawmh ding in an i tim cuahmah rih. Pathian theilo le communist tiah kan huat ngaimi han nih, cu tluk cun riantuan an i tim.

Cu lio ah kan umnak USA cu Pathian bia mi ram kan ti. Missionary thlahtu le Pathian thei bik ram ah kan i chia ko nain, Coronavirus a karhnak bik, a tamnak bik le "epic center" ah kan i chuah cang. Zei ruang dah a si ne hnga? Pathian nih kan thalcamnak a kan theih lo bia a si hnga maw? Pathain kan lei a tanlo bia a si hnga maw? Sianginn kai khawh asi ti lo. Rian kan tuan kho ti lo. A herh lo ah leng kan chuak kho ti lo. Hihi ruat hna u sih?

Hihi kan lungput le kan biaholh le miphun nautatnak le huatralnak kan ngeih tukmi hi, Pathian duh ning a si lo caah a si sual hnga maw timi zong ruah ding tlak te a si ve cang. Pathian hi, "Pathian, Pathian ti menmen a ngah lo. BAWIPA hi Bawipa, Bawipa ti menmen a ngah lo. National Prayer day kan tuah? Thla kan cam ti menmen a ngah lo. Zeicatiah Pathian cu "Lengphaw a zohmi a si lo. PATHIAN CU LUNGTHIN A ZOHMI PATHIAN a si (1 Sam 16:7). Cucu USA hruaitu hna nih an fian a herh. Hihi an fian lo i, minung sinak in an puarhran le minung fimthiamnak an i rinh chung le toidornak nun an ngeih taktak lo ahcun, zei tluk thla kan cam zong ah, "Thaizing ah Covid-19 in a zawmi an karh chinchin rih lai."

Nihin March 27 zanlei sang ahcun, mizaw 104,205 an phan cang. Mithi 1,701 an si cang. New York State cu an buai taktak. Oxygen peknak seh zong an i tha lo i, ihkhun zong nih a tlum hna lo ti a si. USA ram chungah, suimilam 24 chungah mizaw 22,000 renglo an i chap tinak a si.
Ohio lei zong mizaw 1,137 an si cang. Mithi 19 an um cang, zeidek kan lawh te hna lai. Thinphai dailo kan si ko hna. Ohio cu sehzung tam tuk an khar cang i rian ngeilomi tam tuk an um cang. Cozah zung le sekhan phunkip te an khar hna. Hnipuan zuarnak dawr paohpaoh cu an khar dih. Restaurant an khar dih. Motor chung lawng in cah  khawh a ngah. Sianginn an khar. Biakinn an khar dih. Innlak chawh hmanh a herh tuk lo cun a ngah lo. Hi tin zei can dek kan buai te lai?

Nihin cu March 28 a si. Covid-19 zawtnak a karh ning a ran tuk caah, US cu harnak nganpi tangah khua kan sa ko hna. A ram a kau i, minung an tam bantuk in mizaw karh zong a rak rang tuk ve. Number hi aa thlenning a ran tuk caah, a dikmi hmuh khawh a har ngai. World Health Organization (WHO) tuaknak ah, USA i Covid-19 mizaw hi 124,592 an si cang i, 2,227 an thi cang tiah an ti i, cozah chuahmi he cun tlawmte a number aa dang. Nizan nakin mizaw 20,000 renglo an karh i, mithi zong a let hnih in an karh ve. USA ve lo bang an i veng kho bak lo.

Minung tambik an zawtnak le thihnak cu, New York State ah a si i, sizung ihkhun zong an i za lo i, doctors le nurses zong an i phazo lo ti a si. Cun Oxygen dur zong an i zat lo caah, harnak an tong taktak. Khuapi paoh ah zawtnak a karh i, Nichuahlei Rilikam khua paoh ah a karh deuh ti a si. New York, Connecticut, New Jersey hna hi an karh khun. Hi state pathum ahcun ramchung bak ah khualtlawn lo ding in CDC nih mipi nawlnak an tuah hna.

New York khua ahcun mithi chiahnak khan ah khan mithi ruak an i tlum ti lo caah a leng ah inn an sak i, a ho dah a si timi theih khawh chung hlan i ruak chiah chung nak puan ruak inn (morgue) zong an sak ve cang. Mithi an tam ngai ko i, ngaichia tuk a si.

Cucaah Texas governor nih cun, "Cu ka states le New Orleans khua in vanlawng in Texas a rak tlawngmi hna cu, ramchung an si ko zong ah, ramdang bantuk in ni (14) kan hren ve hna lai" tiah a ti caah, bia elnak zong a chuak len. Hi ka khua hna in, Chicago le Detroit hi Covid-19 nih tambik a chuah hnawh te hna lai tiah Covid-19 kong theimi hna nih an ruah. Ohio zong 1,406 an zaw i, 25 an thi cang. Mizaw le mithi a karh ngai i thinphan dai lo kan si ve ko hna.


Nihin (March 29) cu Zarhpini a si. Kan Khrihfabu zong online pumhnak a zarh hnihnak kan tuah a si. "Mi vialte nih, uktu bawi hna kha an nawl ngai hna u, zeicatiah Pathian nih nawl a pek hna lo ahcun a ho hmanh nih nawl an ngei lo"  (Rome 13:1) tiah Cathiang ah kan hmuh bantuk in, coronavirus kong ah President le kan Ohio governor nih bawl an chuahmi cu zulh cio a hau i, kan nih zong zarh hnih online service kan tuah cang. USA cu tihphannak nganpi tangah kan um ko.

Zeicatiah tu Zarhpini chunhnu ah mizaw hi 135,000 an phan cang i, 2,300 renglo an thi cang. Mizaw le mithi hi an karh peng i, tu zan le thaizing ah kan nih cio hi zeidah kan lawh lai timi a ho hmanh nih chim khawh a si lo. Johns Hopkins University nih US minung le mizaw umtuning epchunnak in an tuak tik ah, nikhatkhat ahcun minung a thawng in thih ni a ra kho an ti. National Institute of Allergy and Infectious Diseases le White House coronavirus zawtnak dohtu director Anthony Fauci nih cun, US nih hin coronavirus in minung 100,000 in 200,000 thihnak hi kan tong kho i, million tampi zawtnak a chuak kho ti a si.

Tu chun kan i pumh lai te ah, USA ah mizaw cu 135,000 an phan i, a tu zantim ahcun 142,537 an phan cang. Mithi zong 2,510 an si cang. A suimilam caan in minung hi an zaw i an thi. A pawi taktak ko. Vawleicung ah ram rumbik le ram fimbik hmanh nih, mit hmuh khawhlo rungrul tei cu an rak i fawih lo. Hi thil nih a langhtermi cu "minung fimnak hi nih cun, zeizong te a tei kho dih lo" timi a langhter ko.

USA i coronavirus karh ning le mithi an tam ning hi, phawng mei kangh bantuk in a rang cang. Nihin Nikhatni ahcun 159,689 an phan cang. Mithi zong 2,951 an si cang. US cu thinphan dailo kan si ko. A ho cio zong kan i ton sual lai maw timi phan a um taktak. Vawleicung khualipi bik New York umnak state cu, minung 66,497 an zaw i, ngaihchia taktak a si. Mizaw hi sizung nih a tlum hna lo. Ruak zong hi ruak chiahnak inn nih a tlum hna lo ti a si.

Vawleicung minung kan fimnak, kan thawnnak hna le rumnak hna nih, mit hmuh khawhlo rungrul fatete cu an tei kho ti lo. Cucaah Coronavirus nih hin, minung thil ti khawhnak rihma a ngeih zia khi a langhter i, minung nih a sertu Pathian bochan a herh zia khi a langhter ko. Kan nih Ohio zong a herh lo ahcun lengchuah a kan senh lo. Zeicatiah minung an tamnak ramkulh a si caah, i thlahphawih ahcun harnak a tong kho taktak dingmi ramkulh kan si caah a si.

USA coronavirus karh hi a rang kho taktak. Khuaruahhar a si. WHO nih "Coronavirus Epic center" a si te lai tiah an rak ti i, nihin ni ahcun thla khat chung ah an chimmi hi a dik cang. Zeicatiah March thla chuakka ah, USA ram pumpi ah Covid-19 mizaw hi 100 kuakap lawng an rak um i, tu zan March 31 zan ahcun, mizaw 188,713 an si cang i, mithi zong 3,896 an si cang. Cucaah ni 30 chungah mizaw a let 1,887 in an karh. February ahcun Pre. Trump hmanh nih, Coronavirus cu "hoax" (lih) a si tiah a ti ko nain, nihin ni ahcun sipuazi a tla i riantuantu an rian banmi 3.3 million an um cang i, riantuan kho lo an tam tuk caah, $2.2 trillion bawmhnak US cozah nih tuah ding an ti cang i, White House ngandamnak lei director bak nih, USA ah hin minung 100,000-240,000 kan kan thi kho tiah a ti cang. Cucaah USA cu tihphannak nganpi tang ah kan um ko cang.

Ihkhun 1,000 tlum kho dingmi mizaw tilawng

Nihin cu April nikhatnak ni a si. USA ah ah Covid-19 in a zawmi 216,154 an um cang ti a si. Mithi zong 5,115 an si cang. Mizaw le mithi an karh ning a rang taktak. A tu lio ahcun Italy hi mi mithi  tam bik an si nain, USA nih hin a tei te khawh men. Kan mah Ohio zong mizaw 2,547 an zaw i, 65 an thi cang. Ngaihchia tuk a si. Khualak chawh zong hi, zanlei ahcun a king ngaingai cang.

Covid-19 kongah scientist nih an chimmi hi an dik peng ko rih. Nihin April 2 ni tiang damnak sii le khamnak sii an ser kho hlei rih lo. An hniksakmi sii cu an um nain an that le that lo a fiang rih lo. Tu chun nih ahcun, vawleicung ah 1,015, 728 an zaw cang i, 53,202 an thi cang. USA ah minung 245,088 an zaw cang i, 6,075 an thi cang. Hi zawtnak hi a reh lo i, an karh peng ahcun luklak ah USA ah 500,000 cu an zaw te lai.

US cu minung rian banmi 10 million an phan. New York cu sizung ah mizaw an i tlum ti lo caah tilawng chungah ihkhun 1,000 tlum an tuah i sizung ah an hman. Zawtnak hi a karh a rang tuk. Ram pical taktak aa hngalh nak ah, US a si le an i ti kho le a si. Kawlram bantuk hna si ahcun, kan lo ko lai.

PPE thilri tampi a rak phurmi Russia vanlawng USA a phan

Russia kuatmi PPE thilri pawl

USA ah sizung ihkhun, si-ai, pumpak vennak thilri (PPE) le mizaw hniksaknak thilri hna hi, a za in a um lo ti a si. USA ve lo bang, khulrang tuk in zawtnak a karh tik ah, an i veng kho bak lo. New York khua hna ahcun, sizung chungah mizaw an i tlum lo caah a leng bak ah puan-inn an sak hna i an zohkhenh cang hna.

Thawngtha pakhat cu, Tuluk ram in PPE timi sizunglei i zohkhenhnak le vennak a herhmi thilri metric ton 83 an kuatmi, kan umnak Columbus khua i, Rickenbaker International Airport a phan. Voi hnih a rak phan chap ding a um. Hi thilri hna nih, USA doctors le sizung riantuanmi vialte caah thazaang tampi a pek hna lai caah, hna a van ngam deuh ngai.

Tuluk ram in a rak phanmi PPE thilri pawl

Russia zong nih PPE thilri bawmhnak tampi a van tuah ve i, thawngtha ngaingai a si. Pre. Trump zong aa lawm tuk ve i, "Very nice" tiah a ti phah. USA hi a mah hi, mibawmtu a si zungzal i, tutan hi cu a mah zong bawmhmi a si ve. Ramdang zong nih tanpi cu a  herh bak ve mi a si. Cucaah zeitluk ramrum kan timi zong bawmh an rak herhnak tete an um ve i, mibawmtu ram kha a tu cu bawmhmi a si ve ko.

USA cu cozah thawng tuk a si ko nain, tu tan Covid-19 zawtnak caachun an rak i ready lo ngaingai ko timi hi an tonmi thil in a lang ko. 2015 ah Bill Gates nih "Lamsul pehtlaihnak a tha. Umkal a fawi tuk cang i, USA hi puul rai tlung seh law, kan i veng kho lai lo. Kan ram hi puul (pandemic) caah aa ready hrimhrim lo" tiah a rak chim. Voi tampi hi kong hi a chim. Sizung, sii, vennak thilri (PPE) le doctors le nurses le oxygen peknak thilri tiang in kan i ready lo tiah a timi a si. Kan President nih cun, "Kan i ready tuk cang. Coronavirus hi Under control a si. Hihi foreign virus a si" tiah a ti nain, USA hi aa ready lo timi cu kan tonmi thil nih a langhter ko.

Cucaah a karh ning a rang kho taktak. April 2 (Nithumni) ahcun USA ram chungah minung 1,000 bak, nikhat chung ah a voikhatnak bik an thi. April 3 zanlei ahcun mizaw 270,473 an phan cang. Mithi 7,077 an si cang. Mizaw tambiknak cu New York lei ah a si i, a zual hma taktak ko. Ruakvui zong an i harh ngaingai ko cang. CDC nih, nihin cun "mask" timi hmurhuh hi, mipi lak kal tik ah hruk cang ding in, mipi sin ah ralrin an pek cang hna. USA thil sining zoh ahcun, thinphan le thlasang a si ko ko. "Thaizing ah hin zeidah kan lawh lai timi hi theih khawh a si ti lo."

Tu chun cu, Rinni (Nirukni) a si. USA cu coronavirus zawtnak a ngeimi an karh tuk caah, cozah nih upati thar an chuah peng caah, inn ah kan i erh cio ko hna. Inn erh hi, mah ca zong ah a tha i, midang ca zong a tha i, "a tu caan ahcun" kan ram pumpi caah a herhmi thil a si. Nihin ahcun, USA ah mizaw 3000,000 an phan cang i, minung 8,000 an thi cang. A kan dawtu kan umnak ram, USA ah thinphan thlalaunak nganpi tangah kan um ko. A zawmi hi a rak dammi zong an um pah changmang ve i, thanuam deuh a si.

New York area ahcun sizung ah an i tlum ti lo. Ruak chiahnak khan ah ruak an i tlum ti lo. Harnak tampi an tong. Cucaah Central Park ah puan sizung khulrang in an sak chawm i, cu ka ah mizaw thlawpbul an si. Coronavirus hi capo a si lo. Biatak a si. Tih a nung taktakmi zawtnak hrik a si ko. Chonh a ran tuk caah, tih ding a si i, ralrin taktak a herh ko.

New York khualai Central Park chung i puan sizung hna

Tuan deuh ahcun, Coronavirus hi Hoax (lih) tiah a rak ti ko nain, President Trump hman nih, "A ra laimi zarh ahcun minung tampi kan thi lai" tiah a ti cang. New York area ahcun an i ti khawh ti lo caah, ralkap 1,000 bak riantuan bawmtu ding ah President nih a thlah hna i, New York khuapi caah thanuam ngai a si.

Coronavirus tamnak New York khua ahcun, Doctors te, nurses le sizung riantuantu an baa tuk cang hna. A zawmi zong an pah ve cang i, hi hna caah fak pi in thlacam piak ah herh ko. New York State lawng ah, minung 100,000 an zaw i New York khuapi chung bakbak ah, 63,000 an zaw ti a si. Ventilator timi "nunnak khamhtu seh" khi an i that lo caah, Tuluk nih nizan ah 1,000 an rak hlut hna. Oregon State in 140 a van kuat ve hna lai ti a si. Hi thil nih mizaw tampi a khamh te hna lai tiah ruahchannak a um.

Nihin cu April 7 a si. USA cozah nih "tu zarh le hmai zarh hi Covid-19 zawtnak a karh bik zarh a si lai" tiah an ti. President Trump zong nih, "Hi zarh hi a har ngaingai lai. Minung tampi an thi lai" tiah a ti zarh a si. Mizaw zong an karh ngaingai i, mithi zong an karh taktak ve ko. Nizan Nihnihni i rampumpi mizaw thar hi 30,700 an si. Mithi 1,800 an si i, Covid-19 an hmuhka February 26 nakin a let tam tuk an karh cang.

A voikhatnak bik mizaw 400,412 an phan. Mithi 12,854 an si. "Mithi hi cozah chimmi nakin a sang deuh kho. A ruang cu hniksaknak thilri a za in a um lo caah, a cheu cu Covid-19 in a thimi an si le si lo an thei manh hna lo" tiah a theimi pawl nih an ti. Vawleicung a zawmi dihlak hi, 1,431,706 an si i, USA mizaw hi vawleicung zaw mi dihlak i cheuthum cheukhat (1/3) nakin an tam deuh. Vawleicung ah mithi dihlak 82,080 an um i, US mithi dilak hi vawleicung mithi dihlak i cheuruk cheukhat (1/6) an si. US mizaw hi vawleicung mizaw dihlak i 27% an si.

Mizaw hi suimilam caan in a zat aa dang peng i, an karh peng caah dik tein chim khawh a si lo. New York khua lawng ah minung 731 bak nizan ah an thi. Ruak chiahnak le vuinak kongah an buai taktak ko. Zeicatiah USA cu zei thil poh ningcang tein a dotdot tein a kalmi a si caah, tawlrel a rak fawi lo. Hi bantuk in mizaw le mithi an tam caah, thinphannak nganpi tangah kan um ko. Nifatin le zanfatin i, Pathian sin thlacam lawng hi kan hnangamnak a si ko.

Nihin cu April 8 a si. Judah biaknak ah ni sunglawi bik Passover Feast timi Lanhta zanriah ei zaan a si. Israel PM Nathanyahu nih "Covid-19 ruangah Lanhtak puai tuah lo ding" tiah nawlbia a chuah. Kawlram le Laos ram hna zong ah Thin-kyan titoih puai vialte hrawh dih a si. USA ah cun, Covid-19 mizaw hi 434,927 an zaw i, 14,788 an thi cang. Nikhat ah mizaw 34,515 an i chap i, minung 2,000 dengmang an thi.

April 10 ahcun, USA mithi hi 18,679 an phan cang. Tu chun Ningani lawng ah 2,000 renglo an thi.  Nihin ni tiang cu mizaw zong an karh peng rih. Mithi zong an karh peng rih. Minung 502,513 an zaw ti a si. A dammi hi 28,706 an si ve cang. New York lei cu mizaw le mithi an tam tuk caah, sizung lei siseh, ruak chiahnak khan siseh, ruakvuinak thlan kong ah siseh, an buai taktak ko.

Nihin cu kan Bawipa Jesuh thlanchung "Garden Tomb" chungah a um lio a si. Hi vawleicung misualmi hna kan caah a thih i thlanchung ah a um lio a si. Voidang ahcun tu chun bantuk cu Easter Egg Hunt an ti i, USA ah biakinn kip ah ngakchia an i nuamh tuk ni a si. Asinain Coronavirus ruang khua zeihmanh ah ngakchia Easter Egg Hunt an tuah kho ti lo. Ngakchia caah lungleng ngaihchia tuk a si. USA tuanbia aa thawkka in, State dihlak ah "Zawtnak a tlun" hi a voikhatnak a si tiah an ti.

Johns Hopkins University tuaknak ah, nihin Rinni nikhat chungah Covid-19 ruangah minung 2,074 an thi i, USA ramchung ah an zapite 20,389 an si cang i, vawleicung ah mithi a tam bik an si cang. Mithi tambik a rak si tawnmi Italy ahcun 19,468 an thi cang. USA ah mizaw dihlak hi 524,903 an si cang. USA cu May 1 tiang cozah nih "Stay-at-Home" nawlbia an fehter i, khi ni ah khin cozah nih, an ong kho te lai dek maw? A tu ning ahcun on khawh dawh a si lo. President Trump zong biakhiah awk aa harh tuk i, "Ka nunchung ah biakhiah awk ka harh cemmi a si" tiah a ti. Thlacamnak in bawmh cio a herh ko.

Nihin cu Thawhthan Ni (April 12) a si. USA ah Covid-19 mizaw cu 560,433 an phan manh cang. A dammi an tlawm ngai rih. Minung 22,115 an thi cang. Hi zawtnak hi, "cuap" a dohmi a si caah, zeidang "Flue, H1N1 le Influenza nakin a fak deuhmi a si." Cucaah hi zawtnak hi, tih a nung taktak i, ralrin taktak a haumi a si. A ho cio paoh hi, zawt le thih khawhnak a si ko. Cucaah cozah nih tuah u timi cu zulh le tuah bak a hau. Hi hnu zarh khat ah zei dah a lawh timi caan tha kan hmuh ahcun kan tar than te lai.

Nihin cu April 17, Ningani a si. US cu Covid-19 ruangah "lock down" a kan tuah rih ko. Asinain Tuluk ram bantuk cun lock down a kan tuah kho deuh lo i virus hi a karh ngaingai. Mithi zong an karh ngaingai. Coronavirus in mizaw 671,000 an um cang i, mithi 33,000 an um cang. Nizan Nilini ah suimilam 24 chungah 4,591 an thi. Nithumni ah 2,569 an thi. Hi tining tein thil a kal ahcun, May thla chuakka ah hin, 45,000-50,000 karlak mithi an um kho. Cucaah cozah nih zulhphung (guideline) an sermi hi, tha tein kan zulh le nunpi a herh.

Nihin hi, May 08 a si. USA ah Covid-19 in a zawmi 1,322,154 an um cang. A thimi 78,616 an si. A dammi 223,749 a si ve. Hi zawtnak hi thih a fawi ngaingaimi zawtnak a si. USA ahcun a karh ning cu a fum deuh ziahmah hna a van ngam ngai cang. Asinain tlangrai hi nitlaklei ah aa thawn ziahmah i, South Dakota hna cu June ah hin a zual bik can a si te lai tiah an ruah. Mizaw le mithi tambiknak New York ahcun 340,705 an zaw i, 26,585 an thi. Mizaw thar a um lonak hi ni 4-5 pi a si cang. New Jersey hi 137,212 an zaw i, 8,986 an thi. Hi state zong hi mizaw thar an um ti lo. Hi state pahnih hi aa tlaimi an si i, mizaw le mithi an tamning zong an i lo ve. A tu lio ahcun California hi mizaw a karh an tam bik lio can a si.

• 
  

Italy Ram Olumpic Champion Khua I A Ringmi Thihdar

Tu zing cu tuante in ka tho. Thla te ka cam. Online sermon pakhat tial ka lung ah a chuak i, Bible rel hnu ah, vawleicung thawngpang ka rel. Olympic champion pahnih an umnak Bergamo khua i mithi kong ka rel i, ka ngaih a chia. Ka lung a tha lo. Cucaah ka van tar ve.

Bergamo khua hi, Bergomum timi khuahlun a rak umnak a si. Cu khua cu Celtic miphun fate a simi Cenomani nih an rak tlakmi a si. BC 49 ah Roman khuapi pakhat ah a cang i,minung 10,000 tluk an rak um. Friuli le Raetia timi khuapi karlah a ummi, khuanuam taktak a si. Nihin ah minung 123,000 dengmang an umnak khuapi a si. 

Bergamo Khua

Olympic champion pahnih-Sofia Goggia le Michela Majoli umnak Bergamo khua cu "thihnak nih a kulh ko cang hna" tiah a ti. Cu catlang ka van hmuh bak ahcun kan ngakchiat lio, tang (2) hrawng kan si i, Thau i minung an rak thihnak kha ka mitthlam ah a cuang. Kan khua darkhing cu Japan ral lio i an rak hlakmi bomb a si i, a thawng a thang tuk. Zantim hna i, thihdar an tum ahcun ningti in a um. Kan lau dih tawn. 

Cu lio i kan khua, Thau cu, minung 1,000 hrawng kan rak um. Minung cu zatte umnak khuate ah nikhat ah ruak pahnih hna a rak i tong. Nichiar in thihdar a ring ti tluk a si. Senten zawtnak tlangrai a rak tlung i, kei le ka innchungkhar zong kan rak thi ciomau ko. Nikhat ah dar voi hnih hna a rak rin ahcun, ngaih a rak chia. Lung hi a rak dong tuk. Kan thi dih ko ne lai lo hme maw timi kan ruat. Sifah a si. Harsat a si. Pam a si. Tlangrai a si. Si nih a um lo. Sayama zong pakhat te lawng a si. Bawmtu van kan rak hai tuk. 

Cu lio ahcun, Dr. Hmuh Thang le a hawi le an rak tlung le kan hna a rak ngam tuk ning cu chim awk a rak tha lo. Dr. Hmuh Thang le hawi le kha Thaumi caahcun vanmi bantuk an rak si ko. Kum tam tuk a si nain, ka philh kho rih hna lo. Dr. Hmuh Thang le hawile kha nihin tiang ka mitthlam ah an cuang. 

Italy ram Bergamo khua zong cu khua nuam tuk a si. Khua minthang a si. Tourist tampi kalnak a si. Biaknak ah Catholic an thawnnak khua a si. Paul le St. Peter te pawl nih an rak pal len vemi khua a si ko lai. Cu khua in Olympic champion pahnih an chuak. Cu khua zong cu Covid-19 tlangrai nih a chuah hnawh ve hna i, harnak tampi an tong cang ti a si.

Ralkap truck nih hi tin ruak an thiar  hna

Michela Moioli a pi cu nizan te ah a thi cang. A pu zong cu a chonh ve i, a tu hi thi ciomau in sizung ah an thlawp lio a si.

Sofia Goggia nih a chimmi cu, "Ralkap truck pawl nih ruak 65 kha thlanmual lei ah mei in khangh ding in an kalpimi hna, ruak thlahnak thawngpang ka theih" tiah a ti. 

Michela Moioli nih a chimmi cu, "Kan khua le inn hi, ralruknak hmunhma bantuk a si" tiah a ti. "A tu ahcun khuapi hi a ningpi in minung nih an chuahtak cang. Khuachung ah theihmi thawngpang cu, biakinn in a ringmi thihdar le mizaw/miruak lami motor thawnglawng hi a si ko" tiah a ti.

"Thlanmual zoh ahcun ruak hi uico-fa ruak bantuk in an ril lulh ko. Zeicatiah ruakvuitu an um ti lo caah a si. Inn khat pakhat paoh in coronavirus mizaw an ngeih hna caah a si." 

Covid-19 in a thimi hna Bergamo khua ruak pawl

Bergamo khua cu, a khua hi a lawng cang ti tluk a si. Minung muisam a leng ti lo. Chuahtakmi khua bantuk a si cang. Coronavirus cu le, mit hmuh khawhmi a si lo. Khawika zawn dah a um timi theih khawh a si lo. Mit hmuh khawhlomi ral in i ven ding cu a har tuk. Khawika lei dah ka zam lai ti awk zong a tha lo. Kan zamnak ah "virus a rak um ve lai maw? Um lo" timi zong a fiang fawn lo.  Cuticun Italy ram cu Coronavirus nih a tongh cuahmah ko.

Tu chun ni ah, vawleicungpumpi ah coronavirus in a zawmi 340,408 an um. 14,573 an thi cang. 96,010 an dam ve cang.

Italy ahcun nizan Rinni ah minung 793 an thi.  Minung pahnihnak tambik an thihni a si. Ram pumpi ah 4,825 an thi cang. Nilini khan Tuluk ram nakin mithi an tam deuh cang. Zarhpini ah 651 an thi than i, 5,476 an thi cang. Ngaihchia le tuksum a si. Laimi nih "puul" kan timi khi a si ko. Chungkhar ning in a thimi tam ngai an um kho cang men. 

Italy ram cu Pope umnak Vatican ramkhua umnak a si. Rome khualipi umnak a si. Peter le Paul an thihnak khua a si tiah ruah a si. Vawleicung Khrihfa tambik umnak ram a si ve. Coronavirus nih cun, miphun, biaknak, uknak, vunhawng, ramri a thim lo i, Italy ram zong a thuat cuahmah ve ko. 

Nihin ni ah, Italy ram ve lo bang. An ram cu thihdar tuknak in a khat. Miruak vui awk thalo in an um. Khua cheukhat cu an chuahtak cang. Minung million tampi innchung ah an i erh. Hi tluk tihnungmi zawtnak nih a dang Europe zong  den cuahmah i, USA zong a den cuahmah ve cang. Italy ram Olympic champion umnak khua zong an chuahtak cang hna. Vawlei ah hin a hmun dingmi an um lo. Aa rawk kho lo mi an um lo ti kha Bergamo khua nih a langhter ko. 

Bergamo khua ahcun, "thihdar thawnglawng a ring ko" an ti ahcun, ka ngakchiat lio i, Thau khua i nifatin tein a ringmi thihnak darkhing hawng kha, ka hnathlam ah a leng peng ko. 

Zeicatiah thih dar cu a ruam aa dang. Thihdar theih cu ning a ti. Li a leng. Tha a chia. Ngaih a chia. Tuk a sum. Thin a phang. Mining thinlung ah launak a si. Thihnak darkhing thawng i a pinlei thawng khi cu, 'ngaihchiatnak le lunglilennak aw thawng nih a zulh colh tawn caah a si." 

Hi Coronavirus thihnak dar hi, zeitik ah dek Italy ram in a daih te lai? Nihin ni ah chuahtak cangmi Olympic Champion umnak khua in thihdar hi zeitik dek a daih te lai? 

--------------------------

Zohchihmi ca

1. Thau khua i, tlangrai a rak tlun kum hi, June le July 1973 a rak si. Minung 39 an thi tiah Pu Nun Hre nih a ka chimh. Hi lio ah, Thau khua hi inn 175 um i, minung 1,000 hrawng an rak si. Kei cu tang (2) ka kai lio a si. 

2. AP Sport Write Andrew Dampf nih Rome (AP) ah tialmi ca zoh chun in tialmi a si. 

Italy Ram Ah Zeicadah Coronavirus In Mithi An Tam Khun?

Covid-19 rungrul zawtnak hi, khuacaan hawih in a chuakmi tohkuai (seasonal flu) he cun an i lo bak lo. A let in a fak ti a si. An zawtnak in aa lo cio lo i a let 10 in a fak deuh timi zong an um. A let 20 a fak timi zong an um. A dinmi zong a um ve i, a cheu cu an zawt hmanh an i thei lo. A cheu cu an thih a rang i, a cheu cu an dam than ko. A dam ciami zong a zawmi an um than ti a si.

Nihin ni vawlei kan zoh tik ah, ram tampi ah zawtnak a phan cang i, USA zong a phan ve cang. Minung tampi an zaw i, tu chun ni ahcun minung 112 an thi cang. Vawleicung pumpi ah, 7,950 an thi cang i, a zapite 200,000 an si cang.

Covid-19 hi kiktlaih phun le flu phun dengmang a si. Rungrul hi minung tak chung a va luh tikah, an tak a lin. An khua a sik. An khuh. An hnap a chuak. Minung cuap thahri le cuap hi a va doh colh. Cuap kha a phinter i, a tihang phun in a umter. Cu tik ah thli a lutchuak kho ti lo i, minung thihnak kha fawi tein a chuahter. Cucaah minung hi thlawp manh lo in an thih tawnnak a si.

Hi zawtnak hi a kihnak ram-Canada, America le Europe ram zong a phan ve cang. Hi a phanhnak ram i mithi le mizawmi zoh tikah, Italy hi a rang taktakmi a si. Tuluk ram ahcun zawtnak thar an hmu ti lo i, Covid-19 hi Nitlaklei ram ah aa thial deuh cang. Cu ram lak ahcun Italy hi tambik an zaw i, tambik zong an thi.

A liamcia suimilam 24 chungah Italy ram ah minung 475 an thi i, a zapite a thi cangmi 2,978 an si cang. Tuan deuh ahcun Mithi hi 19% bak nizan nakin an karh deuh ti a si. Mizaw dihlak hi 35,713 an phan. Nizan ah 31,506 an si i mizaw hi 13.35% an karh ti a si. A tu lio ah a zual ngaingaimi intensive care timi biatak tein zohkhenhnak ah a ummi 2,257 an si. A dam cangmi hi 4,025 an si an ti.

Nilini (March 19) zanlei ah hin, Italy ram mithi hi 3,405 an si cangn i Tuluk ram mithi nakin an tam deuh cang. Cucaah Coronavirus mithi tamnak bik hi, Tuluk in Italy ah aa thial cang. Cucaah Europe le North America ah hin, Coronavirus hi sau ngai um dawh a si. A ruang pakhat cu, cakuak an zuk tuk caah a si kho tiah ruah a si. Tahchunhnak ah, California cozah nih an timi cu, May thla chung tiang ah a daih lo ahcun California minung 56% hi Covid-19 zawtnak an ngei kho tiah an ti.

Italy hi Covid-19 zawtnak a karh taktak. A thimi zong an tam. A thimi zong an karh. A thimi tam deuh cu kum 65 cung an si. Europe ram vialte lak zong ah, zawtnak a karh a rang bik an si. A thimi zong an tam bik. A zualmi zong an tam bik. Innchung ah erhmi (quarantine) tuahmi zong an tam bik.

Europe ram ciocio zong ah an i lo lo. America he zong an i lo lo. USA nakin mizaw an tam deuh tuk i, an karh ning zong a rang deuh. A thimi zong an tam deuh. Cucaah "Italy ah ziah mah tluk taitai in mizaw an karh i, a thimi an tam hnga?" timi hi scientist le doctors te nih an ruahmi a si.

Covid-19 cuap an doh ning (Ref. European Pharmaceutical Review) 

Scientist tam deuh ruahnak ahcun, Coronavirus hi cuap thahri lei zawtnak a si caah, cuap damlomi caahcun thawdawp a har i thih a fawi ngai ti a si. Italy ram minung hi ziah an thih khun tiah an ruah tik ah, scientist tam bik nih an ruahmi cu, "Italy miphun hi cakuak an zuu ngai. Cakuak an zukmi hi mithi an tamnak a ruang pakhat a si" tiah an ti. Italy ram cakuak zumi hi 17.4% an si. Cun tourist an tam tukmi zong zawtnak a karhtertu bik a si tiah an ruah.

A dang Europe ram pawl zong hi, cakuak an zu ngai hna i, Italy tluk cun an tuar rih lo i, zei ruang set te ah dah Italy hi Coranovirus nih a zawtter khun hna le a thihter khun hna taktak cu theih khawh thlu a si rih lo. Cakuak tu cu a hrampi pakhat ah an zumh ko.

"Cakuak ruangah cuap damlonak le cuap thahri thazaang dernak a chuak. Cakuak zumi tar deuh pawl cu an tak i zawtnak a luh tikah, an celh ti lo i an thih a fawi khunnak a si" tiah an ti.

Hihi hlathlainak an tuah rih lo caah an zumhmi a si. Italy ram i mizaw an karh ning a ranning le mithi an karh ning a ranning van tuak tik ah, scientist pawl chimmi hi hman khawh ngai a si. Italy le USA zong epchun tikah, 14.0% hi cakuak an zu ti a si.

Italy cu mithi an tam ngaingai ko. March 21 ni lawng bak ah, minung 793 an thi i, an zapite thi cangmi 4,825 an phan. Coronavirus in vawleicungpumpi ah mithi a tam bik ram an si cang.

Italy ram cu Coronavirus ruangah ngaihchia taktak a si. March 23 ahcun, 63,927 mizaw an um cang i 6,077 an thi cang. Ngaihchia taktak ding a si. Prime Minister zong mitthli tla in bia a chim. Italy ram cu ruakvuitu sawhsawh nih ruak an la kho ti lo. Ruak an thiar kho ti hna lo i, ralkap motor bak in ruak an thiar hna. Khua tampi ahcun thihdar lawng hi a ring ko ti a si. March 25 ahcun, 6820 an thi cang i, Italy cu an I fimhlawm kho ti lo.

Italy ram Bergamo khua i ruak phurtu ralkap motor pawl

A tu lio hi Europe hi a zual hma bik an si. Spain ram ahcun a zapite 3,434 an thi cang, Tuluk nakin mithi an tam deuh cang i, Italy changtu an si. Spain ah minung 39,673 an zaw cang. UK zong ah a zawmi an karh i, Prince Charles zong zawtnak a ngei ve ti a si. A tu hi France le Germany zong hi tam ngaingai an zaw cang.

Tuluk nih Europe ram a bik in Italy, France le Spain hna hi, ngandamnak thilri le sii tampi bawmh a timh cang hna. Tuluk hi zeitluk in dah a rak cah le a rak i timhlamh timi hi, tu tan Coronavirus kong ah hmuh khawh a si tiah nitlaklei ram mifim pawl nih an ti. Hi tluk an har lio hmanh ah, Europe hi a bawmh khawh rih tik ah, Tuluk thawnnak hi, nitlakleimi an lau ngaingai.

Italy ram hi cu an temtuar taktak ko. Nihin Nithumni ah minung 683 an thi chap i, an zapite 7,503 an thi cang. Mizaw zapite 74,386 an si. Mizaw thlawptu sibawi le nurse hi an i phazo bak lo ti a si.

Cucaah Tuluk nih doctors zong an kuat hna i, Cuba ram fate nih doctors 52 an kuat cang ti a si. Cuba ram hi uar an um tuk. Ebola a um lio zong ah, vawleicung ah doctors tam bik a kuami ram a si. Cuba ram nih mission tha bik an ngeihmi cu zawtnak a chuahnak ram paoh ah, sibawi tampi an kuat tawn hna. Hihi Cuba ram an men lo nak a si.

Italy ram ah kuatmi Cuba Army doctors pawl

Italy ram mithi an tam khunnak hi, tourist ruang le a zawmi tar an tam caah le cakuak an rak zuk tuk raung ah a si kho mi a si. Tu chun Nilini ahcun 80,589 an zaw cang i, 8,215 an thi cang. Mizaw 8,362 cu an dam ve ko cang i, ruahchannak a um ko.

Cakuak hi, minung cuap zawtnak tambik a chuahtertu thilri a si caah, Coronavirus le Flu le kiktlaih zawtnak phun he cun, aa ralkah ngaingaimi thil a si. Cakuak nih cuap le thin a hmatter khawh. Lei le dang a hmatter khawh. Cun thli an luhchuahnak cuap thahri a hmanter khawh. A phinter khawh i, cuap zawtnak a phunphun a chuahter khawh caah, tohkuai le Coronavirus um lio caan ahcun kuak zumi caah tih a nung khun ko!