Wednesday, May 28, 2014

Mi Tambik Thihtertu Tilawng Khawndennak

                                     
Vawleicung ah hin, motor, vanlawng le tilawng thih hi, mual an fak khun. Vawlei tuanbia an theih khawh chung zoh tikah, rili cungah maw, tivapi cungah maw tilawng rawhralnak le minung hliamkhuainak tampi a rak chuak. Minung 500 renglo a thihtertu tilawng khawndennak hi, vawleicung ah voi (25) renglo a um cang. Atanglei ah hin, minung tambik nunnak a liamtertu (10) kong a tawinak tein ka van tial.

10. RMS Impress of Ireland

May 29, 1914 ah Empress of Ireland tilawng pi cu SS Storstad timi tilawng he, Saint Lawrence Tivapi ah an i pah i, minung 1,012 an rak thi.




9. Toya Maru

Minung a phurmi Japan tilawng cu, September 26, 1954 ni ah, Hokkaido le Honshu tikulh karlak ummi, "Tsugaru Strait" timi tlang nih a cehmi rilikar lak i a kal lio ah, Marie Typhoon a hrangmi he an i tong sual. Minung 1,500 kuakap an rak thi.




8. Scilly Raltuknak Tilawng
A caan cu October, 1707 zaan ah asi. Hi lio ah camera a um rih lo caah, a hmanthlak a um kho lo. Suai chawmmi lawng a um. Scilly tikulh nitlaklei ummi tikulh fatete pawng ah hin, tilawng tampi nih an rak i kal sual tawn. Royan Navy timi siangpahrang ralkal tilawng pali cu, Scilly tikulh nitlak ummi Isles (tikulh fatete) lak ah an kal. Tilawng 4 an pil. Tilawng ralkap 2,000 tluk an rak thi.




7. RMS Titanic
Tatanic tuanbia hi minung tambik theihmi asi. Amah chan ahcun, vawleicung tilawn thabik asi i, a tla kho ding in ruahmi a rak si lo. Asinain April 15, 1912 ni ah, Southampton (UK) in New York khua lei a kal lio ah, Atlantic Rili cung i, aa vuanmi tikhaltum (Iceberg) a pah sual caah, mi 1,523 an rak thi. Hihi a voikhatnak khual a tlawn a si caah, mirum zong tampi a rak thih chih hna. Movie ah tamtuk an i thlak caah siseh, vawlei pumpi ram tampi a uktu England ram ta asi caah, vawlei mipi nih kan theih khunnak asi. A tlaknak hmunhma hi, Newfoundland in thlanglei, nichuah-thlanglei meng 370 a hlatnak ah van hmuh.

 


         Titanic hi Atlantic Rili a thuh pe 12,500 ah an va hmuh.



6. Tek Sing Tilawng

Tuluk tilawng a si. February 6, 1822 ni ah a si. Indonesia ram pawng rili i a kal lio ah, rilichung lungdar (reef) apah sual i, minung 1,600 tluk an rak thi. Hihi "Nichuahlei Titanic" tiah tuanbia thiammi hna nih min an sak.




5. SS Sultana

 American ta a si. Tilum thazaang in mawnghmi minung phurtu tilawng asi. April 27, 1865 ah ruah lo pi in a puak i a kang. Minung 1,600 renglo an rak thi. American tuanbia ah tilawng lei mithi a tambik a si.



4. MV Le Joola
Africa continent ummi Senegal cozah nih an ngeihmi minung phurtu tilawng a si. September 26, 2002 ah Gambia ram rili pawng ah aa let. Minung 4,000 dengmang an thi. 



3. SS Mont-Blanc

French (Pinthit) ram ta a si. Kuan, zen, meithal hriamnam phurtu a si. Canada ram, Nova  Scotia ummi Halifax Harbor ah, 1917 ah a rak puak. A puakmi ruangah mi 2,000 renglo an thi; 9,000 renglo hma an pu. Halifax Explosion tiah min an sak thai. Hi tilawng hi, Mirang nih an ser i, French cozah nih an cawkmi hna asi.




Tilawng a kangh lio le an hmih hnu minung umnak khua

2. SS Kiangya
Tuluk ram i tisakhu in mawnghmi miphurtu tilawng asi. 1948 kum ah, Huanghu Tivapi cung a kal lio ah,  tichung ah a ummi mine (bom) aa pal sual caah, a rak puak i a rak tla. Hi tilawng hi refugee a rak phurmi a si i, minung zeizat ciah dah an thi timi an thei kho lo nain, a tlawm  bik ah 4,000 kuakap an thi lai ti a si (Hi a puahtertu mine hi Japan chiahtami a si theu lai tiah an ruah)



1. MV Dona Paz
Raldaih lio caan i, rili tilawng in mithi tambik an si. Tilawng hi Philippines ram chung tikulh hna karlak ah khual a tlawngmi a si. Dec 20, 1987 kum ah, an khualipi Manila lei akal lio ah, meiti phurtu Mt. Vector tilawng he an i pah sual. Meiti phurtu a puak i, tilawngt an pahnih ning ten an kang. Rili cungah a luangmi meiti kha mei nih a kangh caah, rilipi cu a alh hluahmah ko. Minung an zam kho ti lo. Mi 4,314 an rak thi i, 24 lawng ngandam in an chuak.







Wednesday, May 21, 2014

Vawleicung Minung Tambik Khua 10

                                   
Vawleicung minung kan karh ning hi a rang taktak. Minung kan karh bantuk in vawleicung khua lianlian hna hi, an karh chin lengmang. 2011 ah vawleicungah minung billion 7 kan um cang. Valei tuanbia zoh tikah, minung kan karh bantuk in khua lianlian zong an karh ve i, a pakhatnak bik minung million in an um hmasatnak bik khuapi cu, Rome Khua asi i, B.C 133 ah minung million pakhat an rak um cang.

Cuticun minung kan karh i, minung milllion pakhat umnak khua hna zong, duhsah ten an karh. Minung milion pakhat um hmasatna khuapi (10) cu atanglei bantuk in an rak si.

1. Rome (Italy) -            B.C 133
2. Alexandria (Egypt)     B.C. 30
3. Anchor (Cambodia)   A.D. 900
4. Hangzhou (China)      A.D. 1200
5. London     (England)  A.D. 1810
6. Paris        (France)     A.D. 1850
7. Beijing  (China)          A.D. 1855
8. Guangzhou (China)    A.D. 1860
9. Berlin (Germany)       A.D. 1870
10. Manhattan               A.D. 1874

                         
                                         Hlanlio Rome khua lentecelhnak inn


                                Rome Khualipi

Kan hngakchiat lio ah, vawleicung khuapi bik cu London asi; a van changtu ah Paris asi an rak ti tawn. Hlan chan ahcun, Rome le Babylon te hna hi, vawlei a hninsai bikmi an rak si. Atu chanchar ahcun, London le Paris hi, vawleicung a rak hninsai bikmi an si ve. Nihin ni ahcun million tampi umnak khua kha an tam tuk cang i, zeiset hi hme a ngan deuh ti awk hmanh Mirang cu nitlalomi Empire Ram ngeitu an rak si caah, a lar khunnak zong asi. London nakin an lian in an ngan deuh tuk nain, London a rak lar tluk in min a ngeimi le a larmi khua hi, an um theng ti lo.

A.D 1874 tiang ah hin, vawleicung ah million pakhat a rak tlingmi khua 10 lawng an rak um nain, nihin ni ah, vawleicung ah million 4 renglo a ummi khua, khua 90 an um cang. Kawlram ah minung tambiknak khua Yangon khua ah minung 4,528,000 (2012) ah an um i, minung tam ah 77 nak ah aum. Laimi tampi umnak Kuala Lumpur, Malaysia, ah 6,000,940 (2012) ah an um i, minung tamah 52 nak a si.

Hihin ni ah, atanglei khua (10) hna hi, minung a tambikmi khua hna an si. (10) in kan thawk lai.


10. Meico City (19,463,000)


                                               Mexico City

  
                                    Khuapi lai ah ummi vawleicung park lianbik  Chapultepec Park


9. Sao Paulo, Brazil (20,186,000)

             Sao Paulo khua inn dawt sangdang hna

         Khualak thingkung nih thli a thianter deuh


     Sao Paulo International Airport le a chehvel innlo thatha

8. New York City  (20,464,000)


         New York khualaili alang in thlakmi (Manhattan asi)


New York khualai pangpar dum. December 1998 ah ka rak phan ve.

7. Karachi, Pakistan (20,711,000)




              Karachi khualai ummi Safari Park

6. Manila, Philippines (20,767,000)


    Manila khualipi zong thingram in dawhter an si

5. Shanghai, China (20,860,000)

  Vawleicungah tangka tambik aa chawhnak khua pakhat a si

         
                                                          Happy Valley Park (Shanghai)
       
4. Delhi, India (22,242,000)


 Indiaram khi tluk alinhnak ah, hi bantuk thingkung an cinmi nih khuacaan a thatter tuk ding asi
                                                       

                          Tourist tambik kalnak New Delhi Park

3. Seoul, South Korea (22,547,000)


 Seoul khuakam hi thingkung ramkung a tam i, uar a um ngai
                                 

                             Seoul Pawng ummi park

2. Jakarta, Indonesia (26,063,000)



  Jakarta khualipi zong thingkung a tam ngaite


Jakarta khua motor lampi pakhat. Minung tam tikah hitin motor an i tet


1. Tokyo, Japan (37,126,000)


  Ahnulei tlang khi Japan ram tlang minthang cem Fuji tlang asi.



                Tokyo khualak lam dawt hmun khat



 Lungrawk caan ah lungthin a daihtertu Tokyo pangpar dum dawh

Vawleicung khua lianbi, Tokyo khua kong ah tawite tial ka duhmi a um. Minung an tam tuk. Umkal a fawi lo. A caan ah thli a hnawm ngai. Nunning a sang. Rian sau tuk tuan ahau. Hiti ruah ah a nuam tuk lai ti a lo nain, lungrawknak a rak tam tuk. Cucaah thlangpar ah kai in aa thatmi minung an tlawm lo ti a si.

Tokyo khua in a hla tuk lem lo nak hmun ah hin, vawlei a thuh meng 12 fai ah vawlei kakmi a lian taktakmi (fault line) a um i, Tokyo khua hi hi hnu kum 30 chungah lihnin fak taktak nih a tongh khawhmi a si tiah an ti. Hi inn dawt sangsang le hlei sangsang hna hi, minung caah harnak vhuahpitu zong an si te kho men ko.

Chinchiah
Acunglei vawleicung khua lianbik 10 hmanthlak zoh tikah, aa khat ngaimi hmuh khawh ak aummi cu, khuapi laifang ah pangpar dum le thingkung hring dul in an ummi hi a si. Laimi cu kan khua an rocar tuk. Miphun dang cu thli, tii thiang seh ti an duh lawng silo in kokek thingkung ramkung hna nih, mit, thluak, thinlung adamter ti an theih caah, thingkung tampi an cinnak hna an si. Laimi zong nih kan khualaifang ah hi bantuk hmunhma nuam hi tampi sersiam kan herh.


Monday, May 19, 2014

Vawleicung Minung Tambik Ram 10

                                     
Kan vawleicung ah minung kan karh ning a rak tuk cang. Kum khat ah 1.14% in kan karh tiah an ti. Vawlei le amah ning asi fawn. Minung kan karh tuk tikah, lungretheihnak tampi a chuak ve. Atanglei ram hna hi, 2014 ah vawleicung ah minung tambikmi ram an si.

1. Tuluk       1,392,839,147
2. India        1,265,646,670
3. USA           322,291,662
4. Indonesia    252,472,161
5. Brazil          201,841,005
6. Pakistan      184,788,194
7. Nigeria        177,952,120
8. Bangladesh  158,291,718
9. Russia          142,509,966
10. Japan         127,015,204

Vawlei minung karhning hi a rang ngai. Adam le Eve chan hi, Bible ning tuak ahcun, 1995 AD tiang ah, kum 7,311 kuakap lawng asi. Bible hi ahman in pawm ahcun, cu lio ah minung 2 lawng a rak si mi kha. Cucu an karh ceumau i, atanglei nihin ni minung zat hi kan si.

1. 1804 ah 1 billion
2. 1927 ah 2 billion
3. 1960 ah 3 billion
4. 1974 ah 4 billion
5. 1987 ah 5 billion
6. 1999 ah 6 billion
7. 2011 ah 7 billion
8. 2024 ah 8 billion

Nikhat ah minung 350,000 kuakap an chuak. Nikhat ah minung 150,000 kuakap an rak thi ve. Cucaah nikhat chung minung karhmi hi, 200,000 kuakap kan. Hi chungah minung kan karhning hi, a continent in then ahcun, atanglei bantuk in asi.

   Hmunhma Min                         Milu umzat             Zatuak

1. Asia                                  4,298,723,288              60%
2. Africa                                1,110,635,062            15.5%
3. Europe                                 742,452,170            10.4%
4. Latin America/Caribbean      616,644,503              8.6%
5. Northern America                 355,360,791              5.0%
6. Oceania (Tikulh ram pawl)      38,303,620              0.5%
7. Vawlei pumpi                      7,162,119,434             100%


Thursday, May 1, 2014

Vawleicung Ram Rumbik 10

                           
Hihi Forbes Magazine (2013) nih vawleicung ram rumbik 10 chung ah a chiahmi hna an si. An GDP le minung milu hawih in an tuakmi a si. Ram pumpi GDP in tuakmi silo in, ram pumpi hmuhmi tangka hi pumpak nih zeizat dah an co khawh timi hi kha, hrampi ah chia in, an tahnak a si. Ram pakhat cio an GDP (billion) zong kan tial chih. IMF, World Bank le CIA Factbook nih an hmuhning tlawmte an i dang hna. Atanglei GDP hi IMF hmuh ning in kan charmi a si.

10. Netherland.

GDP: 700.5 (23nak)
Mi pakhat kum khat tangka lut $40,973.00


Netherland Khualipi Amsterdam

9. Switzerland
GDP: 371.6 (35 nak)
Mi pakhat kum khat tangka lut $41,950.00


Geneva Khualipi

8. Hong Kong (China ram)

GDP: 381.9 (nak tial lo)
Mi pakhat tangka lut $45,944.00



7. United States 
GDP: 16,799.7 (1 nak)
Mi pakhat tangka lut $46,860.00

Statue of Liberty le New York

6. United Arab Emirates
GDP: 272.0 (47nak)
Mi pakhat tangka lut $47,439.00


                Dubai ummi vawleicung inn sangbik

5. Brunei
GDP:21.7 (122 nak)
Mi pakhat tangka lut $48,333.00

                         Brunei siangpahrang inn

4. Norway
GDP: 280.0 (45 nak)
Pumpak tangka lut $51,959.00

             Oslo Khualipi

3. Singapore
GDP: 348.7 (38 nak)
Mi pakhat tangka lut $56,694.00


2. Luxembourg
42.6 96 nak ((96 nak)
Mi pakhat tangka lut $81,466.00

Castle timi ralkap sakhan innhlun

1. Qatar
GDP: 199.6 (53 nak)
Mi pakhat tangka lut $88,222.00


Vawleicung ram ah GDP a sang cemmi (10) zong kan van tar chih. Hihi IMF tahnak in tahmi an si.

10. Mexico
GDP: 1,842.6


         Vawleicung minung tambik umnak khua Mexico City

9. France
GDP: 2,278.0


 Paris khua lipi ummi Eifel Tower

8. United Kingdom
GDP: 2,390.9

Nitla lo mi empire ram an rak uknak British Parliament Innpi

7. Brazil
GDP: 2,423.3


    Brazil khualipi i a ummi Jesuh milem

6. Russia
GDP: 2,556.2


Minthang Red Squire ah aummi St. Basil Cathedral

5. Germany
GDP: 3,232.6

          Tuanbia ah chimdai lo Berlin Wall

4. Japan
GDP: 4,698.8


  Vawleicung minung tambik umnak Tokyo Khualipi

3. India
GDP: 5,069.2

Vawleicung inn ropui pakhat ah chiahmi Taj Mahal lungvar inn

2. China
GDP: 13,395.4

Tuluk ram i tangka tambik a cawlcanghnak khua Shanghai

1. USA
GDP: 16,799.7



Hi acunmglei ram hna hi vawleicung ah pumpak tangkalut in tuak tikah a rum bikmi ram hna le GDP a sangbikmi ram pawl an si. USA sipuazi hi a than a fum i, Tuluk hi a than ning a ran caah, hi tining tein a kal lengmang ahcun, 2020 ah Tuluk nih USA hi GDP san ah a tei cang lai tiah sipuazi thiammi hna nih an ti.







Russia Sipuazi Phihnak: Atheipar Zeidah Asi Lai?

                                                                       
March 16, 2014 ah Crimea Ramkulh nih Referendum an vote mi le Russia ram ah an luhmi ruangah, Pre. Valadimir Putin le a hawile pawl minung 30 fai cu US le EU nih sipuazi phihnak le visa phihnak an tuah hna. Cu thil nih Russia sipuazi caah credit chiatnak zeimawzat cu a chuahter cang i, Russia Credit score hi, "Poor" (achia) timi in "junk" (hnawmtam) timi ah a tla tiah an ti.

Russia cu vawleicung ram lian bik a si i, 6.59 qure meng a kaumi a si. Vawleicung pumpi minung um khawhnak vawlei dihlak i cheu 8 cheu 1 (1/8) hi Russia ram a si. USA hi 3.79 squire meng a kau i US nak in alet hnih dengmang asi. Australia nak in a let 4 renglo in a lian. An ram hi a kihnak ah aummi a si.

Fiannak caah Russia ram dirhmun hi, atawinak in a tanglei ah ka van tial.

Area:            5.592 square meng (Crimea tel rih lo in)
Tii Khuhmi    13% hi tii nih a khuh
Milu:             143.7 millions (2014 est)
Miphun:        Russia-81.0%; Tartar-3.7%; Ukraine-1.4%; Bashkir-1.1%; Chuvash-1.0%; Chechen-0.8%;
                    Adangdang miphun-11.0%
GDP:          2.556 trillions (vawleicung pumpi ah 7 nak asi)
Ralkap         766,000 (2013); Reserve ralkap 2,035,000 (2013)

Ram Humhimnak Budget          90.7 billion (GDP i 4.4%)
Nuclear Bomb a ngeihmi          Ready in a ummi 1,499; a chiah in chiah chungmi 1,022; lamhlatpi tiang                                                          kah khawhmi nuclear warhead 2,000 (azapite 4,500 kuakap).

Ramchung Thilchuak         Meiti, gas, thing le adangdang tam tuk a chuak

Acunglei dirhmun van zoh tikah Russia hi hriamnam le thazaang in duhpaoh in tuah ngam ding asi lo. NATO ram hna nih Ukraine ruangah Russia hi doh duh hmanh hna sehlaw, doh ngam ding a si fawn lo. An i phomh i an thin a hun i, nuclear hriamnam an hman sual ahcun, Europe ram hi vacam ah aa chuah dih ding a si.

Cucaah Russia hi Crimea a lakmi ruang ah le Ukraine nichuahlei i Russia holh in a holhmi ramkulh pathum (Kharkiv, Lugansk le Donetsk) ah a buaimi ruang le Ukraine ramri ah ralkap 40,000 le hriamnam tamtuk a chiahmi ruangah EU, USA le Canada nih Sipuazi phihnak in hrem an timh. Cu dah ti lo cu lamdang an hmu kho lo. Hiti sipuazi phihmi nih hin Russia sipuazi a tlakter lai; mipi harnak le sunghnak a chuak lai; cun Pre. Putin le a hawi le zong sungh zatlaknak a chuak lai i, cuticun Russia hi a lung dawng te seh ti khi an duhnak a si.

Asinain Russia sipuazi phih tikah, Russia ca lawngah sunghnak a chuak khomi asi lo. Vawleicung sipuazi thawn ah 7 nak asi bantuk in, Russia ruangah ramdang tampi zong sunghnak a chuak ve ding asi. Abik in Europe ram caah harnak tampi a chuak lai. Abik in Europe i tisa caah le inn lumternak caah an hman cemmi gas cu Russia in a ra mi a si. Cucaah EU ram hna hi Russia gas le meiti ah tampi an i hngat tikah Russia fak tuk i sipuazi van phih ding khi an ngamh ve lo. USA cu Russia sipuazi ah aa hngatmi asi lo caah, USA nih cun fak tuk in sipuazi phih duh hmanh sehlaw, EU ram pawl nih an ngamh ve ti lo.

Cucaah ruah dingmi cu, EU tel lo in USA le Canada lawng nih sipuazi phih tikah Russia nih tam a theih lai maw? Pre. Putin lungthin aa let kho kho taktak hnga maw? Asiah teh US ti bantuk in EU nih faktuk in sipuazi van phit sehlaw, EU ram gas vialte hi zei ram nih  dah a zorh lai timi hi tuak khawh asi lo. Canada le USA nih EU an herhmi energy (meiti le gas) hi a pek khawh lai ti a si. Asinain Atlantic Rilipi tang in pipe van bunh i Europe tiang phakternak ding caahcun tangka million tam tuk a dih lai; rian a har tuk lai caah kum tam tuk a rau lai ti a si.

Cucaah Russia sipuazi an phih tikah, fak taktak in sipuazi phih ding kha EU nih an duh lo. Zeicatiah Russia sipuazi phih cu Syria, Libya, Iraq, Iran le North Korea te hna sipuazi phih bantuk ding asi lo. Russia cu fak tuk in an phih ahcun, EU zong an mah le mah a hrem ve ding an si. Tahchunhnak ah, Hakha nih Thantlang le Falam sipuazi kan phih lai ti hna sehlaw, Hakha zong amah le mah aa car ve thiamthiam ding asi.

Cucaah Russia sipuazi phih cu a phittu EU ram le USA ca zongah fahnak a tlawm le tam a chuak te thaimthiam ding a si. Cucaah USA cozah nih atu April ni 30 tiang ah Russia ram hruaitu minung 6 le comapany 16 sipuazi a phih hna lio ah, EU (ram 28) nih cun Russia ram hruaitu le mirum 33 lawnglawng an bank tangka an phih piak hna i, khualtlawnnak visa an kham hna. An sipuazi phih ning a din ngai rih. An sanction mi hna zoh na duh ahcun www.ibtimes.com/sanction ah zoh khawh asi.

 Russia nih ralkap a lak lo le nichuahlei Ukraine ah daihnak atuah lo ahcun sipuazi fak deuhdeuh in kan phih lai tiah, Pre. Obama nih cun ati than. Zeitluk fang tiang dah an phih khawh te hnga? EU lo ngaingai in America lawng timi cu a tlamtling kho hnga maw tiah, sipuazi thiammi tampi an lung a hring.


                        Russia ram gas pipe in EU ram pawl ah an zuar ning le an cawkmi zat

EU ram 28 hmanmi gas 24% le meiti 30% cu Russia in a ra mi a si. Acunglei hi Gas line Russia ram in EU ram pawl i a luhnak an piahnak a si. EU ram cheukhat cu Russia ram gas ah 100% aa hngatmi an si. Germany ram hi tampi aa hgnat ve i, 40% hi Russia gas an hmang. Cucaah Russia sipuazi phih timi hi, lam khat lawng in phih khawh ding asi lo. A phittu zong aa phih chih ve le harnak le sunghnak a ton ve a hauh tikah, a phittu abik in EU caah a fawi ding asi lo. Nihin ah Russia cu cozah tangka chambaumi hi, an GDP i 1.3% lawng asi i EU cozah tangka chambau cu an GDP i 3.3% a si. Cun Russia cozah leiba hi GDP i 13% lawng asi i, EU ram ahcun an GDP i 87% a si. Cucaah Russia sipuazi phih ti tikah, EU zong nih an sipuazi kha rai an thawi ve ti tluk asi. Sunghnak tam tuk a tong ding an si ve.

Hi tin thil asi caah, Russia sipuazi phihnak kongkau ah, mifim mi hna ruahnak aa dangmi phu hnih an um. An hmuhning aa dang ngai veved.

Sipuazi thiammi cheukhat nih cun, Russia sipuazi phih hi asi kho lai lo tiah an ruah. Pakhatnak ah, EU hi Russia lo in asi khawh lai lo caah, EU caah a fawi ding asi lo tiah an ti. Cun North Korea, Iran te hna hmanh, sipuazi tha tein an phit kho setsai hna lo i, vawleicung sipuazi thawnah pasarihnak asimi le GDP 2.7 tluk asimi ram sipuazi phih ding cu a afawi lo tiah an ti. Cupinah Russia cu vawleicung ah ram lian bik asi. An ram chungah a herhmi vialte a chuak dih. Ramdang ah tampi aa hngat lo ti a si. Cun innpa ram asimi Tuluk, Mongolia, Iran le North Korea hna nih an phih ve tunglo ahcun, an phit kho taktak lai lo tiah an ti.

Russia hi sipuazi phih khawh ngai le an sipuazi thlak khawh ngai asi tiah a ruatmi mifim tampi an um ve. Cu hna nih an timi cu, nihin ni vawleicung sipuazi cu an i tlai dih. Pakhat a tlak ahcun a dang zong a rak tla ve. Cucaah Russia ram sipuazi ah a muru le biapi asimi hna an phih ahcun, an sipuazi a tla kho ngai lai tiah an ti.

Russia hi eidin phunkip, nga, voksa, cawsa, thei, anhringso tiang in ramdang ah a cawmi an si caah, sipuazi an phih bak in thil man a kai; dawr ah eidin cawk ding a tlawm ngaingai i, nunning a har ngaingai ti asi. Chungkhar tampi nifatin an eidin ning a zor; semrel taktak in ei ahau. Cucaah mi tampi cu an lung a dong ngaingai nain, "Russia cu hi bantuk harnak hi kan tong lengmang ko nain, a cak tukmi miphun kan si i, kan tei than ko lai" tiah an ti. Pre. Putin zong an uar thiamthiam rih. Nitlaklei ram tu kha mawh an phurh hna.

Khatlei ah Russia sipuzi an phih tikah, Russia ramchung i leikuang tuahmi le satil zuami nih thilri le eidin tam deuhdeuh an chuah ve caah, Russia hi hmailei ahcun ramdang ah cawk hau lo in ramchung sipuazi tu in a nung deuh lai tiah an ruah caah, sipuazi phih hi a thatnak lei in a ruatmi an um ve than.

Russia ram tangka hi, January in March thla tiang thla 3 chungah, billion 60 tluk hi, ramleng nih an lak than cang ti asi. Cun Russia tangka hi dollar he epchun tikah, 8% a man a niam deuh cang. Cucaah an ram tangka a zawr tuk sual nak hnga lo, central bank nih 5.5% in 7.5% ah a karh an kaiter.

IMF nih, Russia sipuazi hi aa din (recession) ah a um cang tiah an ti. 2014 an sipuazi than ning zong hi, 1.3% asi te lai an ti nain, 0.2% lawng asi phan lai tiah an chim chung cang. Cucah EU, Canada le USA nih sipuazi an phih a sau ahcun, caan sau cu Russia sipuazi nih a tuar kho lai i, Putin zong nih a lung a thumh te ko lai tiah mi tampi nih an ruah ve.

Ukraine nichuahlei ramkulh pathum (Kharkiv, Lugansk le Donetsk) ah Russia aduhmi tapung le cozah an buai cuahmah lio asi. Hi ramkulh 3 hna nih mipi vote peknak tuah ding in khua an khan lio asi. Hi ramkulh pathum ah daihnak a chuah hlan chung cu, Russia sipuazi phihnak hi, atunak in tam deuh zong i chap te sehlaw theihlo a si. Hi ram hna hi zeitindah an si lai timi hawih in, Russia sipuazi phihnak zong hi kal te sehlaw law a dawh.

Russia sipuazi cu a tla ngaingai ko nain, nihin ni ahcun cho lam a panh than. An tangka zong a tlu bak lai tiah an ruah nain, Russia cozah nih billion tampi a van thlah caah, ramchung sipuazi hi ruahnak bantuk in an hrawk kho taktak lo. Cupon ah Turkey le China lei ah an sipuazi a mer than i, hmailei ahcun a chia leinak in a tha lei ah a panh than ding asi. Cucaah a fawi nakin chim ahcun, "Sanctions" hi Obama le Nitlaklei cozah nih an ruah nak bantuk in a tlam a tling lai lo tiah ruah a si cang. Russia ci a cah tuk caah dantat phun cun an ti kho lai lo.



                                                   Ref. Bing.com
Kharkiv, Lugansk le Donetsk hna hi sehzung le rian tamnak an si. Russia holh in aholhmi an tam deuhnak hmun a si. Independence maw an lak lai? Crimea bantuk in Russia ah an lut te lai maw? Zeitindah an si te lai?

Zohchunhmi
www.bing.com le www.cnn.com hna zoh chih in tialmi an si.


.

Ciriangtu le Thautu Hualnak Kong

                                         Ciriangtu le Thautu Hualnak Kong
                                                        
                                                      By Hai Vung Lian

Ciriangtu le Thautu hualnak kong hi, ramdangmi zong nih an rel i, hmailei ah thiltha zeital a chuak hnga maw timi ruahchannak he, Mirang ca in ka blog ah ka tial. 

Laimi nih thanchonak a phunphun kan ruah lio le tuak lio ah, kan fingtlang, tiva, thingkung ramkung, tiva, cerh le ramsa humhimnak hi biatak tein ruah chih a herh. Laimi cu tiram kan dawt lo pinah ramsa, va le nga hna zong kan daw hna lo. Ningcang lo tuk in kan tonghtham tawn hna caah, kan ram hi a rocar taktak  ko cang. Hi bantuk in kan ram a rocar lio caan ah, Ciriangtu le Thautu kong hna biapi ngai in an van ruahnak kong ka theih tikah, lunglawmhnak in ka khat.

Laitlang ka um lio ah, khual ka tlawn fate ka chim bikmi thawngtha cu, kan tiram, ramsa, va, nga dawt le tii le cerh kilkawinak kong a rak si tawn. 

Thau Khua Krihfabu kum 75 tlinnak Jubilee Makazine (2003) ah, Thau khua kuakap ummi, Tlangliam, Ciriantgtu le Thautu hna hi, ramsa humhimnak hmun ah hman ding in ca ka rak tial. Ka duhnak cu, careltu pakhatkhat nih lungthawh in hi rian hi rak tuan hna sehlaw timi ka duhnak he a si. 

Ca ka tial hnu, kum 10 kuakap a rauh hnu ah, Ruakhua khuami hna nih Thautu an hual ti ka theih tikah, lunglawmhnak in ka khat. Rev. Neely Lai Uk zong CRDP rian he pehtlai in USA a rak tlawn lio ah, Ciriangtu le Thautu cu, TABC nih kan hual hna tiah a rak ti i, kan rak i lawm tuk. Hi bantuk in khuaram zawn ruattu TABC hruaitu hna cungah, lung aa lawm tuk hringhran. Vawleicung ramkip ah biaknak buu hna hi, fimnak, thanchonak, tiram humhimnak tibantuk ah thazaang a chuah cemmi le a tang cemmi an si tawn bantuk in, kan Thantlang peng ca zongah, TABC tibantuk bu lianmi hna nih, thingram le ramsa humhimnak kong hi, biatak te in hmaithlak a herhmi rian an si.

Atanglei hi CRDP hruaitu Rev. Neely Lai Uk nih thawng a kan thanhmi chung in, Ciriangtu le Thautu kong he pehtlai in, TABC nih an i timhtuahnak kong, theihtlei a van tialmi ka tar chinmi asi. A catialmi hi rel a nuamh caah le theihtlei ngai ah ka ruah caah, a tial ning tein ka van langhter than.

-----------------------------
Dear CRDP dawtu vialte hna

Nan dihlak nan kut kan in tlaih hna. Pathian daihnak cu nan cungah um
cio ko seh.

TABC hruainak in Ciriangtupi le Thautupi cu TABC kilvenmi tuhual ah
chiah a si chung. Ram le sining a hon i thlen ngai caah biatak thlak a
hau ko ti ruah a si caah TABC GS Rev.Dr. Za That hruainak i staff hna
he Hriangkhan,Thau (Nazareth), Siallam, Hmunhalh. Tikir A le B kan
tlawng hna. Fak piin tha an chuahmi cung ah lawmhnak le lunghmuihnak
nganpi kan nei. A taangmi khua dang hna zong tlawn than an si lai.

Saisihchuak lam cu Tipi tiang tha tein a pem pin ah tiva hna zong hlei
tha tein donh an si cang. Nukaitlang in Hmunhalh tiang motor lam a pem
cang. Hmunhalh le Tikir kar bel ke in kal a si rih. Ruafiang in Sialam
chuak lam an cawh lio a si i meng 3 a taag rih tiah an kan chimh.
Hriangkhan in Tikir tiang tha tein motor lam a pem cang. Lulpi lung,
belhar le Vomkua lei cawh cuahmah lio a si tiah kan theih. Belhar cu
Mizo ram lei cun lam a pem fawn cang.

Dinei kong ah kumvui cu a tha a si lo nain lam le sul le kawlhawl ning
tete ai thlen ve caah a tu tiang cu harsa tuk an si hna lo. Kan
cinthlak le zuatkhalh ning, chawva kawlhawl ning kongah thlen le remh
kan herhnak an ruat dih cio hna.

Bungtlang hi inn 3 tluk Nukai tlang ah an i thial cang. Hriangkhan mei
hi a tu lio Thantlang peng ahcun a tha bik a si ko tiah kan ruah cio.

Hihi kan khualtlawnnak zawn i thil sining tawite ka hon langh ternak a
si. Hmanthlak cu Face book le ka Web.ah hmuh khawh an si hna lai.
Tlang dang umtu ning dang zong kan hmuh khawh tawk le kan hngalh khawh
tawkte te kan thanh than hna lai.

Thaizing hi TABC Mission riantuannak kong he pehtlaiin consultation
kan tuah hna lai. Kiptuh khi TABCC May EC le MC meeting a si than rih
lai.

Khuacaan kong ahcun, kum dangnak in a lin deuh ngaingai. Ruah hi caan
hman in a sur nain a hlung lo i Ti kan har hna. Zahan zan zong a sur
nain vawlei hlan a si lo. Cucaah Thlaikheo kong ah thinphan dai lo a
si, tiah ka ruah. Cuti a linh deuh caah kumdang nak in ram meikaang le
meitlan a tam deuh ngaingai. Thil man hi a kai ti awk in a um tuk lo.
Facang man bel a kai ziahmah cang.

CRDP dum cu furchanh lei a si cang caah kan thlaicinmi hnahno corh an
thok cang i thaal lio i rocaarnak in hninnnonak lei kan panh cang. Kan
cinthlakmi le kan zuatkhalh mi in amah tawk tein tangka hmuh kan thok
ciahmah cang. Lairam i cinthlak ding biapibik ah Cozah zong nih a
ruahmi cu Tawlreba a si caah biatak deuh tein cinthlak kan zuam
cuahmah ve.

Pathian nih zaang a kan fah ahcun US lei ah Rev. Dr. Za That le
Rev.Van Duh Tling, Norway lei ah Rev.M.Thawng Kam le Australia lei ah
keimah tiin CRDP riantuannak kong chim le Fund kawlnak ngeih ding in
saduhthahnak le timhtuahnak kan neih lio a si. Tlam a tlin khawh
nakhnga thlacamnak he i bawmchan than rih hna usih.

Nizan tih ni ah ARI Japan in Admission Director a ka tlawng kan dum
tiang zong a phan i lawmhnak le lunghmuihnak nganpi a nei. TABC ah
zanriah dangh a si i kan pa le he hna zong iaruahnak an ngei. An sin i
kan minung thlahthannak kong zong kan chimh ruah tik ah hmai lei caah
ruahchannak kan nei ko.

Cuhlan cu CRDP hi Dum tuahnak le Kawlram leikuang cawknak le a caan i
training tuahnak telawng kan tuan khawh. Tutan Fund kawlnak program a
dih i tlam a tlin ahcun kan tuanciami thancho ter pi ah Khuate lei
bawmhnak, Fimthiamnak, ngandamnak lei tuannak le Zungzal ca i ka
miphun caah a herhmi le a tha dingmi Traiing centre tuahnak lei ah
faakpi in karhlan a si cang lai. Thlaza camnak le kan tuan teimak nak
he thazaang chuah than rih dingah nan zate upat hmaizahnak he kan sawm
hna. Thil hme tete in a ngan deuhmi chung ah ningcang te in kar hlaang
ti zungzal ko hna usih. Kan saduhthami le kan sining cu nan sinah a ra
dingmi kan pa le hna nih nan sin an phak tik ah tlamtling deuh in an
in chimh ruah cio te hna lai. Kai lawm tuk.

Nan dihlak upat hmaizahnak he


N.Lai Uk

Ciriangtu le Thautu kong rel na duh ahcun, www.semnaklairam.blogspot.com ah rak lengte.

Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho

Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....