George W. Bush Ngakchiat Lio Inn

Ka kalnak kipah robuk (Museum) zoh hi ka huam ngaingai mi thil pakhat asi. Kawlram ka um lio ah, Mandalay hrawnghrang i tuanbia chimmi hmun tampi ka hmuh hna. Yangon zongah Boyoke Aung San Museum le adangdang robuk ka rak zoh. USA zong ah museum tampi ka kal cang.

Midland ka tlawn lio ah kai lunghmuih ngaingaimi cu George W. Bush Childhood Home le Amerian Air Power Museum an si (American Air Power museum kong cu a dang ah ka tial). Museum le tuanbia a uarmi ka si caah, kai lunghmuih ngaingai. Ni a lin nain ni linh zong biapi ah ka chia lo. Ka duhnak nih aka tei i a linh le linh lo hmanh ka thei lo ti tluk asi.

Cawn 2 ni (June 23) ah Midland ka phan. Khuami upa hna nih "Kan khua ah George W. Bush museum le raltuknak vanlawng museum a um" tiah an ti. Kai ngaih tuk. A thaizing zingka te ah kal ding kan khan. Church pastor Rev. Abraham Ram Lian Khar he Pu Bawi Hmun nih an ka kalpi.

Bush pawng ah ka dir lio

Zingka tein kan tho. H. E. B ah herhhai kan tuah hnu ah, dawr ah thaithawh kan ei ta hmasat. Cun George W. Bush a chuahnak le thannak innte zoh ding in kan kal. Museum phak lai ah, "W. Ohio Ave" timi ka hmuh. Ohio ummi ka si tik ah, Ohio Ave timi min ka hmuh tikah kai lunghmuih ngai. Mah ratnak ramkulh min te hna, lam i aa tial tik ahcun lungthin phundang te asi.

A inn cu a lian tuk lo. Dot khatte asi. Khuate ummi inn bantuk te asi ve ko. Minung zapi zaran umnak sang ah aum ve ko. Mirum tuk sang zong a rak si lem lai lod ah tiah ka ruat.

Museum hngaktu pawl cu volunteer in a hngakmi an si. Museum in a ralchan ah zung cu a um. Minung 3 nih an rak hngah. Bia tlawmpal kan ruah hna i, hman kan i thlakpi hna. Kan i nuam ngai. George W. Bush hmanthlak he hman zong ka thla ve.


                                 Inn Hngaktu hna he

Cuka i a hngaktu tarnu te a um. Cu museum i director asi. Amin ah Sue Brannon asi i, kum 78 asi cang. Amah cu Museum Director asi i amah nih achung kongkau vialte a kan chimh dih. A tar ngai nain a khul a rang, a cawlcang kho ngai. Ngaknu no te bantuk in aa dawh i duh a nung tuk rih. A ngaknut lio ah zeitluk in dik a va dawh hnga ka ti.

Mrs. Brannon nih, "Pre. Goerge H. Bush le Pre. George W. Bush an pahnih te in hawikawm tha kan si. George W. Bush nupi thit lio zongah an kan sawm le kai tel ve" tiah lunghmuih ngai in a ka chimh. Amah cu mifim le mi za taktak a rak si. Midland khua i Republican Party chair ah 2000-2010 tiang kum 10 ka tuan a ti.

Politics he aa pehtlaimi bia ka hei hal pah. "2016 ca ah, George H. Bush fapa Jeb Bush aa pe lai va si kaw, tha na pe lai maw? A ho dah tha na pek lai?" tiah ka hal.

"Atu tiang ahcun Jeb Bush hi ka duh lo. Hillary Clinton hi ka uar deuh. Kei cu Party hi biapi ah ka chia lo. Ahodah USA ca ah a tha i, a ho dah ram a hruai kho lai?" timi tu hi biapi ah ka chiah ee tiah politics i a ruahning zong a ka chimh pah.

Sue Brannon he inn hmai ah

An zungah hi an museum kong ca tawite an tialmi cu ka hei zoh. Cuka ahcun a tuanbia hitin an tial:

George W.Bush nulepa (parents) cu George H. W. Bush le Barbara Bush an si. George W.Bush cu New Haven, CT ah, July 6, 1946 ah a chuak. Geroge W. Bush hi an fa upa bik asi.

A nulepa cu 1948 ah New England an chuahtak. Hmun kip ah an i thial. Houston hna ah an i thial. Cu hnu ah Texas nitlaklei ummi Midland khua ah an rak i thial. Inn an cawk i, cu an inn cu an chan chungah a pahnihnak an ngeihmi inn asi. A address cu

1412 W. Ohio Ave
Midland, TX 79701

Ni a linh pah caah ram an ro ngai. Asinain apawng hrawng cu thinkung thladem a tha ngai i a dai ngaite. Hi hmunhma te ah hin, USA i mi ropui taktak khua an rak sa hna.

George W. Bush Ngakchiat lio inn

Hika inn te ah hin, George W. Bush zong cu a thang. 1950 hrawng ahcun, hi khua hi a fak fate. Hi khua le sang ah, hawikawm he lente an i celh. Bike an i cit. Base ball an i celh. Sianginn a kai. Midland khua hi, khuate pah asi nain khua tha asi. Innpa an i daw; biaknak an tanh i pumh an huam, Ngakchia an zohkhenh ning a tha. Mi fa mah fa ti um lo in an rak i zohkhenh piak hna. 1953 February Jeb Bush a chuak. A chuah tlawmpal ah a farnu te Robin cu leukemia a ngei i a thi.

George H. W.Bush nih Bush-Overbey Oil Development company cu 1951 ah a dirh. Cun 1953 ah Zapata Petroleum Corporation timi an dirhti than i, Permian Basin timi Texas ram rawnpi ah meti an cawh. 1954 ah Bush zong cu Zapata Offshore Company i president ah a cang. Cu lio ah an company cu cozah nih bawmhmi asi. 1958 ah company cu amah tein a dirmi private company ah a can tik ah, an zungpi cu Midland in Houston ah a thial i, cuka ahcun 1964 tiang president a tuan i, ahnu ah 1966 tiang chairman a tuan. Cu lio ah Bush cu millionare a si cang.

Hi George W.Bush ngakchiat lio innte hi April 11, 2006 ah an remh i, 1950 lio an sak ning lio inn ning tein an chiah rih. Hi innte nih hin, Bush te chungkhar an rak nunning le an sining tuanbia tampi a langhter.

Khuaruahhar asimi cu, White House dah ti lo cu, hi innte ah hin USA ram chung i politics ah hruaitu lianlian hna tambik an rak umnak le thannak asi tiah an ti.

Cu innte ahcun (1) US President pahnih an rak um; (2) Governors pahnih an rak um; (3) First lady pakhat; (4) Embassodor pakhat le (5) CIA director hna an rak um. Khuaruahhar tunbia asi. January 17, 2001 ah Pre. George W. Bush nih, Midland, Texas a tlawn lio ah hitin a rak chim:


"It seems improbable in that little house on Ohio Street that there would be two presidents and a governor of Florida."

Sue nih cun lungsau thinfual tein innchung cu a kan zohpi. George W.Bush ihnak, an ngakchiat lio letecelhmi, an coka, khengbel, zunput, radio, cauk, dar-hlasa, thilsuknak seh, tikhal-kuang le an uarmi lentecelhnak thilri le hmanthlak tete, chungkhar hmanthlak le 1950 hrawng i an rak relmi makazine hna an si. Makazine cu rel an sian i, thilri dang cu tongh an siang lo.

President an rak thutnak todan cung i thut le ca an rak relmi van rel ve ahcun lungthin phundangpi asi. Ka lunghmuih kho tuk. Kawlram kan um lio ah an tuanbia cauk (biography) lawng hlah maw kan rel te lai tiah kan rak ruahmi, a innn hna van hmuh, an lentecelhnak hna van tongh le an thutnak hna van thut ve cu, a sunglawi tuk hringhran. Mang bantuk ah ka ruah.

Cabuai cung an chiahmi 1950 lio makazine pawl

President Pahnih thutnak ah ka thu ve  ko

An coka cu a bi ngai. An thilri tete zong an um rih i, an thilri chiah ning tein thil zong an chiah rih ko hna. An kheng le darkeu tete zong an um hna. 

Rawl chumhnak zawn asi

Cabuai cung ummi kheng le darkeu an si

Tikhal-kuang asi

Cite le tuktak an chiahnak asi

                                                             Kheng-tawlnak kam asi

                                           
                                                                   An rawlchumhnak hrawnghrang

An innchung cu hmunkip kan zoh hna. George W. Bush ngakchiat lio a ihnak hna le lentecelhnak thilri tete hna zong an um rih.

George W. Bush ihnak

                                                   

A ihkhun cung aa tarmi hmanthlak

An ngakchiat lio lentecelhnak

An ngakchiat lio lentecelhnak

An lentecelhnak thilri tete

Cauk an rak rel tawnmi hna

 Mileng khan ahcun an tuanbia tete an tialnak le chungkhar hmanthlak tete an um. President a tlin hnu hmanthlak pawl an si. An chungkhar hi terual ngai an rak si. An hmanthlak zoh ah mi za innchungkhar an si timi cu hmuh khawh hrimhrim asi. Hmanthlak cheukhat cu mei ceu ning a that lo caah an fiang kho lo.

                                               


                                             
                                             
Atanglei hna hi an innchungkhur ummi thilri kenkip te hman ka thlakmi hna an si. Hi innte ah hin USA president asi te dingmi mi mak taktak pahnih khua an rak sa ve ko. Minung hawi dang cio bantuk tein an rak thang ve ko.

An zunput le kholhnak

Hlanlio Dar-hlasa 

Inn hnulei

Atuanbia tawi an tialnak lungphun

Zung asi

Pre. Bush inn hmai ah dir cu a sunglawi ko

Zung kalnak piahnak signpost asi

Office hmai ah Mrs. Sue Brannnon 

Kalpitu Pu Bawi Hmun 

Nichuahlei kap kulhnak leng in thlakmi asi

      

Siangpahrang David Bawi-inn An Hmuh

Mirang nih Palace an timi hi, Laiholh in a um lo caah, Bawi-inn tiah ka leh.

Siangpahrang David hi Israel tuanbia ah an uar bik le upat tihzah bikmi hruaitu asi. BC 1085 ah a chuak. BC 1055 in 1015 tiang siangpahrang asi i Jerusalem in a pen hna. Kum 70 kuakap lawng anung. Amah chan hlan ah, Israel miphun hna hi an i thek ngai i, amah nih miphun 12 hna cu an fonh hna i, pennak ram kaupi a rak dirh.

 Siangpahrang a tuan lio ah Jerusalem khualipi i siangpahrang inn a sak. Ralkap sakhan lianlian asak. Jerusalem biakinn sak a timh nain a tlam a tling lo. Hi tluk in mi lianngan asi nain amah nih a rohtami innlo le thilri hi tampi hmuh ding a um lo.

Cucaah thilhlun cochuaktu (archeologist) hna nih Siangpahrang David chan i kutneh pawl hi heh tiah vawlei tang ah an kawl lengmang. Naite ah vawlei an hlai i an hmuhmi hmunhma pakhat i innrawp an hmuhmi pahnih cu Israel ram chung ah thilhlun an hmuhmi innlo a nganbik an si tiah Israel Antiquities Authorities nih an ti.

Cucu David Bawi-inn (palace) asi tiah an ti. Cu thilhlun cochuaktu hna cu The Hebrew University of Jerusalem le Insrael Antiquities Authorities an si.



Israel Pennak (David le Solomon chan B.C 990-930

A thawngmi Siangpahrang hna nih hin Bawi-inn hi hmun tampi ah an rak ngeih tawn. David zong nih Jerusalem ah Bawi-inn a ngeih i, hi an hmuhmi Bawi-inn zong hi, hi tluk a kaimi a pennak ram uknak le tawlrelnak hmunpi pakhat ah hmanmi si sehlaw a dawh.  A umnak hmun hi, hmunhma nuam le dawh ngaingai asi.

                 David Bawi-inn umnak Kirbet Qeiyafa

David chan ah hin Israel ram hi, ram khat ah an i funtom kho. Ram akauh i, nichuah chaklei ah Euphrates Tivapi tiang a rak phan. Pathian nih Abraham sin ah "Na tefa hna cu cu ram ka pek hna lai; Egypt ramri ummi tiva hna in nichuahlei Euphrates tiva tiang asi lai" (Gen. 15:18) tiah a rak timi hi, David chan ah a tling ti asi. David chan in nihin ni tiang a tling than ti lo.

Hlathlaitu (reseacher) Prof. Yossi Garfinkel le Saar Ganor nih inn rawpcak hmunhma pakhat cu "Saingpahrang David Bawi-inn asi" tiah an ti. Hi hmun an cawhnak ah hin kum 7 an rau. Hi inn hna hi David chan lio i cozah zung le ram uknak zung pawl an si tiah an ti.

Garfinkel le Ganor nih, "Hi inn hlun hna hi, nihin ni tiang kan hmuh khawhmi ahcun zohchunh awk a tha bikmi Siangpahrang David ralkap sakhan asi" tiah an ti. "David chan lio ah Judah ram ah hin, alai cozah (central cozah) nih, alai uknak hi fekfuan tein a rak um hrimhrim timi hi, al khawh lo ding hi thil nih a fianter" tiah an ti.

Nihin ni tiang ah, BC kum zabu 10 nak siangpahrang inn hna hi tha tein hmuh khawhmi an um rih lo. "Khirbet Qeiyafa" an hmuh tharmi hmun hi, BC 980 lio i, Palestine ral lio ah rak i rawk sehlaw a dawh ti asi.

Carbon 14 (14C) in an hniksak tikah, Khirbet Qeiyafa i vawlei an cawhmi hna hmun nih, Jadah ram ah hin, tha tein kulhmi khua hi kum zabu BC 11 le 10 kar ah an rak um ko cang ti kha a langhter. Hi Khibet Qeiyafa khuahlun an hmuhmi nih, bibal cawnnak, tuanbia le thilhlun cawhnak ah tampi thathnemnak a chuahpi tiah an ti.

Khirbet Qeiyafa hi Jerusalem nitlaklei 30 KM hlatnak tlangbo cungah a um. Chaklei kap ahcun Elah Nelrawn a um. Hi hmun hi Philistia le Rilikam Rawn (Coastal Plain) in Jerusalem le Hebron kalnak lampi kam ah a um caah, a biapi taktakmi hmunhma asi. Khua hi lunghak cungah tlakmi asi. 2.3 hectares tluk a kau. Megalithic lungtum in ralhau cu sak i khua cu an kulh.



                            Khirbet Qeiyafa an hlai lio

2007-2011 kum 5 chung pehtlai in an cawh. Cu chungah area hmun-5 (Areas A-E) tiang an hlai. Khuapi chung dihlak i 20% an hlai khawh. Khuakulhnak lungrual 200 Metre an hlai; khuachung luhnak kutka 2, khuacuanhnak innsang pakhat le inn 10 an hlai. Hi ka hmun ah hin, vawleicung ah minthang bik raltuknak a rak chuak. Cu raltuknak cu "David le Goliath" tuknak a si (1 Sam 17).

Hi bantuk khuapi (urban) sersiamnak ngaingai hi, Canaanite (Philistine) khuapi lak ah hmuhmi a um rih lo. Cun chaklei Israel Pennak zong ah an hmu rih lo. Asinain Judah Pennak chung i khuapi hna-Beesheba, Tell Beit Misim, Tell en-Nasbeh le Tell Beth-Shemest- hna ahcun khuapi sersiamnak hi, hmuh khawh ding an um.

Khirbet Qeiyafa hi khuapi sersiamnak a rak ngeihmi khuahlun bik pakhat an hmuh khawhmi cu asi. Hi khuapi sersiamnak hi Siangpahrang David chan ah a rak thawk cang tiah an ti.

"Inn chung i vawlei belkheng kuaimi, lung darkeu kuaimi, tuang i thilri aa rawkmi a rilmi hna zoh tikah, Khirbet Qeiyafa hi ruahlo pi in rang taktak in aa rawkmi asi" tiah an ti.


                    Ostracon timi bel cung tialmi catial


     Siangpahrang David Innpi in an hmuhmi vawlei bel aphunphun



             Biaknak lei thilri an hmuhmi asi


        Vawlei in sermi khengkuar phun

Vawlei in thil an sermi zong a rak sang ngai cang. Lung in sermi thilri, thir sermi thilri zong an hmuh. Biaknak lei thilri tete zong an hmuh. "Scarabs" (thir phunphai in sermi, cep bantuk muisam kengmi) le tazaih (seals) zong an hmuh. Vawlei in sermi thilri cungah tialmi "oastacon" timi catial zong an hmuh. Naite an cawhmi ahcun, hlan lio Egypt ram in an rak cawkmi "alabaster lungvar in sermi thilri zong an hmuh.

Siangpahrang Bawi-inn (palaces) a veltu innkhan pawl ah, thil an chiahmi tampi an hmuh. Cu hna lak ah, thir le dar phunphai sernak, vawlei in sermi khengkuar le Egyot ram chungmi alabaster lung in sermi khengkuar zong an hmuh.

Khuapi in chaklei kam ah, meter 15 asau i meter 6 a kaumi tung ngeimi inn pakhat an hlai. Cu inn cu thilri khawnnak inn a si tiah an ti.

Hi thil an hmuhmi David Bawi-inn hmun hi, a sunglawi tuk. Cucaah, hi hmun ah hin innlo sang pakhat tlak ding tiah ruahnak an chuahmi zong, Israel Antiquities Authority le Natural Parks Authority an i bawm i, an el hna.

A ruang cu hi hmun hrawnghrang hi, Israel ram caah a biapi tukmi hmunhma asi caah miphun dum (national park) asi tiah an ti caah asi.


------------------------------------

Zohchunhmi ca

1. http://www.jpost.com/Features/In-Thespotlight/Archeologists-uncover-palace-from-Kingdom-of-David-320226

2. Jpost.com 7/18/2013

Philhmi Bible Paraltha (Hero)

Vawleicung ah hin, minung nih kan uarmi hna hi ek ngei lo in kan uar hna; kan huatmi hna le zei i kan rel lomi hna cu, zeitluk in thil tha an tuah le upat awk tlak an si zong ah, kan thangthat duh theng hna lo. Abik in bawi, uktu, mirum, milian, mifim le thil ti khomi cu an sining nak lengpi zong kan cawi hna i, cawi ding le thangthat ding tlak taktak tu khi kan thangthat tawn hna lo. An tuanbia le an tuahsermi kan philh tawn.

Bible zong hi, minung nih tial ve mi tuan bia asi caah, minung ziaza, nunphung le tuanbia he aa then kho lo. An cawisan mi hna cu an cawisan hna. An tuanbia chim tlak asi tuk lem lo mi cu, tampi an chim hna lo. An cawisammi hna cu an sualnak le palhnak zong tampi chim piak an si lo i, an thatnak lawngte hi hmuh piak an si.

Bibal Biakam Hlun ka rel fate abik in Siangpahrang David le Solomon kong ka rel fate, ka lung a tha lo mi tuanbia pakhat a um. Cucu "Philhmi Paraltha" (Forgotten Hero)  pa kong a si.

Cu pa cu, ziaza ah, ram le miphun dawtnak ah, dinfelnak ah, zumhtlak sinak ah, tuanvo upatmi sinak ah, hawi zawnruatmi sinak ah, mah nuamhnak nakin a ram-miphun le a bawi hna kong ruahnak ah, Siangpahrang David nakin a let tam tuk in upat hmaizah a tlakmi pa a si. David nakin a pasal deuh vingvan i, David nakin pasaltha deuh ruahnak lungput a ngeimi asi. A tuahsernak zong David nakin a let tam tuk in a dingmi pa asi nain, amah cu "Philhmi Paraltha" tu asi. Amah tuanbia cu tlawmte lawng Bible ah chim asi i, David tuanbia tu cu tam tuk lehpek chim asi.

Cu pa cu, Siangpahrang David nih a thahtermi hna "Paraltha Uriah" a si. Uriah hi Siangpahrang David nakin upat hmaizah awk a tlak deuhmi pa asi. A tuanbia uar um tukmi hi, 2 Samuel 11 ah tling tein aa tial. Tuanbia tawi te a si nain, pasaltha taktak tuanbia asi.

David nih a pennak ram a kauh. Jerusalem kha a lak i a khualipi ah a ser. Nichuahlei ah ral a tu. Hi lio ah ral biapi taktak a tukmi cu Syria mi le Ammon mi an si. Voikhat cu a ralbawi Joab kha Ammon mi hna khualipi Rabbat Ammon khua kha tuk ding in a kulhter. Hi khua hi Rabbath ti zong in an tial. Nihin ni Jordan ram khualipi Amman khi asi. David tu cu Jerusalem ah aa din.


            Hlanlio Irael le Ammon ram map

Zanlei sangah David cu siangpahrang inn cung i aa chawh lio ah, minu dawh ngaingaimi aa kholh kha a hei hmuh. Cun mi a hei thlah hna i a hlatter hna. Mi a tlahmi hna nih, "Eliam fanu Bathsheba" asi. "Uriah nupi asi" tiah an rak chim. David nih mi a hei thlah hna i, Bathsheba cu a va lakter hna. Zan ah a ihpi. Bathsheba cu nau a pawi. david nih nawlbia (10) lak ah, "Tang dang na pawm lai lo" timi nawlbia nganpi a buar. Cu tik ah, David sin ah, "Nau ka pawi" tiah a hei chimhter hna (2 Sam. 11:-1-6).


         Jerusalem khua ummi Siangpahrang David Inn

2 Sam 11:6-27 ah, David hi zeitluk in dah a sual timi tuanbia kan hmuh i, Uriah hi zei tluk in dah paraltha asi timi, ram le miphun dawtu Hero a sinak kan hmuh. Tuanbia a tawinak in kan tial lai. David nih Bathsheba bia a theih tikah, a um kho ti lo. Ka mual a pho cang lai ti a theih. Zeicatiah mi nupi a hrawh. Lakfa a pawiter. Cucu Judah biaknak ahcun "ngaihthiam khawh dingmi sualnak asi ti lo." Lungcheh tlak sualnak asi cang."

Cucaah cu a sual thuhnak ding khua a khang.  "Zertian lungput" he khua a ruat. A sual thuhnak ding ca i khua a khanmi hi, zeitluk in dah tihnung asi timi cu Samuel ah aa tial dih. Pathian mi hman an rak si ko nain, sualnak ah fak tuk in an tluk tik ahcun, a khuakhanmi hi a chiatkhat lawng silo in tihnung le tuksapur a rak si.

David Lungput (2 Sam 11:6-8)

1. Ral tuk siling bak a si nain, David nih Joab sin ah bia a hei cah i, "Uriah kha rak ka kua" tiah a ti. Cu tluk tihnungmi ral an tuk lio ah, a nih nih "sual thuhnak" ca khua a rak khang. Mah sual thuhnak ding ca tu kha, ram le miphun ca ral tuknak in, biapi deuh ah a chiah.

2. Joab le ami hna ral an tuk ningcang le rakap hna umtuning cang kha, "Ka phahle tein thawng aa halter." Hruaitu hna nih lungtak asilomi ka phahle thawngpang hal te hna zong thil tha lo asi.

3. Uriah cu, "Na inn ah vung kal law, na ke vung i tawl" tiah ati. A inn ah va kal sehlaw, a nupi he va it hna seh law, fa a pawimi hi "Uriah fa tu ah cang seh le kei tu cu sualnak in ka luat lai" ti khi David thluak a si.

4. Uriah siangpahrang inn in a chuah bak in siangpahrang laksawng nih a hei zulh colh. "Zertian bu in pekmi laksawng cu, tih a nung tuk. Ziknawh asi i cucu Pathian nih a huat taktakmi nunzia asi. David nunzia hi, tih a nung taktakmi nunzia asi. Hika zawn David nunzia hi, minung zapi zaran sining nunzia te asi ve ko. Minung hi zeitluk in dah kan sual khawh timi a langhtertu thil asi.

Uriah Lungput le David Lungput (2 Sam 11: 9-13)

1. Uriah cu a nupi sin ah a vung kal duh lo. Siangpahrang sin-um vialte hna umnak, siangpahrang innka hram ah khal ko i a it diam ("Uriah cu inn ah a vung kal lo" tiah sin-um hna nih David an va chimh tik ah, David cu a awlawk a chong cang).

2. David nih, "Khual tlawnnak in na rung tlung asi lo mei? Zei ca dah na inn ah na vung kal lo?" tiah a ti. (Hihi dawtnak bia ngai a lo nain leirawinak bia a rak si. Kaa pahle dawtnak tihnung tukmi asi). 

Uriah nih David bia a leh i, cu a lehmi nih Uriah hi pasaltha (Hero) a sinak a langhter.
                
         "Israel le Judah kuang cu thlam chung ah a um i, ka bawipa Joab le ka bawipa a sal le hna cu            ramlak ah an riak ko; cuti asi ko lio ahcun maw, va ei va din awk le ka nupi he va nuamh awk            ah, ka inn ahcun ka vung kal hnga? Nangmah na nun bantuk le na nunnak a nun bantuk in,                  mah cucu ka tuah lai lo" 

Hi Uriah bia nih, Uriah cu a ram le miphung cungah siseh, a ralbawi Joab le a ralkap hawi cungah zumhtlak in a um. An ram le miphun caah a ralbawi pa le ralkap hawi ral an tuk lio caan ah, anupi sin kal le nuamh kha aa tim hrimhrim lo. Zeitluk in David nih a lem zong ah "zumhtlak" asinak kha a kaltak hlei lo.

David nih Uriah cu a thawh than i, "Nihin zong, hika ah hin caam law, thaizing ah kan kalter lai" tiah a ti (2 Sam 11:12).

3. David Zertiannak 

David nih cuti bia a ruahni le a thaizing cu Uriah cu Jerusalem ah a cam. A nupi he an i tong rih lo. David nih ralkap sawhsawh i a tuah theng ballomi thil Uriah caah a tuah piak. Cucu zertian lungput a si i, a lungthin zik a nawh khi a si.

 Siangpahrang David nih:
         
              "Uriah cu a sawm i, ahmaika ahcun a ei a ding, cucaah a ritter; zanlei ah a bawipa sinum                    hna  sin i va ih awk ah a chuak; sihmanhsehlaw a inn ah a vung kal lo" (2 Sam 11:13)

Hika zawn ah, "a ritter" timi biafang hi ruah tikah, David nih zu a dangh i a ritternak a sullam cu "anupi sin ah lungfim lo in va kal sehlaw, va it-ti hna seh" ti kha a thluak in a tongh caah asi timi kha hmuh khawh asi. Cu tluk a rit bu zong ah, "a inn ah a va kal lo" timi bia nih hin, Uriah hi zeitluk paraltha (Hero) dah asi? Raltuk lio ah nupi sin ih lo ding timi kha zeitluk in dah aa tlaihchih khawh timi a langhter.

Cu tluk nupi dawh, ngaih awk a tlak taktakmi, uar awk le mitthit awk tuk asimi nupi umnak pawngte phan ko nain nupi sin kal duhlomi pa Uriah cu "khuaruahhar in zumhtlak pasal tha asi."

Hika zawn ah Siangpahrang David le ralkap sawhsawh Uriah lungput epchun tikah, "Uriah lungput cu Hero lungput asi i, David lungput cu minauta le sal lungput a rak si." Mizertiang hna lungput hi tih a nung tuk nain, zertiannak lungput nih Hero lungput cu a tei kho bal lo i, a hnin kho in a thial kho lo" ti kan hmuh.

4. Mah Thahnak Hri Phurhter

David thinlung hi zeitluk in dah a sual timi hi 2 Sam 11:14-27 ah kan hmuh. Tuanbia sau ngia kha a tawinak in hitin ka tial lai.

Uriah cu Jerusalem ah a cam. David nih a sual thuhnak caah deh a timh nain a dek kho ti lo. Cucaah ralbawi Joab sinah cakuat a tial i, Uriah lila cu a phurhter. "Amah thihnak ding i khuakhannak ca" cu Uriah nih aa phurh. Mah thahnak ding kong khannak ca phurh cu, amang tal khi a va chia hnga dek maw? Lungthin nuamlo hna in a va um hnga dek maw?

Cakuat chung ah aa tialmi ca cu, Uriah caah tih a nung taktakmi ca asi. Ca chung ah David nih hitin a tial:

           "Uriah cu ral hratnak bik hmun, hmaisuang bik ah khan na chiah lai; an tuk i a thihnak lai                      hnulei ah nan tontak te lai"

Joah nih Rabbah khua cu a kulh i a doh. David cakuat ning tein Uriah cu raltha mi hna umnak hmun tiah a hngalh khawhmi, ral hratnak hmun ah a chiah. David saduhthah bantuk tein Uriah thihnak cu Joab nih a khan i, "David salle tlawmpal le Uriah zong cu an thi ve."

David dirkamhtu, Jerusalem dirkamhtu, Israel pennak dirkamhtu Paraltha thihnak cu, David nih cuticun khua a khan. David lungput hi ruah ah, tih a nung, fih a nung, hruaitu sual taktak a rak si. A ngaingai tiahcun, "Uriah cu Israel mi hmanh asi lo nain, Israel a dirkamhtu ralkap tha-Hit miphun tu a rak si." Aamh le miphun hmanh asilonain Siangpahrang David caah zumhtlak lungput a ngeih caah, ral a tuk piak lio ah, David tu nih cun "sual lungput" he Uriah thihnak cu a rak khan.

David lungput hi zeitluk in dah a zer timi kan zoh rih lai. Ralbawi Joab nih zualko David sin ah a hei thlah. Ral an tuknak kong thawngchia cu David sin ah a hei thanhter hna. Ral an sungh tik le siangpahrang ralkap hna an thih ahcun, siangpahrang cu an lung a rawk i, Pathian lei an i mer i, thla an cam i, vacam hna an i phulh tawn phung asi nain, Joab le a hawi le pawl ral an sung ti a theih tik le Uriah a thi ve timi a theih tik ahcun, David cu "Ka tlam a tling" ti phun in, aa lawm tuk. Joab nih cun thawngchia thanh cu a ngaihlah ngai.

David tu nih cun, zertiannak bia cu zualko sin in Joab sin ah hitin a hei cah than.
     
              "Hi thil hi na lungre i theiher hlah. Zeicatiah vainam nih cun atu ah pakhat, ahnu ah a dang                     pakhat ti in pei a thah phung asi ko cu" (2 Sam 11:25)

tiah hnemhnak bia le thapeknak bia a hei chim. Lungtak asilomi ka pahle bia asi. A ralkap an thihmi cu, David caah lunglawmhnak ah a tla. Zeicatiah Uriah a thih ve caah asi. Uriah a thih tikah, Bathsheba nih David lakfa a pawimi a mual a pho ti lo. David nih mi nupi a hrawhmi a mual a pho ti lo. Amah sualnak thuhnak ding caah, Israel ralkap paraltha (Hero) Uriah nunnak cu a liam.


                      Rabbath Ammon khuahlun
       
Biadonghnak 

Vawlei tuanbia zoh tikah, hruaitu le mithawng mi hna chiatnak cu mipi nih hmuh khawh asi lo. An santlaihnak le an thawnnak le an thilti khawhnak lawngte khi hmuh piak an si. An min chiatnak le sualnak vialte khi kan hmuh piak hna lo. Cun sifak santlai lo le mi nauta cu zeitluk an fel, an i zuam, an that, an din ko zongah, mi nih theihpiak an si tawn lo bantuk in, Paraltha Uriah zong hi "Phihmi Bible Paraltha" (Forgotten Hero) pakhat asi ve.

Hi bantuk in philhmi paraltha hi bible zongah an um bantuk in, Laimi chung zong ah tampi an um ko cang lai timi ruat bu tein!

Vate le Minung Hawi An Si

Voikhat cu Mirang mi za tatkak pahnih nih, zeitluk a hrangmi saram hmanh hi minung nih tha tein kan chonhkhianh hna le kan kawmh hna ahcun an ngam ko tiah an ti. Ramtang ah an kal i, Turkey va le va dang phunkip onh kha an cawn i, an kawmh hna le naihtete in an um kho ko. Sakuh, vom, ngal, tlumpi le va phun kipte an va kawmh khawh hna. Lungkua chung ummi tihnung ngaimi rul hmanh bia an va ruah i, ngam ngai in an kawmh khawh.

Laimi nih ruachawk cu kan tih taktak. Kan hmuh ahcun kan thah le zamtak bak asi. Ruachawk cu a kawmh in kawmh ding cu kan thinlung ah a um kho lo. Asinain India ram ah rul in paw aa cawmmi hna le rul lei thiammi hna nih cun, ruachawk hmanh khi lentecelhnak, biaruah awk le hawikawm ah an i ser hna. An pawcawmnak zong ah an ser. Hmun tampi ah lim cu innchungkhar zuatmi "uico le chizawh bantuk" duhnung saram ah an chiah ko hna. Zaangfahnak le dawtnak aum ahcun, ruachawk le minung hmanh an i hnam ko.

        Dawtnak he cun rul hnawmh khawh asi

Zeiruang dah Laimi hi saram he kan i ral hnga? Kan mah zong nih kan ral hna i, saram nih a kan tih tuk. "Saram nih tihbikmi miphun hi zei miphun dah an si?" tiah ka hal hna sehlaw, "Laimi kan si?" tiah ka leh ko hna lai.

Zeicatiah sa nih a kan tih tuk. Sakhi le bang cu, "A kan hmuh cangka in alau le hawk colh." Ngengpi zong a tliknak ah a lutaw hmanh aa hngal lo. Vom zong cu thiam. A rilh bak in a ril ve hawi. Saram lawng si hlah. Afim deuhmi le aphing deuhmi va asimi "thlaberh, kaite, mu, langak, pitlung le thlanthla" nih cun, Laimi an hmuh ah a zam bak in an zam. A kan tih tuk. Va hrutmi le adamlomi lawng nih Laimi cu a kan ngamh. Tlang le thli chung tlawnglengmi nih akan tih lawng asilo tii chung ummi nga le cangai tiang nih a kan tih.

Zeiruang ah dah hi tluk lawmmam in Laimi hi saram, va le nga nih a kan tih hnga timi hi ruah lo awk a tha lo. Aruang cu "mehsa" caah kan i tuah tuk hna caah asi. Cupin ah "nek kan ngei." Saram kan hmuh ah, zeirel lo in kan um hna. Kan upat hna lo. Kutsip thaihnet kan ngei. Lung in cheh, hauh, dawi, dum le tlaih khawh ahcun ramsa hrem a hmangmi kan si. Kan kah le thah hna lo zong ah, "um siarem lo in kan tuah hna." Nunnak ngeimi ah kan rel hna lo.

Cubantuk a chialkha ngaimi nunphung a ngeimi kan si caah, thilnung paohpaoh nih cun a kan tih dih. Laimi a ngamhmi saram, nga le va cu an him lo. A rauh hlan ah, "meicum le uhkang" an phan colh. Kan sihfah tuk ruang maw asi hnga? Kan nunphung nih a kan fimter lo bia dah asi hnga" timi ruah ding a um.

Cu culture ru ramdang zong ah kan i kapi pah rih. USA zong ah Laimi umnak khua tampi ka tlawng. Mi tampi nih an timi cu, kan khua mino tlangval pawl nih, "Khualak le ramhual i aummi va hna zong air gun in an kah hna; khualak aa chawkmi cawmpai an thah hna; nga ningcang in lo in sur an vorh; ningcang lo in an sio hna" tiphun hi a tam tuk.  Cucaah Laimi umnak paoh ahcun, "tiva nga an zor" ti a si. Ramsa phin hram an thawk ti a si.

Ka fale zong hi USA ah an chuak ko nain Laifa an sinak "tekte ci lo hlah" an ti bang a lo kho lo. Mi uico nih a boh hn ahcun "hauh le dehdai" an rak hmang tawn. Ahnu ahcun "uico dehdai lo ding, chizawh hmuh tikah dum lo ding, va thah lo ding le lung in cheh lo ding, a tlawngmi zu, thiahlei le zeidang thilnung zong thah bak lo ding" tiah kan cawnpiak hna.


                          US ahcun Zazuk he hitin komh khawh asi ko

Abik in "nga" dawtnak kong cu kan cawnpiak hna. A caan caan ahcun Asian Restaurant kan kalnak ah nga tampi an zuat i, nga cu an zoh i an i nuam tuk. Nga cu an nun a tha tuk. Cucaah ka fale nih an duh tuk hna. Rawl an pek hna i, an i nuam tuk.

Voikhat cu anu nih nga a cawk i, a pumpipi in a kio hna le cabuai ah a van chiah thup. Kan fapa pakhat Elihsa nih, "Ka pa, nga cu that hlah u. Nga cu ei hlah u. Eiding asi lo. Fish is the good guy. Don't kill OK? Don't eat it OK?" tiah a kan ti.

Ngasa cu kan pek len zong ah a ei duh ti lo. "Nga cu mitha pei asi cu?" tiah ati i, sau lak te nga a ei duh lo. Keimah zong ngasa ei hmanh ka lung a tho setsai ti lo. Cu hnu cun, kan innchungkhur ah, "Fish is the good guy" tiah kan ti thai. Capo ah kan saih. Ka fapa nih "Nga cu mitha pei asi cu" tiah ati bang, Saram hna hi an mah kokek tein an rak sual lo. An rak phing lo. Kan dawi hna lo le kan ral hna lo ahcun, minung kan hawi an si kho ve ko.

America ka um hnu in, Minung le thilnung ramsa, nga le va hna an i naihniam tukmi ka hmuh ah hin, lunglawmhnak in ka khat. Ka lunghmuih tuk. Kan nih Laitlang vial ah khan cun, "Saram le minung kan rak i ral mu? US ahcun Saram le minung hawi bantuk pei an rak si ko hi" ti khi ka ruat. US lawng siloin ram fimmi ahcun, Kawlram "Phuwintang" tiang in Minung le ramsa komh khawh a rak si ko.

Ka professor pa nih  voikhat cu an dum thianh a ka fial. Cuka ahcun va nih an eimi thei a tlai ngaimi a um. A bur ngai i an inn a zoh a chiatter ngai. "Ka hau lai aw?" tiah ka hal. A ka lehmi cu, "Hau hlah. Va rawl ei awk an ngei lai lo" tiah a ka ti. Mifim ram ahcun, cu tluk cun va zawn an ruat.

Voikhat cu apartment pakhat ah inn ka va hlang. An manager pa cu kan i theithiam ngai. An zung innka luhnak kam bakah "zupi" nih kat a reu i, an zung tangah zupi cu khua a sa. A lian tuk. Atu le tu a lut a chuak i, a vawer zong a van tun i, inntual hrawng cu hnawm ngai in a chiah tawn.

Voikhat cu zupi cu a rak chuak. Amit i chim nawn pi lang herhuar pi in a bawk ko. Manager pa cu ka hei thawh i, "Ziah hihi nan thah lo?"tiah ka hei ti. A ka thawh i, "Ziah kan than len ko lai? Zeihmanh hna a kan hnawh tung lo. Amah um te in pei dai tein a um ko cu" tiah a ka ti. Ka ning zong a zak ngai. Thil kan hmuhning le tuak ning a va dang hringhran dah ti ka ti.

Kan Krihfabu Emmanuel Chin Baptist Church nih Galloway sang ah innhmun kan cawk. Hmun laicer ah thingkung dawhdawh tam taktak abu in an keu. Cuka ahcun va an tam taktak. Bu an tuah i, kum fatin va tampi an karh. Kan thah hna  lo caah le kan dumdawi hna lo caah an ngam tuk. Cu vatete kan hmuh tik ah kan i nuam i, kan hawikawm bantuk an si. Biakinn hmun ka phak tik i, va ka hmuh hna lo le an aw ka theih hna lo ahcun ka hlam hna. Ziah tiah cun, "Hawikawm ah ka tuah cang hna caah asi."



                  Vabu tampi umnak ECBC biakinn hmun

USA ah zuva hi zeitluk in dah an ngam timi hi ka khuaruah a har. Tahchunhnak ah, kan inn tual i khuahmung kung fate ah va nih buu an rak ser i, fa an hrin tawn. Ka fale nih vabu le vati an va hmuh. "Ka pa vate nih bu le ati kan hmuh. Vate a bawk ko" tiah an ti. An i lawm tuk. Vate cu a dek zong an dek lo. Ka fale cu, khuahhmung kung fate ahcun a kai i, thei an lo tawn. Vate zong a bawk ve ko. Ka fale zong nih an hnursuang lo i, vate zong a zei a pawi ve lo. A bawk ve ko. Tlaih duh ahcun "Amei in sum i lak colh ding khi asi ko" nain, zeihmanh kan ti lo caah dai tein a tlumh ve ko.

Ka hmuhmi cu, ka fale hi "vate he hawikawm an si" kho ti hi asi. Ka fale nih, vate an hmuh i an thinlung aa nuam tuk. "Kan vate" an ti le an i uar tuk. Hawikawm ah an ruah. Atu le tu vate cu an bih tawn.Vate zong cu zeitluk hna an cheh zong ah, "Mi hnachet chung an si" ti a theihthiam ve ko. Azei a pawi ve lo. Azam zong a zam lo. A bawk ve ko. Ka fale thei an lawh pah zong ah, cuticun dai tein um ve ko. Atanglei hmanthlak hi, pe 2 tluk naih in ka vate thlakmi hmanthlak asi.

Kan inntual theikung fate ah bu a tuahmi vate

Ka fale hiti thei an lawh lio ah vate zong a bawk ve ko

Kan vate cu a tlumh lo caan ah hitin a vak tawn

Minung nih kan ral hna lo, hnursuan lo le dumdawi lo ahcun cu tluk in vate cu a ngam ko. Va le zu cu chimhau lo. Sazuk, sakhi le ngengpi hmanh, khualak ah an ra lengmang i, minung lakah an um ko. Vom le ngal hna zong khualak ah an lut theu tawn. Ohio ah ngengpi pakhat cu sianginn chung tiang a lut i, rawl a kawl phah. Acheu minung innchung tiang in an lut ko.

Cucaah Prophet Isaiah nih "Ser tharmi" Bawipa Tlangthiang (Zion Tlang) cung ahcun, zeitluk in dah daihnak, hnangamnak le remnak a um te lai timi kha, hitin a hmanthlak in a rak chim chung:

"Cinghngia le tufa cu an tlawng ti lai" (Isaiah 65:25a)

Tufa cu cinghngia caah cun ei nuam bik a rawl thaw bik le lak a fawi bikmi asi. Cinghngia cu tufa caah cun tihnungbik mi hrawktu ral asi. Sihmanhsehlw, "Zion Tlang thiang ahcun remnak le daihnak a um ti cang lai" tiah a rak ti. Cucu thlarau vawlei caah a hmuhmi vision asi.

Cu vision cu vawlei titsa caah hman ahcun, USA ah a tling ti awk tlak asi ko cang. Zeicatiah "USA ahcun minung le saram hna kha kan tlawng ti ko cang. Kan karlak ah huatnak, ralnak, tihnak" an um ti lo cu ta. Ka fale zong vate he hawikawm an si khawh ko ahcun, midang zong an si kho dih ko lai.

Laitlang ah khin Laimi le Saram hi dai te le pakhat le khat tihnak um lo tein kan um kho ve te hnga maw? Hawikawm kan si kho te hnga maw? USA ummi Laimi na si ahcun, nangtah saram he na ral rih ko maw? Hawikawm dah nan si ve cang?

Midland Khua: US Dubai

Midland khua kong hi ka theih lengmang nain, kalnak caan ka ngei kho lo. Midland Chin Baptist Church nih crusade tuah ding in an ka sawm i, June 23 ah Midland ka phan. June 29 tiang ka cam. 

Midland-Odessa hrawnghrang cu tam ngaite ka chawk. Cu ceu cun Midland hi zeibantuk hmunhma dah asi timi fiang deuh in ka van theih. 

Laimi ca zong ah theihtlei asi theu lai timi ruahnak in, hi ca hi ka tial. June 23 ah Midland International Airport ah Pu Nawl Cung le Rev. Abraham Ram Lian Khar nih an rak ka don. Upate nih nichiar in restaurant ah rawl an ka dangh. Pu Bawi Hmun le Rev. Ahraham Ram Lian Khar nih a kenkip ah an ka chawhpi i, Midland khua cu tam ngaite ka tawl. An zapite cungah lunglawmhnak ka ngei. 

Midland International Airport

Miland hi Laimi nih "Khua fate" an ti tawn. Hihi khuafa a si lo. Amah Midland lawng bak hi area 71.5 square meng asi. 2010 milurelnak ah minung 111,147 an um. 2013 ahcun 123,933 an um i, Taxas ramkulh chungah minung tam ah 25 nak a si. Meitii chuahnak hmun asi caah, minung an karh ngai i, cozah tuaknak ah 165,000 fai an um cang lai tiah an ruahdamh. Apawngte ah Odessa khua a um i, Midland nakin a lian deuhmi khua asi. 

Midland-Odessa hi metropolitan area pakhat ah an chiah. An pawng ah khuate tampi an um. Midland-Odessa metro are ah minung 295,987 (2012) an um lai tiah an ruah. Hi hmun hi sipuazi a thatnak hmun asi caah, minung a karhcho cuahmah khua a si. Midland-Odesaa hi meng 20 tluk aa hlat nain, a karlak vialte hi sehzung, pumpak inn, meiti zuarnak inn le zeidang tuktak in aa tlai viar cang. A rauh hlan ah, hi khua (2) hi "Metropolitan" khua pakhat ah aa chuahzau dingmi asi. 

                            Midland-Odessa Metropolitan Khua map


                                                   Midland-Odessa kar I-20 Highway lam 

Midland khua ah Laimi Krihfabu (3) an um: Midland Chin Baptist Church, Midland Chin Immanuel Baptist Church, Midland Senthang Christian Church an si.  Meiti chuahnak asi caah, Laimi an income atha. USA ram chungah lahkhawh a tha bik khua an si lai tiah an ruah. Apawi mi pakhat cu, thingkung an hme; tii a har pah; ni a linh caah thingkung an thi pah. Ka kal lio ahcun ram an hring ngai rih. Voidang nakin ruah a tam cem kum asi an ti.

MCBC biakinn hmun ah an pasrtor he

Ka tlawnnak MCBC cu biakinn an ngei. Cu lawng silo in biakinn hmun acre 16 an ngei i, USA Laimi vialte lakah khuachung i vawlei kaubik a ngeimi Krihfabu an si. An biakinn hmun hi khuakam deuh ah asi i, apawng hi meitikhur lawngte a si. An vawleitang hi meiti tampi aum ve lai tiah ruahnak a um. Hmailei ahcun tampi a man te khomi hmunhma asi.

Midland ah, Laimi inn 100 kuakap nih inn an cawk cang. An inn an tha ngaingai. Laidawr "Asian Market International" tiah min dawhte an sak. Pu Nawl Cung le Pi Sem Iang nih an tuahmi asi. An dawr cu thil a tling. Korea, Japan, Vietnam, Thailand le adang Asian duhmi tirawl pin ah Kala le Spanish duhmi tirawl tiang in an kemh caah, thil a tling i an manh ngaingai.

Midland sizung lian bik

Midland Laimi hi, motor thatha an ngei. Truck ngeimi an tam. USA Laimi khua lakah abuaktlak in motor a tha bikmi khua an si lai. An area akau. Lam a ding. Khua an serning a tha. Lam an kau ngaingai. Innkarlak lam zong an kau i, motor luhchuah a nuam. Lamcung mipoint a tha i a fek. Laimi umnak khua ka phak chun ahcun, lam a kaubik le a tha bik asi lai tiah ka ruat. Hmailei ah a thangcho peng dingmi khua pakhat asi.

College a um i, sizung lian ngai zong pakhat aum. Midland sizung cu a tha tuk lo tiah khuami nih an chim nain, hmunpi asi tik ahcun sizung lianlian a um te lai. President George Bush khua asi caah a min a thang ngaingai. Keimah zong George Bush umnak inn cu ka va leng ve. Airforce Museum zong an ngei. Meiti Museum le Lungtumzuang nih a sukmi vawlei kuar museum zong an ngei. Cu hmun vialte zong cu ka phan dih hna.

Midland khualak lam zong an ding ngai

Laimi tampi cu Meitikhur ah rian an tuan hna. Acheu cu welding ah a tuan. A tampi cu H.E.B dawr le Walmart ah an tuan hna. Cu dawr pahnih cu Laimi tambik nu he pa he an tuannak a si i, Laimi a cawmtu dawr an si. 

Laimi tampi riantuannak Walmart asi

Laimi tampi riantuannak H.E.B Dawr

Atanglei hmanthlak (2) hi Midland-Odessa karlak I-20 kam sehzung le khua an si. Meiti he aa pehtlaimi sehzung a tam. Hi hmun hi US Dubai hmun laicer cu a si ko.

                                            Midland International Airport kam (Midland-Odessa kar asi)


                      Midland-Odessa karlak sehzung tamnak hmun asi

Mirum sang ah ka va leng. Inn thatha a runrun in an sak hna. Cu sang cu thingkung an hring ngaingai. Kam a kau tuk. Inn an tha taktak. Inn man hi 500,000-2,000,000 karlak an si lai tiah ka tuak. Mirumsang ka hmuhmi lak ah, uar a um cemmi mirum sang ah ka chiah.

Midland hi innlo thar aa sami a tam tuk. Khua a kau chin thluahmah. Sipuazi a nung. Truck lutchuak a tam. Meiti man a tum hnu in truck lutchuak a tlawm ngai cang tiah an ti. Tlanglawng lianlian le sau taktak an um. Meiti le thilri phurtu an si theu lai tiah ka ruat. Taxas ah a hriang deuh ah a um nain, Midland International Airport zong hi minung an tam ngai. An airport a tha. Hmunhma a rem. A thianghlim.

Khuachung lamcung mei zong a tha ngaite

Khuaruahhar Meitikhur

Midland cu meiti tampi a chuahnak hmun asi ti ka rak theih tawn. USA ah meiti tambik a chuahnak hmun asi an ti caah, a vawlei hmuh lai le lamh lai ka ngaih tuk. Zeicatiah Kawlram ah "Choh le Yenanchawng" ah meiti a chuak tuk timi kan cawn tawn i, meitikhur ngaingai kan hmuh bal lo caah meitikhur hmuh ka duh tuk caah asi. Zeidah a lawh hnga ti theih ka duh.

Houston in American Airlines in ka rak zuang. Business in khualtlawngmi tam nawn he kan thuti. Midland phanh laite ah vawlei cu ka van zoh i, a kenkip ah a tial thuk ko. Ding tein an i rin i, inn antlang tein an sakmi bantuk ka hmuh hna. Metikhur an si theu lai tiah ka ruat colh. Ka van hmuh tik ahcun, ka ruahnak lengpi in meiti a tam. 


      Meiti Museum hmai i meiti cawh le dawpning an piahmi asi

Hi Midland-Odessa khua hrawnghrang hi Permian Basin tiah min an sak i, rawn kau taktak asi. Basin timi cu "a niamna, a kuarmi rawn kaupi" tinak asi. Tlawmte a va niam deuh i, a va kuar i, cucu nelrawn bantuk in a va tla niam deuhvakmi khi asi. Midland-Odessa hrawng hi a niam i, a rawn. Hlanlio kum million tampi ahcun rili tii nih a rak khuhmi hmun asi.

Adummi area hi meiti umnak hmun an si

Permian Basin meitikhur (www.Google.com)

Permian Basin meitikhur (Ref. Goodgle.com)

Hi Permian Basin ah hin meitii tam taktak a chuak i, 1925 in meiti an rak hmuh hmasat i, tlawmte cawh an rak thawk. 1980s hnu in meitii sipuazi a karh ciammam i, hi hmun sipuazi zong a kai than i, 1990s hnu in meitii man a tum i an sipuazi a rak tla deuh than ve. Cun 2007/2008 ah US sipuazi a tlak tik ah, meiti company zong tampi an rak tla ve. Khur a cheukhat an chuahtak. 2012 kuakap in meiti sipuazi duhsah tein a kai i, 2014 kum canceu tiang a kai. Cu lio ah Texas ramkulh ah meitii nikhat ah pipa 2.3 million (December) an rak chuah. Atambik cu Midland-Odessa area in a chuakmi asi. 

Saudi Arabia nih meiti tamtuk a chuah caah le Tuluk ram nih meiti a herh ning a zor deuh caah, nikum 2014 meiti  man tlak aa thawk tik ah, Texas i meitikhur an cawhmi 23% a tum; meiti kawlnak zong 25% a tum. 2015 caan caan khat chung i, meitikhur an cawhmi cu 3,607 asi i, 2014 kum i caan aa khatmi chung i an cawhmi nakin tampi a zor deuh ti asi. Meitii man a tlak caah, Taxas state lawnglawng ah hin 30,000 renglo an laid off hna ti asi. Midland area lawng ah hin, December in January karlak ah meti rian 12% a zor an ti. 

Midland Sipuazi thatnak langhtertu tlanglawng

Midland khuapi tangkalut 80% hi meiti asiloah meiti he aa pehtlaimi rian in a rami asi caah, meiti atlak ahcun Midland-Odessa caah a har ngai ding asi. Asinain Midland ka tlawn lio i, atu lio dirhmun zoh tik ah, Midland sipuazi hi a tla ko nain, aa thei tuk lo tiah ka ruat.

Zeicatiah thilphur truck le thilphurtu tlawng lutchuak a tam rih; I-20 kam ah company tampi rian an tuan cuahmah rih hna. Laimi dirhmun zoh tikah an dirhmun a tha rih ko. Meiti cotu hna caah hotels thar an sakmi an um; restaurant ka kalnak kip ah an khat; dawr kalmi an tam; motor chawkvai a tam; meiti zuarnak gas station thar sakmi an um len. Khuakam ah inn thatha an sak thar mi tampi a um.

Midland-Odessa kar hi I-20 in kal asi. I-20 hi lam sau ngai asi i meng 1,535 a sau. Midland-Odessa kar hi, minute 20-25 tluk a rau. Hi khua pahnih karlak hi sehzung in aa peh dih. Meiti he aa pehtlaimi sehzung a tam ngaingai. Khuaruahhar a si. Pike phurtu, lam tuahtu le thil thiartu truk tampi an i chawk i, hiti zoh tikah "Midland cu a nungmi khua asi."

Acunglei hi I-20 kam ummi sehzung cheukhat an si

Hi atanglei hmanthlak hna hi Miland le Dallas karlak ka zuan lio i, ka tlakmi hmanthlak pawl an si. Khuadawm a tam caah voi tampi cu vawlei a lang thathi lo. A langh khawhnak tete lawng ka thlak hna. Hi hmanthlak zoh ah, Midland area hi zeitluk in dah meiti a tam timi cu nan hmuh khawh ko lai. Meitikhur hi dong lo in a um. Vancung a sannak in zoh ahcun inn artlang tein sakmi ko an lo. Lam ding tein an cawh i an pehtlaihter hna caah, Geometry chung i catlang le hmanthlak ding te suaimi bantuk an si. Hi tluk in meiti tamnak hmun hi ka hmu bal rih lo.

Dallas naih deuh ahcun meitikhur a tlawm deuh

Khuadawm nih meitikhur cheukhat a phenh hna

Meitikhur hi artlang tein an cawh hna

Midland Area meitiphur pawl an si

Midland International Airport kam meitikhur asi

Odessa Meteor Crater kam meitikhur 

Midland le Dallas kar (Google.com)

Hmailei US Ram Dubai

Midland umnak hrawnghrang hi, Permian Basin timi asi i, Texas nitlaklei county 59 le New Maxico nichuahthlanglei county 2 an i tel. Meng 250 tluk asau i meng 300 tluk a sau. Hi hmun ah meti le gas an cawhnak hi kum 90 tluk chungah meiti pipa 29 billions an lak cang i, gas hi 75 trillion cubic an lak cang. Hi hmun hi USA ram pumpi ah, meiti le gas lei tambik a chuahnak hmun pakhat asi. Pathian nih a sersiam ve mi hmunhma rum taktak a si.

Midland meitikhur cawh lio (Ref. www.google.com)

Permian Basin ah, meiti company lianlian (5) nih rian an tuan: (1) Occidental Petroleum hi vawlei acre 1.9 million chung an hlan i nikhat ah meiti pipa 153,000 tluk an chuah; (2) Apache Corp an si i vawlei 1.7 million acre an hlan i nikhat ah meiti pipa 90,000 an chuah; (3) Pioneer Resources INc nih vawlei 825,000 anhlan i nikhat ah 82,000 pipa an chuah;  (4) Concho Resources Inc nih vawlei acre 92,000 an hlan i pipa 73,000 nikhat ah an chuah; (5) Davon Corp an si i 1.3 million vawlei an hlan i, nikhat ah 56,000 pipa an chuah ve. Chevon Corporation hi (6)nak lawng asi. Hi pin ah meiti companhy hmetete tampi an um rih.

Hi company lianlian hna hruainak in Permian Oil Show hi kum chiarte an tuah i, an thilri zuarnak le meiti lei sipuazi he aa pehtlaimi thilri piahnak an si. 

Permian Basin meiti piahnak puai (2010)

2014 kum hram thawk in meiti man hi duhsah tein a tla. Meiti hring pipa khat ah $100 in $75 and $60 ah cun $50 tiang a tum tik ah, Texas ah minung tampi meiti rian an ban hna. Laimi pakhat nih Midland ka um lio ah a ka timi cu, "Meiti man a kai ahcun Midland Laimi cu an i nuam; an rian a tha ti van thei ko; a zor asi le an rian a chia ti van thei ko" tiah a ka chimh. 

Meiti company tampi an um i, Midland khua chung ah zung a ongmi tampi tampi an um. Khualai ummi inn lianpi pakhat cu Meiti company pawl nih an hmanmi inn asi i, zung dawh gnaingai asi.

Meiti company nih zung ah an hmanmi inn

Meiti man a kai lio le rian a tam lio ahcun zarh khat ah suimilam 60-70 tiang an tuan i, suimilam pakhat ah $20 hmumi an tam. Nihin ni zong ah an suimilam caan cu an tling ngai ko hna. A cheu cu over time an ngei ngai rih. Abuaktlak in tuak tikah pa pakhat nih kum khat ah atuan mi hi $50,000-60,000 hmumi an tam, tiah mi pakhat nih a ka chimh. 

Meiti cu Mirang nih "Black gold" (sui-nak) an timi asi. Vawlei ah minung kan karh bantuk in, sehzung, motor, tlanglawng, vanlawng, tilawng, sanseh le seh phunphai kip hman ning a tam chin lengmang. Minung kan karh poah ahcun meiti hman ning a zor kho lei asi lo. A tam chin lengmang lai. Nihin ni ah Midland-Odessa area zong meiti man a tum ruang ah sipuazi tla deuh ko hmanh sehlaw, caan tlawmpal ca lawng asi lai. Zeitik ah dah a kai than lai ti cu kan thei lo nain, a kai than hrimhrim lai. 

Midland khua Laimi zong Pathian nih tluachuah a pek hna lai i mirum milian an chuak lai. Hmailei kum 10-20 kar ahcun Laimi millionare zong an um te ko lai tiah ruahchannak a um. Midland inn ngeimi Laimi hna zong, an inntang ah meiti-hna zong um hna sehlaw theihlo asi. Meiti-hna hna an ngeih sual ahcun, um hmun ah millionare si khawh an si. Naite ah ah atu MCBC an i pumhnak, biainn tangah meiti-hna (yenan-kyaw) aum ti asi i, um hmun ah million in hmu te dingmi an si. 

MCBC Biakinn asi. Hi tangah meiti-hna a um ti asi

Dubai khua

Thetse ramcar le thingkung hmanh a umlonak asi ko nain, Dubai cu meiti chuahnak hmunhma asi caah, ram fate a si nain, vawleicung ah minthang bik ram pakhat asi. Vawleicung inn sangbik umnak zong asi. Thetseram asi nain hring dildel tein a um ko. 

Bank lianlian an ser; mirum an pem i innlo thatha an sak; hotel thatha an ser. Airlines lianlian an um. Tourist an tam. Ram kip nih sipuazi an rak tuah. Tiilawng lianlian an ra. An ram a fat caah rili an det i khua an tlak chap. Vawleicung inn dawh bik hna zong Dubai an um.  Cucaah Dubai cu ram fate hmanh sisehlaw, ilo in, "World Final center pakhat ah aa chuah." Vawleicung minung income a that biknak khua pakhat asi i, millionare tampi an um cang.  Cucu a ruang cu "Sui-nak chuahnak ram laiva ah a um caah asi ko."

Mirum sang inn tha hna

Mirum sang inn thatha

Midland-Odessa zong khua ngan tuk asi lem lo. Sihmanhsehlaw, nihin ni ah Mirang mifim le mirum tampi an pem. Hmailei ah ramtha asi lai timi an hmuh chung caah asi. Innlo thatha an ser cuahmah. An khualak lamsul, innlo, comapny lianlian le inn thatha an sakmi hna zoh tikah, hi khua hruaitu hna hi vision nganpi an ngei ko timi hmuh khawh asi. A ruang cu "sui-nak" chuahnak khua asi caah asi. 

Nihin ni ah khua liantuk si hmanh hlah sehlaw, sui-nak chuah biknak hmun asi caah, Midland-Odessa area zong hi, nikhat caan khat ahcun "US Dubai asi" asi te kho ko timi ruahchannak a um. Cu "US Dubai cu na chanchung ah voikhat tal phak va zuam ve law nang zong na khuaruah a har ve ko lai!!