Monday, March 28, 2016

Jesuh Hi Zei Ni Set Ah Dah Athih?

Jesuh thlan timi "Garden's Tomb" 
Jesuh hi B.C 4 hrawng ah a chuak i AD 33 tluk ah a thi tiah ruah asi. Hi vawlei ah kum 33 kuakap lawng a nung. Pathian rian kum 3 te lawng a tuan manh. Jesuh a nun lio ah hin, atuanbia hi an rak tial lo. A thih hnu pi lawng ah an tialmi asi.
Catialtu hna nih an mah le uarmi hawih cio lawng in ca an tial. Jesuh a riantuannak, thil khuaruahhar a tuahnak, mizaw a damhnak le mithi a thawhternak tibantuk lawngte hi an uar i, an tial. Amah a tuanbia (biography) hi an uar lem lo caah, an rak tial lo asi kho men.

Cucah Jesuh hi zeitik set dah a chuah? Zeitik kum sette ah dah a thih? Cawn ni zeizat ni ah dah a thih? Zeitik ni le caan sette ah dah a thawh? timi pawl hi an rak uar (interest) tuk lo i, hi kong hi pakhat hmanh an tial lo. Cucaah tu chun ni ah, Christmas Ni le Thawhthan Ni kong zongah buainak le elnak tampi a chuak theu tawn. Acunglei biahalnak hna hi, Krih thih hnu kumzabu AD pakhat le cheu hrawng in an rak i buaipi pah cangmi biahalnak an si.

College ka kai lio ah, khua chungkhat Sabath pa nih cun, "Christmas Ni zong hi a dik lo. Zarhpi Ni zong adik lo. Ningani ah Jesuh athi nan timi zong a dik lo. Jesuh hi Ningani (Friday) ah a thih ahcun, Zarhpini zingka ah nan thawhter le ni khat le cheu lawng pei vawlei chungah a um ko cu. Baptist zong, CJC le UPC zong nih nan palh dih" tiah a rak ka ti. Cu caan thawk in, Jesuh thihnak le thawhthannak kong hi, ka ruat ve lengmang.

Jesuh chan lio i Judah ram thlan pakhat
Thawhthan Kan Hman Ning

Protestant Krihfabu nih cun, a ni le caan hi biapi tuk ah chiahmi siloin a mah Jesuh tu hi biapi deuh ah chiah asi. Ni le caan kongah kan buai tuk lo. Asinain zeithil tuah tik hmanh ah, kan tuah vekvek ko ahcun, a diklo rumro pi tuahnak cha cun, Bible chimning he aa naih bik in hman le tuah cu, thil tha deuh a si.

Tu chun ni Thawhthan kan hman ning cu bible sining zoh tikah, a dik bak lo. Remh le thlen awk tha sehlaw cu, remh le thlen ding asi. Nihin sining ahcun, Jesuh hi Ningani (Friday) zanlei ah kan thihter. Cucaah Ningani zanlei zong cu "Good Friday" tiah min sak asi phah. Cu zong cu aa palh dipdepmi asi.

A thawhni "Thawnthan ni" tu cu bible chim ning le Judah calendar sining tein a dik caah, remh ding le chap ding a um lo. A thihni kong lawng ruah ding a um.

Nihin ni Thawhthan Ni kan hmanning cu, Judah calendar in tuak tikah a dik kho lo. Julean Calendar in tuak tik zongah, a dik fawn lo.

Ningani (Friday) i a thih ahcun:-

1. Ninga zan-Rinni zan.............Ni (1)
2. Rinni zan-Zarhpini zing........Ni cheu (1/2)

"Zarhpini zing ah atho" ti in tuak hmanh ah, Jesuh thlan chung a um hi, ni khat faite lawng asi. Jesuh nih "Mifapa zong hi vawlei chungah ni (3) le zan (3) a um ve lai" tiah a timi hi a tling bak lo. Cucaah Thawhthan kan hman ning hi, bible bia kal ning cun aa palh bakmi asi.

Jesuh nih a thihnak le thawh thannak ding kong cu, Matt 12:38 ah, hi tin prophet bia a rak phuan chung. Pharisees nih Jesuh cu "khuaruahhar hmelchunhnak" an hal. Jesuh nih hi tin a leh hna:

"Prophet Jonah kong dah ti lo cu, khuaruahhar chim ding kan ngei hna lo: "Jonah cu ngapi paw chungah ni (3) le zan (3) a um bantuk in, Mifapa zong vawlei chungmuru ah ni (3) le zan (3) ka um ve lai" (Matt 12:40).

Jesuh a thih hnu ah, Farasi le Tlangbawi pawl kha Pilate sin ah an ra i, Jesuh chimmi bia kha hi tinan rak chimh.

"Bawipa, kha mihlengtu nih khan a nun lio ah ni thum hnu ah ka tho than lai tiah a chimmi kan theih. Cucaah thlan cu ni thum tiang veng ding in nawlpe hna..." (Matt 27:63-64)

Asiahcun Ningani ah kan thihter i, Zarhpini zingka ah kan thawhter tikah, Judah nithla rel ning in cun Nikhat le acheu lawng a si. Zeitindah cucu ni (3) kan ti khawh lai? Mirang calendar in rel zongah ah, nikhat ah suimilam 24 um in tuak tik zongah, ni khat le cheu lawng a si than. Cucaah Jesuh kan thihter le thawhter than caan hi, palh tha lo tein aa palh.

Ni (3) cu suimilam in tuak ahcun 72 a si. Atu Thawhthan kan hman ning hi suimilam caan in tuak ahcun, Ningani zanlei in Rinni zanlei tiang suimilam (24) a si. Rinni zanlei in Zarhpini zingka 7 Am tiang hei si sehlaw, atam bik ah Jesuh thlan chung a um caan hi, suimilam 37 tluk lawng asi.

Suimilam in tling tein a um le um lo cu kong dang chia ko rih u sih. Judahmi nih nikhat an ti tawnning theng in rel lo in, Lai tuak in rel tik zongah, ni a tling kho hrimhrim lo. A suimilam in tling hmanh hlah sehlaw, ani ahcun a tling ti in kan tuak khawh.

1. Ningani ----Ni (1) nak
2. Rinni     ----Ni (2) nak
3. Zarhpini--- Ni (3) nak

Asinain a zan in tuak tik ah tuak awk a tha hawi ti lo. Zeicatiah Ningani a thih ahcun, zan (3) cu zeiti hmanh in asi kho ti lo. Zan (2) lawng vawlei chung um ding asi than.

1. Ninga zan---Zan (1) nak
2. Rinni zan---Zan (2) nak

Cucaah a tu i Ningani kan thihter ning cun, zeiti hmanh in Jesuh hi thlan chungah zan (3) a um kho ti lo. Ni (3) hmanh hi, "tuak hramhram" lawngah aa tuak kho ding asi. Cucaah Jesuh nih "ni 3 le zan 3 chung vawleichung a um dingmi kong le Jonah 1:17 i, a epchunnak prophet bia a rak phuan chungmi hi a tling lo" tinak asi hnga.  Cucaah, atu lio "Thawhthan" kan hman ning hi cu, Bible ning in cun, a dik kho lo.

Zeidah An Tuak Palhmi Asi Hnga?

Jesuh hi Friday ah a thi tiah kan timi hi, bible cheukhat ah an rak leh palh caah a si. Hlanlio deuh Krihfa hmasa hna nih, an rak palh deuh caah zog a si kho men. A ruang cu Bible pakhat lawng an rak zoh asilole bible tha deuh in an rak zoh lo ruangah a si kho.

Bible vialte lakah tial hmasat bikmi cu Paul cakuat an si. Galati cakuat hi tuan bik a tialmi asi i, AD 48 hrawng ah a si. Paul nih Jeuh chuahnak le thihnak kong hi a tial lo. Thawngtha Cauk pali nih Jesuh kong an tialmi tu in, Jesuh thihnak le thawhthannak hi kan theihmi a si.

Bible tha tein zoh tikah, Jesuh a thih zarh ah hin, Sabath pahnih aa tong ti kan hmuh. Cu Sabath pahnih kong hi, hlan lio Krihfa hruaitu hna nih rak buai deuh hna sehlaw a dawh. Cu Sabath (2) cu "Kum Sabath le Zarh Sabath" an si.

Hi zarh ah Sabath ni pahnih a umnak cu John 19:31b ah kan hmuh. Rev. Dr. David Van Bik lehmi ahcun Ningani a ti i, hihi TEV in lakmi a si caah Ningani a tinak  a si. Bible dang tam deuh ahcun Timhlamh Ni (Preparation Day) ti tu a si. Rev. Dr. Ruak UK lehmi ahcun "Timhtuah ni" tiah a leh. Kan Lai bible thing lehmi ah van zoh u sih law.

"Judah mi nih cun an thahmi hna cu Sabbath ni i vailam tahnak i an i thlai ko kha an duh lo, cu Sabbath cu a thiang khunmi sabbath a si fawn..." (John 19:31)
Hi ka zawn ah van char ka duhmi cu, "a thiang khunmi sabbath" timi hi a si. Hi biafang nih a langhtermi cu, hi zarh ah hin Sabbath ni hi phun (2) a um i, Sabbath pakhat hi a dang Sabbath nakin a thiang khun deuh asiloah a biapi deuh tinak khi a si. Kha "a thiang khun deuhmi Sabbath hmannak lai ni, "Timhtuah ni/Timhlamh ni" (Preparation Day) ah Jesuh kha an thah tinak a si. Cucaah hi Sabbath pahnih hi a tanglei bantuk in fianter khawh a si.

1. Kum Sabath: Hi Sabath hi "Passover" (Lanhtak Puai) asi. Egypt ram sal sinak in an chuah zan philhlonak puai asi. Nisan thla ni 14 zanlei in aa thawk i Nisan thla ni 15 zanlei ah a dong. Aa thawk caan hi zanlei 3:00 in nitlakkar ah aa thawk. Hi Sabath cu kum khat ah voikhat a chuakmi asi. Judahmi tuanbia ah ni sunglawi bik ni a si. Cucaah hi Sabath cu Mirang bible ahcun, "special Sabath" asiloah "a high day" (nisang ni) tiah an ti. Cu ni sunglawi cu "Nitlakka in aa thawk i, a thaizing nitlak tiang" asi. Cu caan chung cu eidin timtuah dah ti lo cu, zeidang rian tuan a thiang lo.  Lanhtak Puai lai ni cu, "Timhlamh Ni" (Preparation Day) tiah an ti. Hi Preparation Day ah hin, Jesuh a thi ti kha bible ah kan hmuh. Kum Sabath hi, ni laklawh ah a tla kho i, voi tam deuh cu zarh chung ni ah an si. Thilnu phulhlo changreu puai (ni 7 ulhmi) he aa thawknak ni zong asi (Exodus 12: 15-20; Matt 16:12). Hi Lanhtak Puai ni hi kum Sabbath cu a si i, "a thiang khunmi Sabbath" timi ni cu a si (John 19:31b).

Hi Lanhtak Puai ni hi Judah calendar cun "Kum khat chung thla hmasa bik a si" (Exodus 12:2). Cucu Abib thla (Ex. 2315b) ti a si. Abik thla hi March 14 in April 15 karlak hrawng a si.  Babylon calendar cun Nisan thla a si. Judah calendar hi Thlapa zulh in tuahmi biaknak calendar a si caah, aa thleng kho peng. Nika calendar he aa lo lo. Cucaah Lanhtak Puai Sabbath ni hi, zei tik ni paoh ah a tla kho.

2. Zarh Sabath: Hi Sabath cu "Zarh khat ah voikhat ulhmi Sabath (Rinni) asi." Hi ni cu Ningani nitlak in Rinni nitlak tiang asi. Hi ni ah hin riantuan khawh asi lo. Sabath buar asi caah, eidin tah ti lo cu, zeihmanh tuah athiang lo.

Bible tha tein zoh tik ah, a fiangmi cu, Jesuh vailam an tah ni le a thih ni hi, Zarh Sabath silo in Kum Sabath (Lanhtak Puai/Passover Sabath) lai ni, "Preparation Day" ah khan asi ti kha atanglei bible ah fiang tein kan hmuh.

Lai Bible Thiang ahcun, "Jesuh thihni hi, Cawnningani (Friday)" ti asi (Luke 23:54; Johan 19:31). Lai Bible Thiang hi, Today's English Version (TEV) lak deuh in tialmi asi tiah tleicia Rev. Dr. David Van Bik nih a rak ti bal. Cucaah Lai bible hi TEV in lakmi asi caah, TEV ning tein "Cawnningani" tiah a ti tikah, apalh ti khawh asi lo. TEV tu nih  a leh ning kha a si. TEV hi 1966 ah Biakam Thar a rak chuak i, 1976 ah Biakam Hlun a chuak.

Bible dang zoh tik ah, Lai Bible Thiang ah John 19:31 i "Cawnningani" (Friday) tiah timi te khi, hitin an an hman. Bible minthang bik (10) kan zohchun lai.

1. King James Version (KJV) nih cun "Preparation day" tiah a hman. Zeicatiah a thaizing cu "a thaizing kha Sabath day ding asi i, a high day (ni sunglawi) asi" tiah ati.  "High day" timi hi "Passover" (Lanhtak Puai) asi.

2. Living Bihle (LB) nih cun, Jesuh thih ni a thaizing khi "a very special day, Passover" (Lanhtak Puai, ni sunglawi taktak asi) tiah a tial ve.

3. New International Version (NIV) nih cun, Jesuh thih ni cu "a day of Preparation" asi. A thaizing cu "a special Sabath asi;  Judahmi nih cu Sabath ni ahcun, ruak kha thing cungah thlai an duh lo" tiah a tial (Special Sabath atimi cu Passover/Lanhtak Puai kha asi)

4. Philip Modern English (PME) zong nih, "Jesuh thih ni cu Passover ca i Timhlamhni (a day of Preparation) asi ati. Zeicatiah a thaizing Sabath cu a biapi tukmi Sabath asi caah asi (particular important Sabath tiah a tial).

5. Revised Standard Version (RSV) zong nih, Jesuh thih ni cu "a day of Preparation" asi; zeicatiah a thaizing cu Sabath ni asi i, "a high day" asi caah asi tiah ati.

6. Jerusalem Bible (JB) ahcun, Jesuh thih ni cu "Preparation Day asi" tiah a tial. Zeicatiah a thaizing Sabath cu sunglawi tuk in an ulhmi Sabath asi caah asi" tiah a tial.

7. New English Bible (NEB) ahcun Jesuh thih ni zanlei cu "Passover lai ni asi; cu Passover ni cu Judah mi caah nisunglawi tukmi ni asi" tiah ati.

8. New Living Traslation (NLV) ahcun Jesuh thih ni a thaizing cu Special Sabath a si; zeicatiah cucu Lanhtak Puai ni asi caah asi" tiah ati.

9. New American Standard Bible (NASB) ahcun Jesuh thih ni cu "a day of Preparation" asi; zeicatiah a thaizing Sabatah cu a high day (ni sunglawi) asi" tiah ati.

10. Today's English Version lawng nih Friday (Cawnningani) ti a hman.

Cucaah Cawnninngani/Friday timi hi a si hrimhrim lo. TEV nih a tu chan "Thawhthan kan hman ning hawih in a remh/chapmi a si" timi a fiang. Zeicatiah TEV cu 1966 lawng ah lehmi a si. Living Bible (LB) zong hi 1971 lawng in a chuakmi a si. NEB zong hi 1961 lawng in a chuakmi an si. Cucaah mah hna bible pathum nih hin, Friday (Cawnningani) timi hi, an chapmi a si.

Cun Luke 23:54 zawn zong ah khin, KJV, NIV, RSV, PME, JB, NLT, NASB nih cun "Preparation Day" asiloah "day of Preparation" tiah an hman. Zeicatiah "Sabath ni a nai cang caah" tiah an tial. LB, TEV, NEB bible pathum lawng nih "Friday" timi an hman.

Cucaah hi bible (10) leh ningcang hi, epchun tikah Jesuh thihni hi 'Timhlamh Ni" (day of Preparation asiloah Preparation Day) timi a rak si. A thaizing hi, "Special Sabath" (Passover/Lanhtak Puai) cu a si. Cucu John nih "a thiang khunmi Sabbath" (19:31b) a timi cu a si.

Passover (Lanhtak Puai) hi Zarh dongh theng ah si lo in, zarh chung ni ah a si kho i, voi tampi cu zarh chung ni ah a tla tawn. Jesuh thih kum ah hin, Jesuh thih zarh ngelcel ah hin "Kum Sabath le Zarh Sabath hi an um veve. Cucaah Jesuh hi "Lanhttak Puai lai zan bak ah a thi ve" i, cucaah Jesuh hi Lanhtak Puai tufa" (Passover lamb) tiah an tinak a si. Lanhtak Puai tufa timi cu Israelmi hna, Egypt ram saltannak in an luatnak ding caah le Pathian nih Egypt fater paoh a thah hna zan ah, Israel mi cu tufa an thahmi thi, an innka baa le innka tung i an nehmi thawng in luatnak an rak hmuh. Kha Lanhtak zan (Judah calendar cun Lanhtak puai zingka) an thahmi tufa kum khat kha a si. 

John 19:31 nih tliang taktak in a chimmi cu "Jesuh thih ni hi, special Sabath lai asi" ati tik ah, Zarh Sabath siloin Kum Sabath (Passover/Lanhtak Puai) asi. "Cu ni ahcun ruak thing cungah thlai a thiang lo" (John 19:31). Luke 23:56 nih cun "cu ni (Jesuh thih ni) cu "Preparation Day" asi i, "Sabath ni kha aa thawk dengmang cang" tiah a tial. Sabath cu zanlei nitlak bak in aa thawk caah asi. Cu Sabbath cu kum Sabbath a si i, a thiang khunmi Sabbath a si (John 19:31b).

Hi bible cang hna zoh tikah, Jesuh ruak kha, zanlei ngai ah an lak; ni a tlak deng ah, thlan ah an khumh tinak a si. An khumh din hnu ah, nu hna zong inn ah an tlung. Inn an phak ahcun ni a tla cang lai i, Kum Sabath (Lanhtak Puai) aa thawk cang ding asi. Zeicatiah Kum Sabath hi zanlei 3:00 PM le nitlak karlak ah aa thawk caah a si. Mark 15:42-47 nih, Mary Magdalin, Joses nu Mary hna zong thlan an va hmuhnak le inn i an tlunnak kong a kan chimh (Luke 23: 56 zoh chih).

Jesuh thih thaizing cu (special Sabath/Passover) a si caah, Sabath ulh a herh. Inn ah an i dinh zirziar a herh. Sabath phungbia zulh aherh i buar phung a si lo. Hi Passover ni ah hin, "Eidin timhtuah dah ti lo cu, zei rian hmanh tuan a ngah lo." Lam hlat zong kal phung asi lo. Cu ni ahcun Rimthaw zihmui le ruak thuh sathau zong cawk a ngah lo. Timhtuah zong a ngah lo. Zeicatiah cucu an tuah ahcun "riantuan" ah ruah asi caah, Sabath buar a si ding a si. Lung in cheh khawh an si.

Mark 16:1 nih a kan chimhmi cu, "Sabath ni a dih hnu ah, Mary Magdalin le hawi le zihmui an cawknak kong" asi.

"Sabath ni kha a dih tikah, Mary Magdalin, Jeim nu Mary le Salome nih khan Jesuh ruak thuh awkah zihmui kha an i cawk."

"Sabath ni a dih" atimi hi "Zarh Sabath" a si kho lo. "Kum khat voikhat chuakmi special Sabath (Lanhtak Puai Sabath) tu kha a si. Cu Kum Sabath a dih hnu ah, "zihmui an i cawk" khi a si. Cucaah "Sabath a dih hnu, zihmui an cawk ni khi, Ningani (Friday)" a si lai. Hi ni lawng hi, zihmui cawknak ni le dawr onnak ni a lawngmi a si.

Zihmui an i cawk. Inn ah an tin than. Cu zanlei ahcun "Zarh Sabbath" (Rinni) aa thawk than cang.

Mary Magdalin te, Jesuh thlan i an kal hi, Zarhpini zingka ah asi.

Cucaah "Zihmui an cawk ni le Zarhpini zingkate karlak ah khin, Bible nih a tial lo nain, a fiangmi cu "Zarh Sabath" (Rinni) a um ti tuak khawh asi.

Cucaah hnulei ah, van kir than in Jesuh thih ni van dawi u sih law hitin kan kan dawi khawh lai.

(1) Thawhthan Ni...Zarhpini zingka
(2) Zarh Sabath-Ningani zan in Rinni zanlei khuamuih tiang (Dinhni asi)
(3) Nili zan-Ninga zan (A lawngmi ni asi. Nu nih zihmui/sathau an cawk/timh).
(4) Nithum zan-Nili zan tiang "Kum Sabath" (Riantuan a ngah lo; Dinh ni asi)

Acunglei Nithumni (Wednesday) hi, Kum Sabath (Passover) thawk lai ni, "Preparation Day" asi. Cu ni cu, Jesuh thihni asi.

Cucaah "Jesuh hi Nithumni (Wednesday) ah a thi" tinak asi. Jesuh thih kum ah hin, Passover (Lanhtak Puai) hi Nithum zan ah aa thawk tinak a si (Lanhtak Puai hi, Babylon calendar ahcun, Nisan thla ni 14/15 ah a chuak tawn).

Nithumni zanlei suimilam 3 hnu ah a thi lai. Cucaah thlan chung um caan hi hitin tuak khawh asi.

1. Nithum zan-Nili zan.......Ni 1 le zan 1 nak (Lanhtak Puai Ni)
2. Nili zan-Ninga zan.........Ni 2 le zan 2 nak  (Lanhtal Puai thaizing/Zihmui                                                     cawkni)
3. Ninga zan-Rinni zan-----Ni 3 le zan 3 nak  (Zarh Sabathni)

Rinni (Sabath) zanlei nitlak bak khi zan 3 le ni (3) a tlinnak asi. Zan (3) le ni (3) thlan ah a um hnu ah a tho than. Nu hna nih Zarhpini zingka te ah kalnak aruang cu, Sabath a dih hnu "zanmui" i thlanmual kal cu a phung asi lo caah, an kal ti lo. A thaizing Zarhpini zingkate an kalnak asi. Cu an kal tik ahcun, "Thlan a lawng cang. Jesuh a um ti lo. A rak tho diam cang." Vancungmi an tum le li hna aa hninh le thlanlung hna an thawn khi cu, Jesuh a um ti lo; a tho cang" timi tehte an khannak tu asi.

Biafunnak

Jesuh thawhthannak kong a rak tuaktantu hlanlio Krihfa hmasa hna nih, a tuak an rak palh deuh kho men. Cucaah Jesuh hi Ningani (Friday) ah kan thihter i, Zarhpini ah kan thawhter. A ngaingai tiahcun, Nithumni (Wednesday) ah thih i, Zarhpini zingka (zantim zong asi kho) ah a tho ding asi. Cucaah nikhatkhat ahcun, Nithumni (Wednesday) tu hi "Good Wednesday" ti i, Jesuh thihni ah i hmang kho sehlaw, cucu Bible chim ning a tlin cemnak asi ko hnga. Good Friday um ti si ti lo in, Good Wednesday tu hi siter ding asi.

------------------

Zohchih dingmi ca

1. Lanhtak Puai le Thilnu Telhlo Changreu Puai kong hi hi website ah rel khawh asi. Judah cakendar kong tling tein aa tialnak asi.

http://www.hebrew4christians.com/Holidays/Spring_Holidays/Unleavened_Bread/unleavened_bread.html

2. Jesuh hi Lanhtak Puai tufa a sinak kong capar rel chih ah a fiang khun lai.





Saturday, March 26, 2016

Nichuahthlang ASIA Ram Khua Ahrem Lai


Sagaing Khua Tii har aa thawk (Rf. myitmakhamedia.com)
Nikhua hrem hi tih a nung taktak. Bible tuanbia zoh tikah, Abraham chan le Jacob chan in, Prophet hna chan tiang Israel ram nih an rak tuar lengmangmi le tih bikmi cu "nikhua rocar, khuahrem le mangtam" asi. Hi hna hi an i pehzul tawn. Africa ram tampi ah, khuahrem hi an tuar khawhlo cemmi harnak asi. Kan mithmuh ah, USA California State cu kum (5) khua a hrem i, tii  a zor tuk caah, an sipuazi tamtuk a tla. Minung tam tuk state dang ah an pem. Rum tuk hna hlah sehlaw cu, California hi an chuahtak men lai.

Tii har hi zeitluk in dah a buai le ahar timi hi, ka rak ton bal cang. Ka ngakchiat lio Phiang Kum voikhat cu, Thau ah tii a rak har.  Rawlchumhnak tii caah, zan khuadei tireu hngah a hau. Khua pawng cerh vialte an car dih. Cucaah a cindamnak paoh cu, tikhur caah an rak hlai dih. Sangpi le Sangte karlak, tivahawr tiang in an rak hlai i, tii cu an rak kawl. Ti than ah nihlawh tam taktak len a rak hau. Alinh tuk caah, naa zong an rak thi len. 

2016 hi sceintist nih cun EL NINO kum an ti. Laimi pipu hna nih Phiang Kum an timi asi ve. Kawlram khua caan lei thiammi "Metereologist" pawl nih, 2016 hi Kawlram ah khua a hrem lai tiah an rak ti. Thal lingcing taktak a chuak rih lo nain, Kawlrawn laicer khua tampi ah nikhua hrem aa thawk cang. A linh hi a celh in celh asi ti lo ti asi.

Nai cikua in Kawlrawn hi khuahrem an tuar ngai. 2010, 2013, 2014 le 2015 ah Kawlrawn ah tii harnak biatak tein a rak chuak bal cang. Minung nunnak a herh caah, zeitluk tihnawm zong an than i an rak din tikah, minung ngandamnak caah zongah tih a rak nung tuk. Cozah le Private company nih tii biatak tein phawt le zuar a rak si. Yangon taing hmanh ah tii a rak har i, khuaci an rak mui. 2016 zong hi khuaci mui in um khawh asi.


2013 Dala (Yagon Taing) Khuahrem lio

2014 Dala Tii har lio


2014 Ah Dala Khuami hitin nihlawh an leng
2016 hi Kawlram lawng silo in Loas, Cambodia, Vietnam le Thailand ah tii harnak a chuak. Abik in Mekong Tivapi a tomi Loas le Cambodia caah a har khun i, leikuang tampi cu tii a um lo ruangah facang le cinthlak tam ngai aa rawk cang. Nichuahthlang Asia Ram tibual hme deuhmi le tiva cheukhat cu an reu cang hna. Aliamcia kum 2 chungah, Tuluk le Indonesia ram hna zongah, rocarnak fak ngaingai in an tong i, sunghbaunak tampi a chuak.
Thailand tivapi pakhat cu hitin a reu cang
2016 hi Nichuahthlang Asia ram ah a rocar ngaingai caah, Tuluk cozah nih Mekong Tivapi  a khammi, Jinghong Hydropower tikham (dam) mi, tii tampi kan thlah lai tiah an ti. "Hawikawm ram cu harnak an ton caan i dirkamh cio a herh" tiah an ti.

Mekong Tivapi hi, Tuluk holh in, Langcang tiah an ti i, 1994 ah Jinghong tikham (dam) an ser tikah, a sum leiah tii tam taktak a zor. Dachaoshan Tikham zong 2003 ah a dang an kham chap; 2009 ah pakhat a sak chap i, Mekong Tivapi tii vialte cu a cat ngacha ti asi. 2016 thal ah hin, tii thlah piak lo ahcun, a sum ummi ram caah harnak a chuak lai ti asi.

Tuluk hi electric a herh tuk caah tikham hi a cak ngaingai i, hmun dangdang ah tikham (7) an tuah cuahmah lio asi. Kachin ram Myitsone Tikham an rak tuah hrulhmi zong, KIA nih an doh tuk caah, an rak tlolh. Rak kham hna sehlaw, Irrawady Tivapi hi tam ngai a zor ding asi.

Innpa ram he buainak chuahpitu Jinghong Tikham
Tuluk nih, Mekong Tivapi tam tuk a kham ruangah, Vietnam, Loas le Camboadia zong cu, Tuluk cungah an lungawi lo taktak. Hi tikhammi ruangah, pawngkam zohkhenhtu tampi nih, Tuluk cozah zong an mawhchiat lengmang nain, an ram thanchonak caah a herh caah, a ngai ve lo.

 2016 hi, Kawlram lawng siloin Thailand le Nichuahthlanglei Asia ram dang zong harnak tampi apek cang hna. Thailand ram i khuate 4.5% cu tii harnak an tuar cang ti asi. Ti harnak hi, Thailand sipuazi tlaktertu thil pakhat asi cang.

Kawlram ahcun, March thla hmanh a dih rih lo nain ni a lin ngai manh cang i, tivate tii le tikhur tii an reu ngaingai cang. Minung dil chawmmi, tibual tampi an car i, khuami nih an rak i bochanmi tikhur thukthuk kha an car cang. Tii pe 30 thuk tluk aa dil tawnmi kha, a tawne te lawng ah a um cang ti asi. A ra laimi Thinkyan Puai (titoih puai) hmanh hi, khua tam nawn ahcun an tuah kho thathi lai lo ti asi. 

Abik in Kawlram laiva nilinhnak hmunhma asimi Magway, Chauk, Yenangyaung le Saytotetayar khuapi hna cu, tii an i tha ti lo i, tii harnak fak pi in an tuar cang ti asi. Mandalay Taing asimi Myingyan le Kyaukpadaung hna zong ah tii an har taktak cang. Mandalay, Sagaing hrawng zong duhsah tein tii a har ziahmah cang ti asi. 

Kyaukpadaung peng ah khua 339 a um i, khua 17 cu tii an har taktak cang ti asi. Kyaukpadaung khua ah hin, zingka suimilam 3-4 kar ahcun tikhur tii than ah i thawh a hau cang. Cu ti thawh lo ahcun chungkhar caah chun nitlak didin ding le rawlchumhnak an ngei kho ti lo ti asi. Zingka tein an rak tho cio i, arkhuang in tireu an hngak cang an ti. Kholhnak cu chim awk a um ti lo. Nilin a si; tii har asi, kholh lo asi i, nun ning a har ngaingai tiah an ti.

Khua tampi ahcun tibual tawne aa dilmi nawncek he aa cawhmi tii hi than i hman a si cang. Ngakchia tete zong nilin lak ah tii kawl ah an vaak hna ti asi. Cucaah tii harnak nih sifahnak le harsatnak tam tuk a chuahpi colh. Khuahrem cu tih a rak nung taktak. Hi Kawlram laiva hrawng hi, June thla tiang hrawng cu ruah an hmu bak lai lo tiah ruah asi i, mipi an thin a phang ngaingai ko. 

Mirum cu motor le cawleng in an than i, an i zia deuh. Sifak cu pungtete in an than tikah, chumhchuannak hmanh hi a za in an ngei kho hna lo. Acheu khua cu vawleichung tikhur (awai-sih dwin) an hmang hna i, a zia deuh ngai. Asinain tikhur tampi cu 1970 hrawng i an rak hmanmi tipipe an si caah, pipe aa rawk viar i tii tha tein a chuak kho ti lo ti asi. Cozah nih Chauk hrawng ahcun awai-sih-dwin 20 tluk an cawh piak hna i, acheu khur cu meter 200-300 an thuhnak lawngah tii a um ti asi.

Chauk peng i vawleitang tii an kawl lio
Tikhur pakhat cawhnak caah, tangka Ks, 23,000,000 ($18,765) dih ding asi i, tikhur thar zong cawh khawh asi lo i, a har taktak ti asi. Acheu khuate ahcun minung 550 khuasaknak hna ah tikhur fate pahnih lawng din ding le chumhchuannak i hrawm cio asi an ti.  

El Nino ruangah tii a reu chin lengmang i, Sagaing Division le Shan State zong tii an har ngaingai cang ti asi.

Shan ram tii har aa thawk cang
Hi khuahrem ruangah tangka tamtuk sunghnak a chuak ding asi. Nilinh le tiihar tuarmi hna caah sunghnak nganpi asi pin ah, cozah thar kaimi NLD ca zongah zuamcawhtu thil nganpi pakhat asi te kho men. Hi tii harnak hi tha tein an an ruah le tuah khawh lo ahcun, NLD cozah zong minchiatnak an huah kho. Tii har zong hi NLD thazaang hniksaknak pakhat ah a cang kho ve. 

El Nino nih hin, ramdang zongah khua caan a hrawh tawn i, satil thihnak zong tampi a chuahter tawn. Kawlram zong, nikhua a hrem lai caah eidin cinthlaknak zong tampi a rawk lai. Satil thihnak zong a chuak kho i, ralrin ngai a herh. Vawlei a hmunh chung, El Nino hi a din deuh le fak deuh in kum 4 dan ah a ra ding asi. Cucaah Kawlram zong aa timh ve a herh.

Timit-Tita Tonnak 
Nichuahthlang Asia ram ah kan um ve caah, Lairam zong ram rocarnak le khuahremnak kan tong kho ve. Khuate tampi le Hakha, Falam tibantuk khua hna hi, tlang sannak ah an um. Tlang sannak ahcun vanruah surmi hi, vawlei chungah ah an i dil manh tuk lo. Tiva ah an lan chawm dih. Cucaah kan vawlei ah tii aa zawmi a tlawm tuk. 

Hmun rawn ngai asimi Shan ram hmanh ah tii an har ahcun, tlangsang asimi Lairam cu tii a har kho ngainmi dirhmun ah kan um. Lawngtlai le Lunglei ah tii har lio ka rak ton bal cang i, truk lianlian in tivapi ah va than a hau. Tangka, caan, thazang tam tuk an dih. Cucaah rocarnak le tii harnak kan tei khawhnak ding caah, kan thingram, tupi hmawng, tii chuahnak cerh le vawleidaam vialte, zohkhenh kilvel a herh taktak.

Lairam Cozah zong nih, a hlankan in le atu tein timhtuahnak ngeih cia aherh. Culoahcun kan sifah chinchap ah, tii harnak tiang tuar ding cu, Lairam mipi caah a har tuk ding asi. Mizoram bantuk in, pumpak le chungkhar cio zong nih pung lianlian in tii khawnnak lam kawl cio ding zong asi fawn. Mipi nih semrel tein le sullam ngei tein tii kan hman thiam ding zong kan i cawnpiak a herh. Tii sunlawinak, tii a herhnak, tii le pawngkam runvennak kong zong, mipi fim chimhnak tuah lengmang ding asi. Cu ti kan tuah lo ahcun, nikhat caan khat ah Lairam zong tii a har kho ngaimi ram ah aa chuah kho ve ko!!  


Thursday, March 24, 2016

Europe Zong A Himbawm Ti Lo

Brussels Thimi "Zunngaih Par" (March 23, 2016)

Mirang phungthluk pakhat ah, "Van ah a zuangmi vate khi ka zaang a faak tiah na lu cungah buu va tuahter hlah" ti asi. Midang kan zaangfah hna ruangah, kan lu cung i buu an tuah lo ding cu minung sinak ah a biapi tuk.

Europe hi "Democracy, zalawnnak (freedom), luatnak (liberty), minung man (human right) le ruannak (justice)" timi hi an dirpi taktak. Minung zong an thinlung a tha i, Europe a dai ngaingai mi continent pakhat asi. Asinain, nihin ni ahcun Europe ah Muslim kalsual an tam tuk cang caah, Europe ah daihnak le hnangamnak a tlawm chin lengmang.

2014-2015 le bang cun Europe ah Muslim an karh ning a rang taktak. Zeicatiah Middle East in ralzam mi le ka dang in a rak pemmi an tam tuk caah asi. Abik in Germany le Belgium nih Muslim ralzaam tam tuk an luhmi hi, an i buaipi taktak. Tangka zong tam tuk a dih i, minung thazaang zong tam tuk a dih. Muslim kalsual pawl kawlnak caah le runvennak (security) ca zong ah tangka tam tuk a hlei in an rak dih. Luhmuhzi zong ah buainak tam tuk an tong.

Tahchunhnak ah, 2016 Cologne Kum Thar lawmhnak ah, nu tampi cu palik cungah lungtlin lonak an langhter. Zeicatiah ramdang abik in North Africa minung si dawh an si. Cu hna nih, Kum Thar zan a lawmmi nu tampi cu, an tuaitam hna. Ramdang holh in a holhmi-North Africa le Arab pa-2,000 tluk nih nu aa chawkmi tampi kha, zaan ah an buut hna i, an hnuk an tongh hna, an tak an muai hna, a cheu cu an kuh an hnamh hna ti asi. Nu pakhat cu, mei puahmi a angki chungah an rawn i, a taksa zong a kangh ti asi.

Ngaknu pakhat cu, a tawhrolh chungnawh te hna an phoih dih ti asi. Nu pakhat nu nih cun, "Ka nung in ka luat lai ka zum ti lo" ti tiang in tih a nunnak kong a chim. Germany hmanh ah, New Year hmanh dai tein an hmang kho ti lo i, German mipi an thin a phawh tuk hna. Hamburg le Stattgart zong ah atu bantuk in chiatha lei tuaitamnak nu tampi nih an ton ti asi. Cologne khualai cu "No-go zone" (Kal lo dingmi hmunhma) tiah an ti cang. Germany zong an ram cia cungah bawm chung khumh in an i khumh cang.

Tuaitamtu cheukhat cu, "Syria ka si; Angela Markel nih a kan auh. Tha tein nan kan zohkhenh ding asi" tian an au pah ti asi. Hi buainak ruangah, Chancelor Angela Markel zong amah party chung lila ah refugee policy a ngeihmi ruang ah, dotu tam ngaite an chuak. Refugee duhlonak lam zulhnak zong a chuak len.

Cologne New Year ah an tuaitammi nu 

Cologne New Year zan buai lio
Cu thil nih hmailei ah Germany ram ah zeidah a cang te lai timi hmanthlak khi tam ngai a langhter cang. German ram ah Muslim refugee duhlonak lamzulhnak zong a chuak i, khua tam nawn ah buainak zong a chuak. Angela Markel cozah zong tampi mawh an phurhter. Refugee cohlan ruangah, thim nolh ahcun Angela Markel zong a tling ti lo men cang lai. Germany ram thil cangmi nih, Europe ram dang zong nih, hmailei ah an ton khawh te dingmi hmanthlak a langhter chung.

2015 ah Syria, Lybia, Lebanon, Iraq, Iran le adang ram hna in Europe ah Muslim ralzaam tam tuk an rak luh tikah, Europe an lungput ning tein million in an cohlan rih hna. Cu hna lakah, ralhrang (militant) asiloah "hrawkhraltu" (terrorist) tampi an i tel kho tiah ruah asi. ISIS misa hmanh an i tel tung lai tiah ruah asi.

Europe hi Middle East he hin, rili tibantuk ramri khamtu a ngei lo i, fawi ngai in a thli in ramdangmi an lut kho. Europe ram "Lahwahkah" (Immigration policy) khi a dawr tuk fawn. Cucaah ramdangmi abik in Middle East in Muslim tam tuk hi Europe ah an lut. Pew Research tuaknak ah, 2010 ah Europe ram Muslim hi 6% (43 million) an si i, 2050 ahcun 10% (71 million) an si lai ti asi.

Germany ah Muslim duhlonak lam zulhnak pakhat
Europe hi an pipu hna cu Krihfa an si caah, minung nawlngeihnak, zalawnnak le ruannak (justice) kha biapi tuk ah an chiah. Cucu caan tha lak in, Europe ah Muslim tam tuk a thli thup in an lut. 2015 le bang ahcun a kham kham khawh an si ti lo i, 1,000,000 tluk an lut. Cu chungah Nitlaklei nunphung le sining a huami Muslim ralhrang tampi an lut cang lai tiah ruah asi. ISIS zong nih hin, Europe hi a chungmuru ah luh hnawh i, hrawh hi an saduhthah asi tiah an ti.

2015 hlan ah, a rak lutmi le an rak cohlanmi Muslim an rak tam tuk. An tefa zong an karh tuk. Europe ram Mirang phun nih le fa tam ngeih an duh lo caah, Muslim nih duhsah tein an khuhnenh cang hna. Hi pin ah an khuhnenh ning hna a rang chin lengmang lai i, buainak zong a tam chin lengmang lai tiah, mifim tampi nih an ti. Aruang cu Muslim cu an kalnak paoh ah, thlen an i tim lo i, tuklehpek ah an i chuah chin lengmang ti asi.

Nihin ni ah thinphang bik asimi cu, ISIS sin i tintan kaimi Europe ram Muslim an si. Europe ram chuakmi Muslim kalsual tampi cu Syria ISIS sinah tintan an kai i, atu Europe ah rawhralnak riantuan ding in azaza in an tlung than cang ti asi. Bom siam le an i fawih tuk fawn. Thih le an ngamh tuk fawn i, cu hna cu Europe nih an tih bikmi hna an si cang. Europe mi hi an umnak ram lila ah thawngtla bantuk in zalawng lo ngai in an um cang.

Asia Minor ummi Turkey ram hi, ramdang ah kalsual luhtertu ram asi. Turkey ram ah hin, Muslim ralzaam ningcang lo in, sipuazi tama pawl nih an luhpi hna. Cun Europe ah an lanhter hna. Turkey in Greece ah, tilawng in an kal i, Greece in Europe ram ah tlanglam in an kal.

Middle East in Europe lutmi Refugees pawl 
Hi bantuk in Muslim an lut deuhdeuh i, Europe hi a buai deuh ziahmah cang. Nai cikua thil sining zoh tikah a himbawm tuk ah ruahmi, Europe ram zong a himbawm ti lo timi hmuh khawh asi. Muslim hi an sual dih lo. Asinain an biaknak le Allah ruang an tanh tuk ruangah le, Krihfa le Nitlaklei ram nunphung an huat hna ruangah, mi thah kha zeihmanh ah an rel lo.

Cucaah, Muslim kalsual tam tuk nak ram ahcun daihnak a um kho ti lo. Nihin ni dirhmun zoh tikah, Muslim tamnak France, UK, Germany, Belgium ti bantuk hna hi, thinphang ngai in an um hna. Nihin ni ah, France ram ah Muslim hi 7.5% an um i, Germany ahcun 5.8% an um. Hi chungah zeizat dah kalsual le tuklehpek an va si te hnga? Tuklehpek nih, hi pin ah zei bantuk rawhnak dah an chuahpi than te lai? Zeizat nih dah Europe ram cozah an duh i, zeizat dah a huatu an si lai? Cu biahalnak ruah ah thinphang taktak an si.

Charlie Hebdo zung cawngtu palik an kah hmasat

Palik an kahthat hnu ah Charlie Hebdo zungah an lut
A liamcia kum 2015 chungah Paris khua lawng ah, voi (2) kahnak a chuak. January 7, 2015 ah Chalie Hebdo kahnak ah minung 12 an thi i, 11 hma an rak pu. Charlie Hebdo cu tadinca chuahtu an si i, Muhammad cartoon kha capo bantuk in an suai caah, Muslim pawl an thin a hung tuk i, atu tiang thahnak a chuahnak asi.

November 13, 2015 ah Paris Kahnak tiah timi Stade de France certual kahnak ah, minung 130 an thi, 367 hma an pu i, 100 leng zual hma taktak in an rak i khawngdeng. Meithal kaptu hna nih, an hmuhmi hna paoh zawndamh in an kah hna. Hi lio caan hi, French-Germany hawikomhnak bawlung chuih an i zuam lio asi. France an President Francois Hollande zong a rak zoh lio asi i, a himbawmnak hmun ah an zampi manh.
Paris Attack thimi zunngaih par

Meithal kah ruangah hi ti bakin certual ah an buai

Hi Paris Kahnak ah, hrawkhraltu cheukhat cu an kahthat hna i, a cheu an tlaih hna. Hruaitu pakhat Salah Abdeslam timi pa cu a luat i, Belgium ah a zaam. Cu pa cu Europe ram ah "the most wanted man" (tlaih duh bikmi pa) tiah an timi asi. Cu pa cu Brussel khua i sang pakhat, "Molenbeek" timi ah, March 18, 2016 ah palik he an i kah hnu ah hma a pu i a nung in an tlaih.  Molenbeek hi, Muslim tampi an umnak sang asi i, Brussel ahcun sang tihnung ah an chiahmi asi. Amah he minung pali zong an tlaih chih hna.

Salah Abdeslam an tlaih lio
Nizan March 23, 2016 ah Brussels International Airport le Vawleitang Tlanglawng dinhnak ah bomh an puah caah, minung 31 an thi i, 270 hma an pu. Brussels Airport i bom puahtu Ibrahim El Bakraoui le vawleitang tlanglawng lam i bom puahtu Khalid El Bakraoui hi unau an si. Hi bawm puahtu le Paris Kahnak i bom puahtu hi, aa pehtlaimi buu an si ti asi. Belgium palik nih, "Hi bantuk bom puahnak dang zong a chuak kho rih men, hihi a donghnak asi lo men lai" tiah an ruah. Lunghrinhmi zong an kawl lio hna asi rih.

Europe hi nun tha cu an rak si ko. 2015 ah Syria le Middle East in refugee tam taktak an lak hna i, EU ram pawl khuaitan in an i phaw. French zong cu Muslim a um cia ruang ah, tihphannak hmanh ngei ko hna sehlaw, French Pre. Francois Hollande nih cu, "EU ram hnatlaknak bantuk in Syrian refugee 30,000 hi kan lak thiamthiam ko hna lai" tiah 2015 ah a rak ti i, nihin ni zongah an lak peng rih ko hna. Hmailei ah zeidah a chuah te lai? An lu cungah buu an tuah sual te lai maw timi cu ruah ding aum ngai. Hi bantuk thil hi, Europe ram caah tihnung, phurh rit le khingrit taktak an si.

Nov 13 Eidin dawr hmai i a thimi le khawngmi pawl 
French lawng siloin Belgium, Germany le adang EU ram pawl zong nih, ralzaam pawl cu tampi an lak cuahmah hna. Nihin ni zongah, Turkey ram in Greece in Europe ah cat lo in an lut cuahmah rih ko. Syria ral hmanh dai sehlaw hi refugee pawl hi, "sipuazi" he zong aa pehtlaimi asi caah, an dong ti lai lo. Europe an i ralrin lo le Immigration kongah a reng taktakmi upadi an ser lo ahcun, Europe hi a dai lo chin lengmang lai tiah ruah asi. Nizan i a chuakmi Brussels bom puahnak nih, "Eurpe zong a himbawm ti lo" timi alanghter ko cang. EU Headquarter kamte i bomh an puahmi nih a lanhtermi cu, Europe Khualipi Brussels zong a him ti lo le EU zungpi hmanh hi, a bimbawm ti lo ti kha a langhter.

Brussels bomb puahnak he pehtlai in, US Sect of State John Kerry zong a va tlawng hna. Ramdang in bawi upa tampi an ra. Ramkip hruaitu hna nih an ruahnak an chim cio. Cu lak ah, Israel ram Minister of Science Ofir Akunis nih cun, "Europe mi hna nih, Israel ram Westbank thilchuak duhlonak tu kha biapi tuk in an ruah lio ah, Islam kalsual le hrawkhraltu hna an hmu kho ti hna lo. Israel thilri (Westbank chuakmi) kong an buainak ah, Europe ram mi hna an hnar tangte ah Muslim kalsual cu an rak tthang i an rak cak tuk" tiah EU pawl mawh a phurh ve hna.

Ram humhimnak lei ahcun Europe le USA nih Israel hi an tluk lo. Kawlram zong an tluk lo. Europe ram hi, "democracy, human rights, justice, liberty" timi fek tuk in an i tlaih chung paoh i, Muslim kalsual an ven peng hna lo ahcun an ram ah, hi bantuk hi a tuan le tlai lawng asi. A chuak than lai.

Europe caah ruah awk a ummi cu, hi refugee chungah ralzaam taktak asimi an um bantuk in, Europe ram hrawh duh ah a lutmi Muslim ralhrang (Muslim militant) zeizat dah an i tel lai? Muslim refugee a lutmi an tam deuhdeuh le, ralhrang luhnak lam zong a kua deuhdeuh i, Europe caah a himbawm lo chin lengmang ding asi ve. Europe khualipi Brussels hmanh a himbawm ti lo timi hi tutan bom puakmi nih a langhter ko cang. Brussels hmanh a him lo ahcun, khuapi dang hna zong an him hlei hnga maw timi cu Europe hruaitu nih ruah taktak a herh cang.

Cuti asi ahcun, "Europe nih hin hi Muslim refugee hi cohlan lo in maw a um hna awk asi? Asiloah a hlan bantuk in dah a cohlan peng ko rih hna lai? Cu ti a cohlan peng ko hna ahcun, atu bantuk in Brussels Airport bom puahnak bantuk hin, Europe hi an i rungveng kho taktak te lai maw? Hi bantuk in ralhrang an tam deuhdeuh tikah Europe hi a himbawm kho te hnga maw? Europe mi nih hin zaangfak an si ai tiah, an lu cungah buu an tuahter peng ko hna lai maw?"
Cucu ruah a za cang!

EU Headquarter pawng tlanglawng bom puah hnawhmi

Brussels Airport bom puakmi khuvai
Brussels Airport i bom puahtu pawl gate an luh lio

Brussels airport a kangmi

Brussels Airport bom nih a puahmi hna

Brussels Airport aa rawkmi

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zohchihmi ca hna.

4. https://www.alaraby.co.uk/english/news/2016/3/22/israeli-minister-blames-brussels-bombing-on-eu-settlement-labelling

2. BBCnews.com
3. ABCNews.com
4. CBSnews.com

Sunday, March 20, 2016

Lairam "Zohchunh Tlak Dum"


CRDP dum i tarmi cabia

CRDP dum hi, Thantlang-Hakha motor lamthlang ah a ummi asi. Ka blog adang ah a tuanbia ka tial cang. Hi dum hi, Laimi nih kan i zohchunh dingah sermi dum asi. Tangka thazaang tampi le minung thazaang tampi dih in sermi dum asi. North America, Australia le Europe Laimi tampi abik in Thantlang Peng mi hna nih dirkamhmi dum pakhat asi.

A tawlreltu Rev. Neely Lai Uk le tuanvo latu upa dihlak hna an i zuamnak thawng in CRDP dum cu nihin ni tiang a hmun. An cungah kan i lawm hringhran. Hi dum kongkau hi, thazaang a pe ngai vemi Krihfabu pakhat kan si caah, hi dum hi kan mah ta bantuk in kan ruah ve. A thatnak tete kan hmuh tikah kan tha a nuam i, kan rak i lawm. Kan ram le miphun caah zeital a thahnem hnga maw tiah khua an ruah i, an tuahmi dum asi caah, Laimi dihlak nih thazang kan pek awk asi tiah ka ruat.

Acheu nih cun dum chung in a chuakmi thilri hna an theipar zoh in, "Mah zatzat tangka dih tung in a theipar a chuakmi a tlawm tuk" tiah atimi zong kan um kho men. Asinain ruah dingmi pakhat cu, zeithil kan tuahmi paoh hi, tangka chuahmi thazaang a theipar pakhat rumro in zoh ding asi lem lo. Hi dum nih "fimnak le hngalhnak" a kan pekmi khi tangka in cawk khawh lo mi an si ve timi philh lo a herh.

Blog hmun dang ah ka tial cang bang in, arti an chuahmi, tilionak tidil an tuahmi, thlaikheu an keuhter i khuakip ah theikung, zawngtah, mitsur le thilri aphunphun an karhtermi man hmanh hi, Lairam caah a miak tuk cangmi thil pakhat asi. Atangka fang bak in a miak lo zongah, CRDP dum nih a karhtermi fimnak hi a tlawm lo. "Nangmah he kan tuan timi dum asi" timi catlang te hmanh hi, miphun thlarau caah thil tha asi. Thil fate ah kan i bawmh i thil nganpi tiang ah kan i bawmh zong a herh tuk.

CRDP Dum tilionak luhman
"Ti lio khawh asi cang" timi le "Luhman Upa Ks.500. Ngakchia-Ks.200" ti an tialmi hmanh hi, Lairam ah arak um bal lo mi thil an si ko hna. Hi thil hi a fate a lo nain Lairam caah thil fate an si lo. Thil lianngan ngaingai an si. Hi tilionak tikhur te hmanh hi, kan ram ah tangka aa chawhnak ding thil pakhat asi ve. Lairam kan rumnak ding caahcun "tangka hloh" hi asi, "tangka khawn" asi lo. Hi bantuk thil tete hi tampi tuah i, Mirummi hna nih an tangka an hman le an hloh a herh. Cuticun kanr am ah tangka aa chawk kho lai. Hi tikhur te hi, miphun dang sin ahcun chimtlak lo zong asi men lai nain, Lairam ca ahcun tuanbia tialtu tilionak tikhur pakhat asi. Voi khat a hram chuah hnu ah, atu le tu remh hau dingmi a si ti lo i, hipin ahcun a miakmai hmuhnak ding peng an si ve cang. 

CRDP Tilionak tikhur

CRDP Tilionak tikhur

CRDP Tilionak tikhur

Lairam hi leilung a chia; kan vawlei nawn a tlawm tuk caah thilchuak a tha tuk lo. Lairam dirhmun zoh ahcun, CRDP banhla te hna zong hi, an tha ngai ko tiah ka ruat. Hi nakin an that deuh chin lengmang nak ding caah, tam deuh hlathlai (research tuah) deuh belte kan herh rih. Lairam ka um lio ah ka lungre a rak theih ngai i, khua tampi ka rak ruahmi cu, Lairam banhla an chan a tawi tukmi asi. CRDP dum i Banhla hna zong an chan zeidah a lawh timi ruah an herh. An chan sau deuh nak ding le an vui a that deuhnak ding zong tampi in ruah a herh. Banhla an zawtnak le thihnak zong a ruang kawl i, mipi nih banhla zohkhenh zia an thiamnak ding fimnak zong, CRDP nih tuaktanpi khawh asi te theu lai tiah ruahchannak a um. 

CRDP Banhla

CRDP Banhla

CRDP Inn

CRDP Inn

CRDP Inn

CRDP ah ar zong tam ngai an zuat. Nikhat ah arti pum 400-500 a chuak ve cang ti kan theih tikah, lung aa lawm tuk. Cu hlan ah Kawlrawn arti lengmang bochan in nun a rak si. Nihin ni ah Thantlang CRDP dumin a chuakmi Thantlang khua ah nikhat ah pum 400-500 lengmang aa zuarmi ruah tikah, lungthin a tho tuk hringhran. Ahram cu a tlawm ve lo. Asinain hi thil nih  alanghtermi cu "Biatak chuah ahcun Lairam zongah arti a chuak kho ve ko; ar in thanchonak sipuazi tuah khawh asi ve ko" timi fimnak a kan pek. Cucu CRDP riantuannak theipar pakhat asi. Lairam caah thawngtha asi. 

CRDP Ar Inn

CRDP Ar Inn

Atangkei hmanthlak hna hi, CRDP dum chungah an cinthlakmi banhla aphunphun, piat le anhringso hna an si. Hman an thlak lio hi, February thla ah asi caah, Lairam a rocar siling asi i, hi hmanthlak hna nih hin, fur lio caan i CRDP dum sining cu a langhter hna lo.  CRDP dum ah "tawlre" zong tampi an cin cang. Lairam ah tampi a ci phawt ding saduh an that. Mitsur thei in tangka ting tampi an hmuh cang. Nikhat caan khat ahcun CRDP dum hi amah tein aa zohkhenh kho ding le tangka a miak a hmu kho te dingmi asi lai tiah ruahchannak a um.

Zei thil hmanh hi, kum linga lawngah theipar a chuak bal lo. Kum sawm in, a za tiang akal hnu lawngah theipar tha an chuak tawn i, CRDP zong hi hnu kum tam ngai a kal tik lawngah theipar tha tampi a chuak te lai. A tuantu hna zong nih lungdong lo tein ram le miphun ca rian kan tuan timi ruat bu tein tuan a herh. Ramchung le ramdang zong in bawmhchanh le tuanti a herh rih ko.

"Lairam cu leilung a chia, zeihmanh cin tikah a miakmi aum lo" kan ti ahcun, caan dongh tiang zongah Lairam ah thiltha a chuak kho lai lo. Cucaah tangka thazaang hmanh tampi dih ko sehlaw, hi bantuk in fimnak a kan petu CRDP dum kan ngeihmi hi, Lairam thanchonak ding caah dot khat kar a kan hlantertu asi i, CRDP dum hi kan miphun caah "Lairam Zohchunh Tlak Dum" pakhat asi ko tiah ka ruat.

Hmailei i theipar tha tampi a chuah tik ahcun, CRDP dum cu, a min an sak bantuk tein "Eden Thar" asi taktak te ko lai timi ruahchannak he!!!

Zohcim lo CRDP Banhla

Duhnung asimi CRDP Dum kuakap

CRDP Banhla phundang

Rocar hmanh seh tha chiat lo dingmi CRDP dum

CRDP Dum

CRDP Dum banhla dawhdawh

Anhringso zong CRDP dum ah a chuak

Hmunhma nuam CRDP dum

CRDP Dum

Ruahchannak a ummi CRDP Dum

CRDP Dum banhla

CRDP Dum banhla

Zohchunh dingah cinmi Piat

CRDP Piat hmun

CRDP dum le a pawngkam ram

CRDP dum chung lam

CRDP dum ah banhla zong sullam ngei tein an cin

Lairam cu a rocar ko timi CRDP dum nih a langhter

Hmailei ah zohchunh dingtlak asimi CRDP dum

Eden Thar ti te dingmi CRDP dum

Thantlang-Hakha lampi

Rocar hmanh seh Pathian thluachuahmi CRDP dum


Thazaang tampi an chuahnak CRDP dum
 
Hite riantuan zongah miphun ca asi ti ruat bu tein

Thih tiang lungdong lo tein miphun ca tuan aherh


Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho

Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....