Saturday, June 3, 2017

Paletwa Khua Runven A Herh

Paletwa le Kaladan Tivapi

Umnak: Chin State thlanglei, Kaladan Tivapi in nitlaklei ah a um. Rakhine Ramkulh in a chaklei deuh Km 25-30 tluk ah a um. Bangladesh ramri in Km 18 lawng a hla.

Milu: Minung hi 96,899 (2014) tluk an um lai tiah ruah a si. Lairam ah minung an chahnak cem a si.

Pehtlaihnak: Sittwe in Paletewa tiang hi 158.8 Km kuakap a hla. Paletwa tiang hi tilawng hmemi an kai kho. Lairam nih tilawng dinhnak pakhat lawng kan ngei i, Paletwa lawng a si. Matupi le Paletwa hi motor in a zungzal kal khawh a si rih lo. Cucaah ka dang in hel a hau i, Mindat lei in kal a hau. Mindat lei in kal ahcun a nainak bik in Km. 802.1 a hla tiah Google nih an tuak. Chin State cozah nih Paletwa-Matupi-Hakha highway hi biapi taktak in ruah le tuaktan a hau cangmi a si.



Paletwa hi Sittwe in Kaladan tiva zulh in tah tikah Km 185.8 a hla


Hmailei lampi duah ding

Sittwe in Paletwa hi Kaladan tivapi zulh in Km 158 a hla. Paletwa in India ramri tiang 129 Km a hla. India cozah nih Kaladan Project a tuahmi hi sipuazi le zeidang thanchonak mit in zoh ahcun, kan miphun caah a miak taktak. Hi project caah US$214 million a dih ding a si. Hi project hmanh in tangka tam tuk kan ram ah a lut ding a si. Ramri tiang India cozah nih lampi a kan pemh piak lai. Cucaah ramri in Laimi nih saduhthah a herh ve mi cu Kaletwa in Lailenpi in Hnaring in Thantlang tiang highway hi aa peh kho ding a si. Cuti tuah khawh ahcun Thantlang le Hakha peng caah sipuazi tampi a thanchoter lai.

Atanglei map hi zoh u law, Hakha in Paletwa tlawn duh tik ah, Mandalay-Yangon-Sittwe in kal a rak hau. Matupi in Paletwa tlawn duh ahcun, Paletwa-Sittwe in kal hmasat i, cu hnu ah motor in Kawlram lei ah va luh i Mindat lei in kal a hau. Mindat lei in kal ahcun a nainak bik in Km. 802.1 a hla tiah Google nih an tuak.

Chin State cozah nih Paletwa-Matupi-Hakha highway hi biapi taktak in ruah le tuaktan a hau cangmi a si.Kan ngakchiat lio in atu tiang a si ti tluk a si. Hi cu Kawlram cozah le Chin State cozah santlaihlo bak a rak si. Atanglei map bantuk in Paletwa-Matupi hna kan kal lai timi cu, atu Global Village chan ahcun a si kho hrimhrim ti lo. Hi tiningt tein Chin State cozah hi a daithlan i a der ahcun, Paletwa hi Rakhine nih a kan chuh khawh ko.

Cucaah Paletwa-Matupi-Hakha motor lampi tha taktak tuah ding le Paletwa-Kaletwa-Lailenpi-Hnaring-Thantlang-Hakha highway tuah ding hi Chin State cozah nih vision pakhat ah aa ngeihmi si a herh. Kan ram a rum deuh tik ahcun a si kho tukmi a si.

Atu bantuk in lampi lianlian kan tuah khawh ahcun, thilri le eidin lei cawkzorhnak ca lawng siloin khualtlawngmi (tourist) umkalmi in, tangka tampi kan hmuh lai. Zeicatiah nihin ni ah Kaladan River hi tourist nih an kal duh ngaingaimi hmunhma pakhat a si cang. A ruang pakhat cu, vawleicung tivapi vialte hi an kham dih cang cang hna i, kham baklo in kokek tein a luangmi tivapi hi tlawmte lawng a tang cang. Kaladan River hi khamlomi tiva lian bik panganak a si cang an ti. Cucaah hi tipvapi hi tourist caah a sunglawi chin lengmang lai i, hi Paletwa Peng hi tourist khualtlawngmi in tangka tampi a luhnak hmunhma ah a cang te dingmi a si.

Motor lam in kal ahcun hi tin hel i Km 802.1 a hla. 


Lairam caah Sui Khua

"Kachin ram caah Phakanh le Shan ram caah Maungsho (Maisho) hna cu an sui khua an si bantuk in a umnak hmunhma le thil sining tha tein zoh fian ahcun Paletwa cu Lairam caah sui khua a si. Laimi caah a sunglawi taktakmi khua a si.

Paletwa hi, Laimi nih thih ah thih hnawh phu le nun ah nun hnawh a phumi khua pakhat a si. Cu tluk in a sunglawimi le a biapimi khua cu Lairam nih a a ngeihmi hi kan van a tha tuk. Laimi nih tivapi le tilawng dinhnak hmunhma zong pakhat hmanh kan ngei lo. Paletwa le Kaladan River lawnglawng a si. Hi tluk khua tha le khua sunglawi kan rak tincomi cu, Pathian nih a kan dawt caah a si.

Cucaah Paletwa Khua kongkau hi, chaklei Laitlang ummi hruaitu hna nih biatak tein ruah le tuak a herh cangmi khua pakhat dirhmun ah a um cang. Nihin ni in biapi taktak in le fak taktak in kan buaipi lo ahcun, tlai sual lai phan a um.

Biaknaklei hruaitu, Chin cozah uktu hna le CNF hruaitu hna nih biapi taktak ah chiah a herhmi le ven a herhmi khua pakhat a si cang. Biaknak in, politics in, raltuknak lei in, sipuazi lei in Paletwa hi Lairam caah a biapi taktakmi khua pakhat a si caah, a lamkip in kan dirkamh lo ahcun, nikhat caan khat ah kan miphun caah harnak a chuak khomi peng pakhat a si.

Paletwa Peng hi, a kauh pin ah khua a tam i, minung zong an chah taktak. Atu lio ah Paletwa peng ah 96,899 an um tiah 2014 ah Kawl cozah nih an ti. Kaladan Tiva kam ah a um caah le India, Bangladesh le Kawlram he pehtlaihnak a thatnak hmun ah a um caah, hi khua kan ngeihmi cu Laimi kan van a tha tuk. Pathian thluachuah taktak a si timi kan theih a herh. Cu tluk in a sunglawimi kan sui khua hi, Laimi nih biapi taktak in ruah caan a cu cang.


Paletwa Peng




Paletwa Khualai

Paletwa hi runven a herhnak?

Paletwa hi Laimi caah sui khua a si ka ti cang. Cu tluk a sunglawimi cu kan runven a herh. Pumpak, cozah, miphun le bu kip nih ven a herh. Zei ca dah runven a herh?

1. Ramri khua a si

Ramkip ah hin ramri khua hi ram humhimnak caah an biapi taktak. Paletwa zong hi, Chin State thlanglei hriang bik ah a ummi ramri khua a si. Vawleicung ah Muslim tambik an umnak ram pakhat a simi Bangladesh in luhchuahnak a hla tuk lo. Km 18 lawng a hla. Minung tampi an umnak Rakhine State he an i naih tuk fawn. "Paletwa ah Rakhine mi tam tuk an pem cang" tiah CNF pakhat nih a rak chim bal. Rakhine nih an miphun ram ah ser an timh caah, kan ven taktak a herh. Cucaah Chin State cozah nih Paletwa humnimnak hi biapi taktak in ruah a herh cang.

2. Sipuazi kutka khua a si.

Hmailei kum 50-100 ahcun Paletwa hi Lairam ah a rum bik khua a si te lai. Lairam pumpi ah Tilawng dinhnak a um khomi cu Paletwa lawng a si. Cun hlan ah vanlawngtual zong a rak um i aa rawk cang. Vanlawngtual zong a um kho ding a si. Kaladan Project hi a tlamtling dengmang cang. Hihi ramkip ah a minthangmi project a si. Rakhine State, India le Bangladesh in a chuakmi thilri tampi Paletwa in Lairam le Mizoram ah a lut kho lai i, Lairam le Mizoram caah "sipuazi kutka" bantuk a si. Paletwa cu Rakhine nih sipuazi in an khuhnenh tuk cang hna. Cucaah Paletwa Laimi hi kan sersiam hna a herh. Fimnak le sipuazi ah an thanchonak ding in kan bawmh hna a herh. Rakhine nih an sipuazi an khuhnenh tuk nak hna in zeitindah kan luatter khawh hna lai?

Kaladan Project 


3. Rakhine miphun nih an khuhnenh lai.

Rakhine State hi Chin State nakin a ngan deuhvak te lawng a si nain minung an karh taktak. 2014 ah 3,118,000 tluk an um cang. Lairam cu 500,000 kuakap lawng kan si. Chin State nakin Rakhine State hi a let 6 in minung an tam. Rakhine ram khualipi Sittwe in Paletwa cu meng 120 tluk lawng a hla. Tinbaw le seh bunhmi vokkuanglawng in kal khawh a si. Fawite in in hlat khawhnak hmun a si caah, miphun i cawhmeh khawh tuknak a si. Rakhine ram ah minung an i tet ngai cang i, ram lawnnak Paletwa lei ah an rak kai lai timi hi a fiang ko. Cucaah cucu zeitindah kan kham khah ve hna lai timi ruah taktak a herh. Daithlan awk kan tha ti lo.

4. Rohingya Muslim-Rakhine Buddhist buainak

Rohingya Muslim pawl hi, hmunhma an ngei tuk ti lo. Rakhine ram ah le hmunhma an ngei lo Bangladesh nih le kan rammi an si lo an ti hna. An duh ve hna lo. Vawleicung ram ngeilomi miphun pakhat an si. Zamnak le umnak a um ti lo. Cucaah hi hna hi, Paletwa Peng ah an kai lai timi phan a um taktak. An karh a rang. Biaknak ah an thawng tuk fawn. Paletwa Peng ah an kai ahcun a rau lai lo. An khat dih colh lai. Hakha-Thantlang tiang hmanh phan kho an si. 2012 in Rohingya Muslim le Rakhine Buddhist buainak ruangah Rakhine ram chaklei ah hin Rohingya 150,000 tluk ramchung ralzam ah an i chuah tiah IFRC nih an ti. Bangladesh ramri i Rakhine Palik pawl kahnak a rak um lio October 9, 2016 hnu in Rohingya minung 74,000 tluk hi Bangladesh ramchung ah an zaam cang tiah UN nih an ti. Hi buainak hi fawi ah a dai kho ding a si lo. Hi bantuk in harnak a tongmi Rohingya hi Paletwa Peng ah an i hrolhpaih kho mi a si. Cucu ralrin a herh.

Rohingya Muslim khuate an khangh piakmi hna
5. Tuanbia ruah a herh

Paletwa kal duh tik ah, "Hakha, Mandalay, Yangon, Sittwe in Paletwa ah kal a si." A pawi taktak. Nihinni ah Chaklei Laitlang le Paletwa hi ramdang bantuk in um a si. A ngamh zong kan i ngamh lo. A peh zong kan i pehtlai kho lo. Cucaah Rakhine ram minung he tu khin, an i ngamhtlak i an i daw deuh ngai. Cucu Laimi caah a pawi tuk. Cun tuanbia zon ruah a hau.

Paletwa hi, hlanlio Mirang Colony chan ahcun, Rakhine ram chung ah an rak chiah i, U Nu chan ah Chin ramkulh Mindat District ah an rak chiah. Cucaah Rakhine nih an ngiar peng. An ram ah telh an duh. Atu hi Paletwa mipi zong nih Paletwa hi "peng" siloin "district" si ding hi an hal lengmang. Pek tlak zong a si.

Hi bantuk in Rakhine lei ah an thinlung an i bek lo nak ding caah le Chin State chungah an thinlung a hmunhnak ding caah, biatak tein kan i zuam a herh. Kan ta bak asi timi kha kan i tlaih peng le an mah zong an fian a herh. Cucaah Chaklei Laitlang, Rezua, Matupi, Hakha, Thantlang le a rannak in lampi cawh zok le pehtlainak tha ngeih zokzok kan herh. Cuticun Chaklei le Tlanglei Lairam hi a rannak in peh le funtom zokzok a herh taktak. Culoahcun lungthin thenrawinak nganpi a um kho.

6. Arakan Ram ralkap hna

Rakhine Ram cu lamsul a tha deuh. Khua a tam deuh. Minung zong an tam deuh. Cun AA zong an um rih i, hi hna hi a cak taktakmi an si. ALA hi an cak taktak. Kawl rakap hmanh nih an zeihmi hna an si. Hi hna hi Laimi caah ral an si kho. Ram chuttu an si kho. Hi hna hi KIA bawmhmi an si i, minung thazaang tam ngai an ngei.

Rakhine Ram ah Arakan Liberation Army timi, ALA zong an um rih. Hi hna zong hi an cak ngaingai. Rakhine Ram le Chin State ramri le Chin State chung deuh ah umhmun an khuar. Hihi dawi awk an fawi lo. Chin State chung in dothlennak tuah an i timh tikah, Lairam caah harnak tampi a chuak kho. Naite ah Paletwa peng khuate cheukhat in minung 300 renglo Mizoram rah an zam tiah Kawlram thawngpang ah an tial. A ruang cu Rakhine Ralkap pawl ruangah a si. Hmailei ah hi hna nih, Laimi kha dawichuah i, Paletwa Peng ah Rakhine pawl tampi an luhter hna lai timi phan a um taktak.

"Vawlei nih miphun a dolh caah miphun a tlau lo, miphun kha miphun dang nih a dolh ahcun miphun a tlai" tiah an ti. Nihin ni ah Paletwa ngaknu hi Rakhine pawl nih an thitlak ngai hna i, hmailei ahcun an miphun an dolh sual hna lai timi zong hi phan a um cang.

Cu chin chap ah AA le ALA bantuk in a cak taktakmi hriamnam tlaimi hna hi, kan tei khawh hna lo ahcun, hmailei ah Laimi caah rel a ser kho mi an si.

A cak ngaingaimi ALA 

Biadonghnak

Paletwa Peng hi Chin State caah a rum bikmi peng a si kho. Sipuazi ca zong ah a biapi tukmi khua a si. Poltiics le ralkap (military) lei zongah a biapi tuk. Bangladesh-Kawlram-India ram pathum tonnak peng a si caah kan ram le miphun caah a sunglawi tukmi peng a si. Cucaah Chin State cozah in siseh, CNF lei in siseh, biaknak lei in siseh, a lamkip in biapi taktak ah kan chiah le riantuan a herh. CBCUSA tiang nih hi peng ah hin, thazaang biatak tein chuah le tan lak kan herh taktak ko cang. Cu lo ahcun, Laimi caah kan sui kua a si mi Paletwa hi hmailei ah Chin State ta si lo khawh a si!



----------------------------------------------

Chinchiah

Atanglei ah VCTH nih thawng an chuahmi zoh chun ding ah ka van tar chih.

Chin ramkulh Paletwa peng, Laymyo tiva tlunlam, Hung khua ah February 3, zaan nazi 8:10 ah Arakan Army ralkap 5 cu meithal thawn khawsung ah an lut tiah thei a si. AA pawl in Paletwa peng hmun tampi ah harsatnak an pek ih AA le Paletwa thu ah January 25 ah Chin National Democratic Party in Chin ramkulh sungah Chin mipi buai pi lo dingin cakuatnak an nei. Chin National Front ih GS hlun, President thar Pu Zing Cung in a t’ul ahcun kan do ding tiah a rak ti, nan tutiang ahcun CNF lam in AA le Paletwa thu ah official statement an suahmi hmu ding a um hrih lo. Tulaifnag hi CNF pawl kum 4 voi 1 tonkhawmnak conference Victoria Camp ah an nei lai fang a siih an Conference theh in AA thu ah ziang tuahmi an nei ko ding ti zum a um.
http://vcth.net/arakan-army-ralkap-5-meithal-thawn-hung-khua-ah-lut





Friday, June 2, 2017

Ramdang Um Laimi Pathian Biakning

                                          Ramdang Ummi Laimi Pathian Biakning
                                                                       By
                                                           Rev. Hreng Ling
                                         
Hi kong hi sau nawnte ka ruah hnuah atu hi ka vun tial. Lairam ah a um cia kan si pinah atu zongah a va tlung pah lengmangmi kan um ve i, Lairam ah Pathian biakning le ramdang a ummi nih Pathian kan biakning hi an i dannak nan hmuh cio ko lai dah. Hmunhma nih a ngeih caah maw? minung nih dah a ngeih?ti hi ruah phu ngai a si. Hika capar bantuk ah ka ᶵial hnawhchan cu a ᶵhatnak a tampi ko bu ah, ahahnemnak (Benefit) a um rua lo hlah maw? ti lei hoih deuh in a si lai. A tanglei ahhin zoh tuah hna usih!
1.      Ṭhit-umh sawmnak: Aa ᶵhi-um ding nuva nih pulpit cungin aa pummi vialte kha sawm lengmang a si ᶵheu. Mah hi Laitlang ah a um ballo. Laitlang lei in a rak tlawngmi zong an khuaruah a har pah. Sawmnak ca pek le phone chonh dih ko pinah Biakinn thengah sawmnak biachim hi an duh. Hihi an i cawn cio maw a si? asiloah ᶵhahnem an kawl dah a si hnga? Kei cu a herh lo ee, san a tlai hlei lo ee ka ti hna i, ngamh deuhmi cu ka onh lem hna lo. Pathian biaknak cu sawmnak ah kan hmang.

2.      Cauk/ DVD/CD tbt zuarnak: Khrihfabu dang nih zuarter fialmi zong a si. Pumpak zong nih zuar a si. Biakinn ah thil zuar ding kan thanh (caw-ngia). Nain a cawmi an tlawmte. Cu nak cun inn kip ah kal in zuar ah manh deuh a si. Pathian biak pumhnak kha thil zuarnak ah caan ᶵha kan lak. Biakinn ah thil zuar lo ding tiah a khapmi zong an um ve.

3.      Biatawi chimnak: Khual le mileng upat deuh kha biatawi chimnak kan pek hna. Lairam ahcun a um lem lo. Ramdang kan um caah a si kho. Biatawi chimnak kan pekmi hna nih politics, economic, bawmh halnak, forhfialnak tbt chim cio a si. Acheu cu an project hna power point in an kah tikah, sau taktak te caan an lak. Atu lio kawlram ah Vice president a uan liomi Pu Henry Van Ṭhio nih US a rak tlawn lioah biatawi chimnak kan pek i, Pathian nih a dawtnak tehte, tlawmpalte khi a khang. Mi lung a tling ngai. Politics kong a chim lo. A siaherhmi nakin Pathian tu kha sunparnak a pek. Biatawi le siaherh bia chimnak tu kan pek hna i, Bible chawnghlang rel tu a hlohmi zong kan um ve hoi.

4.      Gospel team kalnak: Gospel team kal hi kan mino pawl caah a ᶵha. Amahbelte cu an kalning, an dihning le a santlaihning tuak le cuaithlai tikah, hmual ngeih deuh in thlen ah a ᶵha hnga maw tiah ka ruat tawn. Chin duhmi cu mi tampi in Gospel an kal tikah khrihfabu thawhlawm tangka tampi dih in an kal i thil a rit ngai. Cun an va kalnak khrihfabu caah thilrit a va si rih. Cun i hawikomhnak cu an tuah ko nain an tam ve tikah, an i thei kho cawk lo. A kalmi chung lila hmanh i theih dih a si lo. 2014 ah khan kan mino he Columbus Ohio ah Gospel team kan rak kal. Kan mino chairman nih pumhnak ah theihternak cu a vun tuah ciammam i, amah a hruaimi mino lila hmanh kha an min a thei ti hna lo ai. Cucaah mi tlawm deuh in biatak tein i timtuah in, kal sisehlaw, khrihfabu caah zaang dam deuh, a kalmi ca zongah i biatak deuh, va kalnak hmun ca zongah khing zang deuh le cinken khawh tawkte a si hnga. Tam tuk kal tikah, i biataknak nakin nuamhnak kha a tam deuh cang. Gospel kal in zu a ding pahmi zong an um ve hoi. Gospel si loin luhmuhzi le nuamhnak sawhsawh a lo pah.

5.      Lawmhnak chim le theihternak tuah: Khual le mileng kan ngeih tikah, pulpit cungah lawmhnak chim kan uar ngai. Minung pakhat kha sang tuk le uar tukin theihternak kan tuah hna tikah, pumhnak chungah Pathian nih sunparnak co loin minung tu nih sunparnak kan co tawn. Lawmhnak chim le theihternak tuah ah minute 20 hna caan a hmangmi kan tam ngai. Pathian biak cu thlarau in biak le thlennak (spiritual transformation) deuh kha a si awk a si. Kannih tu cusocial transformation tu kha kan hmuitinhmi khi a lo pah. Paul nih Rom 12:2 ah “Hi vawlei kilning hin kal ve lengmang ti hlah u, sihmanhsehlaw chunglei in Pathian nih nan lungthin kha a dih umnak in in thleng hna seh, cu tikah a hami thil le Pathian nih a lawmhmi thil le a tlingmi thil kha nan hngalh khawh lai, cucu Pathian duhmi an si” a ti. Hihi thlarau thlennak (Spritual transformation) cu a si. Hika ah biahalnak a ummi cu vawlei kalning in maw kan kal lai? chunglei thlarau thlennak in dah? ti hi a si.

6.      Biahmaiᶵhi chim: Pumh hruaitu, hlasatu, thlacamtu le phungchimtu nih biahmaiᶵhi saupi chim hi kan hmang ᶵheu. Pulpit cungah caan rem hmuh khi kan sunsak taktak. A caan ahcun kan biahmaiᶵhi nih mi a hnor pah hoi. Acheu cu an sermon nakin an biahmaiᶵhi a sau deuh. Pumpak feeling kha pulpit cungah kan langhter kan duh. Chairman a ne in ka siaherh bia ka chim ta lai ti hi Laimi nih kan hmang ngai. Chairman a uanmi nih pumpak siaherh bia a chim khawh timi phung a um lo. Biadang in chim ahcun, Pathian sunparnak pek le mah uanvo nakin kanmah siaherhmi kha kan ruat khun deuh tinak a si. Pumh hruaitu ka hmuh pahmi hna cu an siaherhmi an chim ta i, Bible rel le thlacam a philhmi an um. A zei deuh dah a rian taktak cu a si kun? Cucu ruah phu ngai a si ko lo maw?

7.      Meeting record relnak: Meeting kan tuahmi record vialte aa pummi mipi hmaiah kan rel, kan thanh. Fund kawlnak, caw le vok thahnak tiang kan thanh. A dih hnu zongah mikip sinah, ngapih a keumi sin tiang lawmhnak chimnak ah kan hmang. Pulpit cungin caw le vok kan thah lai tiah an vun thanh tawn ah khin cun, biaknak dang nih kan thei hna sehlaw aw, ih a va nung dah ka ti ᶵheu.

8.      Thawngthanh: Khrihfabu program te kha tawi fiang tein thanh ding a si ko. Nain khuaza chim le pumpak hmuhnak le tonnak zong chim chih kan hmang. Voikhat cu Zotung Church nih Rev. Dr. Paul Toe Lung kha phungchim le Bawipa zanriah pek an fial. A tlun lai te a si. Laimi kan pumh cu suimilam 2 hrawng a si ko i, siarem tein caan ka hmang manh ko lai tiah aa ruah. An i pum cu a mikip nih thawng an thanh, biaherh an chim, hlasatu zong nih bia an chim ta ciammam i, suimilam 3 cung an rau cang. Amah phungchim caan a si cang i, a caan ngeihmi a tlawm tuk cang caah minute 15 lawng phung ka chim lai i, Bawipa zanriah cu ka’n pe manh ti hna lai lo, cu lo ahcun ka vanlawng nih ka zuantak sual lai a ti hna. An pumpak siaherh le thawngthanh a tam tuk ruangah a biapi ngaimi Bawipa zanriah hman an tlolh ai. Pulpit cung hi mah siaherh bia, i phising nak, mah feeling langhternak ah kan hmang i, a poi ngai. Kan rian kan fiang lo.

9.      Laitlang tlawnnak kong/America kong chim: Laitlang lei ka va tlung i, Agape Baptist Church ah minute 20 phung ka chim. Ka phungchim dih in upate nih “Na phungchim a tawi tuk, America kong te hna na kan chim pah lo” an ka ti i, “pulpit cu America kong chimnak hmun a si lo cu ta” ka ti hna. Cun America ah ka rak kir i, CBMC ah phungchim an ka thiah. Pumh dih in upate nih “Ziah Laitlang kong hna na kan chimhpah lo ee” an ka ti. “Pulpit cu Laitlang kong chimnak a si lo cu ta! nan second program ah siseh ka ti i, sau nawnte ka chimh hna. Nai hrawng thawngpang ka theihmi cu “kan pastor cu Laitlang kong rumro a chim i, ngaih a nuam lo tuk” an ti. Pumh zongah thinhun bu le nuam lo bu in a ummi Laimi kan tam ngai cang.

Ruah Ding le Caihhmai Ding 

Pathian kan biakning (worship service) le zatlang kong (social issue) hi kan cawh tuk cang.Mirang zong nih an cawh lo, Laitlang lei zong nih an cawh lo. Cucaah atu lio kan hruaimi hna kan fale nih Pathian biak an hmuhning le hmanning a fil chin lengmang kho. Ruah awk ngai a simi issue ah ka ruah. 
Cucaah  Zatlang pumh tonak (Social meeting) kan ti hnga maw? kan herh ko rua. Pathian biaknak pumhnak(Worship service) pinah zatlang pumhnak (Social meeting) khi adang tein ngei kho usihlaw, duh tawk in caan hman a si hnga. Consultation bantuk zong tuah usih, hawikomhnak zong tuah kho usih!
Kan siaherhmi langhternak zong ngei kho usih! Abiana ah, kan pumh cu zarhpi chun 1:00-3:00 Pm tiang a si ahcun, zanlei 7:00 Pm ah Zatlang pumhnak (Social meeting)  tuah usihlaw, Laitlang tlawnnak kong, pumpak siaherhmi, ruahnak icheuhnak, cawnpiaknak le ihawikomhnak tbt a phunphun kan tuah hnga. Laitlang lei upat deuhmi kan pale an rak kan tlawn caan ah kan tuah pah tawn. Khikhi cu issue pakhat lawng hna a si. Atu cu zei issue poh zalawng tein ceih le chim a si hnga. Hi zong hi sau tuk loin caan hman thiam a hau ngai hnga. Mino le nu zong i tel khawh ve dingin. Zeitindah nan ruah?

---------------------------------
Chinchiah
1. Hi capar hi ramdang ummi Laimi Krihfa nih rel le theih ding tlak ngai a si caah, catialtu nawl peknak in ka blog ah ka chiahmi a si. A donghnak "Ruah Ding le Caihhmai Ding" timi zawn te khi a tlangpi hme ka van vuahmi dah ti lo cu, chapmi a um lo. Catialtu tial ning te in biafang le ruahnak tar an si.  


Wednesday, May 31, 2017

Lairam Caah Sui Khua

Laimi thih hnawh phumi Paletwa Khua (Rf. vcth)

Kachin ram caah Phakanh le Shan ram caah Maungsho (Maisho) hna cu an sui khua an si. Cu bantuk in a umnak hmunhma le thil sining tha tein zoh fian ahcun Paletwa cu Lairam caah suikhua a si. Laimi nih thih ah thih hnawh phu le nun ah nun hnawh a phumi khua pakhat a si. Cu tluk in a sunglawimi le a biapimi khua cu Lairam nih a a ngeihmi hi kan van tha tuk. Cucaah Paletwa Khua kongkau hi, chaklei Laitlang ummi hruaitu hna nih biatak tein ruah le tuak a herh cangmi khua pakhat dirhmun ah a um cang. Nihin ni in biapi taktak in le fak taktak in kan buaipi lo ahcun, tlai sual lai phan a um.

Biaknaklei hruaitu, Chin cozah uktu hna le CNF hruaitu hna nih biapi taktak ah chiah a herhmi le ven a herhmi khua pakhat a si cang. Biaknak in, politics in, raltuknak lei in, sipuazi lei in Paletwa hi Lairam caah a biapi taktakmi khua pakhat a si caah, a lamkip in kan dirkamh lo ahcun, nikhat caan khat ah kan miphun caah harnak a chuak khomi peng pakhat a si.

Paletwa Peng hi, a kauh pin ah khua a tam i, minung zong an chah taktak. Atu lio ah Paletwa peng ah 96,899 an um tiah 2014 ah Kawl cozah nih an ti. Kaladan Tiva kam ah a um caah le India, Bangladesh le Kawlram he pehtlaihnak a thatnak hmun ah a um caah, hi khua kan ngeihmi cu Laimi kan van a tha tuk. Pathian thluachuah taktak a si timi kan theih a herh. Cu tluk in a sunglawimi kan sui khua hi, Laimi nih biapi taktak in ruah caan a cu cang.


Paletwa Peng


Zeiruang dah a biapit?

1. Ramri khua a si

Ramkip ah hin ramri khua hi ram humhimnak caah an biapi taktak. Paletwa zong hi, Chin State thlanglei hriang bik ah a ummi ramri khua a si. Vawleicung ah Muslim tambik an umnak ram pakhat a simi Bangladesh in luhchuahnak a hla tuk lo. Minung tampi an umnak Rakhine State he an i naih tuk fawn. "Paletwa ah Rakhine mi tam tuk an pem cang" tiah CNF pakhat nih a rak chim bal. Rakhine nih an miphun ram ah ser an timh caah, kan ven taktak a herh. Cucaah Chin State cozah nih Paletwa humnimnak hi biapi taktak in ruah a herh cang.

2. Sipuazi kutka khua a si.

Hmailei kum 50-100 ahcun Paletwa hi Lairam ah a rum bik khua a si te lai. Lairam pumpi ah Tilawng dinhnak a um khomi cu Paletwa lawng a si. Cun hlan ah vanlawngtual zong a rak um i aa rawk cang. Vanlawngtual zong a um kho ding a si. Kaladan Project hi a tlamtling dengmang cang. Hihi ramkip ah a minthangmi project a si. Rakhine State, India le Bangladesh in a chuakmi thilri tampi Paletwa in Lairam le Mizoram ah a lut kho lai i, Lairam le Mizoram caah "sipuazi kutka" bantuk a si. Paletwa cu Rakhine nih sipuazi in an khuhnenh tuk cang hna. Cucaah Paletwa Laimi hi kan sersiam hna a herh. Fimnak le sipuazi ah an thanchonak ding in kan bawmh hna a herh. Rakhine nih an sipuazi an khuhnenh tuk nak hna in zeitindah kan luatter khawh hna lai?

Kaladan Project 


3. Rakhine miphun nih an khuhnenh lai.

Rakhine State hi Chin State nakin a ngan deuhvak te lawng a si nain minung an karh taktak. 2014 ah 3,118,000 tluk an um cang. Lairam cu 500,000 kuakap lawng kan si. Chin State nakin Rakhine State hi a let 6 in minung an tam. Rakhine ram khualipi Sittwe in Paletwa cu meng 120 tluk lawng a hla. Tinbaw le seh bunhmi vokkuanglawng in kal khawh a si. Fawite in in hlat khawhnak hmun a si caah, miphun i cawhmeh khawh tuknak a si. Rakhine ram ah minung an i tet ngai cang i, ram lawnnak Paletwa lei ah an rak kai lai timi hi a fiang ko. Cucaah cucu zeitindah kan kham khah ve hna lai timi ruah taktak a herh. Daithlan awk kan tha ti lo.

4. Rohingya Muslim-Rakhine Buddhist buainak

Rohingya Muslim pawl hi, hmunhma an ngei tuk ti lo. Rakhine ram ah le hmunhma an ngei lo Bangladesh nih le kan rammi an si lo an ti hna. An duh ve hna lo. Vawleicung ram ngeilomi miphun pakhat an si. Zamnak le umnak a um ti lo. Cucaah hi hna hi, Paletwa Peng ah an kai lai timi phan a um taktak. An karh a rang. Biaknak ah an thawng tuk fawn. Paletwa Peng ah an kai ahcun a rau lai lo. An khat dih colh lai. Hakha-Thantlang tiang hmanh phan kho an si. 2012 in Rohingya Muslim le Rakhine Buddhist buainak ruangah Rakhine ram chaklei ah hin Rohingya 150,000 tluk ramchung ralzam ah an i chuah tiah IFRC nih an ti. Bangladesh ramri i Rakhine Palik pawl kahnak a rak um lio October 9, 2016 hnu in Rohingya minung 74,000 tluk hi Bangladesh ramchung ah an zaam cang tiah UN nih an ti. Hi buainak hi fawi ah a dai kho ding a si lo. Hi bantuk in harnak a tongmi Rohingya hi Paletwa Peng ah an i hrolhpaih kho mi a si. Cucu ralrin a herh.

Rohingya Muslim khuate an khangh piakmi hna
5. Tuanbia ruah a herh

Paletwa kal duh tik ah, "Hakha, Mandalay, Yangon, Sittwe in Paletwa ah kal a si." A pawi taktak. Nihinni ah Chaklei Laitlang le Paletwa hi ramdang bantuk in um a si. A ngamh zong kan i ngamh lo. A peh zong kan i pehtlai kho lo. Cucaah Rakhine ram minung he tu khin, an i ngamhtlak i an i daw deuh ngai. Cucu Laimi caah a pawi tuk. Cun tuanbia zon ruah a hau. Paletwa hi, hlanlio Mirang Colony chan ahcun, Rakhine ram chung ah an rak chiah i, U Nu chan ah Chin ramkulh Mindat District ah an rak chiah. Cucaah Rakhine nih an ngiar peng. An ram ah telh an duh. Atu hi Paletwa mipi zong nih Paletwa hi "peng" siloin "district" si ding hi an hal lengmang. Pek tlak zong a si.

Hi bantuk in Rakhine lei ah an thinlung an i bek lo nak ding caah le Chin State chungah an thinlung a hmunhnak ding caah, biatak tein kan i zuam a herh. Kan ta bak asi timi kha kan i tlaih peng le an mah zong an fian a herh. Cucaah Chaklei Laitlang, Rezua, Matupi, Hakha, Thantlang le a rannak in lampi cawh zok le pehtlainak tha ngeih zokzok kan herh. Cuticun Chaklei le Tlanglei Lairam hi a rannak in peh le funtom zokzok a herh taktak. Culoahcun lungthin thenrawinak nganpi a um kho.

6. Arakan Liberation Army ralrin a herh

Rakhine Ram cu lamsul a tha deuh. Khua a tam deuh. Minung zong an tam deuh i, Kawl ralkap nih an tei khawh ngai hna caah, ALA hi an cak taktak. Kawl rakap hmanh nih an zeihmi hna an si. Hi hna hi Laimi caah ral an si kho. Ram chuttu an si kho. ALA hi, Rakhine Ram le Chin State ramri le Chin State chung deuh ah umhmun an khuar. Hihi dawi awk an fawi lo. Chin State chung in dothlennak tuah an i timh tikah, Lairam caah harnak tampi a chuak kho. Naite ah Paletwa peng khuate cheukhat in minung 300 renglo Mizoram rah an zam tiah Kawlram thawngpang ah an tial. A ruang cu Rakhine Ralkap pawl ruangah a si. Hmailei ah hi hna nih, Laimi kha dawichuah i, Paletwa Peng ah Rakhine pawl tampi an luhter hna lai timi phan a um taktak.

"Vawlei nih miphun a dolh caah miphun a tlau lo, miphun kha miphun dang nih a dolh ahcun miphun a tlai" tiah an ti. Nihin ni ah Paletwa ngaknu hi Rakhine pawl nih an thitlak ngai hna i, hmailei ahcun an miphun an dolh sual hna lai timi zong hi phan a um cang. Cu chin chap ah ALA bantuk in a cak taktakmi hriamnam tlaimi hna hi, kan tei khawh hna lo ahcun, hmailei ah Laimi caah rel a ser kho mi an si.

A cak ngaingaimi ALA 

Biadonghnak

Paletwa Peng hi Chin State caah a rum bikmi peng a si kho. Sipuazi ca zong ah a biapi tukmi khua a si. Poltiics le ralkap (military) lei zongah a biapi tuk. Bangladesh-Kawlram-India ram pathum tonnak peng a si caah kan ram le miphun caah a sunglawi tukmi peng a si. Cucaah Chin State cozah in siseh, CNF lei in siseh, biaknak lei in siseh, a lamkip in biapi taktak ah kan chiah le riantuan a herh. CBCUSA tiang nih hi peng ah hin, thazaang biatak tein chuah le tan lak kan herh taktak ko cang. Cu lo ahcun, Laimi caah kan sui kua a si mi Paletwa hi hmailei ah Chin State ta si lo khawh a si!



----------------------------------------------

Chinchiah

Atanglei ah VCTH nih thawng an chuahmi zoh chun ding ah ka van tar chih.

Chin ramkulh Paletwa peng, Laymyo tiva tlunlam, Hung khua ah February 3, zaan nazi 8:10 ah Arakan Army ralkap 5 cu meithal thawn khawsung ah an lut tiah thei a si. AA pawl in Paletwa peng hmun tampi ah harsatnak an pek ih AA le Paletwa thu ah January 25 ah Chin National Democratic Party in Chin ramkulh sungah Chin mipi buai pi lo dingin cakuatnak an nei. Chin National Front ih GS hlun, President thar Pu Zing Cung in a t’ul ahcun kan do ding tiah a rak ti, nan tutiang ahcun CNF lam in AA le Paletwa thu ah official statement an suahmi hmu ding a um hrih lo. Tulaifnag hi CNF pawl kum 4 voi 1 tonkhawmnak conference Victoria Camp ah an nei lai fang a siih an Conference theh in AA thu ah ziang tuahmi an nei ko ding ti zum a um.
http://vcth.net/arakan-army-ralkap-5-meithal-thawn-hung-khua-ah-lut








Federal Ramkomh In Chuah Khawhnak Nawl

                                       Federal Ramkomh In Chuah Khawh Nak Nawl  (A Peh)
                              
                                                                                 By
                                                                Pu Lian Ding Hmung

Switzerland (Swiss Confederation)

USA, Canada, Australia le Germany federal ramkomh in ramkulh hna chuah khawh nak nawl kan rak langhter cang.  Atu tan ah, anmah he aa dang deuh nain, a tlangpi in an sining aa khat pah komi Switzerland ramkomh in ramkulh hna chuah khawh nak nawl kan rak langhter.

Switzerland ramkomh cu ramkulh (cantons) 26 hna fonh in dirhmi ram a si.  

An ram hi federal ramkomh a si ve ko nain; confederation ramkomh deuh a si tiah zapi deuh nih cun cohlan a si.  Confederation ramkomh ah cun federal ramkomh hna nakin, ramkulh (cantons) hna an nawl ngeihning a sang deuh.  Phundang in chim ahcun, confederation ramkomh ahcun ramkomh cozah a nawlngeihnak a tlawm deuh ngai.

Asinain, Switzerland ramkomh zong ah, ramkomh phunghrampi he i kalh in ramkulh (cantons) hna nih phunghram ser khawh a si ve hlei lo.  Ramkulh phunghram le ramkomh phunghram aa kalh sual zong ah ramkomh phunghram a nawlngeihnak a sang deuh.  Cucaah, a cheu ramkhel lei thiamsang (political scientist) pawl nih cun Switzerland ram hi federal ramkomh a si ve ko, an ram min confederation tu hi cu a hlanpi in an rak hman cangmi a si caah an hman peng rih i a si, tiah an ti ve.

Asinain, Switzerland ramkomh ah cun ramkulh hna an nawlngeihnak a san tuk caah le an phunghrampi zong ah confederation timi biafang deuh an hman caah, confederation ramkomh deuh an si ko tiah mi tam deuhpi nih cun pom a si.  

Cu bantuk a sining ruangah cun, vawleicung federal ramkomh ser a duhmi hna nih an i zohchunh ngaimi ram pakhat a si ve.

Khuaruah har a simi cu, Switzerland ram bantuk ramkulh hna nawlngeihnak a san tuknak ramkomh ah--US, Canada, Australia le Germany federal ramkomh hna bantuk in--Switzerland ramkomh chungtel a simi ramkulh (cantons) hna nih Switzerland ramkomh in chuah khawh nak nawl an Phunghrampi (Constitution) ah a um maw, tiah cun, a um ve lo.  

Cu lawng si loin, ramkulh chap le zuh khawh nak nawl zong, Switzerland rammi, mi tam deuh hnatlaknak lawng in tuah khawh a si.

Bern ramkulh hi Switzerland ramkomh khualipi a simi Bern a umnak ramkulh a si.  German holh a hmangmi le Protestant Khrihfabu an tamnak ramkulh a si.  Vawleicung ralpi pahnihnak a dih hnu ah, Bern ramkulh (canton) chung ah a ummi French holh a hmangmi le Catholics Khrihfabu chungtel a simi hna nih anmah tein ramkulh pakhat in um an duh.  Cucaah, anmah tein ramkulh pakhat dirhmun in Switzerland ramkomh chung ah um khawh nakding ah, hehtiah an cawlcang.  A caan ah cun an duhnak langhternak ah thazaang le meikhangh tibantuk tiang in an rak hman.  Cuti cun, kum sau taktak an cawlcangh hnu lawng ah, Bern ramkulh cozah nih an ramkulh chung ummi zapi sinah thimfung thlakternak (referendum) a tuah.  

Switzerland ramkomh phunghrampi nih ramkulh a um cia mi remh nakding ah siseh, ramkulh chap le zuh nakding ah siseh, Switzerland ramkomh chung ah a ummi ramkulh vialte hna hnatlaknak lak ding tiah a ti caah; Bern ramkulh in French holh a hmangmi le Catholics Khrifabu chungtel hna nih Bern ramkulh in an chuah khawh nakding ah  Switzerland ramkomh mi zapi sinah thimfung thlakternak (referendum) an tuah.  Mi tam deuh pi nih Bern ramkulh in chuak hna sehlaw ramkulh dang tein Switzerland ramkomh chung ah um ko hna seh tiah thimfung an thlak caah, 1979 kum ceo lawng ah Jura ramkulh (canton) thar an rak ser.  Asinain, Bern ramkulh chung ah a ummi French holh a hmangmi zeimawzat cu chuah duh loin Bern ramkulh ah an tang thotho ve.

Chim duhmi cu, Switzerland ramkomh chung in chuah si lo in, a um cia mi ramkulh chung in chuah i a dang ramkulh dirhmun in Switzerland ramkomh chung ah um khawh nakding hmanh kha, Switzerland ramkulh dihlak ah a ummi, mi tam deuh hnatlaknak lawng in tuah khawh a si.  A fian deuhnak le tahchunhnak in chim ahcun, bianabia sawh ah, Chinram khi Kawlram in chuah duh usih law; Kawlram chung a ummi ramkulh (states & regions) vialte ah a ummi, mi tam deuh hnatlakpinak a hau, tibantuk khi a si.  Cu hna lak ahcun Kawlte an tam bik lai tikah, mi tam deuh hnatlakpinak hmuh a har tuk lai bantuk deng khi a si.

US, Canada, Australia le Germany federal ramkomh hna bantuk in, Switzerland ramkomh in ramkulh hna nih an chuah khawh nakding ah a lam panga lawng a um ve.

  1. Hal in Chuah.

A pakhatnak cu Switzerland ramkomh in chuah kan duh tiah a phungning tein hal i chuah kha a si.  A poinak bel cu, US, Canada, Australia le Germany phunghram hna bantuk in, Switzerland Phunghram ah ramkulh (cantons) hna nih nan duh caan le nan hal tikah Switzerland ramkomh in nan chuak kho timi a um lo.  Cucaah, a lam khatnak hi cu si khawh dawh a si ve lo.

  1. Phunghram Remh 

A pahnihnak cu, Switzerland phunghram (constitution) remh in chuah kha a si.  Switzerland phunghram remh khawh nakding ah Switzerland rammi dihlak nih thimfung thlak i, cu hnu ah mi tam deuh nih hnatlak lawng ah remh khawh a si.

Switzerland ramkomh cu dengteo zaukphung (direct democracy) zong a hmang chihmi an si caah, Phunghram remh khawh nak a lam hi, an phunghram nih a onh ngai.

Asinain, ramkomh in chuahnak kong tibantuk ahcun rammi dihlak chung in mi tam deuh nih hnatlak pinak a hauh caah, ramkulh pakhat chuah nakding ah ramkulh dang hna nih hnatlakpi ding timi cu a har ngai ding khi a si.

  1. Hramhram In Chuah

US bantuk si loin, Canada, Australia le Germany bantuk in, Switzerland ahcun zeibantuk ramkulh hmanh nih hramhram in an chuak rih lo.  Hramhram in an chuah sual zong ah ramkomh cozah nih an zoh sawh hna lai tiah zumh a si lo.  An tuk hna lai i, Switzerland ram aa tthencheu lo nakding ah an kilven ko lai.  A ruang cu Switzerland Phunghram nih chuahnak nawl a onh hna lo caah.

  1. Ramkulh Mipi Tam Deuh Hnatlaknak In 

Switzerland ram ahcun ramkulh cozah lawng si loin, rammi tampi lungrual ahcun, ramkomh phunghram kan remhpiak u tiah hal khawh a si.  Cu kong ah zapi thimfung thlakternak (referendum) zong tuah khawh a si.

Asinain, kan langhter cang bantuk in, ramkulh nih ramkomh in chuahnak kong tu ah cun, a chuak duhmi ramkulh lawng si loin, ramkulh dang ah a ummi hna zong nih thimfung an thlak a hauh caah, ramkulh pakhat a chuah nakding ah ramkulh dang hna zong nih lungtlinpi timi cu a har taktak ding khi a si.

  1. Switzerland Ram A Rawh Hnu Ah

A panganak cu, a ruang pakhat khat ruang ah Switzerland ram a rawh cikcek le a tthencheu sual ahcun, a duhmi nih chuah khawh nak laam a um te hnga.

.......
India le a dang federal ramkomh a simi hna kong zong kan rak peh te lai.  Cu hnu ah, atu bantuk in cabia kan ttial duhnak a ruang zong kan rak langhter te lai.

----------------------------------------

Chinchiah

1. Pu Lian Ding Hmung nih atu bantuk in ram dangdang i Federal Ramkomh In Chuah Khawhnak Nawl timi a tialmi hi, capar tha le theihtlei ngaingai an si. Ram le miphun kong tuaktanmi nih theih a herh taktakmi an si. Lairam zong hi nikhat caan khat ahcun, Federal in Independent ram ah i thlen khawhnak ding tiang in vision ngeih cu a herh ko. Cucaah hi bantuk in ramdang nih Federal Ramkomh in zeitindah an rak chuah cio timi te hna kan theih chung hi a herh taktak.

2. Hi capar hi catialtu nawl peknak in ka blog ah ka chiahmi a si. Pu Lian Ding Hmung cungah lawmhnak tampi ka ngei. 

3. Cafang remhmi dah ti lo cu, catialtu i a tialmi capar le ruahnak hna hi, chapmi le thlenmi a um lo. Kokek sining tein ka tarmi an si. A chung ruahnak hna hi, catialtu ruahnak an si. Blog ngeitu ruahnak an si lo. 

Ramkomh Federal Union in Chuahnak Session Rights Kong

                      Ramkomh Federal Union in Chuahnak Secession Rights Kong
                 by
                                                      Pu Lian Uk

              Mah kong ah hin Akalung nih bia lam a vun sial  mi hi a ttha ngai.Zei cah tiahmitampi nih hikong hngalh awk a herh ngaimi asi.Kan ttialmi a um bal cang na in akong pi alinhsat lio asilo ruang ah rel awk ah rakruah mi arak sitawn lo.  Angaite ah cun Federal uknak phung ah a tu  bantuk chuah nak nawl hi  aa tel chih lai ti ruahmi asi lo. Chuah duhnak an telh duh thingmang long ah  Federal uknak phung constitution asi zong ah uknakphunghram chung hrim ah chuahkhawhnak nawl a um ti hi ttial a  hau mi in ruahmi asi.
            A Federal timi hrim hi ramkulh longte in komh mi long ah federal ti ruahna achuak thiammi asi. Aduh ning cu kan ramkulh vialte nih ihrawm awk kanduh mi kong long ah ramkomh cozah kanser tti lai; kanmahramkulh intuahkhawh mivialte cu kanmahramkulh cio in upadi zong kamah ramkulh inkan iserh dih lai i, kanmnah  ramkulh cozah te in  cu upadicu ramkulhchung mi kanzulh ter hnalai. Cozahnih mipikha upadi anzulhter tik hnaah upadi sertu hna ansermi ning in anhmang loti eltaunak aum tik ah biaceih zung nih aceih ding timi democracy ah “check and balance” timi cu hika hmun in avun ithawk cawlh mi asi.
Soviet Union cu federal arak si ko na in chuahkhawhnak nawl a um ti anttial chih. Asina in Soviet Union cu party pa khat  uknak phung zulh in ttialmi uknak phung hram asi. Cu caah constitution cung ah communist party nawlngeinak cu a um mi asi. Communist party nih ramkulh chuah ding cu kanduh lo anti ah cun constitution chung ah zeitin an ttial zong ah chuahkhawhnak asi lem lo. Federal an ti zong ah communist party pakhat nawl ngeinak cu asantuk caah Fedral ti len zong ah Party chung majority ti umlo in Party hruai tu bik pa amah pakhat nih  aduh lo mi cu party pumpi duh lonak asi ko.
            Kawlram ralkap uknak zong cu bamntuk tthiam cu asi. Atu 2008 Kawlrambupi uknakphunghram zong ah Senior General Min Aung Hlaing pakhat nih paliment 100 ah 25% thim fung cu amah long in aa ngeih ruang ah NLD party nih  Paliman ah ahlei hluaktam in MP an hmu ko. Asi na in General Min Aung Hlaing a thlakmi thim fung 25% umlo inzeihmanh phunghram tiang zong in NLD nih MP ahleitluaktamngai in antei man zei hmanh um lo in 2008 uknakphung hram cu anremh duh zong ah remh khawh asilo kha theih digh mi asi.
            Cucaah atu lio hriamtlai tlangcung mile ralkap kar lak deihremnnak ser mi long ah hin  2008 uknakphunhramn chung silo in aleng in I chimhchawnmi asi I hika I hnatlaknak anser mi ning hin uknakphgunghram ttial tthan ding maw remh ding cu vuntuah khawh asi ning NCA hnatlaknak ah a ummi asi..
                1947 constitution of Union of Burma section cacaang 201 in 206 chung ah ramkulh nih ramkomh chung in chuahnaknawl a um ti cu an rak tial chih. Hi an ttial chih mi cu federal in ramkomh uknakphunghram Union constitution cu kan ttial lai ti ruang ah asi lem lo.
             Union of Burma chung ah a  vun ikom mi pawl anvun ikomh ning kantuanbia kan chan hramthawk bia nih aser mi ruang tu ah hi chuahkhawhnak secession right  hi kanchanbia tuanbiatunih aser ruing long  Ramkomh in chuahkhawhnak  uknak phunghram chung ah anrak ttialbia long khi asi ko.
Aattachment chung ah hin Kawlrambupi history toite he  asau deuh naktlingdeuh inttialmi hi ttha te in rak rel hmanh u. Asi ning nan fiang tuk  ko lai.

Kawlmi ram Mirang ukmi colony ram ah a vun ichuah ning:-
Mirang nih atulio komh mi Kawlrambupi chung ramhna hi  r anvun chimm I anlak tik ah Kawl siang pahrang hma nung bik Thibaw nih Kawlmi ram ti in a uk mi chung ah an mah Kawlmi ram, Kawl siangpahrang nih Mirang kaihlanpi in arakdoh hna I anlakmi Arakan ram le Monram, cuhnu ah Karen le Kawl hi Delta region timi Irrawadyy tipi rili chung a luh  lai ah thet pho in vuleirawnttha ah a vun icang mi myitwah kyunpaw timi delta region ah hin Kawl le Karen hi cawh hrup in khua ansa tti hna. Kawlsiang pahrang nih cu delta region khuasa a uk nakhna ah Kawlmi ram Karen ram ti ramri tthen thiam asi lo ning in Kawlmikhua le Karen khua hi lakthlakbamntuk in rak icawh dih dawh asi. Cucaah Kawlmikhua Kawlsiangpahrang an uk nakhna chung ah Karen khua cu arak itel chih dih dawh asi .
Cuka delta nelrawn khua sa le tlang cung khuasa atu Karen state hi an I peh tlei tuk ruang hna ah I tthen thiam anrak si rua lo. Cu caah Kawlmiram, Arakanram, Monram le Karen pawl cu Mirang nih Kawlmi ram alak tik ah Kawlmiphunram in hmunkhat ah a rak  lak  chih dih hna . Ahnu cun Burma Ministerial colony ramin Mirang nih an ser piak hna. Mirang uknak ramkulh pakhat bantuk in Burma Ministerial Parlia -ment  le Burma Minsterial cozah(government) le Burma Ministrerial judicia ry ti in an I uk ter hna I Burma Ministerial Parliament chung ah Mon aiawh tu paliman, Arakan aiawh tu Paliman le Kawl aiawh tu Paliman Karen aiawh tu pasliman ti an rak um dih hna.
Cu Burma ministerial parliament nih chief minister anthim i cu chief minister le a wankyi pawlnih Bumrma Minsterial cu  Mirang colony rampakhat in British Burma governor nih an cung in a uk chin hna. General Aung Sancu Burma Minister- rial Partliament nih an chief Minister ah anthim mi arak si.  Panglong agreement ah Min athut mi kha Burma Ministerial chief Minister sinak in a thut . Cucaah Kawl, Karen,  Mon,  Arakan, ti miphunpawl ai awh in min athut deuh khi arak si.
Zeitintiah  General Aung San nih hin BFA rampawl hi Kawlmi ram sin ah independence lak tti ve awk Mirang sin ah a chim duh na in nangmah Aung San cu Burma Ministerial Chief Minmster long  nasi ruang ah Burma Ministerial leng ah nawl na ngei lo I ai na awh khohna lo anti ruang ah cu kong chim naknawl anrak pee lo I upadining ah cu tin adik ngai ning arak si. Zeicah tiah Mirang nih BFA ram atuk le alaklio ah hin BFA ramcu Kawlsiangpa hrang ukmi Kawlmi ram an rak silo. Kawlmi ram leng lei ah anmahte Independence in an mah le nunphung cio in a rak iuk dih mi anrak si dih hna.
Huibantuk in Burma ministerial hi paslimasn anngeihter mi hna cozah anngeih ter mi hna biaceih tu anngeih ter mi hna akong ah hin Kawlsiangpahrang cu atleiinantlei I Kawlsiangpahrang ukning phung kha zeihmabnh hnatlaknak umm loin an hlohpiakhna I Indiaram uknakphung India civilcode le India criminal code in   Mirang nih an cung in an ukchin hna.

Shanram mirangukmi colony ram ah aa chuah ning:-

Kawlmiramkha Mirang nih a uk dih hnu ah independent  ram asi ciomi Shanram, Kachinram zong kha adang cio in Mirang nih atuk alak ve hna. Shanram alakmi cu Shan Saobwa bawinih anmahte mirangkaihlasn ning in  an i uk I ancung in Mirang governor nih Mirang colony rampakhat ah an cung in a uk chin hna.
 Kachin ram Mirang ukmi colony ram ah aa chuahning ve:-  
Kachinram kha indepermndent rampakhat inMirang nih atuk I  alak ve caah an uknak hna Kachin Hills Regulation in Duwa bawipawlkha anmah te in anuk ter ve hna I British colony pakhat sinakin Mirang governor nih ancung in a uk chin ve hna.
       

Chin ram Mirang ukmi Colony ram ah aa chuah ve ning:-
Kawlmi ram kha Mirang nih 1885 in alak a uk hnu ah Mirang cu Kale wa hrawng an hungphan. Chinram, uktu bawikha Kalaymyo Indinkhua ah iton ttinak anser I Chinram uktu bawi he cuka aniton tik ah chaw kan ihrawl ttihna lai I, 1760 hrawng in Chiitagong tiang Mirang nih an vunlak cang mi Indiaram le an uk ve cangmi Kawlmi ram ankarlak i-tlawn kainak lam Chinramchung pal in sial nak nawl kha Chinram uktu bawicu Mirang nih an hal hna.
             Chinram  uktu bawinih anramchung in Mirangnih lamsial ding nawlpeek cu anduh hna lo. Cu ti   lamsialnak nawl peek lo in Chin ramuktubawipawl ankhua lei ankir tik an hnulei in Mirangnih kan ttih hna seh law lamsialnak nawl kan pee tthanhna seh ti ruahnak he Chinramuk tubawipawl an kalnak lam an hnulei in  miakpi meithal anpuah hnawh hna.   
                Chinramuktubawipawl nih  tthihpheih nakin meithal an kan puahhnawh hrim ti anthin a hung I doh hna ding bia an chah cawlh. Kalaymyo Shan Saobwa pa kha an tleih I Mirang na kandoh pi ah cun kan inthlah lai I, nakandohpiduh lo ah cun kan in thlah ti lailo tibia an peek. Kandohpi ve hna lai ati caah anthlah na in Chinmiphun nih doh an in zalh hna ti Mirang cu ava chimhcawlh hna. Mirangnih Chinmi pawl an khualeikir ral doh ding an itimh lamh hlan an za pi kan va tleih hnalai ti Chin rammuktu pawl an i but nak tawn hmun ah ankal hnawh tik hna ah anrakum ti lo. Chinmi pawl nihMirang hi kanram lei anra te kho I anratnakding lam Siallum timi hmun in kahcham ani cawh thingluang le hnah chawl hna in hmuhkhawh hna lo ding hrim in an ikhamkanh I anbawh hna. Cuka in mirang anrat tik an rakkah cawlh hna.
           Mirangnih khawika lei in dah  an kan kah ti anthei kho cawlh lo. Cu kar dung dang ah  Mirang lei ralkap athile hma arak pumi an um manh cang. Ralkap  Sibawi an iratpimi Surgeon Major LeeQuesne  nih amah zong hma aput ve bu in Hmapumi Mirang lei  ralkap kha a thlop hna ruang ah Mirang coza pennak ni atla kholomi ah asang bik raltthat min than nak medal VC( Victoria Cross) anpeek phah. Hi Surgeon Major pa VC anpek mi nih hin cuka Siallum idoh nak ah zeitluk hmualfakin dah Mirangle Chinpawl an ikahti kha tette alangh ter ngai.
Cuka siallum ralhau cu Siallum Fort tiah atu hi ro aling mi ikahnakhmun ti in  historical battle ground tiah lung ca ttial zong anbunh I Chinmino nih va zoh awk a ttha ngai. Cuka cun Mirang nih 1888 chung ah atulio Tedim le Tonzang area khi anlak dih I Fortwhite ti atu tiang ahmunmin a ummi ah khin ralkap Mirangnih anchiah cawlh.
Nichuah lei in ralrat thawng antheih in ThantlangbawiZahuat le atu lio Mi zoram ah aa telmi Ceural bawi  Hausat hruai nak in minung 500 hriamnamtlainih nitlaklei Chinramri anvel nak ah atu lio Chittagong Hills Tract District ankhuapi Ranga -mati khua pi in dingte tah meng 18 hmun ah Haka lei ratnak lam azohmi tiin ruah mi Mirang lei ralkap an hmuh mi hna kha kanram chuh ankanzalh tiah andumhna I anmeithal andur bing tiang lak dih in anrakthah dih hna.
Thantlang peng Tluanglo lei Thangzang khua ah raltei lawmhnak puai antuah lio an bunh mi vaahai le rallu tarnak rua thlurkuitlu anbunhmi hna hmanthlak zong “Image of war in Chin Hills” timi ca uk ah zoh khawh asi rih.
            Cubantuk in Siallum Fort le Ranggamati pawng dohnak a umtik ah Chin ramhi azapikanlak vedaidua ah a tthalai ti in Mirang nih anruah. Asina in  cuka raltuknakhmunhnih thilsining ral anhrat ning anhmuh tik ah Indiaram ah aral a ttha bik le raltuk athiambikmi Korkha ralkap kha Nepalram ah anva lak hna I Calcutta(Kolkatta) khua ah anvunrat pihna. Calcutta in Chinram Chim awk ah Brigadier General Tregear kha nitlaklei ralhmai hruaitu ah Chittagong in Vanlaiphai in Thau- Hmunlipi Thantlang in Haka ah anrat ter hna. Nichuah lei ral hmaikha Brigadier General Symon an hruaiter i Rang -oon in Pakokku Gangaw Zokhua in Hakaah anratter hna I 1890 April 13  Haka ah ralhmai pahnih antonh khawh.
Ralhmaipahnih  atonh mi Haka in ralkap le Forthwhite I an chiahmi hna Mirangralkap nih Karceh in Falamkhua Pu Con -bik ukmi hi anlak. Pu Conbik nih Mirang cu minung 500 hriam namhe a dir onhhna I hriamnam nan chiah lo ah cun kan in thahdih hnalai ti in atlerhna na in Mirang nih. Hriam nam an chiah duh lo ruang ah remdaih nakin khua an khan. Hitihriam nam tha zaang he Mirang hriam namchiahawk a tlerh mi hna hi raltuk ning ruahnak athiamti in Pu Conbik hi Mirang he an ikah bal  lo bu in amin an cawihlir ngai khi asi.
Chinram cu anla kona in ralthli in Chinmiphun nih an kah lengmang hna caah mirang nih uknakhmun khuarding kha anser kholo. Mirang an ralkap pawl Chinram khuati he an iziaklo ruang ah raifanh typhoid ti mile zawtbnak dang  phunphun in anzaw hna. Cu caah  raltu kholo mi ralkap an tamruang ah  Mirang anlung adong i, Chinramuktubawi hna kha remnakbia anpeek hna. Chinrambawivialte nan uknak khua le nanbawi sinak hi hlannansining in  Mirang nihkanin pawmpi hna lai.
Nanramri chung miphun dang luh loding kanin  kilven pi hna lai i, daite innanukkhawh ding kanin ttanpihna lai. Nan mah Chin uktubawi lei nih Mirang kha ngunkhuai nanpeek lai, Mirang lei khual atlawng mi anphaknak Chinram mi khuap paoh nihn aman kan in peek hnalai I riahcaw vaihlam nan kan peek ve lai I thilhpor ding kulinankanpeek lai.  Hiti nanhna atlak ah cun remdainakkan tuah tti hna lai ti in bia cu an peek hna  khi asi.Chinramukbawi pawl anhna atlak cah a khuakhua in  mirang he remnak cu antuahhna. Hakakhua ah reem daihnak Chinmi nunhpung in an tuah mihna cu apicalngai.Hi tin antguah:-

Kikong anhren I apawng in nitlaklei in ni achuah tthan hlantiang Mirang hi hnahnawhnak Chinmi nihkanpe tihna lailo ti biakamnak an au hna. Mirang pawlzong cutining cun Nitlaklei in ni a chuah tthanvialte Chinmiphunhi Mirang nih hnahnawh nakkanpee ti hnalailo ti cu an cakapian kha anmash Mirang bawihna ai awh in  an au ter ve hna . Cuhnu ah sia cu tithiang andinh  fangvar an tuh hnu ah sia kikong cu  fei in vuikhate ah thi lakin ahma ka ah an chunh.
Sia meicu antan I Chinramnukbawile Mirang bawi ara mivialte cu siamei cun antthutnakhmun ah anhnor dih hna. Cuhnu ah cu bia an ikamnak daihremhnak antuahnak kong anttial mi ca copy pakhat kha meiin an khangh . Hmaihumnganpi in zupi anthlor mi chung ah a ca copy ankhangh mi ameibab cu anpeih I tthate in anhngerh dih. Cuhnu ah Chinram uktu bawi le Mirang bawivialte nih cu  hmai humchung zu cu ahrai in an din cio dih hna I kanbiakam hi kanlet ah cun siabang inthah ihuash u silaw ti in chiat seh ti chiat ti din khi arak si.Cu hnu ah Miranglei ralkap nih nomhnakle lunglawmhnak  caah remdaihnak anser nak hmun kha cheltampi vel in binkhaya antum I chinmi nule ngakchia ara mi nih anzoh duh ngai ti asi.Atu lung biakinn inn pi hmun rawn  khimaw asi, khuangthlakrawnmaw asi atu paliklen khidik asilai.
Cuhnu ah 1892 January 29 ni in Calcutta Fort William timi ah Assam governor, Bengal Governor, Burma Governor, Kawlmiram le Indiaram komh a uk tu Governor General aiawh India ram ah anganbik General 2, Chinram nitlakleile nihchuah an rakchimm lio  ralhmaipahnih in  khuachung uknak atlaitu political officers 2 tiin Chin -Lushai conference timi antuah . Cu Conference in Mirangnih alak ka mi Chinramkha Mirang Governor paklhat uk mi Province pakhat ah Assam le Burma bantuk Province ah ukding in Chinram  uknak ding upadi kha ttialding biatung rakdirhmi zong a rak um.
 Cu lakka mi ram Chinland uknak upadi ahran ttial tu ah Kawl ramlei ralhmai in khuachung uknak tlaitu B.S. Carey kha Chinramchung aculbik tule ankong atheibik tu asi tiruang ah Chinramuknak ding upadi cu Act timi in ahran an ttial ter. Act updi in arak ttial ko rua na in  Tio tivapile Bawinu Tipi/ Kaladana ral-en in an i-ton ruang ah tiva tluan a sautuk I fur tilian ah nichuah nitlak kal umnak acat ding asi caah kan uk khohna lailo ti anphan. Curuang ah Carey nihProvince pakhat in uknak ding  Act updi in Province pakhat uknak in upadi hran a ttialmi kha Governor  General in Council nih Chin Hills Regulation 1896 tuiin 1895 ah an tthumh I 1896 August thla ni 13 nithawk in Chinram an lakchom  nakpaoh ahkhan hi upadi in uk cawlh leng mang arak si. Naga Hills district Kawlram lei le India ram lei ah hin  1919 thawk in Chin  Hills Regulation 1896 cu hman thawk asi ve.
Chinramlengleimi duh paoh in Chinramchung luhkhawh lo ding nawlngeitusin in innerline permit rakpeek a hau I Nagaland le Mizoram ah Indiacozahnih atutiang ahmanter rih hna. Mizoramle Naga rammi asilomi leng lei mi India ram chung mi zong nih /innlo vuleiMizoramle Nagaland ah  ngeihkhawh asilo. Chinram cu Independence hnu cangka in Chin Hills Regulation hman tilo in Chin Hills Regulation kha Chin Special Division Act 1948  ti in anremh cangcaah  cu Innerline permit cu chinramah hmankhawh asitilo.
 Chin timi sullam anhrihfiah mi zong cu upadi chung ah  Chin miphun timi chung ah Lushai, Kuki, Naga, Chintlangcung  a um mi hnale Chinmiphun holh le nunphung ahmangmi paoh an itel dih tiin hrilhfianak cu upadi chung ah ttialchihmi asi.Cu caah Chin miphun ti mi hna umnakkha District (pengkomh) 6 ah 1) Naga Hills District, 2) Luhshai Hills District 3) ChinHills District  4) Singkaling Khamti Naga Hills District 5)Northern Arakan Hills Tract District (atulio Paletwa peng); 6) Chittagong Hills District le ankiang kap Tripura district , Assam Hiills, Manipur Hills, Arunachel Hills, Magwe division, Sagaing Divisions timi le  Arakan state chung le Arakan yoma zong Chinmiphun longte umnak ansi pah dih ko hna.
             Chittagong Hills tract District hi 1760 hrawng in siseh, Northern Arakan Hills Tract District hi 1876 hrawng in siseh Chin hills, Naga Hills apa hnih le Lushai Hills lak hlanpi in lakchung cang mi anrak si.CucaahChittagong Hills Tract District cuChittagong Hills Tract District Regulation upadi in siseh,  Northern Arakan Hills District zong amah Northern Arakan Hills Tract District Regulation upadi  in siseh miphun dang he cawh pawlh lo anmahte hi an caah uknakding ttialmi upadi cio te long hin Mirang nih anrak uk ve hna. Adang District  Naga Hills Disdtrict le Lushai Hills district cu Assam governor nih miphundang he cawhpawllo an mah dang te Chin Hills Regulation 1896 long in  uk mi anrak sive.
1937 tik ah MirangGovernor nih ukmi Kawlmi  ram nih amahdangte in governor nih uk ding Mirangnih anser ruang ah Lushai Hills le Naga Hills districts cu Assam Governor nih India governor ukmi chung aa tel caah India governor ukmi ah an itel hna. Chinram cu colony rampaklhat in Kachinram colony ram, Shanram colony ram hna he Burma Frontier Areas(BFA) ramhna timimin in  Kawlram ca chiahmi Mirang governor nih Kawlram lenglei ah adang te kanmah le ramuknakca ttialmi upadi dangdang cio in ankan uk hna.
1945 WWII hnu 1945 UN an dirh tik ah WWII hnu cun mizeiramhmanh colony ramngeikhotihnahlahseh ti UN hnatlak nak ramkipnih hnatlak nak an ser. Anmahte aa uk khomi colony ramhna cu independence kha a uktu hna ramnih pee hna she. An mahte Aa ukkho rih lomi  backward rihmihna colony ram cu a uktu hna nih UN Terusteeship timi UN zoh khen chung miram ah a uktu ramhna nih pee hna she law UN nih anmahte an iuk khawh ding a cawnpiak athiamter hnu hnaah Independence in maw anduh ramkhatkhat he federal in maw an um duh timi anduh deuh mi in um ter hna seh ti asi.
                         India le Kawlram nih cun kanmah te in  aa ukkhomi colony ramnkansi caah Independence kanlaklai anti cawlh I indepwbndence in umding ani fianghna. Chinram colony, Kachinramcolony le shanram colony cu zeihmanh chimmi anrakngeilo. Cucaah UN Trusteeship ah peek ding in Mirangnih anrak ruahmi hna an si. General Aung san nih  Mirang cozah sin ruahnak a ttialmi ah BFA ram hna cu Kawlmi ramhe long aa neihbik mi ansi. Cu caah UN Trustteeship sinah Mirangnih peek ding nan ruahhna ah cun anmah zohkhentu ram ah UN nih anthiahding ah Kawlramdah lo zeiram hmanh nih zohkhenh awk an hal khawh mi asi lo ti ca a ttial. Mirang nih Panglong conference ah WWII hnu in nanram hizeiti umter dah nanduh ti BFA ramhruaitughna kan halhmasa hna lai ti hnatlaknak Mirangcozah le Aungsan hnatlaknak min an thut .
Panglong conference a thawk hlan Panglongkhua ah General Aung sannih BFA ramhruaituhna aton hna tik ah Kawlramhe Independence laa tti ko u law nanmahte nan i-ukkhawh ding ah komhmiram federal in uknakphunghram kan ttiallai I, komhmiramin nanumduhtilo tik ah ramkomhmi chung in chuahnak zong kan tuah chih lai I nanchuak tthan kho kolai ti chuahkhawh asiti in alem hna cu asi.. Genral Aung San nih nanmahte nan i ukhawh ding ah ramkomhuknakphung federal in uknak phunghram kan ttiallai I, nanchuahtthanduhtik ah chuah tthan khawh nak a um laicaah  Kawlmiram he Independence la ko u ti alem tik hnaah UN Trusteeship ah kanpee u ti BFA hruaitu nihMirang  anti sual hna laiti phannak a ngeingai ti hmuh khawh asi.
Zeicah tiah UN trusteeship an um ah cun anmahte anram ah iuk khawhnak anhmuh lai i, Indeopendence ramzong in umkhawhnaklam anngei ti  kha General Aung sannih a theih mi asi. Curuang ah UN Trusteeship  an hmuh khawh hnga mi nawlvialte zong Kawlmiram he independewnce nan lak tti ah cun nanhmuhve kolai ti in Kawlhe Independence nanlak tti ah cun mahte in iuknak nanngeih kho ding Fedrderalramkomh miphung in uknak phunghramkan ttiallai., A hnu ah nanduh le nanchuah kho tthan lai timi UN Trusteeship anluh ah cun BFA ramnih anhmuh ding vialte kha lemnak ah a hmandih mi hi fiang tuk in alang mi asi.

            Cu ruang ah BFA ram hruaituhna nih cuti asiah cun UN t rusteeship ah umhe aa khah caah tiin Kawlramhe independence kan lak tti laiti Panglong hnatlaknak min cu anthut.Cu ti nanchuakkho timi bia cu pheh awk a tthat tilo ruang ah  Union of Burma constitution sectioan 201 t0 206 ah ramkomh in chuahkhawhnak  upadi hi anttialmi asi. Federal in uknakphunghram ttial ruang ah hi secession right section pawlhi an ttialmi asi lo. Democracy cu check and balance asi. Hi secession rights cu atu ah secede tuaduhnak thinlung he chimmi asi lo. “Check and balance” caah ttialmi asi. Cuai nan thlaitik ah khat lei le khatlei arih aakhahlo ah cun iruangsehti in azan deuhnaklei ah lungzong thing zong aa tlukkhawhtiang chiahchihmi bantuk check and balance tuah mi khi asiko.

Cuaithlai lio ah khatlei nih alerh tuk ah cunkhatleicu van ah aa thlir i dirhmun ngeilo in vanah aathlai lai  i vulei alamh khawnaklam a umtilo. Vulei alamhlong ah cu dir nak ding hmun angei Ie alamh khawh ti lo ah cun  atlauding tukhi asicang.  Cu caah dirhmunngeiseh tiin eilodinlomi lungle thing kha cuaithlai lerh  terloding ah lungk lething eilomi thlakchihbantuk sawhkhi asi.
Cucaah federal in uknakphunghram ttial asi ruang ah secession rights cu kan ngeih ti cun sullam angeilem lo mi asi. Cunak cha cun Kawlhe maw Independence kan laklai maw UN Trusteeship  ah dah kanluh lai ti “check and balance” tuahnak ah hi secession rights cu tuah ding ah rak ttialchihmi asimi hi Panglong seihdat chung ah aa telhtrimhrimmi asining hi section 201 in 206 chung chuahkhawhnak biakam ttialmi tu hi thlah loin  itleih ttha deuh alam a um mi asi deuh kho ngai.
Angaite ah cun America colony 13 nih federal in i-uk ding anrak tuahbantuk in Union of Burma(UB) zong colony ramli in federaltuahding Panglong hnatlaknak min thut hnu ser  mi federal Union of Burma hi, Chin cozah, Kachin cozah, Shan co zah, Burma cozah le aluh chihmi hna Karenni le Karen ramkulh ti in Ramkomh cozah ti cozah pa 7 in union hi raktuah awk asi. Asina in Kawlmiram nih  state in um duh lo in  in Panglong min bathut tti mi ram vialte cung uktu ah aa chiahmi hi Panglong minthut hi Chin,  Kachin, shan, le Karen, Karenni nih Kawlhi bawi ah nankantleih Kawl sin ah hriamnamnnan chiah nanlut mi Kawlmiram ah apem mi nan siti sullam in Kawlhruaitu nih abik in ralkapbawipawlnih anlakmi hrim hi asi lo ning colony ramli tlukceu te in min thuttimi kansibang nawlngeihnak zong aa tlukceo te in ngeih ding check and balance democracy tha te le fiangte in tuahhrim ding asi.
General Aung San nih BFA hruaitu hna alemnakhna bia hi 1947 lio General Aung san speech chung ah fiangte in a um dih I Mirang sin ah BFA hi UN Trusteeship ah nanpeerk hnaah cun azohkhentu hna thiah dingmi ramn  ah independence avun hmu hnga mi Kawlmiram hi an mah he aaneih bikmi kansi . cucaa Kawlmiramdah lo BFA ramhna UN Trusteeship i anum chung azohkhen tu hna ding ah Kawlmiram cozah cu nan kanthiah ding asi ti ca a ttialtik ah BFA ramnih Kawlmiram he Independence lak ttinak cha cun UN Trusteeship sin umcu rak duhdeuh ngaimi asi. Asina in UN Trusteeship i an hmuh hnga ding nawlngeihnak zong Kwlhe independence lak tti zong ah nan hmuh kolaiti AungSan biakam hi union constitution 1947 section 201 to 206  cu hlawt khawh loding phun asiningtette ttha ngai asi.
            Atutan 21st century 2nd session bia anchim tik ah Daw Suu biachim cu tha a tho ruahchannaktampi apee mi in nuamngaiin kanngai. Asina Iin Senior General Min Aung Hlaing abia theih cu meithalin  vunsawh chih in peace daite ibn uym! na cawlah cun meithalka vunphellai ti lung siaremlo ngai in theih mi biachim asimi khi ralkap duhnak kanzulh ah cun meithal hmur hmuachih inzeizong te cawlhlah u tiin cawllo dai te umkhi a a chim duh mi asining theih khawh asi. Cucaah atu tan panglong hnatlaknak ah “check and balance democracy” hi Panglong conference aatelmi kan ai awh tuhna nih acungnung bik in an ruah le anchim ding cu duhpingaimi asi.

---------------------------------
Chinchiah

1. Pu Lian Uk hi ram le miphun kong ca a tial ngaingaimi a si. A catialmi hi an tha i, hmailei ah techin fapar chan ah theih le hngalh a herh dingmi ca an si. Cucaah hi ah amah tial ning tein ka van khumh ve. Hmailei ah Laimi mino hna nih i zohchun dingmi ca pakhat a si lai timi ruahchannak he ka khumhmi a si. 

2. Mah ca hi a tial ning tein ka thlah. A tlangpi le capaih lawng ka remh piakmi a si. 


Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho

Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....