Bogyoke Aung San Museum

  General Aung San

Tangcheu in tang 8 ka si tiang a nuam bik le lung aa hmuih bikmi sianginn khar ni cu "Aa-ya-ni Neh" asi. Aa-ya-ni-Neh cu sianginn khar asi tawn. Sianginn khar lai ni ah "Aa-ya-ni Neh" kong sayate pakhatkhat nih chimh le cawnpiak a rak um tawn. Cucu a nuam tuk in ka thei. Bogyoke Aung San le a hawi le pawl kongkau le an thihnak kong a kan chimh tawn tikah lung a rak zuur tuk hringhran.

A tuanbia tampi an kan chimh. Bohmugyi Su Zu Ki he Hainan tikulh i an i tonnak in Japan ram i ralkap 30 training an kainak in, DBA ralkap an dirhnak in, Bangkok in Kawlram ah an luhnak le Mirang an dohnak, cun Mirang aa rawih hna i Japan an dohnak vialte a rak kan chimh i, kan khuaruah a rak har tuk. Aung San cu ka rak uar tuk.


               Bogyoke Aung San le a hawi le nunnak pemi hna

A rak kan chimh tawnmi tuanbia tete ah ka philh khawhlomi le ka cinkenmi tampi a um rih i, cauk ahcun ka rel theng lo caah, zei cauk ah a um ti chim awk ka thei lo. Cu a rak kan chimh tawnmi ahcun, "Bogyoke Aung San le a hawi meeting an kai lio ah an rak thah hna. Hi lio caan ah, Yangon cu ruah siamsiam in a sur" tiah an rak ti. Cucu an sarsuan i, "Aa-ya-ni-Neh paoh ahcun ruah siamsiam in a sur tawn" tiah an rak ti. Kan ngakchiat lio ahcun, cu ni paoh ah ruah siamsiam in arak sur tak tawn i, kan i lunghmuih tuk tawn.

An kan chimh than rihmi cu, "An nu cu nurse asi; fapa 2 le fanu 1 an ngeih hna i, an inn pawng tibual ah Aung San Lin cu a tla i a thi" tiah an rak ti. Ka mit nih a hmu lo nain, Aung San Lin tlaknak tibual khi, ka mitthlam ah a rak cuang tuk hringhran.

An kan chimh rihmi cu, "Aung San cu tuanbia a uar. Carel le catial a huam. Cucaah inn a um paoh ah ca a rel zungzal. Aa manh lo tuk. A nupi nih  apekmi rawl paoh hi, nuam tein le sawiselnak um lo tein a ei peng. Bawi a sinain uanthlarnak zeihmanh a ngei lo" tiah an rak ti.

Voikhat cu a cazohnak khan a um lio ah, a rawl a tam i, a nupi sin ah ca tawite a tial i amah a cawngtu pa a hei pekter. Cu cabite i aa tialmi cu, "Kyi, pe-poh neh nanpia sih yin htamin sa chin re" (Behrumthu le nanpia a um ahcun rawl ei ka duh ko ee) timi ca le aminthutte a si. Hruaitu tha hna nih ramdang le miphun dang thilri eidin uar lo in, mah ram kokek nunphung thilri te tonghtham le eidin a herhnak Aung San lungput kan rak theih tikah, ka rak uar tuk hringhran. Cu a kut tial te khi zeidah a lawh hnga tiah hmuh ka rak duh tuk.

An kan chimh rihmi cu, "Aung San le a hawi le pawl cabuai an thut lio ah, Kalung U Saw nih a kahnak hna i an thisen a luangmi le nihin ni tiang an hnawt rih lo i, an todan le cabuai zong a tluk ning tein a um rih ko" tiah an ti. Cu tuanbia an chim ko ah, lungthin a rak kuai tuk. Cu bang hna cu asi tak ko hnga maw? Zeitikdah ka hmuh khawh te lai ti khi ka ruat lengmang.

Cun an kan chim rih mi cu, "Kawlram zalawnnak nan hmuh hnu ah zeidah na tuah lai?" tiah bia an rak hal i, a rak lehmi hna cu, "Catialtu saya ka si lai" tiah a rak leh hna ti asi. Politics in ka chuak lai i, ca ka tial lai tiah a rak ti hna. Cucu hruaitu tling taktak dirhmun asinak a langhtertu asi. Midang cu sisehlaw, party ka dirh lai, Prime Minister asiloah President ka cuh lai ti in, a phunphun an chim men hnga. Asinain anih cu asi lo. A uarmi  le a huammi catial rian tu ka tuan lai tiah a rak ti ti asi. Cu nunzia cu naingaizi tama hna nih cawn awk tlaktaktakmi nunzia asi tiah ka ruat lengmang.

Aung San inn a umnak, a thilri, a namte, a motor le a riantuannak kong vialte Aa-ya-ni Neh ah a kan chimh tik ah, ngaih zong a rak chia i, lung zong a rak zuur tuk hringhran. Zeitik ah dah meeting an tuahnak, an thihnak, an thisen le an todan a tlumi hna ka hmuh te lai? Aung San inn, motor, thilri, an nu sin catialmi, a fahniang tii a tlaknak te hna, a namte le hmanthlak hna zeitik dah ka hmuh te lai?" ti khi ka rak ruat lengmang.

1992-1993 ah MIT ka rak kai i, kum thum chung Aa-Ya-Ni-Neh paoh ah kal ka tim nain cozah nih an rak khar peng caah, mipi nih zoh khawh a rak si lo. Aa-ya-ni Neh voikhatte an rak on i, ka rak zoh ve. Cu an thlan cung van dir cu, tuk a sum. Lung aa hmuih kho tuk hringhran.

Kawl cozah sualnak hi ruah tikah, chimpit a si. Aung San Suu Kyi an huat tuk ruangah, Aa-ya-ni kung le Museum kal zong cu an rak phih. Aa-ya-ni neh zong ulh amh le thangthat a um lo. A fanu Aung San Suu Kyi hmanh nih apa thihni cu mipi hmuh ah ulhter le sunhsaknak perter an rak duh lo. Zeitluk lungfak dah asi? Cuticun Kawlram zalawnnak pa, a thihni hna cu a hrincia ralkap hna nih Aung San tuanbia hi tangka le mipi mithmuh in hloh le philh ding hi an rak i timhmi asi. An vuinak thlan hna zong zeihmanh sunhsak a um ti lo. A inn zong tha tein zohkhenh lo le buar ngai in an rak chiah. Cutluk in ralkap cozah nih Suu Kyi an huatnak ah, a pa tiang an huat chih ko. Nihin ni ah a inn cia bak ah, ralkap cozah sermi aalan an dirtermi cu, Aung San nih thei ve sehlaw zeitikdek a ruah hnga?

1997 July thla ah USA kal ding ka tuah pah in Yangon ka rak phan. Aa-ya-ni neh cu a hung si. An on cang ti ka theih i, caan tha asi ka ti le Bus in kan khua Ngun Peng he kan rak kal. Minung cu aa tlarmi kan tam tuk. Ruah cu siamsiam in a sur pah tawn. Khua alum pah. Zunput a um lo i cuticun har ngai in kan rak dir. Suimilam tam nawn kan rak dir hnu ah, Aung San Museum timi a innte ahcun kan rak lut.

Kan luhpah cakeh lei kap ah khin Aung San Lin a tlaknak ngakan te cu a um. A inn cu mirangvawlei in an hnuaimi hlei tete in kan kai. Cung dot cu a rawpcak deuh i remh ding an ti caah kan kai kho lo. A inn ah a motor te hna, an coka, an rawleinak cabuai, a ralbawi angki, lukhuh, kedanh, namte, cafung, an belkheng, an lunggyi le thilri phunphun, cauk le zeidang nifatin a nunnak ah a rak hman tawnmi thilri hna hmuh awk an um. Aa citmi motor hna van hmuh ahcun, lung a leng kho tuk.

A thilri cu an hlun ngai cang. Aa rawk lai ti an phan caah tongh an siang lo. A zoh lawng zoh khawh an si. Suimilam cheu tluk a chung ah kan i chawk. A inn pawng ah Aung San a thuttawnnak todan te hna zong an um rih. Lung a rak leng tuk. Kan ngakchiat lio i, Thau i a rak kan chimh tawnmi tuanbia vialte ka mit nih a hmuh tik le a inn lo hna ka van lamh tik ahcun, ka lunghmuih tuk hringhran.

Kan kirlei cu, "Kumpi kum 25 kuakap chun mang ka rak manh tawnmi a taktak pei asi ko cang hi" tiah lunghmuih taktak in kan rak lawi. US ah kum 17 ka um cang nain Bogyoke Aung San Museum te cu a tu tiang, ka mittlam ah a cuang peng rih. An rak thahnak hna zungkhan belte ka hmu manh lo i, nihin ni tiang ka sia a herh. Yangon ka tlun ahcun, cu hmun cu ka leng hrimhrim lai tiah saduhthahnak ka ngei rih.

"Zeicatiah ram le miphun a dawmi miphun pa cu sunhsak lo awk a tha lo"


                           Museum luhnak kutka asi
Hi kutka hei luh in peng 50 tluk kal hnu i, cakeh leikap kuar nawn teah, ngakan a um i, cu ngakan ahcun Aung San Lin a pam. Hi innka in meng cheu tluk hrawng a hlatnak tiang minung kan i rak i tlar. A har ngai nain har sunglawi a rak si.


'

Alangmi ngakan te khi Aung San Lin a pamnak ngakan asi. Van zoh le lung a leng tuk. Lungthin a khoih. Khuaram ca an ruahnak ah fale zoh zong an rak tlolh caan a um ve ko lai mu ti a ka ruahter.




                    Museum a lang in thlakmi asi

Bogyoke Aung San upatpeknak caah le careltu caah thahnem santlai asi theu lai timi ruahchannak he hi ca hi ka tial. Museum hi tlangpar fate cung ah aum i, a pawng ah ungkung, banhla le thingkung dangdang an cin hna.



           Nitlaklei kap in thlakmi hmanthlak a si

A inn hi amah chan ahcun inn tha ngai a rak si ko nain, miphun hna i pa inn timi ding ahcun aa rak i tlak tuk lem lai lo. Cuticun zapi zaran nun tein a rak nung ve ko.




Aung San motor a si. Hihi zungkainak le chungkhar caah a rak hmanmi asi. Hi motor van hmuh cu lung a leng tuk. Hi motor te in maw zung hna a rak kai, mirang bawi he an rak i ton, an chungkhar an rak i cit timi van ruah ah, lung a leng tuk.



 A athlang lei kap in thlakmi asi. Hlei senmi khi kainak lam asi.



Aung San le chungkhar an rawleinak cabuai asi. Ca an tarmi te khi, a nupi ca a kuatmi te cu. "Pepoh le nanpia a um ahcun rawlei ka duh ko" tiah aa tialmi te khi, biaroling asi. Aung San kut tial le minthut van hmuh cu lung aa hmuih kho tuk.



Aung San Museum pawngah an thlaimi ralkap cozah aalan thar. Aung San nih hmu ve sehlaw zeitindek a hei ruah hnga? A thlan le a museum vial upat duh lo? A fanu vial duh paoh in an ti rih. Hi aalan hi Aung San nih hmu kho ve sehlaw, zeitindek a hei ti hnga?

'
         Kachin ram a rak tlawn lio




           An vam ah an tarmi chungkhar hmanthlak


Miphun ca riantuan lio zongah chungkhar he nuam te in um khawhnak ding caah, tuanvo a rak latu upat tlak taktak chungkhar Pacan a si



Zalawnnak hmuh awk caah London khua a kal lio hmanthlak


Chantim hlan ah misual U Saw kut in par bang a uai tuanmi Aung San. Mipi ca le nupi fate caah tuar a rak har ko. Hruaitu tha ruak zoh tikah lung a rak zuur tuk lai ee.


Hi hmun hi rammi kan pa Aung San le a hawile vuinak hmun asi. Aung San upat peknak caah le a tuanbia philhlonak caah, Aa-ya-ni neh ah hi hmun ah ka va kal ve tawn.



A pa ruang ah thapek lo awk a tha lo mi Aung San Suu Kyi. Kawlram democracy nu asi. Ram le miphun dawtu, kum tampi thawnginn ah intuarnak a ingmi nu. Kawlram mi nih upat lo awk le uar lo awk a tha lo.

Chinchiah
Hi ca hin Bogyoke Aung San le Aung San Suu Kyi upat hmaizahnak ka pek hna. Kawlram mipi nih Aung San kan philh lo awk le upat awk asi bantuk in, a fanu Aung San Suu Kyi zong kan upat awk asi ve ko. Aung San ka upat caah, a fanu nih a tialmi cauk, Freedom from Fear timi le Bogyoke Aung San biography a tialmi cauk zong, India in Rangoon tiang, cozah nih an kham bu ah, uk tam ngaite ka rak luhpi bal. Hi rammi kan pa caah kan nih nih zeidah kan tuah ve lai?