Australia Nilin A Zual

Vawleicung pumpi ah, ni linh hi a zual chin lengmang. Cucaah ram rocar ngai pakhat a simi Australia hi vawlei khuacaan thlennak nih, harnak a pek chin lengmang ve. Australia hi vawlei a thlanglei kap ah a ummi a si.  Khuasik ahcun a kik ngai nain thal ahcun a lin ngaimi ram pakhat a si. Vawlei a chaklei ah khuasik a si lio ah, Australia cu thal a rak si. An nih caahcun January hrawng hi a linh cem caan a si. 

Australia hi vawleipumpi lumnak ruang le khuacaan aa thlengmi ruangah, a lum chin lengmang ve i, meikang zong a tam chin lengmang. Innlo a kanghmi zong hi a tam ngaingai cang. Thetse rawn bantuk a sinak hmun zong  a a um i, a caan ahcun "thetse thlichia" a hran caan zong a um i, tihnung ngaingai a si tawn. An ram zong a car chin lengmang. Australia nichuah-chaklei ummi Great Barrier Reef timi rili tang thingram zong tam tuk hringhran hi a thi cang. 

2019 Australia Australia khuacaan hi a linh bik kum a si. January 17, 2019 ah khan ni ruk chung bak hi, degree 104 F cung a kai peng ti a si. January 12-17 kha Australia tuanbia ah niruk chung pehtlai tein a linh bik kum a si tiah an ti. An mah Australia mi zong nih, tu kum January tluk linh hi kan thei bal lo tiah a ti. 

Australia nitlak chaklei ah a ummi Marble Bar timi khua cu a linh tuk caah, Sunday (January 13) ah khan degree 120 F a phan. January chung ah a linh bik a si. Cu ka khua ahcun, ni 20 chung pehtlai tein degree 104 F cung a kai peng ti a si. 

January Australia linhnak degree C in an piahmi

New South Wales timi hmunram (region) ahcun ni 14 chung hi a linh bik mi ni an si i, voi 8 hi January thla chungah a linh bik a si. Nithum ni ahcun, "A linh tuk caah lam an phahmi kat-ta-ya kha a ti" tiah Nine News timi CNN he aa pehtlaimi nih an an ti. 

Australia a thlanglei le New South Wales le Victoria hna zongah a linh a san bik ni an si i, degree 120 F cung an kai. Port Augusta ahcun degree 118 F a si i, Griffith ahcun degree 115 F a si. 

CNN riantuanmi Simon Grainger, Bureau of Meteorology timi khuacaan kong thiammi nih, "A linh ning le linh caan aa pehning ruah tikah Australia nichuahlei tlangchung ram ah January a linh ning hi 1939 hnu ah a linh bik kum a si" tiah a ti. 

Minung hi an thlan a chuak dih. Noona timi New South Wales nitlaklei ummi khua ahcun a lumnak a niam bik nak a si i, cu ka hmanh ahcun  Nilini zan ah degree 96 F a si i, a lum bik zan a si ve than. Zan khuadei hi degree 96 peng a si tiah an ti. Australia thlanglei ummi Tarcoola zong degree 120 F bak a phan ti a si. Cucaah minung le saram caah celh chuaklo in a lin an ti. 

A linh tuk caah rilikam ah tii aa liomi hna 

A linh tuk caah "high ozone levels" timi nika ceunak linmi a san tuk caah le thli a hnomh tuk caah, Sydney hrawng ahcun leng chuah lo ding tiang in ralrin ding in cozah nawlngeitu nih nawl an chuah phah. Khuhhring ngeimi, damlomi, tar le ngakchia caah tih a nung khun ti a si. 

Mi tampi cu rilikam ah an kal i tii an i lio. Rilikam zong cu a linh tuk caah, mi tampi kha lungmih, luakluak, lufah, takfah, dangcar, tihal, thahri fah, thaw-tet, vunhawng thlennak, lungtur, thaw-dawp khawhlonak le thluak buaibainak zong an tuar ti a si. Rili kam i tii a liomi zong, nilin ruangah tam tuk buainak le harnak an tong ti a si. 


Nilin ruang ah a thimi rang pawl

Australia hi thla khat chung bak ah nilin khua-al fak tatkak (heat wave) nih a voi hnihnak a chuah hnawh a si. Hi nilin nih hin, Australia ram pangpar, thingram le thil nung thihnak tampi a chuahter. Nichuahthlanglei ummi Murray-Darling Basin timi rili ahcun nga million in an thi. A linh tuk caah, ramsa zong tam ngaite an thi. Papalak le va hmanh thingkung ah an i fu kho lo i, an tla ti a si. Ramsa zong tiva kam rumro ah khua an sa hna le a but in an i bu hna ti a si. Ramtang meikangh kha a tam tuk i, Australia caah sunghnak nganpi a chuak ti a si. 

January ah a linh tuk caah Australia hmunn kip ah hi tin rammei a kang

Pawngkam kilvennak uarmi hna nih cozah le ramkulh hruaitu hna nih tiva tii tha tein an zohkhenh lo caah le leikuang tuahmi hna nih tii an hman tam tuk caah, hi bantuk in nga te hna an thih tuknak a si tiah an ti. Inzuat satil zong tam ngai an thi. 

Darling River le Menindee Lakes hna ah ti an tlawm caah, cozah nih tii an thlah hlan ah nga million tampi cu oxygen thli thiang an hmuh ti lo caah an rak thi. Cucaah hi nga an thih tukmi hi Australia hi pawngkam kongkau ah aa thangtu a si tiah an ti.