Monday, March 10, 2014

Tuarhar Thihnak: Kum Tam Nawn Tiang Athih Theihlomi

Biahmaithi:

Thih cu an fak cio dih ko. Kaltakmi caah an fak dih ko. Asinain thih ciocio zong ah a fak khunmi le ngaih a chia khunmi thihnak an rak um tawn. A fak khun in ka ruahmi cu, minung nih tlaihhrem i thahnawnmi hna thih hi a fak khun in ka ruat. Cun kum tlinglomi tlaihrem le thah an tuarmi hi a fak chinchin in ka ruat. Cun a van changtu ah zeitindah a um? Zeitindah a thih? Aho nih dah a thah? ti zong theih lo bak tein an nunnak a liam i, a ruak lawng hna an va hmuhmi hna thihnak zong hi, a thimi ca he, a nungmi ca he, "tuarhar thihnak" an si caah, hi capar zong hi tuarhar thihnak tiah ka tial i, tuarharmi thihnak phunkip te tial ka

Atanglei tuarhar thihnak hi ruah ah ngaihchia te asi,

America hi minung a tlaumi, thahnawnmi, tlaihremmi le zeitindah a um ti theihlomi minung tampi an umnak ram a si. An tuanbia a loh bak in alomi an rak tam tuk.

Naite ah a car cangmi ruak pakhat cu, inn pakhat i motor chiahnak garage chung ummi motor chungah an va hmuh. Cu ruak cu a luanciami kum-6 lio ah a rak tlaumi Detroit khuami nu ruak asi theu lai tiah an ruah.

Detroit i ABC News he aa pehtlaimi WXYZ-TV nih an hlathlai tikah, cu innngeitu cu Pia Farrenkopf asi an ti. Cu nu inn ah naite a innchung motor ah, an hmuhmi a carmi ruak cu, Pia Farrenkopf ruak asi tiah police nih an zumh.

Cu inn cu cozah nih an ting cangmi asi. Mi pakhat cu inn thianhlimh le zohkhenh ding in an hlan i, cu pa nih inn thianh ding in a March 5, 2014 ah cu inn i riantuan dingah a rak ra. Ruak cu motor a hnulei thutnak ah a rak thut ko kha a hmuh. Motor tawh cu a rak i bunh rih ko nain, "off" in a rak um.

Nilini ah an umnak peng ruakhlaitu hna nih a ruak an zoh tikah, khawndennak phunphai an hmu lo. "Hi nu hi a thihnak a sau ngai cang" tiah Administrator for Medical Examiner's Office Robert Gerds nih Associated Press ah a chim. "Zeithil hmanh chiah sawh in kan chiah rih ko. Zeicatiah an hlathlai cuahmah lio a si" tiah ati.

Farrenkopf unaunu, Paula Logan nih WXYZ-TV ah, "Ka unaunu nih hin amah le mah aa thah lai cu ka zum lo" tiah a ti. "Mi pakhatkhat nih an thah ko lai. Garage ah hin mi pakhatkhat cu a rak um hrimhrim ko lai tiah ka zumh" tiah a ti.

Thih sii phunphai ataksa ah aum maw ti an hniksak lio asi caah, zeihmanh pehzulh a um rih lo. Cun a thihnak kong zong hi theih khawh asi te lo men lai tiah ruah a si. WXYZ-TV chimnak ah, a ruak hi a car dih cang caah ataksa ah thi le thihri fatete (tissue) fak tuk in aa rawk cang caah, a thihnak aruang theih khawh lo asi men te lai tiah an ti. Mi pakhatkhat nih sii in an thah ahcun, a thisen le atitsa ah sii a tang kho rih. Atu cu a ruak vialte a car dih cang aah, "thisen le thihri" an um kho ti lai lo tiah ti a si.

Inn le zeidang bill vialte cu saving account ah a rak i chiahmi $54,000 chung in automatic in a rak i pe lengmang ti a si. Amah hi Chrysler company caah tangkalei a tawlrel piaktu hna company ah rian tuanmi asi i, September 2008 ah a rian in an rak phuah. Police chimnak ahcun a riantuanpi hawi hna hi a donghnak a hmutu an si tiah an ti.

A innpa hna nih, "Hi inn ngeitu nu hi, a thlathla le a zarhzarh in khual a tlawng theu tawn i, a liamcia kum khan cun lamhlat ah aa thial cang rua tiah pei kan ruah cu" tiah WXYZ-TV thawnghlatu pawl cu an chimh hna.

Biafunnak:

Hihi tuarhar thihnak ah zeicadah ka chiah tiahcun a ruang 4 a um.

1. Mah innchung i motor chung teah tawh zong i bunh ko bu te in a thi ko nain, kum 6 chung a ruak hmuh lo in um cu a fak tuk.

2. Innpa chakthlang zong an tampi ko nain, America cu individualism (pumpak zawnruahnak ram) asi caah innpa zei a can zongah inn pa dang nih lenkai, zohkhenh le innpa he chonhbiak le lenkai a um lo mi ruangah, kum 6 chung a thi cangmi zong innpa nih zeihmanh theih lo cu ngaihchia taktak a si.

3. Chungkhar zong nih unau thawngpang theihlonak a sau ahcun, an chonh khawh lo zongah a inn tal ah va len le va zoh awk asi. America hi u le nau zong zohkhenh le lenkai ti zong um set hlah. Mah um cio in um i, u le nau thih zong thei fawn hlah. Zeidah kan unau hi a lawh hnga ti zong ruat fawn hlah. Khuaruahhar minung an si. Unau hmanh nih thiruak fim awk a tha ko mi, fimtawl lo in um cu a fak tuk.

4. Har le fe in riantuan i, innte zong a va cawk i, a thih hnu le inn bill aa pek khawh ti lo hnu ah, inn zong ting (foreclosure) ah chiah piak cu, lungfah a zual khun.

5. Atangka $54,000 aa chiahtami te ruah tikah hi nu hi mifel taktak a rak si lai ti cu a fiang ko. Cun bill tete zong "automatic" in payment a rak tuahmi cu mi fel taktak asi tinak a si. A nun chungah, har le fe te in a rak i khawnmi te, a hman hmanh hmang manh lo in le a chungkhar u le nau zong thenpe manh lo tein, automatic in company le zeidangdang nih lakpiak viar cu ngaihchiat taktak asi. "Thih hnu tiang in bill a pek peng rih." Ruah lengmang ah, "Maw America ngaite. Hi maw asi ko?" ti lo awk a tha lo ee.

Cathiang nih, "Minung nih heh tiah a kawl cu an kawl ko lai. Sihmanhsehlaw a cotu cu a ho an si lai kha an hngal lo" timi ceu hi, hi nu a donghnak cu a rak si ko. Hi bantuk in kan nih cio zong kan dong lai lo tiah aho nih dah a chim khawh rua hnga?


HT pia farrenkopf blur h jt 140309 16x9t 608 Mummified Woman in Detroit Suburb Likely Dead 6 Years
                                                       Tanghra a kai lio hmanthlak



Ref:   
Mummified Body in Detroit Suburb Likely Dead 6 Years 
By Gillian Mohney, The Associated Press
March 9, 2014


Thursday, March 6, 2014

USA le RUSSIA: Mitcaw le Mitcaw Hruai?

                                                 
Vawleicung ram fim bik le a thawng bik veve hna mitcaw van ti cu ruah ngam ding hmanh khi as i lo. Asinain theology mit in cun mitcaw an si. Zeicatiah, "an sualpalhnak aa hmu kho lo vevemi an si caah, an mit a caw" mi tinak a si.

Jesuh Krih nih Matthew 15:14 ah, "mitcaw le mitcaw hruainak cu, rawhnak" (khur chung thlaknak) asi kha a kan cawnpiak. US le Russia hi vawleicungah a sang bi, a fimbik, a rum bik le a thawng bik veve an si. An mit zong a tha bik veve an si ko. Mupi bantuk in, an mit a tha; khua an hmu ko nain, hmuh an duh lo mi zawn ahcun khua an hmu kho ti lo. An mit a caw bak.

 Hi ram pahnih hi, midang palhnak cu an hmu kho ngaingai. Midang palhnak hmuh ahcun an mit a tha ngaingai. Asinain, an mah sualnak le palhnak cu pakhat hmanh an hmu kho lo. Cu mah palhnak a hmu kho lo mi cu, Jesuh nih "mitcaw" a timi cu a si. Midang palhnak hmuh tung i, a naibik mah palhnak hmuh khawh tung lo cu, mitcawt lakah a fakbimi mitcawknak pakhat a si.

USA le Russia mitcawtnak hi, vawleicung ah atu le tu hmuh khawh a si. Hi ram pahnih hi, mah sualnak pakhat hmanh hmu lo in, midang palhnak tu kha heh tiah aa hmumi ram an si. "Zawng nih atawkheng aa hmu lo i hawi tawkheng a sawi" timi ah an chuak. Zeicatiah pakhat le khat an mah sualnak hmu lo in, an sualnak tu kha aa hmuh piak peng veve mi an si caah a si.

Naite Crimea ah Russia ralkap an luhmi van zohta u sih. Crimea ah Russia ralkap 20,000 fai an lut timi kong ah, zeitluk in dah an buai? Zeitluk in dah US cozah a zai le a kio? Russia dantat ding in EU he heh khua an khang. NATO ram vialte an thangh dih hna. Cucu thil ding asi maw?

Hillary Clinton le bang nih cun, Russia Pre. Putin cu Hitler he atahchunh phah. Asiah an pa Pre. Clinton cu teh khawika dah a chiah hnga? Pre. Clinton cu Haiti le Serbia dohtu asi ko lo maw kha? 1998 kum i, Monica Lewinski kong buai lio ah "Operation Desert Fox" ti in Iraq a bomb tu; Sudan ram si sernak sehzung "Al-Shifa" sullam ngeilo in bomh tlak hnawhtu le Afghanistan kaptu kha Pre. Clinton asi lo mei? Pre. George W. Bush cu teh khawidah a chiah? Afghanistan le Iraq kaptu asi ko mei? Lih fangfak tawn bu in Pre. Bush nih Iraq a kah lio (2003) ah a rak dirpitu zong Hillary Clinton a rak si ve lo mei? Asiahteh an nih sualpalhnak vialte teh khawidah a chiah dih kun? Ahodah Hitler a lo deuh hnga?

Angaingai tiahcun, Crimea ah mi pakhat hmanh Russia kut in an thi rih lo. Russia meithal le bomh a puak rih lo. Asiah Iraq le Afghanistan ah minung thawng zeizat dah an thi cang? Preisident Bush le Pre. Clinton sualpalhnak vialte hmu tung lo in, Crimea i Russia ralkap an luh ruangah, Puti zong Hitler he tahchunh cu zeidah a lo kan ti hnga? Iraq an tuk lioah, ram kip nih lam an zulh le an au lio vialte kha, US le UK nih pakhat tal an ngai maw? An thei maw? Crimea kong ah Ukraine dah ti lo? Khawika ram hmanh lam an zul rih lo.

Cucaah US sining zong hi a ding ti awk a tha lo. An mah nih dinfelnak an timi lawng an tanh i, midang nih dinfelnak timi cu biapi ah an chia ve hlei lo. Cucu zeidah a lawh?

"Mah mit chung i thingphel hmuh tunglo in, midang mit chung i hnawm fate hmumi" timi a si ko.

Amah USA nih, International Laws le UN Charter cu duh paoh in buar le lonh a hmang tung, ram zeimaw te nih a duh lo ning in thil an van tuah ahcun, UN min le NATO hmang in heh tiah dantatnak ding khua a khang. Cucu a ding kan ti kho lai lo. International Laws zong cu ahodah asertu a si? A sertu zong an mah, a buar biktu zong an mah. USA hi mah nih le upadi duh poah buar, midang le upadi zulh fial fawn. Cu zong cu "mi mit chung hnawm fate hmuh" thiamthiam asi.

Asiahcun, vawlei tuanbia a kal cangmi zoh rih u sih. Russia nih vawi zeizat dah International Laws a buar hnga? Ram zeizat dah a tuk cang hnga? USA nih tah voi zeizat dah a buar ve hnga? Ram zeizat dah a tuk ve cang hnga? Aho ram hi dah a puarhrang deuh? Ning canglo in khua a sa deuh?.

USA hi zalawnnak a hmuh kum 1776 in nihin ni tiang ah ram 70 chungah ral a tu cangt ti a si. Vawlei Ralpi II hnu ah USA nih a tukmi hna ram cazin kan zoh ta lai.

1. Libya----------------2011 (NATO min)
2. Iraq------------------2003
3. Afghanistan---------2001
4. Serbia (Kosovo)---1999
5. Bosnian War--------1995
6. Haiti-----------------1994
7. Kuwait--------1991
8. Panama--------1989
9. Grenada-------1983
10. Dominican Republic--1965
11. Cuba-------------------1961
12. Vietnam-----------------1975
13. North Korea------------1950-1953 (UN min)
14. Japan -------------------1945 (Ralpi II Nak)

Russia Nih Ramdang Atukmi

1. Georgia-------------------2008
2. Afghanistan---------------1979
3. Czechoslovakia-----------1968
4. Hungary and Poland------1956
5. Austria le Nichuahlei German-1945 (Ralpi II Nak)

Hi acunglei sining vialte zoh tikah, Russia nakin USA nih ramdang hi vawi tam deuhpi a tuk ti kha hmuh khawh a si. USA tuanbia zoh tikah, Ralpi II nakin kum 58 chungah ram 14 a tuk cang. Cucaah abuaktlak in tuak tikah, "kum 4 ah ram pakhat lengmang akah" tinak asi.

Hi 58 chungah Russia nih ram 5 a tuk ve. Abuaktlang in tuak tikah, kum 11 le cheu ah ram pakhat a tuk ve tinak asi.

Cucaah hi ram 2 caah zei international laws hmanh aum lo. An zul bal lo. An tuah duhmi kha an tuah ko. Cucaah "USA le Russia cu mitcaw le mitcaw aa hruaimi an si." An mit chung ah a ummi thingphel kha hmu tunglo in midang mit chung ah a ummi hnawm fate kha, nganpi in a hmumi an si.

Cucaah hi Super Power ram (2) hna hi, khur chungah an tla sual te lai maw timi ruat bu in!!



                         USA                                                  




                            Russia








Sunday, March 2, 2014

Crimea: Russia Ram Maw asi? Ukraine Ram Dah?



Biahmaithi:
Crimea hi Ukraine ram thlanglei hriangbik ah a ummi, mah tein a ukmi ramkulh pakhat a si. 1954 i Ukraine an pek hna hlan cu, Russia ram chung ah rak um. An ram hi, fingtlang a tam. Nelrawn zong tam ngai a um. Lungpang, tibual, tupi, tiva dawhdawh le pangpar dawhdawh an umnak hmun a si. Rili Nak (Black Sea) timi chung ah a va fonghleimi tikulh a si. Russia ram he rili meng 5 tluk akaumi nih a dan hna. Ukraine ram he tlang fate nih a peh hna.


                       Crimea ram aa dawhnak bik hmun pakhat

Chinchiah Ding 
Min:            Autonomous Republic of Crimea (ARC)
Khualipi:    Simferopol
Milu:          1,977,1967 (2013 est)
Area:          10,038 Sq meng
Miphun:       Russia-60%; Ukraine-24%; Muslim Tartar-12%; others-4%
Official language:      Ukrainian language
Russian Speakers:     77%


                                          Crimea Map


           Crimean Tlangthluan

     

                    Simferopol khua rilikam



                    Simferopol Khua


          Simferopol Tiilawng Dinhnak

Crimea Tikulh fonghlei hi, vawlei tuanbia zoh tikah tuanbia a ngei ngaingaimi tikulh fonghlei pakhat asi. Hi tikulh hi nihin ni vawlei tuanbia ah a linsa bikmi tuanbia pakhat ah aa cang. Zeicatiah cu ka tikulh fonghlei cu nihin ni ah, Ukraine ram ah a um nain, Russia cozah nih kan miphun umnak asi i kan runven hna a herh timi bia tlaih in, ralkap tampi an luhter hna caah a si.

Hi Crimea ah hin, minung 2 million tluk an um i, cu chungah 60% tluk cu Russia miphun an si. Ukraine ahcun a um ko nain, an nih hi independent ram bantuk dengmang in, parliament zong an ngei ve. Crimea hi vawleicung tuanbia ah a biapi taktakmi hmunhma pakhat a rak si. Vawlei Ralpi II lio ah, "Big Three" timi Russia hruaitu Stalin, UK Prime Minister Winston Churchill le US Pre. Franklin D. Roosevelt hna, an rak i tonnak hmun asi caah, tuanbia ah min a ngeihnak khun asi.


             Crimea Conference (1945)
L-R: Winston Churchill, Franklin D. Roosevelt, Joseph Stalin




        Crimea Tikulh Fonghlei le pawngkam ram hna



                              Crimea Map

Hi Crimea ah, Russia ralkap an luh tikah, nitlaklei ram an thin a hung. NATO le EU chungtel pawl zong, an thin a hun lawng siloin an thin a phang. Cucaah US le Nitlaklei ram hna nih Russia cawlcangh ning cu, an duh lo i, Russia cu an mawhchiat. Sect. John Kerry le bang nih cun, Crimea in na ralkap na chuahter hna lo ahcun, "G-8 in Russia kan in chuah lai; sipuazi pehtlaihnak kan phih lai; nan bank tangka kan phih lai; visa kan in phih hna lai" tiah a ti. Russia president Putin nih cun, "Cucu biapi ah zeihmanh a chiahpiak ve lo." Nan mah US nih international law vawi zeizat dah nan buar timi tu hi, va ruat ko u tiah ati ve.


                                    Crimea rilikam hmun khat

Asiahcun hi tikulh fonghlei hi, Russia ta ding maw asi? Ukraine ta ding timi khi, pumpak cio nih ruah cio ding a

1. 1783: Russia nih Crimea kha an ram ah a khumh. Ottoman le Crimea ummi Tartar pawl cu Russia nih raltuknak ah an rak tei hna.

2. 1853: Crimean War timi kum 3 chung raltuknak achuak. Russia cu, Ottoman Empire le hawikawm ram asimi France, Mirang le Sardina he an i kap. Russia ral a sung. Crimea tu cu Russia ram ah a um than. Hi raltuknak ah hin, vawleicung nurse riantuannak ah minthangmi Florence Nightingale tuanbia aa thawknak asi. Russia ral a sungh caah, ningzahnak le hmaichiatnak a rak tong.

3. 1917: Crimea hi caantawite aluatmi ram pakhat a rak si. Russia ramchung kahnak a um lio ah, Bolshevik ralkap pawl a rak dohtu, White Army timi pawl nih umnak sakhan ah an rak hman.

4. 1921: Crimea cu, Crimean Autonomous Soviet Socialist Republic timi min in Soviet Union ramchungah a um.

5. 1942: Hitler hruaimi Nazi Germany nih Crimea an rak uk.

6. 1944: Joseph Stalin nih Crimea i a ummi Muslim Tatar miphun, 300,000 tluk cu, Ralpi Pahnihnak lio ah, Hitler nan dirpi timi in sual a phawt hna i, Crimea in a rak pawnchuah hna. Asia ram laifang ah a rak dawi hna. Hi Tartar pawl hi 1980-1990 kum ah an rak kir than.

7. 1945: Ralpi II nak adih tikah, Autonomous Soviet Republic timi kha an hrawh i, Crimean Oblast timi min in, Soviet Union chung ramkulh pakhat ah a cang.

8. 1954: Russian Premier Nikita Khrushchev nih Crimean Oblast cu Ukraine ram chungah a rak chiah. Mitampi chimnak ah, hitin Khrushchev nih  a tuahnak cu, Ukraine ram cungah dawtnak ngeihnak a langhgter duhnak lungput ruangah a si an ti. Russia Empire chungah kum 300 nan um cang caah kan i lawm tinak caah an pekmi hna a si ti asi. Khrushchev zong cu Ukraine hnahthlak pakhat a rak si ve fawn caah asi ti zong ah a timi an um. Crimea cu 1954 hnu lawng in, Ukraine ram ah a rak um. Hi lio ah USSR rampi cu a kuai lai tiah an rak ruat kho lo. Nihin ni ahcun, Russia nih an hruh man an cawi cawk ti lo.

9. 1991: Soviet Union rampi aa rawk. Minung tampi nih cun, Pre. Boris Yeltsin nih hin, Crimea hi Russian Federation caah a lak than te theu lai tiah an rak ruah. Asinain Ukraine cozah he an rak i caihkhan lio ah, cu kong cu ka khat hmanh a rak chim ti lo. Caan tha a rak liamter ve than.

10. 1997: Russia le Ukraine nih cachoh an rak tuah i Crimea ah Russia ram nih tii lei ralkap sakhan chiahnak nawl an rak pek. 2009 ah nitlaklei ram a uar deuhmi Ukraine president Viktor Yuschenko nih Russia tilei ralkap sakhan hi 2017 hrawng ahcun nan chuak te men lai tiah ralrin a rak pek chung hna. 2010 ah Russia a uar deuhmi Viktor Yanukovych president ah a tlin tikah, cachoh an tuah than i, Crimea i Sevastapol khua ah, Russia tiralkap sakhan 1942 tiang chiahnak nawl a ngei.

11. Tuchun: Tartar miphun hi Crimea ah 12% an um. An nih cu Ukraine an duh deuh hna. Crimea hi Ukraine ah um seh ti an duh.

12. 2014: 2013 Ukraine buainak ruangah Pre. Viktor Yanukovuch cu a zam. Minung 100 hrawng thihnak ruangah, tlaih ding in order an chuah. Russia ram chungah a um. Crimea cu Russia miphun tamnak asi caah, an thin a hung ve. Cucaah Russia ralkap tampi Crimea runvennak caah tiin, an lut. Crimea ah Russia a duhmi le duhlomi buainak tampi a chuak. Russia Pre. Putin cu mi za taktak KGB hruaitu a rak si caah, tutan hi caan tha lak in, Crimea hi Russia ah luhter than a duh timi cu ruah khawh a si. An hruh man an cawimi kha a miak hmuh than a duh cang.

13. 2014: March 6 ah Crimea Parliament nih Russia ram ah fonh ding in, vote an pek. US nih Russia sipuazi phih ding, visa phih ding le Russia tangka vialte phih piak chung dingin, timhtuahnak an ngei. Hi hnu ni 10 (March 16 hrawngah) ah Crimea ram chungah mipi duhnak laknak (Referendum) an tuah lai i, Russia ram ah kawmh an duh ahcun, Crimea cu Russia ramkulh pakhat ah aa chuah than te ding asi. Hi bantuk thil sining hi, US le EU nih an doh tuk ve caah, aphi cu zeidah a lawh te lai.


Russia tii lei ralkap sakhan umnak Sevastopol khua


               Russia ti ralkap sakhan


           Russia ti ralkap tiilawng




Sevastopol ummi Russia tilei ralkap tii lawng pawl


Hmailei Crimea?
Crimea hi hlan lio chan in vawlei tuanbia ah minthang pakhat a rak si. Aruang cu ral voi tampi an rak i tuknak tikulh asi caah le Bid Three meeting an rak tuahnak khua asi caah a si. Ralkap sakhan, tilei ralkap sakhan umnak ah a rem tuknak hmun a si. Black Sea i kutka bantuk asi caah, hi ram a ngeitu cu vawlei tuanbia ah a biapi taktak dingmi an si.

Hi ram hi NATO nih an ngeih khawh ahcun, Russia ca ahcun "bawm chung khumh le hren bantuk" asi ding asi. Russia nih an ngeih ahcun, NATO nih nichuahlei ah duhpaoh in an cawlcangh khawh lo nak ding caah, "hauhruang bantuk" asi ding a si. Hi tiilawng sakhan hi, Russia ram nih ramkip buainak a um tikah a hman bikmi ralkap, hriamnam, eidin le zeikip thilri an luhchuahpinak khua a si. Atu Syria a buai tik zongah hi tii lawng dinhnak hi, thilri le hriamnam tambik kuatnak ah an hmanmi sakhan a si caah, Russia caah a biapi tuk.

Cucaah USA zong atu bantuk in buainak a chuah tikah, Crimea hi independence a lak sual lai i, Russia lei ah aa bek sual lai ti a phan tuknak asi. Russia zong Crimea hi 1954 tiang bak aram arak si komi kha, midang kut ah kal thai ding a duh ve lo. Cucaah tutan Ukraine buainak hi, Russia caah cun, caan tha pakhat asi.

Hmailei ah Crimea ah zeidah a cang lai? Russia maw asi thai lai? Ukraine dah asi than lai? Asiloah mah te a ukmi zalawngmi ram ah dah aa chuah lai timi cu zoh cio rih ding asi ko.

Crimea Referendum
Acunglei ca ka tial hnu March 16, 2014 ah, Crimea referendum an tuah tikah, Crimea mipi 96.8% nih Crimea cu Ukraine in chuah ding in vote an pek. A thaizing March 17 ah, Crimea cu Ukraine in Independence a lak i, Russia ah fonh ding in bia an khiah i, Russia ramchugn ah tel ve ding in an sawk colh. Russia cozah nih March 18, 2014 ah an cohlan hna i, President Putin nih "Crimea cu Russia ram pakhat asi" tiah thawng an thanh.

Cu tikah, Ukraine zong a cawl kho ti lo. EU zong a cawl kho ti lo. USA le adang NATO ram chungtel pawl zong nih zeihmanh an ti kho ti lo. March 27 ah, U.N General Assembly ram 193 chungah, Moscow nih dirkamh in Crimea nih referendum an tuahmi hi,  adik lo tiah biakhiahnak an tuah. Cuka ahcun, ram 100 nih vote pek; 11 nih an doh; ram 58 nih vote pe duh lo in an um. Crimea ruangah Russia zong US, Canada le EU nih sipuazi phihnak an tuah. Sipuazi an phih tikah Russia caahcun harnak le sunghnak tampi a chuak ko lai nain, caan sau ca tuak ahcun Russia caah a miaknak asi thiamthiam te ding a si.

Zeicatiah Crimea cu Black Sea caah a biapi tukmi tiiralkap umnak le NATO ram pawl duhpaoh in cawlcangh khawhlonak ding caah a biapi tukmi hmunhma asi caah a si. Cu hi Crimea Referendum nih Russia caah naingaizi a miak a chuahpi chapmi cu, Ukraine nichuahlei ummi, Russia holh hmangmi hna pahnih ah, tapung thawhnak le Ukraine in chuah duhnak le Russia ah i fonh duhnak a chuahter than i, cu buainak cu atu ca ka tial lio ah hin a buai cuahmah lio asi. Cu ram pahnih zong cu Ukraine in an chuah i, Russia ah an i fonh ahcun, cucu Russia ram caah Russia Empire thar dirh tluk asi cang i, amiak tuk dingmi asi thiamthiam.

UN, EU, Canada le US nih "Crimea Referendum cu a diklo" tiah ti ko hmanh hna sehlaw, Russia cu zeitin an ti kho hlei fawn lai lo. Sipuazi an phih tik zong ah Russia rawhnak taktak a chuak kho fawn lai lo. Cun Russia sipuazi phih cu EU ca zong ah a fawi ding asi hlei lo.

Cupinah, February 17, 2008 ah, Kosovo ramkulh fate pakhat nih, Serbia ram in independence a lak lio ah, EU ram tampi, US le Canada hna nih an cohlan. 2014 ahcun ram 109 nih an cohlan ko. Cu independence alak lio ah, International Court of Justice (ICJ) zong nih, "Kosovo nih independence a lakmi nih international law a buar lo" tiah an rak timi bia a um tikah, Crimea kong zongah Crimea Parliament le Russia nih cucu aa tlaih ve cang. Nitlaklei ram zong an ka a pit. Holhnak an thei ve ti lo. Cucaah Kosovo ni independence athanh tik i US, EU le vawlei ram tampi nih an cohlan ko ahcun, Crimea nih independence a thanh tik le Russia ram i aa fonh than tikah, cucu an mah nawl asi ve awk asi ko hnga lo maw tiah mi tampi nih an ruah ve.


















Thursday, February 27, 2014

Rian Interview Tuah Tikah Aherhmi?

                                           
              Rian tlaih na duh maw? Rian ngeimi si na duh maw? Rian tha na duh maw? Na duhmi rian paoh ah a tlamtlingmi na si khawhnak hnga ding caah, interview tuah na thiamnak lai hi ca hi rel hrimhrim.  

Job Interview tuah tik ah, bia phun 3 in hal asi tawn.

(1) Rian nan rak tuan ciami kong;
(2) Nangmah pumpak kong;
(3) Na sawkmi rian kong an si.

Timhlamh Chung Aherh

Rian sawk tikah, phit dingmi interview a cheu cu kanan an si;  a cheu cu ziaza kong; acheu cu psychological questions an si. Acheu a hmanmi aphi theih a har. Acheu cu thluak a rang maw ranglo timi hniksaknak bia an si. Tahchunhnak ah, nikhat ah voi zeizat dah na kut na tawl? ti te hna an si. Ruah phak lo bia an si caah, chimsual an fawite. Cucaah interview tuah tikah, ahlankan in timhlamh le ruah chung cia a a herh.
Interview tuah tikah timhtuah a herhmi hna cu:-

(1) Thilri thiang tein hruk ding; ngeihmi lakah a tha bik le aa tlak bik hruk ding; 
(2) Taksa thianghlim te le virvar tein um kal ding;
(3) Mithmai panh te um zum ding; Mirh le nih bu tein biaruah le leh zong a tha bikmi pakhat                     asi. Mirh caan le mirh lo caan theih bel a hau.
(4) Interview tuahtu nih an halmi bia tha tein ngai hmasat. Na fian hnu lawngah leh ding. Zawn damh 
     in, bia leh lo ding. 
(5) Thut tikah, kha doh lo ding le kuhsih in thut lo ding. Thathu thut in kawi nawnnak le uai 
      hianghnuang le mithmaichia in thutdir lo ding. 
(6) Interview chung luh hnu ah telephone i tlaih peng le thil dangdang hna deh peng lo ding asi. 
     Zeicatiah rian aa sehchih lo tiah ruah sual a fawite. 
(7) Hrukaih tikah, nu caah, a hot-shot tukmi thil hna hruk lo ding le tang hna a lang tukmi angki hruk
      lo ding asi. 
(8) Nu zong pa zong Jean tawhrolh zohchia tukmi le thilri thlai tukmi he kal lo ding asi.


Interview ah thil hruk ning


A hot tukmi hnukba lang thilri hruk lo ding


A ho hi dah na hire duh deuh hnga?


                     Ngu hlah. Thathut rian asi.


Ralrin Dingmi Biahalnak

Atanglei biahalnak hna hi, company kip nih hal pengmi bia an si. Mah hi vial na zoh le thiam khawh ahcun, rian hire tu thinlung cu na ton bak ko lai. Kulhnak chungah Laiholh in tawi tein ka van leh. Mirang ca tu tling tein ka tial.



(1) Work History
               Na tuan ciami rian kongkau, address, company min, nilethla, lahkhah, boss kong theih viar a hau. Cucu zeika zawn paoh an hal khawhmi asi.

·        Name of company, position title and description, dates of employment
 (Company min? Na reng? Tuan lio nithla hna?)
·        What were your starting and final pay rate? (Aa thawknak le a donghnak lahkhah?)
·        What were your responsibilities? (Na tuanvo zeidah an rak si?)
·        What major challenges and problems did you face? How did you handle them?
(Zeitindah na harh bikmi le piahtana na ton bikmi an si? Cucu zeitindah na tuah hna?)
·        What have you learned from your mistakes? (Na palhnak in zeidah fimnak na lak?)
·        What did you like or dislike about your previous job? (Na rian na duhnak le duhlonak kong chim?)
·        What was the biggest accomplishment / failure in this position? (Na tuanmi ah a tlamtling bik le tlamtling lo bik mi zeidah an si?)
·        What was it like working for your supervisor? (Supervisor ca riantuan khi zeidah a lawh?)
·        What do you expect from a supervisor? (Supervisor sin in na ruahchanmi zeidah a si?)
·        What problems have you encountered at work?  (Rian ah zeibantuk harnak dah na ton?)
·        Why are you leaving your job? (Zeicadah rian ban na timh?)
·        Why did you resign? (Zeicadah na rian in na dinh?)
·        Why did you quit your job? (Zeicadah na rian na ban?)
·        What have you been doing since your last job?  (A hnu bik na rian hnu ah zeidah na tuan ti?)
·        Why were you fired? (Zeicadah an in phuah/fire?)

 (2) About You (Nangmah kongah biahalnak)
              Riantuan tikah mifel, zumhtlak le lahkhah pek in hire phu asi lai maw timi hngalhnak caah halmi biahalnak an si. Psychology biahalnak tampi aa tel kho.

·        What is your greatest weakness? (Na derthawmnak bik zeidah a si?)
·        What is your greatest strength? (Na thawnnak bik? Na thiammi?)
·        How would you describe yourself?  (Na kong zeitindah na chim ning asi lai?)
·        Describe your work style. (Na riantuan ningcang chim tuah?)
·        How many hours do you normally work? (Suimilam zeizat dah punghman ah na tuan tawn?)
·        How do you handle stress and pressure? (Lungretheihnak le hnawhchihnak zeitindah na phisin?)
·        What motivates you? (Zei nih dah na lung an thawher tawn?)
·        Are you a self-motivator? (Mah tein lungthawhter khawhnak na ngei maw?)
·        What are your salary expectations?  (Lahkhah zeizatdah na ruahchan?)
·        Tell me about yourself. (Na kong tlawmte in ka chim tuah?)
·        What is your highest level of grade/degrees? (Catang le degree sangbik na limmi zeidah asi?)
·        Tell me you previous job experience? (Rian na tuan bal cangmi na experience ka chim tuah?)
·        What did you do in that company (Cu company ah zeidah na tuahmi a si?)
·        What do you do for a living? (Pawcawmnak rian ah zeidah na tuan?)
·        What has been the greatest disappointment in your life? (Na nunnak ah na lung a rawkbimi?)
·        What do people most often criticize about you? (Mi nih an in mawhchiat bikmi zeidah asi?)
·        When was the last time you were angry? What happened? (Ahnu bik na thin hunmi? Zeidah a cang?)
·        Do you prefer to work independently or on a team? (Mahte lawng maw, abu he dah tuan na duh?)
·        What type of work environment do you prefer? (Zeibantuk rian phunphai dah na duh bik?)
·        How do you evaluate success?  (Awngmin ti khi zeitin dah na hmuh ning a si?)

(3) About the New Job and the Company (Na sawkmi rian thar kong)
·        What interests you about this job? (Mah hi rian hi zeicadah na lung in na duh?)
·        Why do you want this job? (Zeicadah hi rian hi na duh?)
·        What applicable attributes / experience do you have? (Hi rian he aa tlakmi zeidah na tuan bal?)
·        Are you overqualified for this job? (Hi rian caah na tling tuk lehpek maw?)
·        What can you do for this company? (Hi com caah zeidah na tuah khawhmi a um lai?)
·        Why should I hire you? (Zeicadah kan in hire lai?)
·        Why are you the best person for the job? (Zeicadah mah hi rian caah mitha bik na si lai?)
·        What do you know about this company?  (Hi company hi zeitindah na hngalh ning asi?)
·        Why do you want to work here? (Zeicadah hika ah hin riantuan na duh?)
·        Are you willing to travel?    (Khual tlawn ding tah na si kho lai maw?)
·        What is good customer service?  (Zeibantuk khi dah, mi chonhbiak thiam ti khi a si hnga?)
·        How long do you expect to remain employed with this company? (Hi ka ah zeican dah na tuan lai?)

(4) Temporary Job Interview Questions
Are you more interested in long term or short term placements? (Caan sau/tawi rian zeidah na duh?)
·        Describe your ideal co-workers (Na duhbikmi tuanpi hawi khi zeidbantuk dah a si?)
·        Do you think a temporary job will be a good fit for you? (Temp rian hi na caah a tha lai maw?)
·        How easily do you assimilate into a new environment? (Hmunhma thar na ziak colh lai maw?)
·        How would your colleagues describe your personality? (Na tuanpi hawi nih, na ziaza zeitindah an ti?)
·        If a permanent position became available, would you be interested?  (Ahmunmi rian um sehlaw, na duh lai maw?)
·        What hours are you available?  (Zeitik caan dah na manh?)
·        What interests you about working a temp job? (Zeicadah temporary rian na duh?)
·        What personality traits do you possess that make you suited to temporary work? ( Zei bantuk ziazia ruang le sining ruang ah dah temporary rian he na tlak deuhnak a si?)

Hrial Hrimhrim Ding

Interview na tuah lai ah, hi hna hi na ralrin hrimhrim lai lo. 
(1) Zu le ritnak si-ai na ding bak lai lo (drug test tuah tikah na sung sual lai)
(2) Bing aa telmi oxecodon sii tibantuk hna hi din lo ding a si.
(3) Thilri zoh dawh lo le tawhrolh thlai derdawr he hna kal lo ding
(4) Sam hriah lo le hnawm berbur in kal lo ding
(6) Hnuk hna a lang dengmangmi angki phunphai hruk lo ding
(7) Ngapih, ngachoh tibantuk kiomi rim hna nam cercur in kal lo ding
(8) Khaini hmawm bu, cakuat zuk bu, kuva khai bu in interview tuah lo ding
(9) Na haa thiang tein tawl i na ka namter lo ding asi
(10) Mitmui hmaichia pi in rian va kawl hlah. Rian chia dah tilo cu na hmu lai lo.



           Zu din hnu ah interview va tuah hlah. 

Acunglei bantuk hna hi na hrial lo ahcun, rian-tha mi cu na hmu hrimhrim lai lo. Aamawh khan khawh asi.


                Hitin na lung a awk ko lai


Tuah Hrimhrim Ding

(1) Hmaipanh tein mirh peng i zuam. Na hmaipanh ahcun 50% cu na hmuh cang.
(2) Thilri thianghlim ten na hruk lai (DRESS FOR SUCCESS)
(3) Na sam tha tein hriah ding. Buar therthur in rian va kawl hlah.
(4) Rim thawtnak zihmui te hna tlawmpal i toih ding
(5) Haa thiang tein tawl ding (USA ah ha that cu an uar tuk)
(6) Mi upat hmaizah pek thiam ding
(7) A herhmi le aa tlakmi question te lawnghal ding
(8) Vikvak tein um le mit zong thathu mit phun in au lo ding
(9) Kutlaih an hman ahcun an kut tlaih philh lo ding
(10) Rian na hmuh lo zong ah hihi va chim zungzal. THANK YOU! Cuti na chim ahcun a hnu na rat than sual ahcun na caah lam tampi na sialta asi.



Rian na sawk lio ah hitin va mirh hrimhrim


Hmaipanh tein um. 50% cu na hmuh cang ti tluk asi

Bia donghnak: Hi vial na thiam ahcun Job Interview cu na awng bak cang. Zei company paoh ah interview na tuah kho cang? 

Rian na duhmi paoh na hmu kho cang?

               
         Rian ka hmu cang. I got a job.


    Reference:
Images are from www.bing.com





Zaih-Saa-3 (Mandalay Ah Laipa An Hlenak)

Kawlram cu hlenthawi le firtlei a rak tam hringhran. Mi hlen in aa cawmmi an rak tam tuk. Mihlen khawh kha, thilti khawh ah ruat in, mihlen in nupi fate cawmmi an rak tam tuk. Mandalay college ka kai lio ah thil a cangmi tete ka ruah ah, hlenthawi in minung zeizat dah an paw an va cawm hnga timi hi ruah ah, khuaruahhar a si.

A kum khatnak ka kai lio (1985) ah, Laitlang in ka hawipa cu ka umnak sawng "Kamung-myaing Sawng" ah a rak ka tlung. A rak phan i, a thaw hmanh a chuah kho thathi lo. A thin a phang; a mit au a  phing; a lau. Hiti zoh ah "a ar ko." Kawlholh in chim ahcun, "acawng" kan ti lai. A biachim zong ah a ther in a ther.

Ka hawile nih "Zeidah cutin na um? Harnak na tong maw?" tiah an hal. "Ka tong lo" tiah a kan leh. A chim ngam lo. An hal chih peng. Cu hnu ceuah, "Na chim ahcun na thi lai tiah an ka ti caah ka chim ngam lo" tiah a ti.

Ka hawipa cu thoh-hlan-zi hawi tha a ngeimi asi caah, thil sining a thei ngaingai. Cu nihcun a hawipa thoh-hlan-zi pa cu a va auh. Cupa cu ara i, thil sining an hal. Ka hawipa nih a chimmi cu hitin asi.

"Monywa khua in Mon-ywa line car in ka ra. Car gate kan phanh ah, Laiholh tein khawidah na kal lai tiah mi pakhat nih a ka chonh. Cuka ah ka kal lai tiah ka leh. Cun keimah zong Laimi Tiddim ka si. Mandalay ah sau tuk kan um cang le Tiddim holh ka thiam ti lo. Ra law sehbing in kan phirh lai le na tlunnak ding sawng ah kan thlah lai a ka ti. Cun a ka phirh i, kan ra. Lampi ah ka tii a hal tuk, chikkhatte ka hawi le inn ah kan lut ta lai tiah ati i, kan lut. Cuka ahcun pa an rak tam ngai. Phe an rak i kah. Ka hawipa zong cu chikkhatte aa kah ve. Kei zong phe hna i kah ve an ka ti i, phekah ka thiam lo ka ti hna. Asile phe tal phaw ne tiah an ka ti i, an ka phawtter. Cu lio ah nu (ar) zong an rak auh nain, a ra lo. Cucun sau nawn hnu ah, inn in kan chuak i, ka hawipa (keimah) sawng lei ahcun kan kal."

"Lampi kan kal lio ah, na thilri hna van chek ta hnik a tling maw a ka ti. Ka chek tikah ka tangka bawm a um ti lo. Kyats 5,000 a tlau cang. Cucaah kan va kir than i, kan i dinhnak inn ah kan va kal. Phe an rak i kah rih ko. Kan va lut i, ka hawipa nih cun, 'ziah ka hawipa tangka nan fir piak' tiah a van ti hna."

"Cu cangka in, fir na kan puh tiah an hung au; an i hrocer. Na ngamh maw? Na thi lai. Thih na duh maw? tiah an van ti. Cu cangka in sehbing in a ka phurtu pa cu, a buanbara a tawh; a mit aa tar; a paw a fak, a ai, a kio i, thih aa tim." Ka hawipa (sehzing phurtu pa) cu a van i hrim i, a lau tuk. Cucaah a sai-mahrang in a tho. Keimah zong hi kong hi ka chim citcet ahcun na chim cangka in, hitin na um ve lai. na ngamh ah va chim tiah an ka ti. Cucaah ka chim ngam lo nak asi" ti ati.

Khipin ah a chimmi cu a tam lengluang. Thoh-hlan-zi pa nih cun, inn pungsan te hna, parpar um tuning te hna, inn color te hna, minung aa telmi pawl kong te hna a hal. Lam zeitindah nan in kuaihning ti te hna a hal. Lam cu a heh tiah kan i ngerh caah zeitin kan kal ti awk ka thei lo. A inn pungsan lawng ka chim khawh tiah a ti.

Thohlanzi pa nih cun a ruat i, cu inn umnak cu "No.8 Police Station" nih an tlaihmi asilole "No.9 Police Station nih an tlaihmi asi lai" tiah a ti. Hakha ka hawi le he, amah an hlenmi ka hawipa he, No.9 Police sakhan ah an kal. Cuka nih cun, a inn pungsan le lam umtuning nan chim tik ah, No.8 Police sakhan ah a ummi si dawh a si" an ti caah, No.8 ah an va kal.

Cuka police nih cun, car gate a tum ning, lam an in kuaih ning, minung an umtuning le muisam le inn color te hna an van hal. Cucu a chim dih in, cuka inn asi lai ti an theih colh (Police le mifir an rak i pehtlai ngai kho men). Cucaah an vung kal. Inn an phak ah, "Hihi a si maw?" tiah ka hawipa cu an hal. Ka hawipa nih cun, "Asi bak" tiah ati i, inn chung ahcun an vung lut.

Ka hawipa sehbing in a phurtu he, midang phe aa kahmi pawl he an rak thu tung ko. Tangka nan lak piak tiah an van hal hna. An nih nih an rak lehmi cu, "Phe pei aa kah ve cu; a cawi ve cu teh. Nu zong aa cah" tiah an lih rumro in an rak ti hna. Thoh-hlan-zi pa nih cun, "Nan hrawkhrawl lawngte. Nan firmi paoh chuah dih u" tiah a card he a van hro hna. \

Cu hnu lawng ah, "Tangka 4,500 an van chuah. Cun banian angki dozen 2 an van chuah chih." Tangka kan lak ko. Asinain 5,000 asi lo. 4,500 lawng a si an ti peng caah, 500 cu a rak sung. Ka hawipa nih cun, banian angki dozen 2 an fir mi zong a thluak an leh caah, a thei kho ti lo. An van chuah hnu lawng ah, a banian a tlau a theih.

Ka hawipa cu, ka sinah ni 3 a cam i, Yangon ah a lan than. (The end)

Wednesday, February 26, 2014

Zaih-Saa-2 (Dayton, Ohio ah Minak Pa Nih Hlennak)

Lami nih phungthluk kan ngeihmi cu "Ui Fir Aa Phuhrung" ti a si. Minung zong hi, sualnak le palhnak kan tuah tikah, kan i phuhrung ve tawn. Dawi hau lo in mah zam in zam a si.

Voikhat cu Dayton khua ah rian ka kawl. Pizza Delivery rian a um an tinak dawr ah, pizaa phawt rian ka va sawk lai tiah ka kal. Cuka ahcun minak pa tlangval a rak thu ko. 

"Rian maw na kawl?" tiah a ka ti. "Aw" tiah ka leh. Aa thawh i, "Kei zong hika ah hin delivery a tuahmi ka si. A tuan deuh rih le rian thawk a za deuh rih lo. Ka motor ka remhmi a um i lak ka duh le, zaangfah ten na ka thlah ta kho hnga maw?" tiah a ka ti. "Ee" ka ti i, meng 2 tluk a hlatnak ah, Speedway ah ka hei thlah.

Innchung ah ava lut. A rak chuak i, "Coffee cawknak ah tangka a tlang tuk lawng ka ngei i, a nek ka ngei lo le fang 5 tein van ka cawih ta law ka nek lai i kan pek than lai" a ka ti. "Ee" ka ti. Fang 5 cu ka pek. Motor chung cun ka hngah. A rak ra bal ti lo. Ka va lut i, coffee a rak i tuah le a rak ding len ko. 

"Ziah na rat bal ne lo?" ka ti. "Ka motor an ser kho deuh rih lo ti asi i, kan kir than a hau. Kan inn tu ah ka chia pah ta ko ne" tiah a ti i, an inn ahcun ka hei chiah pah. Tangka 5 te kha nek a hau le innchung ah ka va lut ta lai a ti i, a va lut. A rak chuak i, a kahnak a laklawh caah, "fang 15 tein van ka pe law, fang 20 kan pek lai" tiah ati i a rak chuak than. 

Culioah Mirang phungthluk ka lungah a chuak. "Mi nih voikhat an in hlen ahcun anmah sual asi. Voi 2 an in hlen ahcun nangmah palh asi" tiah an timi kha ka lungah a chuak. Hi Minak pa nih voi 2 taitai hlen cu asi kho lai lo ti ka ruat.

Cucaah, "Tangka va la hmasat law 15 ca cu kan pek lai ka ti." "Ee" ati i innchung ah a lut. A rak chuak bal ti lo. Mi hrawkhrawl le mi lihchim asi ti ka hngalh cang. 

Cucaah a chuah hlan lo, $5 ruangah an inn tual in ka hngah lai i, inn chung ah i erh phawt seh ka ti i, zanlei 1 in 5 tiang an inntual ah ka dir. An innka hram lei cu ka zoh peng. A chuah a rak chuak ngam ti lo. Zanlei sang asi cang i, a mui deng cang. 
Cucaah amah zong a celh ti lo in, innka in aa phet zuarmar i, innpa inn dang ah a va kal khi ka hei hmuh. 

Ui Fir a phuhrung an ti bang, mifir cu an i phuhrung zungzal.

Ka tuak i, "$5 ruangah innchung ah suimilam 4 tluk ka erh." Aman in ka tuak i, "Suimilam 1 ah $1.24 in an innchung ah thawng ka thlak" tinak asi. Fang 5 ruangah a freedom nak suimilam 4 tluk alo. 

"Fir, lihchim le mi hlen cu phuhrunnak asi" timi kha cu zanlei ahcun tehte ka hmuhmi a si. Rian hmu hmanh hlah ninglaw, cawnpiaktu tha ngai tuanbia pakhat ka ton caah, lunglawm tein inn leiah, mui hnu ah ka lawi ve. 

Hihi va philh hlah.

"Phuhrun awk ngei lo tein nun hi a hlawkmi nunnak a si."
"Ui fir a phuhrung"
"Mifir cu dawi lo in an zam."


Zaih-Saa-1 (Yangon Ah, Kawl Kutbul Pa Hlennak)

Hlen Hlen

Mandalay College ka kai lio, 1987 kuakap ah, Kawl muicawl (movie) pakhat ka zoh bal. Cucu Kyaw Hing le Soe Myat Thusa an rak i thlakmi "Zaih-Saa" (tuu law ei) timi muicawl asi. Nihchuak zong asi. Zoh nuam zong a si. Fimnak le tluak zong aa telmi movie pakhat asi. A zohtu caah donglo in nihnak movie asi.

Cu muicawl nih a ka ruahtermi cu, "Vawleicung hi hlennak in paw aa cawmmi an rak tam tuk hi te" ti asi. Hlennak in pawcawm hi Kawlram lawng ah um lo in, vawleicung ram fimbik zong ah, hlen in pawcawm a rak tam ko. USA ka phan chinchin i, Kawlram nak in hlen a rak tam deuh. An nih hlen ning cu, a hringhrim lo in fir si lo in, mah lungtho ten, "tayawin" tein hlen asi.

Telephone in maw, email in maw, electronic in tangka hlen ti maw a phunphun in hlennak a rak sang chinchin. Hi hlennak ah, mi tampi cu an lo tawn. Cucaah US ka phanh hnu ah, hlen hi vawlei pumpi thil sining pei a rak si ko hi ti ka fiang than. Ka ruahmi cu minung hi kan fim deuh tik paoh le hlen ning a sang chin lengmang ti ka hmuh.

Mandalay ah "Zaih-saa" tuanbia ka zoh tikah, minung nih thluak hman in midang hlen khawhnak hi a dintuai lomi fimnak le psychology pakhat asi timi ka hmuh. Cu bantuk ah minung tampi kan lo sual tawn. Mifim cathiam le mi sangsang zong an rak lo tawn.

Kawlram ah ka tonmi van tial ka duh.

Voikhat cu Kawlram 1988 buainak ruangah University an khar dih. Khual tal seh ka tlawn ko ne ka ti i, India le Kawl ka hlat. Voikhat cu Yangon ka tlawn. Yangon Thlanglawng buta ah tlanglawng lehhmat cawk ding in ka tlar ve. Zingka tein ka tlar i, zanlei 3 hrawng ah zuar ding a si.

Zing 11:00 Am hrawng ah khin ka sin ah an kut a bul i a ke abaimi Kawlpa te a rak ra. Mi hmurka tha ngaite a si. "U le khawidah na kal lai?" tiah a ka ti. "Mandalay ah ka kal lai?" tiah ka leh. "Asiah lehmah maw na tansi?" a ka ti. "Aw asi" tiah ka leh.

Aka thawh i, "Asi ahcun hi ka ah hin ka pupa hi tlanglawng lehmah zuartu asi. Ka va chimh lai i, achungah 300 pek dingmi kha 350 in na ka caw kho lai maw?" tiah a ka ti. Ka zoh i a kutke a that lo tikah ka zaang a fak. Anih caah 50 te  miak zong cu a thahnem ko hme tu ka hei ti. Kei zong a hngah ka huam ti lo caah, "Ee kan cawk ko lai" tiah ka leh.

Tlanglawng zuarnak zungpi pawng ahcun a va dir. Lehmah zuartu upa hna cu a hei chonh len hna. An pawngah atu le tu a va kal. Saupi a va dir. Kei zong cu lehmah ka hngak i, ka tlar ve rih ko. Ka sin ahcun atu le tu a rak ra i, "U le hngak ko rih. An stick tuk le tlawmte ralrin deuh a hau. A ngah dengmang cang" tiah thawng a rak ka thanh lengmang. Lehmah a ngah cang lai ti tik paoh ah, tangka cu ka rak lak te lai a ka ti. "Ee" tiah ka hei leh ve.

Zanlei 2:00 PM a phan cang. Lehmah zong an zuar rih lo. Ka rawl a tam. Ka zun a chuak pah cang. Cu lio ah, a rak ra than i, "U le lehmah a ngah cang lai. Caan tlawmpal ah. Tangka van ka pe cang" tiah a ti. "Ee" tiah ka ti i, tangka cu ka pek. Lehmah zuartu upa pawl pawng ahcun a dir peng ko. Hngak rih ko tiah a kut in a van ka piah pah tawn.

Ka zun a chuak i, chikkhatte zunput ah ka van kal. Ka van kir tik cu, kut bul pa te cu a um ti lo. Ka kawl len cu ka hmu ti lo. Mithla loh in a lo cang. A ken kip kawl len zong ah a muisam a leng ti lo. Tlanglawng lehmah zuartu saya pa cu ka hal. "Atu nai i kut bul pa te kha, lehmah kan cawk piak lai a ka ti i, nan pawngte ah a um peng ko khah. Tangka 350 ka pek i, atu khawidah asi ka ti. A theih in kan thei lo" a ka ti.

Cu vial ahcun, Kyaw Hing le Soe Myat Thusa an rak i thlakmi "Zaih-saa" kha ka mitthlam ah a hung cuang zuahmah. "Ee..amin in Mandalay ah B.Sc kum 4 ka kai i, degree ka hmuh ve. Atu kut bul pa te nih maw duh paoh in a ka hlen. "Zaih-saa" taktak pei a ka tuah ko hih" ti ka ruah ah, ka lungfah a celh in ka celh lo. Keimah le mah mawhchiat dah ti lo cu, zeihmanh mawhchiat ding aum ti lo. Ka thin cu a dai kho lo. Ni maw a lin deuh? Ka chungthin hme a lin deuh? ti tluk a si.

Tlanglawng lehmah ka tansi mi cu ka cawk i, tet taktak in Yangon in Mandalay lei ah zanlei sang ah ka tlung. Zanlei sang nisen cuar ah, cupa te kong cu ka ruat peng rih. Ni cu a niam ngai cang. Thli-hir an hrang i, a dai ziahmah nain, ka thinlung cu a dai kho lo. Ka thin maw a hung deuh? Ka ning maw a zak deuh? Pasal kut bul pa te nih "zaih-saa" a ka tuah ko cu ee ka ti. Ka thin a hung tuk.

Cu lio ah, zanriah ei a hung za. Buta pakhat kan phan. Nga-kyaw, sakale-kyaw ti in a phunphun an van zuar. Cu lio ah, tangka 350 a ka hlengtu pa, kut bul pa te kong ka ruat. "Kei ka caah mitthli, a nih caah zanriah thaw ei" ti ka van ruat. Ka lungfah a dai kho rih lo. Rawl ka cawk i ei zong ka zaang a tlung lo. Ka tangka sunghmi le kut bul hlenmi kha a fak tuk in ka ruat peng rih.

Zanriah ka ei lio ah, kut bul pa te kong ka hei ruat than. Anih zong atu cu inn a va phan pah cang lai. Tu zanlei cu inn a lawi tikah, a nupi fate sinah zeitluk in dah amithmai a va panh hnga, "Nihin cu ka sipuazi a tha ngai; ka kaih ngai; ka hlawk ngai" tiah mithmai panh te in a va tlung lai. Cun a nupi fate caah rawl thaw le zanriah thawthaw a va dangh hna lai. Tu zan cu khim te in pei rawl an ei lai cu?"

"Aw... a hal in ka hal sehlaw ka pek tung lai lo. A hlen in a ka hlen i, kei ka caah sunghnak si ko hmanh sehlaw, an nih caah an chungkhar tling tein zanriah thawte an einak le an chungkhar nunnak pei a si hi" timi khua ka van ruat.

"Mi nih kan cung i an tuahmi sualnak kan ngaithiam hna bantuk in, kan sualnak kha kan ngaithiam ve tuah" timi thlacamna kha ka ruat. Cu cangka in a sualnak ka ngaihthiam pin ah, midang a hlen tinak hnga lo thla ka campiak.

Cucangka cun ngaihthiamnak lungthin ka van ngei; ka khing aa zang. Nuam tein a nih zong tu zan va it ko ne seh timi khua ka ruat; kei zong tlanglawng in, Mandalay lei ah nuam tein ka tlung ve. Aka hlennak tuanbia cu ka philh kho lo nain, ka lungfah nak cu, thlizil kir a hrangmi bang in a dai ziahmah.

Cu ni thawk in, hihi ka ruat zungzal.

"Midang nih an hlen zong ah, nang nih mi va hleng hna hlah. Mi hlengtu sinak cun, hlenmi si hi na thlarau caah a tha deuh suaumau."







Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho

Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....