Malaysia Gangster Pawl

Malaysia ah Laimi tampi an phan. Hmun kip ah an um hna. An kan chimh tawnmi cu, Malaysia misual (gangs) pawl kong a si. Gangs cu Kawl nih "lan-tha-ye" an ti hna. Mirang nih Gangster asiloh Mobster an ti hna. Khawika ram asi hmanh ah, ganster pawl an sining aa khatmi cu, "thil thalo tuah" asi ko. An sining aa khat pengmi cu, "an taksa ah hmanthlak le an bu min code  an suai" mi hi a si.

Ramkip ah, gangs an um. An tambiknak cu Latin America, Russia, USA le Nichuahlei Europe pawl ah hin an si.  Asian ram ah, Singapore gangs, Japan gangs, Vietnam gangs tiin a phunphun an um ve nain, an tam tuk lo. Malaysia gangs hi, Asian gangs lakah a sual bikmi le tihnung bik an si. Malaysia a phanmi Laimi nih hi gangster pawl tihnunnak kong an chim lengmang tawn i, ka khuaruah a har ngai tawn.


                   Malaysia khualipi Kuala Lumpur

   
               Asia ah gangs an tam biknak Malaysia

Zeicatiah Malaysia cu Asian ram asi; ram fate a si. Muslim biaknak ram asi fawn i, hi bantuk ah zeiruang ah dah cu tluk in kengsatar an tam hnga? Zei ruang dah Indiami hi gangs ah an tam bik hnga? Zeicadah Tuluk zong cu an tam tuk ve hnga ti in, gangs cannak kong a ruang tete ka ruat lengmang.

Malaysia gangsters pawl kong, August 29, 2013 i an tialmi zoh tikah, khuaruah har a si ko (Ref: www.freemalaysiatoday.com). Hi ca ka rel hnu in, Laimi nih gangsters an tamnak kong an rak chim tawnmi hi, "A dik bak ko hi te" ti kha a fiang. Zeitluk in dah tih a nun hnga ka ti.

Malaysia ah cozah nih ca an chuahmi ah, misual bu (gangsters) hi phu (49) an um i gangster chungtel 40,313 an um tiah an ti. Hi vialte chung ah hin a tam bik hna cu hitin an si:

(1) Indiami--------28,926
(2) Tuluk-----------8,214
(3) Malays----------1,923
(4) Sarawakians----- 921
(5) Sabahans    ----- 329



     Sarawak Gangster pawl

A dang cu mi tlawmtuai an si. Lai gang zong cu, zohchia in minung pakhat hnih te cu um asi ve ti asi i, ningzal le thil pawi ngai a si. Hi cozah chuahmi pin ah, hngalh lo mi gangsters zong tampi an um kho men. Hi gangster buu pawl hi Societies Acts 1966  upadi in cozah nih pawmlomi le ralmi gangster buu ah an chiah hna. Home Minister Ahmad Zahid nih cu gangsters bu pawl cu, August 29, 2013 ah cazin a chuah hna.


                  Penang Tikulh

Hi gangster hna hi, a cheu bu cu 1970 kuakap ah Penang tikulh le Kuala Lumpur ah an rak i thawk cang ti asi. An i thawknak aruang au, "ritnak si-ai zuar ruang, tangka kong le motor parking i cuh ruanh ah a si" tiah an ti.

Cun ruah awk ngai asimi pakhat cu, hi gangster lak ah Indiami an tambiknak aruang hi, zeidah asi hnga tiah mifim pawl nih an tuak tikah, July 11, 2014 ah, a ruang hitin an chim (http://www.aljazeera.com).

"Malaysia ummi Indiami hi, Malay ram minung dihlak i 7% lawng an si nain, atu bantuk gangster sualnak dihlak i 70% cu Indiami hna tuahmi asi. Indianmi hna hi, ritnak si-ai zuar, hlawhlannak inn tuah, fir, mithah, damiah taih, mi hlen, tangka chuh, tangka in lentecelh, minung tlaih le tlanhter, mithattu ding ah hlanmi ti bantuk in, sualnak (crime) aphunphun an tuah."

"Hi Indiami hna hi, Mirang nih Malaysia an rak uk lio ah a rak pemmi hna an si. Cu lio ahcun, khairiat (rubber) cinnak hmun ah, mirum dum ah daitein um in an paw an cawm hna. Umnak inn an rak rin hna i, zaang dam tein rian an rak tuan. 1970 hnu in Malaysia sipuazi kha aa thleng, dum lianlian ngeimi hna kha company nih an cawk hna. Cun Rubber cinnak hmun ah, eimi ung-chiti tu an van cin hna. Mirummi nih lo tuahmi tam an hau ti lo. Cun ramdang riantuantu pawl tu kha company nih deng deuh in an van hlan hna. Kala pawl cu rian an ngei ti lo."

"Cu tikah, dum a rak tuah tawnmi Indiami pawl kha, ramtang in khuapi chung ah an rak lut. Ca an thiam ti lo; chanthar sipuazi riantuannak hmun, khuapi chungah an cawlcang kho ti lo. Chungkhar cawmnak a har caah,gangster ah an i chuahnak asi. Cun gangster a no deuh pawl kha, tangka fawite in nan hmuh lai timi in an sawilem hna i, pawcawmnak fawi deuh in hmuhnak ding caah, gangs ah an rak lut ve hna."

Cutucun gangs kha an dong kho ti lo. Nihin ni Malaysia sining zoh tikah, tih a nung ngaingaimi ram pakhat a si cang. Hi gangs pawl hi an hrawh khawh hna lo ahcun, an ram ah harnak nganpi a chuak kho. Minung nih daite le hnangam tein nun duh a si. Gang umnak ram ahcun minung thinlung hna a ngam kho lo. A dai kho lo. Minung kha tihnak in an nun ahcun, zeihmanh a nuam kho ti lo.


   Kuala Lumpur: Gang ruangah Malay mi tihnak in an nung

Zeicatiah gangster cu thlachiat an ruat lo; an sual tuk caah, an umnak ram ahcun, fir, mithah, damiahtaih, tangka chuh, tlaihhrem, minung tlaih le tlanhter, hrocer, vuakden, hremtuar tibantuk a um peng. Minung an thahmi hna hi, thah ziar in an that hna lo. An sa tiang in an can vek tawn hna. Gangs nih an sa an canmi hna hi, an tam tuk cang. Cucaah gangs an tam tuk ram ahcun, tourist an kal duh lo. Malaysia zong gangs an tam tuk ahcun, tourist le ramdang mirum pawl an kal duh lai lo i, an tangka lut a zawr lai.

Nihin ni gangs tuanbia kan zoh tikah, vawleicung ah tihnung bik le tlawn lo ding khua ah chiahmi khua 20 hi, Latin America ah an um. Cuka khua ahcun, "tourist" an kal duh ti lo i, hotel le eidin dawr le rilikam nuamhnak hmunhma hna cu, lawng kirker in an um ko ti a si. Malaysia zong an cozah nih gangs hi an doh khawh hna lo ahcun, an ram sipuazi hi tampi a tumter khawh ve. Cucaah Malaysia cozah nih, gangs hi an doh taktak hna a herh.


                   
                  Gang 04 mi 5 palik nih an kahthatmi hna ruak fim lio

Hi gangster lak ah, Indiami an tam bik ti in cazin a chuah tikah, India kala pawl an thin a hung ve. Malaysia i India hruaitu le mino hruaitu pawl cu an lung a tling lo. Indiami gang cazin ah tam tuk an langhtermi hi, "Miphun huatnak deuh in cazin tuah (racial profiling) asi" tiah an ti i, duhlonak an langhter ve. Malaysia cozah nih cun, cazin he zei he an piah khawh ve tikah, "Asi mi a si ko" tiah an ti ve. Indiami hna zong nih, hihi buainak nganpi asi ti in ruah le an miphun lakah cawnpiaknak le sersiamnak an ngeih lo ahcun, hi thil hi a dong kho ding asi ti lai lo.


             Ngakchia ganster tuanmi hna

Malaysia Gangster bu min ah, Geng 04, Geng08, Tiga Line, Gang 36, Geng 303 ti bantuk in min number code an ngei hna. Atanglei ah gangster bu 49 min cu hitin an tial dih hna.

Malaysia Gang Bu Min Hna

1) Geng 04

2) Geng 08

3) Double 7

4) Tiga Line

5) Geng 30

6) Geng 38

7) Geng 24

8) Geng 18

9) Geng 36

10) Geng 21

11) Ang Soon Thong

12) Wah Kee

13) Sio Sam Ong

14) PNEH

15) Hong Hong San

16) Hai San

17) Sin Ang Bin

18) New Cell 20

19) Jit It Hai

20) Sio Koon Tong

21) Gee Lam Kor

22) Gee Ah Eng

23) Loh Kuan

24) Tiang Yee Tong

25) Geng Leng Hor

26) Geng 35

27) Geng 303

28) Geng Satu Hati

29) ATAP

30) Hung Ann

31) Sui Yup

32) Otai

33) Borneo Red EMP

34) Ah Ngau

35) Batu Tiga

36) Ah Feng

37) Batu 10

38) Sibu Ti

39) Ah Seng

40) Ah Chin

41) Lee Lung

42) Lo Han

43) Sg Merah

44) Sg Badut

45) Ting Ching Lee

46) Tua Cak Lee

47) Teksi Station

48) Pintu Merah

49) Krokop

Gangs pawl ah hin, nu zong an i tel ve. Pa tluk tein an sual ve ko. Gangs nih hin, mi sawhsawh harnak an pek hna lawng si lo in, an mah chungtel zong an i ban ahcun an thah tawn hna. Hi acunglei gangs bu 49 zong hi, bu khat le bu khat an i thua tawn. A caan ahcun lamcung ah an i kap i an i thatnawng tawn. Cucaah gangs si hi ven awk a tam tuk i, tih a nung taktakmi rian asi.

Chinese Black gangs an ral gang dang nih nam in an tukmi

Biadonghnak:

Ram fate asimi Malaysia ah gangs mah zatzat um cu khuaruahhar a si. Malaysia hi, hi tining tein gangs an kal ahcun, an sipuazi le minung nunnak a zawr chuk kho mi a si. Gangs nih an miphun chungah rawhralnak le sunghbaunak nganpi a chuahter khawhi. Malaysia cozah nih fak taktak in doh le an hrawh hna aherh. Gangs pawl an hrawh khawhnak hna hnga ding caah, Malaysia ummi Laimi careltu vialte zong nih, thapek le tanpi a herh. 

_____________

Reference

1. www.aljazeera.com

2. www.freemalaysia.com

3. Atanglei i Putrajaya online news

49 gangs named, 40,313 gangsters wanted, no politicians involved

Alfian ZM Tahir

 | August 29, 2013

The membership of these banned organisations stood at 40,313 - with 28,926 of them being Indians, Chinese (8,214), Malays (1,923), Sabahans (329) and Sarawakians (921).

PUTRAJAYA: The Home Ministry has declared 49 societies or gangs to be unlawful under the Societies Act 1966, in the latest move by the authorities to clamp down on triads following a rise in gun violence and crime in the country.

The list was issued today by order of Home Minister Ahmad Zahid Hamidi and contains prominent gangs such as Geng 04, Geng 08, Tiga Line and Geng 36.

In announcing the list, Home Ministry secretary-general Abdul Rahim Mohd Radzi said the gang members were involved in murders, extortion, causing mayhem and drug-related activities.

They belong to organisations which have violated the law under Section 5 (1) of the Societies Act 1966 on the date of the gazette, which took effect yesterday (Aug 28).

He said all assets belonging to these organisations would be seized and those found using the names, symbols or premises, or identifying themselves as members of any of the 49 organisations would be arrested.

He also said that the membership of these banned organisations stood at 40,313 – with 28,926 of them being Indians, Chinese (8,214), Malays (1,923), Sabahans (329) and Sarawakians (921).

No politicians involved
Meanwhile  in another press conference, Inspector General of Police Khalid Abu Bakar refuted a claim made by a Chinese daily newspaper that politicians were involved in underworld syndicate.

However, the senior police officer assured the public that police would definitely take action if they have any information on that matter.

“No at the moment… I have no information on that matter but of course police will take serious action if we have reliable sources on the info,” Khalid said in a Hari Raya celebration at Selangor police headquarters.

It was reported today that politicians were involved in gangsterism with at least 10 major secret societies.

(Khammi gangs buu pawl min cu Laica zawn ah zoh)

Samaria Mitha Khawidah An Si Dih Hnga?

October thla, 1995 ah a si. MIT kum 3 nak ka kai lio asi. Rangoon khua cu a lin pah rih ko. A caan caan ah ruah asur. Khua a lum ngai caah, thlan he i chawh khi asi rih ko.

Voikhat cu ka hawi le 5 tluk he, Insein lei ah kan leng lai tiah kan ti. BOC in Insein Pangpardum leiah lamphawk in kan kal. Cu lamphawk kam ah, ka hmuhmi thil cu nihin ni tiang ka mitthlam ah a cuang rih. Ka philh kho lo. Cucu zeidah asi tiahcun, lamkam ah thilo nunglo in a ril komi kum 60 kuakap Kawl tarnu awkhlawh nu a si. Cu lam cu, Thayargone Lam lam ah as i i, Butayon Lam he aa naihte. Thayargone Lam le Butazone Lam aa tonnak kamte ah, motor gate pawl (2) an um.



Bahu Lam ni chuahlei kapte, Lanthit Rd le Insein Butayon Lam karlak a rangmi te hi, Thayargon Road asi.
                                                                        (Ref. Google Map)

Ka hawi le nih cun an lanhtak. Ka sia a rem lo i ka hei zoh. Akut hramte ah tangka khawnnak dur lian nawnmi ah tanka 30 hrawng a um. Fangkhat ca, fang nga ca, apia he a phunphun asi. Tarnu te cu naih deuh in ka van zoh. A thaw a chuah kho fangfang asi. Akut a ket a cawlcang kho ti lo. A thih cu a thi nai sai fawn lo. Ni nih cun alinh tuk. A nung nain a tak cu thopaw nih an buut. A ke cu ka zoh i, a kepha vialte a hma dih. A kepha vun aa hawk i a kepha vun cu an kua. Cuka a kepha vun le a sa karlak cun kua dul in a um i, cu chung ahcun tholung lianpipi an vak lulh ko. Thopaw nih cu kua cu an tlanh.

Ka zaang a fak tuk. Chonh khawh zong asi ti lo. Tangka ka kenmi te cu ka zoh i, fang 5 ca te ka ngeih i ka thlak ve. A ei kho ti lai lo ti ka hngalh. A nung ti lai lo ti ka fiang. A caah tangka hi a herhmi an si ti lo. A nunnak caah tangka hi man an ngei ti lo i sullam an ngei ti lo ti ka hmuh. Awkhlawh tuan zong cu, zeihmanh sullam a ngei ti lo. Asinain ka sia a herh tuk hringhran i, ka ngeihchun te cu, a kut hram i a ummi dur chungah ka rawn ta. Zeiti tuah awk ka thei lo. Ka lung a fak tuk. Ka sia a herh tuk bu tein ka kal.

Micheu nih cun, "Misual nih pei hi bantuk awkhlawh hi an mah rumnak le tangka hmuhnak ah an hman hna cu, pek an hau lo" an ti tawn. Cucu thil dang ah kei nih ka chiah. Zei bantuk an si zong ah, nilin khua al an temtuarmi (suffering) ruang hmanh ah khin, minung hawi sinak in zaangfak le bawmh phun an si tiah ka ti tawn.


            Insein Market

Cu tarnute awk hlawhnak pawng ahcun, inn thatha an um. Kuva dawr, lakphakti dawr, eidin dawr le thilri dawr zong an um. Motor gate donghnak le line card donghnak pawng asi caah, minung umkal cu a tor in an tor. Nu he pa he. Upa he ngakchia he. Mirum he sifak he. Cu lam ahcun, saihka an ra; motor an ra. Minung cu kan i kalh lulh ko. Phungki zong an kal. Baibal siangngakchia zong cu kan kal. Karen tamnak sang asi caah, Karen Krihfa tampi nih cu tarnu te cu an hmuh ve men lai ka hei ti. Thayargone Lam cu Laimi mi tampi nih zulhmi asi caah, Laimi zong ahmumi kan um kho men.

Cu lam cu, baibal sianginn (5) asimi, MIT, MICT, Karen Baibal sianginn, Lai Baibal sianginn pahnih he aa hlat tuk lo caah, Baibal siangngakchia dang zong nih an hmuh ve men ko lai. Motor gate pawngte asi caah, cozah riantuan he, palik he ralkap he an umkal pah lengmang fawn hna. Insein Sizungpi le High School he aa hlat lo. Tlanglawng dinhnak le Market he zong aa naih caah, minung cu kan tor. Miphun kip le biaknak kip nih cuka lam cu kan zulh. Hlasak thiam May Kha Lar inn he pe 200 tluk lawng aa hlat rih. Cu tluk a hlunhlainak ah, cu tarnu te cu bawmtu ngei lo in, aa pho ko. Ahohmanh nih, char le zohkhenh kan tim lo. Kan zapi tein kan lanhtak viar ko. Cu tarnute rilhnak lam cu amin ah, "Thayargon Rd (Bo-nuam lam) tiah an ti nain, tarnu caah cun, hell lam bantuk asi.


 Awkhlawh tampi umnak Insein Tlanglawng Dinhnak

Tarnu te cu, sau deuh ka van zoh. Tho zong aa veng kho ti lo. Tho nih a ka tiang in an but. A taksa a cawl kho fangfang khi asi. Ka nu ka mitthlam ah a hei cuang. Ka farnu hei si sehlaw tiah ka far le ka mitthlam ah an cuang. Hi tarnu te zong hi, a nu le pa nih rak dawt tukmi fanu te a rak si ve; a sining ka thei lo nain, a ngaknut lio ahcun muisam dawhte zong arak si men ko lai. Minung hiti ngelcel i nunnak liam cu tiah ka ruat. Ui le arthih hmanh in a thih tung lai lo ti ka ruat. Ka sia a herh ti zongah, zeiti awk ka thei ve lo. Cuticun ka hawi le sin ahcun ka hei dawi hna i, ka kal ve. Midang cio bang in cu nu te cu ka lanhtak.

Kan tin lei cu lam dang in kan tin. Zanriah ka ei i ka ka a thaw ti lo. Ka it i ka hngilh sia a rem ti lo. Zingka tein ka tho i, thaithawh ei hlan ah, cu tarnu te umnak ahcun ka va kal than. Cu tarnu te cu a rak thi cang. A taksa cu a rak i sawm dih cang. Ui ruak rilh in a ril ko. A pawng ah uico nih a ruak an rak hnimh len ko. A kepha cu ka zoh i, tholung in a khat cang. A ka cu tho nih ek an ek hnawhmi tholung phun in akhat cang. Thopaw nih a but in an but. Atangka bawm tangka te cu ka zoh i, pia khat zong a um ti lo. Zawn ruahnak um lo in, mihi tangka tiang a fir ngammi hi zei bantuk dah an si hnga ka ti.

A ruak zong cu zeiti tuah awk ka thei ve lo. Midang zong nih zei ah an rel lo. Cuticun aril ko. Aho va chimh ding ka thei ve lo. Ka zoh i ka sia a herh tuk bu ten ka kir than. MIT khan chung ah ka lut. Kan saya nih ca akan chimh nain, ca cu ka thinlung ah pakhat hmanh a cuang kho lo. Ka thinlung ah, kha tarnu te temtuarnak le ruak kha a cuang lengmang. Minung hi dah ngai? Donghnak cu harnak lawngte a rak si ko ka ti.

Sianginn khan chung ka um lio ah, ka lung ah a chuakmi cu, "Samaria Mitha pa" (Luke 10:30-37)  kong asi. Cu tuanbia tawite cu Jesuh nih a chimmi asi. A hmunhma cu Jerusalem-Jericho lampi cungah asi. Hi tuanbia tawite ah thil a biapimi minung phun (4) kan hmuh.

1. Damiah/msual nih an vuakdenmi pa; thilri lo in aum i, "thilo nunglo in a ummi pa" asi.
2. Cu vuakdenmi pa a hmu hmasatmi cu "tlangbawi" (priest/pastor) asi
3. Cun a van chngtu ah a hmumi "Levi" (tlangbawi cangte ding phun/ tuchan bia in chim ahcun Bible siangngakchia pawl an si)
4. Samaria mipa (nau tatmi, Judah mi le bang nih cun zei rellomi miphun asi)

Hi minung phun (3) lakah hin, Tlangbawi le Levi nih mizaw pa cu an hrial. Pathumnak pa, Samaria pa (miphun kahpia le hnawmtam ah ruahmi) tu nih cun, vuakdenmi, mizaw cu a lak i hitin a zohkhenh:

"A hma ah chiti le mitsunghang a thuh; a tuam piak. Culawng asilo. A satil cungah a chuan i hmunhma remnak riahbuk (hotel) ah a kalpi; cun a zohkhenh rih; a thaizingah hotel hngaktu kha tangka phar (2) a pekta i, rak zohkhenh law tiah, zohkhenh man a pek ta. Cu lawng asi rih lo. A hlei in a dihmi vialte cu, ka kirlei ah pek piak ding in aamah a khan" ta rih.

Atuanbia zoh tikah alangmi cu, "Samaria Mitha pa nih amah aa cit hngami rang kha mizaw a citter i, a nih tu cu a ke in a kal" ti kha kan hmuh khawh. A sunglawi tukmi zawnruahnak le dawtnak thinlung a ngeimi asi.



Tanpi haumi tanpitu Samaria Mitha pa le an vuakmi

                     

Hika zawn ah hin, Jesuh nih a kan cawnpiak tikah, "innpa theology" a kan cawnpiak. Zumtu taktak cu "innpa tha" siding le innpa taktak si ding kha a kan hmuhsak. Samaria mitha pa i sining cu "tanpi haumi, bawmhchanh haumi, bawmtu ngeilo bawmtu" tiah a tawinak in a langhter. Samaria mitha pa lungput nih, Jesuh lungput a langhter duh i, cu lungput cu "sifak le nauta bik te" (Matt 25:40) pawmhlawm le zohkhenh kha asi ko. Dawt awk tlak lo dawt le zohkhenh kha asi. Samaria Mitha pa lungput nih Jesuh lungput alanghter.

Lamkam ah thilo nunglo in a ril ko mi tarnu te kha ka hei ruat than. Kha tluk i a temtuar kha in awk a tha lo. Ni nih a linh; ruah nih a surh. Thopaw nih a hma abut in an but. Vawlei phit cungah ah a ril ko. Zeitluk in dah a ti a va haal hnga? Asinain tidin awk zong pakhat hmanh aho nih kan pe lo. Khalio ah chanhtu um sehlaw, sizung ah kal sehlaw a dam kho ding a si ko hnga. Asinain a hohmanh bawmtu an um lo.

A pawngkam ah a kalmi vialte, phungki, siangngakchia, mi sawhsawh, biaknak minung, baibal siangngakchia hna.....pastor le evangelist zong an i tel kho ve men ko. A hohmanh nih kan rak bawm lo; kan rak char lo. Kan zohkhenh lo. Cuti te cun a nunnak te cu a liam. "Inn pa theology" kha baibal sianginn i cawn ding le biakinn chung chim ding lawng pei arak si ko ne lo maw? ti ka van ruat.

Cucu a liamcia kum 19 asi cang nain ka philh kho rih lo. Cu kong ka ruah fate, Levi mi ka si le Tlangbawi phun ka si kha ka hngal chin lengmang. Pathian khamhnak thawngtha ka cawng; phung ka chim; baibal ka rel, thla ka cam, mission rian ka tuan ka rak i ti ve ko. Cu ni ah mission rian nganbik ka hmai a rak phanmi cu ka tlolh. Khawidah baibal siangngakchia ka sinak aum? Levi le Tlangbawi pei ka rak si ko hi ti kha ka van i fiang.

Cu miruak umnak cu, MIT le MICT in farlong 1 le cheu tluk lawng a hla. Lai baibal sianginn (2) in meng cheu veve tluk hrawng a si. Keimah bantuk in baibal siangngakchia tam tuk nih an hmuh lai ka hei ti. Seminary professor, pastor le evangelist zong ahmumi an um kho men; Krihfa hruaity thatha zong nih an hei hmuh khawh men ko.....Pathian caah aa pumpemi Tlangbawi le Levi phun cu kan tor fawn ko.

 Asinain cu bawmhhaumi tarnu te cu, tanpitu ngei lo in a pawng kalmi hna nih kan hrial dih. Asi. Jerusalem-Jericho lampi kam zong ah "bawmh herhmi mizaw pa cu" biaknak hruaitu ko nih pei an rak hrial kha? Cu mi nih vuakdenmi pa kha biaknak lei minung hna nih an rak hrial bang in, Einsein tarnu te zong cu, baibal siangngakchia keimah zong nih ka hrial ve cang. Tlangbawi le Levi he ka nunning a rak i khat ko. Cuticun chanhtu le bawmtu ngei lo tarnu te cu, a nung nain thopaw le rungrul nih a thih tiang an ei. Thihnak fak bik pakhat in a nunnak a liam.

Kum 19 renglo asi cang nain, kha tuanbia te nih ka zumhnak a ka zuamcawh tawn. Baibal sianginn kam baibal siangngakchia tampi umank ah, "Samaria Mitha khawidah an si dih hnga?" Nan nih cu hi vawleicung "cite le ceunak" nan si a kan timi kha tah, khawidah kan alnak le kan ceunak asi kun?



                     BD ka kainak MIT sianginn

Mizoram Leiba Cawh Har Kha

Mizoram hi Krihfa ram a si tiah kan ti. Pathian an duh, bible kongkau caihkhan an huam. Biaknak an duh. Biahla an thiam i, uar awk an um ngaingai. Zohchunh tlak taktak an si. Khualtlung mileng zong an daw ko. Abuaktlak in tuak ahcun, an nunzia a tha tiah kan ti khawh.

Amah belte cu an chamhbaunak tampi a um tiah ka ruahmi cu, i hlawhfat tik ah le thil a ba in zuar tikah leiba cawh an har taktak. Cucu Mizoram ah Krihfa nunia a langh khawhlonak pakhat asi tiah ka ruah. Hihi mi tampi nih kan tonmi thil asi caah, ka tonmi tampi lak ah pakhatte tiak ka duh.

Voikhat cu 1989 ah asi. University an khar caah, a karh in do ka cawi i, khual ka rak tlawng. Lawngtlai khua ka phan. Cucu September, 1989 ah asi. Lawngtlai khua sangkip ah thil ka zuar. Lawngtlai 3 sang lei ah thil ka va zuar. Cuka leiah ka va kal lio ah, inn pakhat ka va phan. Cuka an pa cu zumh awk tlak taktakmi pa pakhat asi. Ka thil zong tlawmpal an ka cawk. Lakphaktii an ka soh.

Inn ngeitu pa nih cun, "Palik sen thum ka si. Cun kan Krihfabu ah Presbyterian church ah Krihfa upa ka si. Christmas lai na rat tik ah, Japan Tape Recorder a dik taktakmi van kan phurh. A miak tam na kan la lai lo. Tangka ready bak in kan chiah lai" tiah a ka ti.

Mandalay ah ka va zuang than. Zumh tlak taktak minung ah ka ruah caah, Hitachi timi tape recorder a packing phawih lo bakmi a thar taktak ka va cawk i, ka phurh. Kawlram tangka in 700 kyats kuakap miak ahcun aza ko tiah ka ruat i, deng ngai in ka phurh.

Lawngtlai ka van phan. Tape recorder cu an inn ah ka va pek hna. Tape recorder cu le an duh tuk fawn. Tangka an rak ngei ti lo. "Kan vok kan zuarmi a man a kan pe rih lo. Kan in pek zau hna lai an ti le pek colh na ti ahcun kan ngei lo. Na kirpi a hau ko hnga, A ba in na sian ahcun kan i lak ko lai" tiah an ti.

Ka thil ka manh dih cang i, mah cu tape recorder pakhat zuar i caam peng ding cu a si kho ti lo. Christmas zong a naih fawn cang. Cucaah a baa in Rs. 2500 in ka pek hna. Pek lo awk a that ti lo caah asi. "February thla ah ka ra than te lai le nan ka pek te lai" tiah ka ti hna i, kan pahnih hnatla in ka tape recorder cu an i lak.

Christmas a dih. Kum Thar ah Mandalay cu ka va zuang than. Thil cu ka va lak i, Lawngtlai cu ka phan than. Ka va hal hna i, "Vok man a kan pe rih lo. Kan ngei bak lo" ti a si.

Cuticun an ka ti lengmang. 1989 kum chung an ka pe kho ti lo. 1990 kum chung zong Lawngtlai ka phak caan paoh ah ka va hal hna. Ka tlunnak inn he cun meng khat le cheu aa hlat i, umkal a har ngai. Palik le zuri tihphan pah asi. Thadit par asi i, an inn kal hi ka vuai taktak. Tangka do ka cawimi le akarh van tuak ahcun ka sung taktak cang. Ka miak ding cu pia khat zong a um ti lo.

Cuticun Lawngtlai ka phak zat in, ka va kal. Zeitluk in dek ka nen hna hnga ti ka ruat. Asinain a tam tuk caah hal lo awk a tha lo. A hram zong ka ngeih fawn lo caah sungh ding cu ka caah a har tukmi asi.

Voikhat cu, 1990 kum furpi ah ka va phan. An inn ah leiba cawh ah Zarhpini zanlei ah ka va kal. An inn ahcun nu he pa he, mino he ngakchia he khat thup in an rak leng hna. Pathian kong an rak caih. Lawngtlai i camping an tuahnak, Pathian aa phuannak, mi tampi an piantharnak, an pianthar caah midang leiba an ngaih thiam hna nak le an tak cung ummi sui le ngun le suimilam vialte an i phawih i an hlutnak kong he tiah an rak caih. Lakphak tii an ka soh i ka ding pah ve. Chimhau lo in, zeiti ah dah a rat ti cu an theih cia ko.

Cu lak i a ummi tar nawn nu pakhat nih, "Vunga, nai Lawngtlai camping na um ve lo cu a pawi taktak asi. Minung an piangthar tuk hna i, an thilri ngeihmi vialte an hlut pin ah, mi nih an batmi hna leiba zong a sing teltel in an i ngaithiam. Nang zong camping rah rak um ve law cu, hika hi na phan ti hnga lo" tiah a ka ti.

Kei nih Pathian ka zumh ning, pianthar nunzia timi ka ruah ning he khan cun a ka tining kha aa hlat tuk. "Ka pi, kei pianthar lo ka si. Nan nih a piangthar ciami nan si ahcun, Vunga kha a rat tikah a thin a hung sual lai, Kan leiba kha a ciasa tein chiah i, Vunga a tlung ti nan theih cangka tein hal lo tein, rak pek ding tu khi, piangthar nun asi awk asi" tiah van ti khi ka duh hringhran. Asinain cucu a tha lai lo ka ti i, hitin ka pi cu ka leh.

"Ka pi, ka tape recorder cawknak ah hin tangka tampi mido a karh in ka lak. Ka pu le nih hin atu tiang an ka pek khawh lo caah ka sung taktak cang. Amiakmi hi pia khat zong a um kho ti lo. Cupinah kan nih ram cu, Mizoram nakin kan si a fak deuh. Atu ka pu le cu an ngei tuk ko. Kan ram ah ka pu le nak in a sifak deuhmi bawmh ding rel cawk lo an si. Cucaah a miak zong aum ti lo caah a hram cu ka hmuh a hau. Keimah hmanh nih ngaithiam hna ninglaw, ka cawimi nih an ka ngaihthiam ve lo ahcun, asi kho lo cu te" tiah ka leh i holhnak zong a rak thei ve lo.

Ka sungh tuk cangmi le nihlawh ka len tuk cangmi hmanh ruat lo in, cu chinchap ah, "Piangthar law cu na ra ti hnga lo?" tiah an ka ti chap beibeimi Pathian zumh le pianthar kha, duh a nung lo taktakmi Krihfa theology pakhat asi.

Cuticun tangka cu Rs. 2500 pi cu, voikhat ah 100; 200; 150 ti tete in an ka pek i, Rs.2150 tiang an ka pek. Ka kal zat i, fang khat hmanh tanglo in ka hal hna lai tiah ka ruah rih. A donghnak ah, an pa he dawr ah kan i tong. "Ka pu, tangka a tangmi te kha nan ka pe kho cang hnga maw?" tiah ka hei hal i, "Kan in pek dih cang. Pek ding aum in ka ruat ti lo" tiah a ti,

"Za seksuk ko cang seh. Ka ke zong a tlam. Krihfa upa si fawn, palik sen thum si fawn i, cucu hlen an ka duh ahcun, va um cang ko seh" ka ti i, lungdai tein ka um. Kha pin cu ka hal ti hna lo.

Asi! Jesuh nih pei hitin thla nan cam awk asi tiah pei a kan cawnpiak kha. "Mi nih kan leiba (debts) a kan ngaihthiam bantuk in, kan leiba (debts) kha kan ngaithiam ve tuah" tiah. Kan sualnak rel cawk lo hmanh pei, thisen he vailamtah cungah a kan ngaihthiam cu! Kei nih Rs.350 cu zeitluk ka har le sungh ko zongah, ngaithiam lo awk asi hme maw ka ti i, ka ngaihthiam hna. Cucun ka lungthin a dai zuahmah.

Mi ngaihthiam cu a sunglawi tuk. Ngaihthiamnak timi cu thawnnak a ngei. Midang kan ngaihthiam hna tikah, remlonak le huat ralnak thilrit vialte an lo dih i, kan thilrit a zaang. Kha ka ngaihthiam khawhmi te nih khan, ka nunnak ah lungthin damnak le lunglawmhnak a ka pek.


Jesuh cawnpiakmi thlacamnak te kha


Mandela bantuk in mi ngaithiam khotu si ding hi, minung kan nunnak ah abiapi tuk.

Mi Tambik Thihtertu Leimin

Minung tuanbia thawkhlan in vawlei hi an rak min lengmang. Nihin mifim mi nih an hmuh khawhmi, minung tuanbia thawk hlan leimin ah a lian bik cu, Saidmarreh, Iran leimin asi. KM 20 tluk akau i, BC 10,000 kuakap ah a rak min mi asi.



Saidmarreh leiminh nak zawn chanthar mifim nih an tahmi

Cun vawlei hi tlangcung lawng ah minh siloin rili chung zong ah an rak min ve. Aliamcia kum 2.6 million hrawng ah, South Africa rampawng rili tang min mi hi, nihin ni tiang an hmuh khawhmi, rili tang leimin nganbik asi i, KM 20,000 tluk a kau ti asi. Laitlang nak ngan deuh tinak asi.

Chanthar tuanbia i, vawleimin nganbik cu Mount St. Helens, Washington State, USA a si i, KM 2.9 square tluk a kau. May 18, 1980 kum meitlang puakmi nih  a chuahtermi asi. Minung 57 an rak thi. Innlo le lamsul tampi a rak hrawh.



         Mount St. Helens a puah lio (1980)

Atanglei vawlei min (10) hna hi, vawleicung ah mithi tambik a chuahpitu an si. Hi vawleimin mi hna hi, lihnin, tilian, ruahsur, meitlang puakmi, tikhal tlang a minmi le vawlei amah tein a tlami hna nih an chuahtermi an si. Hi thil hna nih ruahlopi in, innlo, lamsul, khuaram a hrawh tuk pin ah, thihnak tam tuk a chuahter tawn.  A cheu cu hmunhma rempipi tiah ruahmi kha an min tawn i, cu thil nih rawhnak a chuahter ning hi afak khun.

Hi vawlei minhnak khuaram hmunhma le khua hna hi zoh tik ah, a tam deuh cu tlang sir, tlangtang, nelrawn, rili le tiva kam khua hna an si. Hmunhma cu an i dawh i, a minh hlan ahcun hmunhma nuam taktak an si. Rawhralnak nih an khuaram hna cu, chuahtakmi khua rawpcak bantuk ah a tuah hna hi, a cheu khua cu ser than mi zong an um i, a cheu cu pangpar dum le mithimi hna philhlonak hmunhma tu ah an ser thai hna.

Kan Lairam zong hi, tlang an sang. Kan tlang le hmunhma an cheng fawn. Kan vawlei hi an sawp ngai fawn i, hi bantuk zatlak puicimhnak hi ton khawh ngai asi. Abikin minung tam deuh umnak asimi Falam khua le vawlei tampi a minhnak le kahnak khua Hakha khualipi te hna ah hi thil hi ton khawh asi ve caah, inn sak tik ah inn satu hna nih, lungfim tein inn sak le hmunhma zoh thiam ngai kan herh.

Mizoram Aizawl, Lunglei, Lawngtlai le Saiha hna zong ah leimin ruang ah, khua aa rawk lawng si lo in mithi zong an tam ngai ve cang. Lairam zong ah, atanglei thil sining zoh in, ralring tein khuaram ser kan herh.

10. Diexi, Moa County, Sichuan Ramkulh, China

         Diexi lihnin 

Lihnin nih tibual thar a sermi. Hi tibual ah, Diexi khuahlun a pil

Nithla: Aug 25, 1933

Mithi: 3,100

Chuahtertu: 7.5 a fakmi, lihnin nih vawlei le khua a cimhpi hna. KM 3.5 a kaumi tibual aa ser i, cu tibual aa ser tharmi ahcun, Diexi Khuahlun cu a ningpi in a pil. Tuluk ram hi, lihnin a tam ngaingai nak hmun le lihnin ruang ah minung tampi an thih tawnnak hmun a si.

9. Gharm Oblast, Tajikistan

Nithla: July 1949

Mithi: 4000

Chuahtertu: Khait lihnin nih a chuahter. Yasman nelrawn ah min amin mi nih, mi tampi a thihter hna. An zapite a thimi hmun kip ca tuak tikah, 7,200 tluk an si. Innlo tam tuk lehpek a rak hrawh. Khua tampi a phum.

8. Ranrahirca, Peru


               Tikhal tlang a cimmi


Ranrahirca khua cu hitin lung le thetse nih akhuh dih

Nithla: 1962

Mithi: 4000-5000

Chuahtertu: Tikhal tlang aa thlaimi a min i, tikhal le lung tam tuk a minhter mi nih, khua a chilh i minung tampi a thihternak hna asi. An khua a tangmi a um set lo. Lung le thing nih a khuh dih

7.  Kelut, East Java, Indonesia

    1919 i Kelut meitlang a puahnak ka

NIthla: May 19, 1919

Mithi: 5110; khuate 104 a hrawh

Chuahtertu: "Kelud" ti zong in amin an tial tawn. Meitlang puakmi nih, a liamtermi vawlei cet nih khua a khuh hna caah an thihmi asi. 1951, 1966 le 1990 ah voi thum a puak cang. Hihi anungmi meitlang asi. Indonesia hi meitlang a tam ngai i, meitlang ruangah rawhralnak a chuak pah lengmang.


              Kelut meitlang 1990 ah a puah lio


Kelut meitlang cungah a ser chawmmi meitlang tibual tichuahnak

6. Kedarnath, India

               Tilian nih khua a chilhmi hmun khat


                 Minung aa tapmi hna an khamh lio

Nithla: June 16, 2013

Mithi: 5,700

Chuahtertu: Uttarakhand Tilian nih a chuahpimi leimin asi. Ruah a sur tuk caah, tilian a chuak. Nelrawn khua tampi a minh hnawh hna i,tilia le vawleimin mi nih rawhnak fakpi a chuahpi. Himalaya tlangthluan he an i peh caah, tlang an sang, horkuang an thuk, nelrawn ah khua an tlak hna tikah, tihnung ngaimi dirhmun ah an um peng.

5. Huaraz Ancash, Peru


Huaraz khuapi umnak. Tikhal tlang pawngah a um

Nithla: Dec 13, 1941

Mithi: 4,000-6,000

Chuahtertu: Tikhal tlang ah ummi tikhal dil (moraine dam) kha aa sat; Santa Tivapi kha, lung le tikhaltlang nih an kham i, tii tampi aa dil. Cu tidil cu ni 2 hnu ah aa sat than i, tii a tam tuk caah tivakor nih a tlum ti lo i, Huaraz khuapi kha a luan hnawh. Inn tam tuk a hrawh. 

4. Yungay, Peru

 Tikhaltlang a cimmi zawn

Innlo rawkmi cheukhat

Caan: May 31, 1970

Mithi: 22,000 (Khuakhat lawng thimi)

Chuahtertu: Lii aa hnin i, tikhal tlang sang ngaingaimi a cim. Tikhal, lung le cerhcet nih khua a niamnak vialte a khuh dih. Hmun sannak lawng a rak him. Biakinn thatha le tlakrawh inn tamtuk a rawk. Khuadang zong ah mithi tampi an rak um ve thiamthiam rih.

3. Armero, Tolina Dept, Columbia


               Nevado del Ruiz meitlang a puah lio


Armaro khua meitlang cerh nih a chilhmi


        Hitin nunnak a liam

Caan: Nov 13, 1985

Mithi: 23,000

Chuahtertu: Nevado del Ruiz meitlang a puakmi nih, tlang khuhtu tikhal vialte a titter dih. Cu nih cun "lahars" timi meitlang cerh a luanter. Cu meitlang cerh cu suimilam pakhagt ah meng 50 tluk rang in a luang i, minung an zam manh ti lo. Meitlang in aluangmi cerh hna kha a dang cerh he nelrawn ah an i tong i, Armero khua kha an hrawh.

2. Vargas, Vanezula

Vergas khua pawng i tlang a min mi hna

Caan: Dec 14-16, 1999

Mithi: 30,000

Chuahtertu: Ram in chaklei rilikam ah a um. Tlang tang ah a um. Ruahpi surmi a tuh tuk caah le a sau ngai caah, vawlei an sawp i, tlang an min. Tilian le tlang min nih rilikam khua cu a khuh. 

1. Ningxia, Haiyuan County, China


    Ningxia lihnin 1920





Innlo rawkmi cheukhat

Caan: Dec  16, 1920

Mithi: 100,000

Chuahtertu: Haiyuan lihnin nih a chuahtermi a si. "Loess" timi thli le ruah nih an pumhmi vawlei tampi kha an cim i, cu nih khua a khuh hna. KM 50,000 tluk akaumi hmunhma kha a khuh. Tiva, khua, tiva khammi le leikuang tampi a khuh.  Haiyan lihnin hi vawleicung kokek rawhralnak fakbik 10 chung ah aa telmi pakhat asi.

Biafunnak
Acunglei ka tialmi hna hi, minung tambik thihnak a chuahpitu vawlei min mi (10) kong lawng asi. Minung 500-2000 karlak a thihtertu leimin hi tam tuk a um rih. A tam tuk caah kan tial kho ti lo i, abiapi bik (10) lawng hi ka tialmi asi. Leimin nih hin minung tam tuk a thihter hna pinah innlo le lamsul tam tuk a hrawh. Lairam Hakha khua hna zong hi, leimin ruangah harnak le rawhralnak tampi a tong khomi khua asi caah, inn sak tikah hmunhma himbawmnak le a minhlonak ding hmun ah inn sak hi a biapi taktak timi kha hi tuanbia nih a kan hmuhsak chih ve.

Ref.
Atanglei website le cauk chung in Landslide timi capar chung in lakmi an si.
1. www.bing.com
2, World Books
3. www.wikepedia.com
4. www.google.com