Samaria Mitha Khawidah An Si Dih Hnga?

October thla, 1995 ah a si. MIT kum 3 nak ka kai lio asi. Rangoon khua cu a lin pah rih ko. A caan caan ah ruah asur. Khua a lum ngai caah, thlan he i chawh khi asi rih ko.

Voikhat cu ka hawi le 5 tluk he, Insein lei ah kan leng lai tiah kan ti. BOC in Insein Pangpardum leiah lamphawk in kan kal. Cu lamphawk kam ah, ka hmuhmi thil cu nihin ni tiang ka mitthlam ah a cuang rih. Ka philh kho lo. Cucu zeidah asi tiahcun, lamkam ah thilo nunglo in a ril komi kum 60 kuakap Kawl tarnu awkhlawh nu a si. Cu lam cu, Thayargone Lam lam ah as i i, Butayon Lam he aa naihte. Thayargone Lam le Butazone Lam aa tonnak kamte ah, motor gate pawl (2) an um.



Bahu Lam ni chuahlei kapte, Lanthit Rd le Insein Butayon Lam karlak a rangmi te hi, Thayargon Road asi.
                                                                        (Ref. Google Map)

Ka hawi le nih cun an lanhtak. Ka sia a rem lo i ka hei zoh. Akut hramte ah tangka khawnnak dur lian nawnmi ah tanka 30 hrawng a um. Fangkhat ca, fang nga ca, apia he a phunphun asi. Tarnu te cu naih deuh in ka van zoh. A thaw a chuah kho fangfang asi. Akut a ket a cawlcang kho ti lo. A thih cu a thi nai sai fawn lo. Ni nih cun alinh tuk. A nung nain a tak cu thopaw nih an buut. A ke cu ka zoh i, a kepha vialte a hma dih. A kepha vun aa hawk i a kepha vun cu an kua. Cuka a kepha vun le a sa karlak cun kua dul in a um i, cu chung ahcun tholung lianpipi an vak lulh ko. Thopaw nih cu kua cu an tlanh.

Ka zaang a fak tuk. Chonh khawh zong asi ti lo. Tangka ka kenmi te cu ka zoh i, fang 5 ca te ka ngeih i ka thlak ve. A ei kho ti lai lo ti ka hngalh. A nung ti lai lo ti ka fiang. A caah tangka hi a herhmi an si ti lo. A nunnak caah tangka hi man an ngei ti lo i sullam an ngei ti lo ti ka hmuh. Awkhlawh tuan zong cu, zeihmanh sullam a ngei ti lo. Asinain ka sia a herh tuk hringhran i, ka ngeihchun te cu, a kut hram i a ummi dur chungah ka rawn ta. Zeiti tuah awk ka thei lo. Ka lung a fak tuk. Ka sia a herh tuk bu tein ka kal.

Micheu nih cun, "Misual nih pei hi bantuk awkhlawh hi an mah rumnak le tangka hmuhnak ah an hman hna cu, pek an hau lo" an ti tawn. Cucu thil dang ah kei nih ka chiah. Zei bantuk an si zong ah, nilin khua al an temtuarmi (suffering) ruang hmanh ah khin, minung hawi sinak in zaangfak le bawmh phun an si tiah ka ti tawn.


            Insein Market

Cu tarnute awk hlawhnak pawng ahcun, inn thatha an um. Kuva dawr, lakphakti dawr, eidin dawr le thilri dawr zong an um. Motor gate donghnak le line card donghnak pawng asi caah, minung umkal cu a tor in an tor. Nu he pa he. Upa he ngakchia he. Mirum he sifak he. Cu lam ahcun, saihka an ra; motor an ra. Minung cu kan i kalh lulh ko. Phungki zong an kal. Baibal siangngakchia zong cu kan kal. Karen tamnak sang asi caah, Karen Krihfa tampi nih cu tarnu te cu an hmuh ve men lai ka hei ti. Thayargone Lam cu Laimi mi tampi nih zulhmi asi caah, Laimi zong ahmumi kan um kho men.

Cu lam cu, baibal sianginn (5) asimi, MIT, MICT, Karen Baibal sianginn, Lai Baibal sianginn pahnih he aa hlat tuk lo caah, Baibal siangngakchia dang zong nih an hmuh ve men ko lai. Motor gate pawngte asi caah, cozah riantuan he, palik he ralkap he an umkal pah lengmang fawn hna. Insein Sizungpi le High School he aa hlat lo. Tlanglawng dinhnak le Market he zong aa naih caah, minung cu kan tor. Miphun kip le biaknak kip nih cuka lam cu kan zulh. Hlasak thiam May Kha Lar inn he pe 200 tluk lawng aa hlat rih. Cu tluk a hlunhlainak ah, cu tarnu te cu bawmtu ngei lo in, aa pho ko. Ahohmanh nih, char le zohkhenh kan tim lo. Kan zapi tein kan lanhtak viar ko. Cu tarnute rilhnak lam cu amin ah, "Thayargon Rd (Bo-nuam lam) tiah an ti nain, tarnu caah cun, hell lam bantuk asi.


 Awkhlawh tampi umnak Insein Tlanglawng Dinhnak

Tarnu te cu, sau deuh ka van zoh. Tho zong aa veng kho ti lo. Tho nih a ka tiang in an but. A taksa a cawl kho fangfang khi asi. Ka nu ka mitthlam ah a hei cuang. Ka farnu hei si sehlaw tiah ka far le ka mitthlam ah an cuang. Hi tarnu te zong hi, a nu le pa nih rak dawt tukmi fanu te a rak si ve; a sining ka thei lo nain, a ngaknut lio ahcun muisam dawhte zong arak si men ko lai. Minung hiti ngelcel i nunnak liam cu tiah ka ruat. Ui le arthih hmanh in a thih tung lai lo ti ka ruat. Ka sia a herh ti zongah, zeiti awk ka thei ve lo. Cuticun ka hawi le sin ahcun ka hei dawi hna i, ka kal ve. Midang cio bang in cu nu te cu ka lanhtak.

Kan tin lei cu lam dang in kan tin. Zanriah ka ei i ka ka a thaw ti lo. Ka it i ka hngilh sia a rem ti lo. Zingka tein ka tho i, thaithawh ei hlan ah, cu tarnu te umnak ahcun ka va kal than. Cu tarnu te cu a rak thi cang. A taksa cu a rak i sawm dih cang. Ui ruak rilh in a ril ko. A pawng ah uico nih a ruak an rak hnimh len ko. A kepha cu ka zoh i, tholung in a khat cang. A ka cu tho nih ek an ek hnawhmi tholung phun in akhat cang. Thopaw nih a but in an but. Atangka bawm tangka te cu ka zoh i, pia khat zong a um ti lo. Zawn ruahnak um lo in, mihi tangka tiang a fir ngammi hi zei bantuk dah an si hnga ka ti.

A ruak zong cu zeiti tuah awk ka thei ve lo. Midang zong nih zei ah an rel lo. Cuticun aril ko. Aho va chimh ding ka thei ve lo. Ka zoh i ka sia a herh tuk bu ten ka kir than. MIT khan chung ah ka lut. Kan saya nih ca akan chimh nain, ca cu ka thinlung ah pakhat hmanh a cuang kho lo. Ka thinlung ah, kha tarnu te temtuarnak le ruak kha a cuang lengmang. Minung hi dah ngai? Donghnak cu harnak lawngte a rak si ko ka ti.

Sianginn khan chung ka um lio ah, ka lung ah a chuakmi cu, "Samaria Mitha pa" (Luke 10:30-37)  kong asi. Cu tuanbia tawite cu Jesuh nih a chimmi asi. A hmunhma cu Jerusalem-Jericho lampi cungah asi. Hi tuanbia tawite ah thil a biapimi minung phun (4) kan hmuh.

1. Damiah/msual nih an vuakdenmi pa; thilri lo in aum i, "thilo nunglo in a ummi pa" asi.
2. Cu vuakdenmi pa a hmu hmasatmi cu "tlangbawi" (priest/pastor) asi
3. Cun a van chngtu ah a hmumi "Levi" (tlangbawi cangte ding phun/ tuchan bia in chim ahcun Bible siangngakchia pawl an si)
4. Samaria mipa (nau tatmi, Judah mi le bang nih cun zei rellomi miphun asi)

Hi minung phun (3) lakah hin, Tlangbawi le Levi nih mizaw pa cu an hrial. Pathumnak pa, Samaria pa (miphun kahpia le hnawmtam ah ruahmi) tu nih cun, vuakdenmi, mizaw cu a lak i hitin a zohkhenh:

"A hma ah chiti le mitsunghang a thuh; a tuam piak. Culawng asilo. A satil cungah a chuan i hmunhma remnak riahbuk (hotel) ah a kalpi; cun a zohkhenh rih; a thaizingah hotel hngaktu kha tangka phar (2) a pekta i, rak zohkhenh law tiah, zohkhenh man a pek ta. Cu lawng asi rih lo. A hlei in a dihmi vialte cu, ka kirlei ah pek piak ding in aamah a khan" ta rih.

Atuanbia zoh tikah alangmi cu, "Samaria Mitha pa nih amah aa cit hngami rang kha mizaw a citter i, a nih tu cu a ke in a kal" ti kha kan hmuh khawh. A sunglawi tukmi zawnruahnak le dawtnak thinlung a ngeimi asi.



Tanpi haumi tanpitu Samaria Mitha pa le an vuakmi

                     

Hika zawn ah hin, Jesuh nih a kan cawnpiak tikah, "innpa theology" a kan cawnpiak. Zumtu taktak cu "innpa tha" siding le innpa taktak si ding kha a kan hmuhsak. Samaria mitha pa i sining cu "tanpi haumi, bawmhchanh haumi, bawmtu ngeilo bawmtu" tiah a tawinak in a langhter. Samaria mitha pa lungput nih, Jesuh lungput a langhter duh i, cu lungput cu "sifak le nauta bik te" (Matt 25:40) pawmhlawm le zohkhenh kha asi ko. Dawt awk tlak lo dawt le zohkhenh kha asi. Samaria Mitha pa lungput nih Jesuh lungput alanghter.

Lamkam ah thilo nunglo in a ril ko mi tarnu te kha ka hei ruat than. Kha tluk i a temtuar kha in awk a tha lo. Ni nih a linh; ruah nih a surh. Thopaw nih a hma abut in an but. Vawlei phit cungah ah a ril ko. Zeitluk in dah a ti a va haal hnga? Asinain tidin awk zong pakhat hmanh aho nih kan pe lo. Khalio ah chanhtu um sehlaw, sizung ah kal sehlaw a dam kho ding a si ko hnga. Asinain a hohmanh bawmtu an um lo.

A pawngkam ah a kalmi vialte, phungki, siangngakchia, mi sawhsawh, biaknak minung, baibal siangngakchia hna.....pastor le evangelist zong an i tel kho ve men ko. A hohmanh nih kan rak bawm lo; kan rak char lo. Kan zohkhenh lo. Cuti te cun a nunnak te cu a liam. "Inn pa theology" kha baibal sianginn i cawn ding le biakinn chung chim ding lawng pei arak si ko ne lo maw? ti ka van ruat.

Cucu a liamcia kum 19 asi cang nain ka philh kho rih lo. Cu kong ka ruah fate, Levi mi ka si le Tlangbawi phun ka si kha ka hngal chin lengmang. Pathian khamhnak thawngtha ka cawng; phung ka chim; baibal ka rel, thla ka cam, mission rian ka tuan ka rak i ti ve ko. Cu ni ah mission rian nganbik ka hmai a rak phanmi cu ka tlolh. Khawidah baibal siangngakchia ka sinak aum? Levi le Tlangbawi pei ka rak si ko hi ti kha ka van i fiang.

Cu miruak umnak cu, MIT le MICT in farlong 1 le cheu tluk lawng a hla. Lai baibal sianginn (2) in meng cheu veve tluk hrawng a si. Keimah bantuk in baibal siangngakchia tam tuk nih an hmuh lai ka hei ti. Seminary professor, pastor le evangelist zong ahmumi an um kho men; Krihfa hruaity thatha zong nih an hei hmuh khawh men ko.....Pathian caah aa pumpemi Tlangbawi le Levi phun cu kan tor fawn ko.

 Asinain cu bawmhhaumi tarnu te cu, tanpitu ngei lo in a pawng kalmi hna nih kan hrial dih. Asi. Jerusalem-Jericho lampi kam zong ah "bawmh herhmi mizaw pa cu" biaknak hruaitu ko nih pei an rak hrial kha? Cu mi nih vuakdenmi pa kha biaknak lei minung hna nih an rak hrial bang in, Einsein tarnu te zong cu, baibal siangngakchia keimah zong nih ka hrial ve cang. Tlangbawi le Levi he ka nunning a rak i khat ko. Cuticun chanhtu le bawmtu ngei lo tarnu te cu, a nung nain thopaw le rungrul nih a thih tiang an ei. Thihnak fak bik pakhat in a nunnak a liam.

Kum 19 renglo asi cang nain, kha tuanbia te nih ka zumhnak a ka zuamcawh tawn. Baibal sianginn kam baibal siangngakchia tampi umank ah, "Samaria Mitha khawidah an si dih hnga?" Nan nih cu hi vawleicung "cite le ceunak" nan si a kan timi kha tah, khawidah kan alnak le kan ceunak asi kun?



                     BD ka kainak MIT sianginn