Monday, July 28, 2014

Mi Tambik Thihtertu Leimin

Minung tuanbia thawkhlan in vawlei hi an rak min lengmang. Nihin mifim mi nih an hmuh khawhmi, minung tuanbia thawk hlan leimin ah a lian bik cu, Saidmarreh, Iran leimin asi. KM 20 tluk akau i, BC 10,000 kuakap ah a rak min mi asi.



Saidmarreh leiminh nak zawn chanthar mifim nih an tahmi

Cun vawlei hi tlangcung lawng ah minh siloin rili chung zong ah an rak min ve. Aliamcia kum 2.6 million hrawng ah, South Africa rampawng rili tang min mi hi, nihin ni tiang an hmuh khawhmi, rili tang leimin nganbik asi i, KM 20,000 tluk a kau ti asi. Laitlang nak ngan deuh tinak asi.

Chanthar tuanbia i, vawleimin nganbik cu Mount St. Helens, Washington State, USA a si i, KM 2.9 square tluk a kau. May 18, 1980 kum meitlang puakmi nih  a chuahtermi asi. Minung 57 an rak thi. Innlo le lamsul tampi a rak hrawh.



         Mount St. Helens a puah lio (1980)

Atanglei vawlei min (10) hna hi, vawleicung ah mithi tambik a chuahpitu an si. Hi vawleimin mi hna hi, lihnin, tilian, ruahsur, meitlang puakmi, tikhal tlang a minmi le vawlei amah tein a tlami hna nih an chuahtermi an si. Hi thil hna nih ruahlopi in, innlo, lamsul, khuaram a hrawh tuk pin ah, thihnak tam tuk a chuahter tawn.  A cheu cu hmunhma rempipi tiah ruahmi kha an min tawn i, cu thil nih rawhnak a chuahter ning hi afak khun.


Hi vawlei minhnak khuaram hmunhma le khua hna hi zoh tik ah, a tam deuh cu tlang sir, tlangtang, nelrawn, rili le tiva kam khua hna an si. Hmunhma cu an i dawh i, a minh hlan ahcun hmunhma nuam taktak an si. Rawhralnak nih an khuaram hna cu, chuahtakmi khua rawpcak bantuk ah a tuah hna hi, a cheu khua cu ser than mi zong an um i, a cheu cu pangpar dum le mithimi hna philhlonak hmunhma tu ah an ser thai hna.

Kan Lairam zong hi, tlang an sang. Kan tlang le hmunhma an cheng fawn. Kan vawlei hi an sawp ngai fawn i, hi bantuk zatlak puicimhnak hi ton khawh ngai asi. Abikin minung tam deuh umnak asimi Falam khua le vawlei tampi a minhnak le kahnak khua Hakha khualipi te hna ah hi thil hi ton khawh asi ve caah, inn sak tik ah inn satu hna nih, lungfim tein inn sak le hmunhma zoh thiam ngai kan herh.

Mizoram Aizawl, Lunglei, Lawngtlai le Saiha hna zong ah leimin ruang ah, khua aa rawk lawng si lo in mithi zong an tam ngai ve cang. Lairam zong ah, atanglei thil sining zoh in, ralring tein khuaram ser kan herh.

10. Diexi, Moa County, Sichuan Ramkulh, China

         Diexi lihnin 
Lihnin nih tibual thar a sermi. Hi tibual ah, Diexi khuahlun a pil

Nithla: Aug 25, 1933
Mithi: 3,100
Chuahtertu: 7.5 a fakmi, lihnin nih vawlei le khua a cimhpi hna. KM 3.5 a kaumi tibual aa ser i, cu tibual aa ser tharmi ahcun, Diexi Khuahlun cu a ningpi in a pil. Tuluk ram hi, lihnin a tam ngaingai nak hmun le lihnin ruang ah minung tampi an thih tawnnak hmun a si.

9. Gharm Oblast, Tajikistan


Nithla: July 1949
Mithi: 4000
Chuahtertu: Khait lihnin nih a chuahter. Yasman nelrawn ah min amin mi nih, mi tampi a thihter hna. An zapite a thimi hmun kip ca tuak tikah, 7,200 tluk an si. Innlo tam tuk lehpek a rak hrawh. Khua tampi a phum.

8. Ranrahirca, Peru


               Tikhal tlang a cimmi


Ranrahirca khua cu hitin lung le thetse nih akhuh dih

Nithla: 1962
Mithi: 4000-5000
Chuahtertu: Tikhal tlang aa thlaimi a min i, tikhal le lung tam tuk a minhter mi nih, khua a chilh i minung tampi a thihternak hna asi. An khua a tangmi a um set lo. Lung le thing nih a khuh dih

7.  Kelut, East Java, Indonesia

    1919 i Kelut meitlang a puahnak ka

NIthla: May 19, 1919
Mithi: 5110; khuate 104 a hrawh
Chuahtertu: "Kelud" ti zong in amin an tial tawn. Meitlang puakmi nih, a liamtermi vawlei cet nih khua a khuh hna caah an thihmi asi. 1951, 1966 le 1990 ah voi thum a puak cang. Hihi anungmi meitlang asi. Indonesia hi meitlang a tam ngai i, meitlang ruangah rawhralnak a chuak pah lengmang.


              Kelut meitlang 1990 ah a puah lio


Kelut meitlang cungah a ser chawmmi meitlang tibual tichuahnak


6. Kedarnath, India

               Tilian nih khua a chilhmi hmun khat


                 Minung aa tapmi hna an khamh lio

Nithla: June 16, 2013
Mithi: 5,700
Chuahtertu: Uttarakhand Tilian nih a chuahpimi leimin asi. Ruah a sur tuk caah, tilian a chuak. Nelrawn khua tampi a minh hnawh hna i,tilia le vawleimin mi nih rawhnak fakpi a chuahpi. Himalaya tlangthluan he an i peh caah, tlang an sang, horkuang an thuk, nelrawn ah khua an tlak hna tikah, tihnung ngaimi dirhmun ah an um peng.

5. Huaraz Ancash, Peru


Huaraz khuapi umnak. Tikhal tlang pawngah a um



Nithla: Dec 13, 1941
Mithi: 4,000-6,000
Chuahtertu: Tikhal tlang ah ummi tikhal dil (moraine dam) kha aa sat; Santa Tivapi kha, lung le tikhaltlang nih an kham i, tii tampi aa dil. Cu tidil cu ni 2 hnu ah aa sat than i, tii a tam tuk caah tivakor nih a tlum ti lo i, Huaraz khuapi kha a luan hnawh. Inn tam tuk a hrawh. 

4. Yungay, Peru

 Tikhaltlang a cimmi zawn

Innlo rawkmi cheukhat


Caan: May 31, 1970
Mithi: 22,000 (Khuakhat lawng thimi)
Chuahtertu: Lii aa hnin i, tikhal tlang sang ngaingaimi a cim. Tikhal, lung le cerhcet nih khua a niamnak vialte a khuh dih. Hmun sannak lawng a rak him. Biakinn thatha le tlakrawh inn tamtuk a rawk. Khuadang zong ah mithi tampi an rak um ve thiamthiam rih.

3. Armero, Tolina Dept, Columbia


               Nevado del Ruiz meitlang a puah lio


Armaro khua meitlang cerh nih a chilhmi


        Hitin nunnak a liam

Caan: Nov 13, 1985
Mithi: 23,000
Chuahtertu: Nevado del Ruiz meitlang a puakmi nih, tlang khuhtu tikhal vialte a titter dih. Cu nih cun "lahars" timi meitlang cerh a luanter. Cu meitlang cerh cu suimilam pakhagt ah meng 50 tluk rang in a luang i, minung an zam manh ti lo. Meitlang in aluangmi cerh hna kha a dang cerh he nelrawn ah an i tong i, Armero khua kha an hrawh.

2. Vargas, Vanezula

Vergas khua pawng i tlang a min mi hna



Caan: Dec 14-16, 1999
Mithi: 30,000
Chuahtertu: Ram in chaklei rilikam ah a um. Tlang tang ah a um. Ruahpi surmi a tuh tuk caah le a sau ngai caah, vawlei an sawp i, tlang an min. Tilian le tlang min nih rilikam khua cu a khuh. 

1. Ningxia, Haiyuan County, China


    Ningxia lihnin 1920





Innlo rawkmi cheukhat

Caan: Dec  16, 1920

Mithi: 100,000

Chuahtertu: Haiyuan lihnin nih a chuahtermi a si. "Loess" timi thli le ruah nih an pumhmi vawlei tampi kha an cim i, cu nih khua a khuh hna. KM 50,000 tluk akaumi hmunhma kha a khuh. Tiva, khua, tiva khammi le leikuang tampi a khuh.  Haiyan lihnin hi vawleicung kokek rawhralnak fakbik 10 chung ah aa telmi pakhat asi.

Biafunnak
Acunglei ka tialmi hna hi, minung tambik thihnak a chuahpitu vawlei min mi (10) kong lawng asi. Minung 500-2000 karlak a thihtertu leimin hi tam tuk a um rih. A tam tuk caah kan tial kho ti lo i, abiapi bik (10) lawng hi ka tialmi asi. Leimin nih hin minung tam tuk a thihter hna pinah innlo le lamsul tam tuk a hrawh. Lairam Hakha khua hna zong hi, leimin ruangah harnak le rawhralnak tampi a tong khomi khua asi caah, inn sak tikah hmunhma himbawmnak le a minhlonak ding hmun ah inn sak hi a biapi taktak timi kha hi tuanbia nih a kan hmuhsak chih ve.

Ref.
Atanglei website le cauk chung in Landslide timi capar chung in lakmi an si.
1. www.bing.com
2, World Books
3. www.wikepedia.com
4. www.google.com

No comments:

Post a Comment

Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho

Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....