Hakha Rescue Committee Riantuannak Thawngpang

Rungtlang Acimmi

Hakha Rescue Committee Riantuannak Thawngpang 
3 September 2015


Biahmaithi

Hakha Rescue Committee kong he pethlai in HRC Authawng in thawng kan
thanh lengmang ko nain zapi nih thawngpang fiang theih lo in bia
vaivuan bawmhnak tangka tamtuk phan nain an hmang lo, facang bawmh an
herh lo tbk., hna a hung chuah tikah HRC riantuannak cu zapi nih fiang
deuh in theih khawhnak dingah a tanglei bantuk in thawngpang fiang ka
hun tial.

Tangka Hmuhnak le Hmannak

2 September 2015 tiang HRC min in bawmhnak kan hmuhmi cu MMK.
533,089,900/- a si cang i hmanmi tangka hi MMK. 168,004,078/- a si
cang. 

Cu chungah Norway Chin Christian Federation nih Hakha inn rawkmi
chungkhar 734 cu singkhat cio a bawmh hna i, HRC hmuhmi tangka in
Khuabe, Beute le inn hlang camp ummi chungkhar 400 cu sing khat cio an
bawmh hna lai. Khuathar Ralhmung Cerhtual ah sakmi thlam (deu) cu tu
zarh chungah lim dingin khuakhan a si i HRC nih sing 73 hrawng cu pek
a si cang. Hi hnu sing 300 hman ahcun kan lim canglai tiah HRC main
committee chungtel le Carson Camp chairman a simi Pu Ram Lian nih a
chim. 

Facang phurhnak, camp ummi eiding tirawl, thut umnak,
siangakchia sianginn kainak le ngandamnak zohkhenhnak tbk., caah
hmanmi sing 200 renglo an si. Kalay university siangakchia harnak
tongmi minung 20 caah MMK. 1,000,000 zong HRC nih tangka hmuhmi in
bawmhnak kan pek hna.

Khuate lei lam rawkmi cycle kal khawhnak ding lam remhnak zong bawmh ding le inn rawkmi chungkhar zong bawmh dingin khuakhan a si caah bawmhnak tangka hi a rauh hlan ah hman dih a si
lai. Tangka hmuhmi paoh cu CB Bank ah kan chiah i, a herh ningin kan
chuah than. Kut cung tangka chiah cu a him lo caah Bank ah kan
chiahnak a si. Hakha remhnak le khuate lei harnak tongmi bawmhnak caah
tangka tampi a dih ding a si caah ram kip um nu le pa nih zoh sawsawh
loin zanghlei nan cawi cio naklai kan in sawm hna.


Facang le Thilri Bawmhnak

Harnak tongmi hna caah facang bawmhnak HRC sinah a phanmi facang tun
2889 a si i, khuate lei ah bawmhmi tun 816; Hakha camp le sang kip ah
bawmhmi tun 1228; zapi fonh tun 2044 hi phawt an si i, a tangmi tun
845 cu tuzarh chungah phawt dingin tawlrel a si. Mehhang, pe, ngapih,
chiti, changreu, chapiat tbk., bawmhnak hmuhmi hna cu camp 7 le khuate
34 ah kan phawt hna. 

Ihphah puan, angki, hni, si ai tbk., bawmhnak kan
hmuhmi paoh cu camp ummi hna sinah pek dih an si. A rauh hlanah camp
ummi hna cu thlam (deu) sakmi inn ah an i thial cang lai caah rawl
chumhnak tih thing, um kheng, zun inn le hman ding ti, ihphah puan hna
hi bawmh dingah a herh rih lai.

HRC Riantuan Ningcang

 Hakha Rescue Committee riantuannak cu main committee a um i, cu
chungah sub-committee 13 in ser a si. Cu hna cu Information, Health
recovery, Transportation, Food Supply, Fund raising, Resettlement,
Relief, Awareness, Placement, Security, Trauma healing, Education le
Research committee tiin riantuan a si. Sub-committee 13 nih an
riantuannak cu a tanglei bantuk in a si.

1.      HRC Main Committee Riantuannak

HRC main committee cu meeting voi 5 tuah a si cang. Harnak tongmi
bawmhnak rian cu ningcangte in a kal khawhnak dingah tawlreltu a si.
Sub-committee nih riantuannak a tlamtlin khawhnak dingah rian a tuan
i, direct in tawlrel a herhmi paoh cu main committee nih a tawlrel i,
Zung riantuannak tlamtlinnak dingah fulltime  minung 5 :- operation
manager, Accountant, Logistic Officer, Data Administrator le Clerk ti
in rianpek dingah timh lamh an si. 

Part-time in chairmans, secretaries, treasurers, officers le sub-committee leaders vialte, cun
sub-committee chungtel riantuanmi minung 202 renglo nih miphun caah
pumpek in riantuanmi an si.

HRC cu ram chung ram leng nih zumhmi bu a si bantuk in UN agency,
INGOs le NGOs hna zong nih zumhmi a si. USAID ah riantuantu U Aung
Naing nih “Chin miphun cu pakhat le pakhat theihthiamnak nan ngei,
pehtlaihnak nan ngeih caah hi riantuannak cu zumhnak a ngan ngai ngai,
harnak tongmi hna nih tampi hlawknak an hmuh lai” tiah a chim.

2.      Information Committee Riantuannak

HRC riantuannak mizapi nih an theih khawhnak dingah The Chinland Post
nih zanghlei cawi in HRC Authawng cu zarh khat voi 3 in thawngthanhnak
tuah a si i, cu thawng cu Hakha Rescue Committee facebook ah tar a si
caah zapi nih rel khawh a si.  Local TV channel kan ngeihmi:- CCN,
Ronel Vision, TT Vision, CCN, CACC le TCP channel nih zapi theih
dingin thawng thanhnak an tuah.

Cun harnak kan tonmi kong miphun dang nih fiang deuh in an theih khawhnak dingah rungtlang mitthli ti in
video documentry cu Khonumthung Media bawmhnak in a chuak cang.
Hakha peng khuate lam le hlei a rawk dih caah khuate lei thawngpang
fiangin theih a har ngai nain khuate an si ning data kan lak cuahmah
lio a si. Atu tiang Hakha le Hakha peng data kan lak khawhmi cu a
tanglei Annex I kan langh ter.

3.      Health Recovery Committee Riantuannak

Health Recovery Committee leader cu Pu Cung Hu a si. Ngandamnak kong
he pehtlai in Hakha harnak tongmi camp 7 pinah Hakha peng Chuncung le
Hniarlawn tbk., ah ngandamnak kong he pehtlai in cawnpiaknak le an
herhmi sii tbk., bawmhnak an pek hna. Ngandamnak he pehtlai in camp 7
ah an herhmi cu HRC min in bawmhnak le cawnpiaknak an ngei. A hlei
khun in HBDO nih camp 7 ah a ummi dam lo ruangah sizung kalnak le
zohkhenhnak cu tuanvo lak dingin HRC nih retheih fial an si.

4.      Transportation Committee Riantuannak

Transportation leader cu Pu Chan Hrem a si. Kalay in siseh, Mizoram
lei in siseh bawmhnak thilri tlamtlingte in Hakha a phak khawhnak ding
le thilri chiahnak hmunhma zong a tawlrelmi an si. Bawmhnak thilri
Hakha a phak tiang lawng si loin kudawng ah tlamtlingte in a phak
tiang tawlreltu an si caah an tha ba ngai ngai. 

Mizoram nih bawmhmi facang tun 1000 hrawng cu Tio ah caan sau nawn a tang. A ruangcu
Haimual zip lawngin thil phurh khawh a si caah Kalay-Hakha facang
phurhman tun khat ah 13000 tiang a kai tikah Tio facang phurh an duh
ti lo. A rannak in HRC nih cozah sinah thil phurhman thumh dingin
chimh a si tikah cozah nih Kalay-Hakha facang phurhman tun khat ah
8000 cung in a phurmi paoh cu tlaih dingin order a chuah hnu cun a
hung i ning deuh. Mizoram bawmhnak facang zong an phurh cuahmah lio a si.

5.      Food Supply Committee Riantuannak

Rawl lei bawmhnak tawlreltu cu Pu Sui Thio a si. Camp ah siseh, sang
kip ah siseh, khuate lei ah siseh facang bawmhnak a phanmi tun 1228
phawt a si cang. Tun 850 hi tu zarh chungah phawt an si lai. Hakha nih
nikhat ah facang 180 kan ei i, Hakha peng nih ni khat ah facang tun
220 kan ei caah kan ngeihmi facang hi ni hnih ei lawng asi caah
hnangam kan si lo.  Khampat nih facang tun khat ah 30000 in tun 230 cu
a zin in kan in bawmh hna lai an timi cu HRC main committee nih zuar
dingin bia chah a si. 

Cucu Hakha ah harnak tonglomi bawmhnak hmu lomi hna nih facang man fawi deuh in an ei khawhnak dingah HRC nih kan zuar lai tiah khuakhanmi a si. Facang cu kan caw rih lo i, zuar ding zong a
um rih lo. Lam a that lo ruangah atu lio Hakha le Thantlang peng caah lungre theih bikmi cu facang a si ko.  Meh hang caah satil hlutmi, pe, ngapih, chiti, changreu, chapiat tbk., bawmhnak hmuhmi hna cu camp 7
le khuate 34 ah phawt a si. Thantlang peng khuate lei harnak a tongmi cu Mizoram bawmhnak facang tio in a tlung dingmi tun 200 cu Thantlang Rescue Committee nih tawlrel ding le phawt dingin tuaktan a si.

6.      Fundraising Committee Riantuannak

Fundraising lei hruaitu cu Rev. Lal Pek Lian a si. HRC riantuantu hna
nih harnak a tuarmi hna caah mah le si khawhtawk bawmhnak pek ding. 30
August 2015 (zarhpi ni) ah Hakha peng khrihfabu kip nih khua caan nih
a chuahpimi harnak tongmi hna caah thlacamni tuah a si i, thawhlawm
zong HRC ah pek dingin khuakhan a si. Ram chung ram leng kan miphun
hawi hna sinah concert in bawmhnak riantuan ding zong timhlamhnak
ngeih a si. Cun international funding agency le embassy hna sinah
CCERR (Committee of Chin Emergency Relief and Rehabilitation) he
riantuan ti in bawmhnak hal dingin timh lamh a si.

7.      Resettlement Committee Riantuannak

Resettlement riantuannak hruaitu cu Pu Ral Kham a si i, Hakha sipin ah
chairman a tuan liomi a si. Harnak tongmi hna chungin khuahlun sang cu
an dihlak, dawrhlun sang cheu thum cheu khat, ketheibo sang, RC chak,
cawbuk sang cheukhat le sang kipah inn rawkmi hna cu hmun dangah thial
ding an si caah inn hmun thar halnak kongah thaba ngai le lungre thei
ngai in riantuan a si. 

Harnak tonmi hna nih hmun thar tlak dingah an duhmi cu Khuathar lei Falam lam tlangthluan cu President Thein Seing nih pek dingin nawl a chuah ko nain U Hung Ngai nih Khuhsilo-bo cu
palek umnak dingah kan hman lai a ti tikah president pek ciami chuh
than cu tiah nu le pa an lungre thei ngai. Hakha vawlei an chekmi cu
tu thla chungah result a chuak lai. Town plan an ser cuahmah lio a si,
thla hnih hrawng cu kan rau lai tiah sipin bawi Pu Thla Hre nih a
chim. Town plan ser dih hnu ah, lam cawh le inn hmun then dih hnu ah
inn sak a si lai caah a tlawmbik thla 6 cu kan rau lai tiah Vuanci Pu
Van Thawng nih a chim. Hmunhma thial cu mah duh paoh in tuah tuan ding
a si lo caah lungsaute in kan um ding le kan cawlcangh ding a si.

8.      Relief Committee Riantuannak

Relief riantuannak hruaitu cu Rev. Tluang Ceu a si. Harnak tongmi hna
nih an herhmi ihphah puan, angki le hni, um kheng tbk., cu a herh
ningin tawlrelpi an si. A hlei in bawmhnak a phanmi thil puan, um
kheng tbk., hna cu harnak tongmi hna chungkhar sinah pek dih an si.
Thilri in bawmhmi cu bag 15 hrawng a si cang.

9.      Awareness Committee Riantuannak

Awareness riantuannak hruaitu cu Rev. Ca Peng a si. Mincimh ruangah
harnak kan tonmi ruangah thinphang thlalau in a ummi hna nih lungthin
damte in khua an sak khawhnak dingah riantuanmi an si. Camp kip ah
khua caan nih a chuahpimi harhnak hi mizapi nih an tuar cionak le
ralrin a herhmi kong cawnpiaknak ngei kho dingin timhlamhnak ngeih a
si. Cawbuk camp ah cawnpiaknak an thok cang.

10.     Placement Committee Riantuannak

Caan karlak umnak hmunhma khuakhang laireltu hna hruaitu cu Pu Hrang
Vung a si. Camp ah a ummi hna caah umnak thlam (deu) sak, a dih hnu ah
thial kamnak hi zanghlei cawi in rian an tuan. Atu ralhmung cerhtual
ah sakmi thlam (deu) cu tu zarh chungah lim dingin HRC nih a tawlrel
pi thluahmah. Cu lawng si lo camp dang a ummi hna caah thlam (deu)
saknak hmunhma zong an zoh cuahmah lio a si.

11.     Security Committee Riantuannak

Hakha khua le minung humhminnak dingah CYO nih security tuanvo a lak i
hruaitu cu Salai Za Hnin Thang a si. CYO sangkip mino nih mah le sang
humhimnak cu tuanvo a lak bantuk in mifir an tlaih hna, a buaimi
chimhhrinnak an ngei hna caah Hakha khua cu a hung dai ngai. A sinain
Khuahlun sangah lainawnnak a ummi cu kan ngeih a chia, mah bantuk a um
ti lonak dingah sang kip um CYO nih thazang kan chuah deuh a herh tiah
CYO hruaitu nih a chim.

12.     Trauma Healing Committee Riantuannak

Harnak kan tonmi ruangah zawtnak bantukin kan i ngeihmi tihnak chungin
hnangamnak hmunak dingah riantuantu hruaitu cu Rev. Dr. Than Thio a
si. Camp kipah ni chiar, zaan chiar thazang peknak, hnemhnak, Pathian
bia in thazang peknak hna cu din loin rian an tuan.

13.     Education Committee Riantuannak

Harnak tongmi siangakchia thate in sianginn kan kai khawhnak dingah
riantuantu  upa cu Pu Robin a si. Siangakchia nih harnak tong loin ca
an cawn khawhnak dingah sianginn kai thlah donnak motor, cacawnnak ah
an herhmi cauk, ball pen, cafung, nithawng tbk., kha siangakchia nih
an herh ningin bawmhnak riantuanmi an si.

14.     Research Committee Riantuannak
Research riantuannak hruaitu cu Rev. Ni Cung Thang a si. Sept. 2015
thla cheu hlan ah Hakha peng dihlak ah data lak dingin ti timh lamh a
si. Mincimhnak a ruang (People perception) zong research tuah dingin
timhlamh a si.

Bia Donghnak

Ram chung ummi Chin miphun umnak dihlak ah harnak kan tong dih ko hna
nain Pathian dawtnak thawngin a thimi kan tlawm. Kan miphun nih zatlak
puicimhnak kan tonmi cu ramchung ramleng kan miphun dihlak nih nan
ngeihchiatnak le nan kut samhnak nan langhtermi cungah lunglawmhnak
roca kan tial. Bawmhnak tangka nan kan kuatmi kan hmuh ti hmanh
tlamtling in thawng kan in thanh kho hna lo mi cungah ngaihthiam kan
in hal hna. Pumpak in siseh, abu in siseh bawmhnak a kan kuat tu paoh
lunglawmhnak roca pek dingin kan timh cuahmah lio a si. Zanghlei nan
cawinak le thlaza nan camnak cu Pathian nih a thei caah kan
riantuannak zong a tlamtin caah Pathian min thangthant si ko seh. Nan
riantuannak cio cungah Pathian nih thluachuannak in pe ko hna seh. Kan
kan i lawm tuk!

Chinchiah:

Hakha khua aa rawh ruangah rian tuanvo latu HRC Riantuannak kong hi Pu Jacob Thang nih a tialmi ca, mi tampi caah bawmchantu asi theu lai timi ruahchannak he, ka blog ah ka khumh chinnak asi. Apungsan, cafang ahme le ngan, catlang aa laklawhmi tete remhmi dah ti lo cu, ka remh piakmi a um lo. 

Russia Sipuazi Phih Cu EU Caah Vom Rem

EU Farmers pawl lam an zuh lio

Science ahcun "Action and Reaction" cu aa an umti peng ti asi. Cucu Newton nih a hmuhmi theory asi. Cucu science lawngah siloin vawleicung minung nunnnak sipuazi le politics tiang huap in aa hmang kho viar.

March 2014 ah Russia nih Ukrain ramkulh Crimea cu an ram i a chiah caah le Ukraine nichuahlei tapung thomi na bawmh hna timi ruangah, US le EU bloc ram-28 nih Russia company le corporation cheukhat cu sipuazi phih hram an thawk. Cu hnu ah Russia cozah he naihte in a ummi mirum milian pawl le ralbawi le cozah uktu hna zong sipuazi an phih hna. Canada zong nih sipuazi a phih ve i, Japan nih cun an bank i Russia tangka vialte chuah khawh lo ding in a phih.

Cuticun Russia cu sipuazi phih i tluk ding kha an policy asi. A phichuak zeidah asi te lai timi cu thuk pin an rak ruat lem lo. USA nih a ti chih tuk hna caah le Crimea ruangah an thin a hun tukmi tu kha biapi ah an rak chiah caah asi. Russia thluk ding timi policy cu an i ruahning bantuk in an tlamtling maw? A phittu teh an sung ve maw?

Russia sipuazi phih hi biatak tein an thawk i, July, 2014 ah asi. US, EU le Canada hna nih, Russia bawi upa tampi an ram luh an kham hna. Ralbawi le milian tampi visa an phih hna. Russia in company tampi an lak than hna i, company tam tuk an chuak. Russia nih tangka a cawi hna zongah EU nih tangka an cawih duh ti lo. Russia ram thilchuak zong cawk an duh ti lo. Meiti nih le a man a tla fawn. Russia tangka a man a tum i, US dollar he thlen tikah tam tuk an rak sung.

Hi sipuazi phihnak hi US nih a forhfialmi hna le hruaimi deuh an in an kal. Russia le US cu sipuazi an i pehtlaihning a tlawm ngai caah US nih sipuazi aphih ruang ah Russia zong a fak tuk lo i, US zong fahnak a um lem lo. Asinain EU le Russia cu 2012 hmanh ah Euros 270 billion thil aa cawzorhmi an si i, cucu EU caah risk tam taktak lak asi.

Sipuazi an phih ka ah, "Russia cu a tlu te ko lai" tiah mi tampi nih an rak ti. Asinain kei nih ka rak chim tawnmi cu "sipuazi phih ruangah Russia te pawl cu aa rawk kho dingmi ram an si lo" tiah ka rak ti tawn. Laimi tampi zong nih Russia sipuazi an phihmi cu an rak i lawm ngai i, Russia tluuk ding hi hmuh an rak duh ngai cio. Asinain ka rak ti tawnmi cu "Vawleicung sipuazi that ah 7 nak i a ummi ram, hi tluk ram kau le hi tluk in leicung leitang thilchuak a tammi Russia ram hi, sipuazi an phih ruangah a har cu an har deuh ngai lai nain a tlu kho lai lo" tiah ka rak ti lengmang.

Atu kum khat a van liam cang. Russia ah an tangka man a zor; eidin a har; rian zong a har deuh taktak. Minung tampi nih khim tein rawl an ei kho lo tiah an ti. An sipuazi that aa timh siling teah meiti man a tum tik le sipuazi phih aa ton tikah an har ngaingai ko. Asinain Russia nih cun cucu aa in ve ko ti lo.

Russia zong nih lehrul an cham ve hna i, "US, Canada le EU ram in eidin-cawsa, voksa, nga, thei, anhringso le zeidang eidin vialte- cawk an kham ve." Russia ah EU eidin a thli lutmi cu atanglei hmanthlak bantuk in cozah nih an hrawh dih hna. Ramdang tu ah cawknak lam a kawl pin ah, Russia ram chung i satil zuami le lo tuahmi pawl kha amiak ruah ah an tang ve ciammam i, phundang in aa mer diam.

Athli in Russia ram an luhpimi eidin cozah nih an hrawh lio

EU ram in eidin an cawk ti lo caah thil man kai i harnak zeimaw zat cu an tong nain atu ahcun Russia ram chung chuak ngasa, voksa, cawsa, anhringso, theihai le phunphun te tam tuk a chuak i, EU van an hai ti lo. EU nih sipuazi an phih nain Russia nih a van phih ve than hna tikah, EU ramchung lo tuah le zuatkhalh in aa cawmmi pawl tam tuk an sung cang ti asi

Pumpak asimi "Austrian Institute of Economic Research in Vienna (WIFO) nih an hlathlainak ah, " Russia sipuazi an phih ruangah EU hi Euros 100 billion an sung cang i, EU ram dihlak ah rian 2,000,000 sungghnak a chuahpi" tiah German daily newspaper DIE Welt timi an tial ti asi. Hihi aruang cu Russia sipuazi an phihmi ruang le Russia nih a phih ve mi hna ruangah asi tiah an ti. Cucaah EU ram chungah hin Russia sipuazi phih a duhmi le duhlomi hi an i el lengmang cang i, meeting zong an tuah lengmang. Russia nakin EU tu hi an fak deuh tiah atimi zong an um ti asi.

Russia ah market a um ti lo caah hi hnu kum tlawmpal ah, Switzerland ah mi tam ngai rianlo in an um cang lai ti asi. Switzerland nih Crimea ramkulh he sipuazi pehtlaihnak a phih i, Russia cozah bawi upa 27 le company tam nawn kha sipuazi a phih hna. Cucaah Switzerland ramchung minung 40,000 hi an rian sungh khawh an si i, tihnung ngaimi dirhmun ah an um ti asi.

Russia ah tourist an kal ti lo ruang ah le Russia ah thilzuar an khap caah EU ram chungah rianlo ummi tampi an chua ve lai ti asi. EU ram chung ah hin a tanglei ram hna hi rian sunghnak fak bik in an tuar lai ti asi: Germany ah minung 465,000; Poland ah 335,000; Italy 215,000; Spain le France hna zong hi asung dingmi tambik ram nga chung ah an i tel ve i, Spain cu 160,000 le France cu 145,000 rian an sung lai ti asi. UK zong nih 110,000 rianlo in an i chuah lai tiah WIFO nih an tuak.

Ramdang thil zuarnak in an hmuhmi ngunkhuai zong ah hin sunghnak an tong lai ti asi. Germany hi ngunkhuai ah 1.6% a zawr lai i, Italy, Spain, France le Uk hi 1% cio a zor lai tiah WIFO nih an ti. EU ram fatete nih fak khun in an tuar i, tahchunhnak ah Estonia ram fate cu 2013 i Russia sipuazi an phih hlan le 2014 i sipuazi an phih hnu ah, an ngunkhuai 16% a zawr ti asi.

EU nih hin Russia sipuazi phih ruangah an ram sipuazi a tonghtham ve timi hi zapi theih tein an chim rih lo nain, Russia President Putin le Prime Dmitry Medvedev zong nih hin, EU ram tu harnak an pek hna lai tiah an rak ti cang. Medvedev zong nih hin Russia sipuazi phih ruangah Russia harnak kan tong timi cu nikum ah a rak chim bal ve. Mah hlan ah hin, Russia nih a rak ti tawnmi cu EU nih sipuazi na kan phih ahcun Asia ram le South America he kan i pehtlai lai tiah an ti ve tawn.

Cucaah Asia ram, abik in Tuluk he, zong an i peh than i $400 billion man Russia gas kha Tuluk nih cawk ding zong 2014 ah cachoh an tuah cang. Tuluk company lianlian Russia ah an lut. Turkey ram zongah Gas zuar ding cachoh an tuah. Russia ramchung lo tuahtu nih eidin tam deuhdeuh an chuah than i an harnak kha a van zia rup. Cucaah Pre. Putin nih cun "Kum 2 chungah Russia sipuazi tlaknak hi a kai than lai" tiah a ti ve. Asinain nihin tiang Russia sipuazi cu a tla thiamthiam rih i, cho lam a panh kho ve rih lo.

Khatlei ahcun EU ram fatete zong Russia sanction ruangah tampi an tuar ve hawi. Abik in lotuahtu (farmers) pawl an temtuar khun. Zeicatiah EU ram pumpi i ramdang i an zuarmi eidin 10% cu Russia nih an cawk. Tangka in pound 11.5 billion man tluk asi. Abik in Greece hi tambik an cawknak ram asi i, Greece ram i meitei 60% le strawbeeries 90% cu Russia nih an cawkmi asi. Cucaah 2014 chung lawngah hin Greece ram i eidin hi Russia nih an cawk ti lo caah Euro 178 million an sung cang ti asi.

Atu hi Russia sipuazi an phih ruangah US cu fahnak a tuar lo nain EU ram cheukhat cu an fawi ti lo. Zeicatiah Germany hna cu an ram energy 30% hi Russia ah aa hngat. 2013 ah Germany nih Russia ah thil a zuarmi hi Euros 38 billion ($51 billion) a phan. Italy zong hi tam deuh cu Russia ah aa hngat. Hlan lio Soviet ram chung ummi ram fatete tam deuh cu Russia energy ah 100% aa hngatmi an si caah, Russia hi sipuazi an phih a sau deuhdeuh le an sunghmi a tam deuhdeuh ve tinak asi. "Action le Reation" an hrial kho ti lo. 2014 in 2015 tiangah EC le Russia sipuazi an i phih veve ruangah $100 billion an kap hnih an sung cang ti asi. Hipin ah zeizat sungh dah an huah rih te lai?

EU Headquarter hmai ah an lotuahtu pawl an buai lio                             

EU zung hmai ah EU Farmers Pawl an buai lio

 Russia nih EU ram zong lehruk a cham ve hna i, EU ram in eidin cawk a kham. Cucaah EU lo tuahtu pawl zong an tangka hmuhmi a zor ngaingai caah harnak tampi an tong. Cucaah September 7 2015 ah EU zungpi umnak Brussels khua chung lam ah, UK, France, Spain, Italy le a kenkip in lotuahtu pawl minung 7,000 tluk an au i lam an zul. An leithuannak sehpipi an i mawngh, an muko an tum, thilri an hlonh, faphal phun lam ah an thlet i mei in an duah i palik he fakpi in buainak a chuak. Cucaah European Commission nih Euros 500 million ($558 million) dih in, EU ram lotuahtu pawl bawmh ding tiah nizan ah bia an khiah.

EU lothlotu pawl cu an sungh tuk cang caah le an har ngai ve cang caah EU nih Russia sipuazi a phihmi hi an lung a tling ti lo. An thin a hung tuk cang. Cucaah European Farmers Association Copa an president, Albert Jan Matt, nih "Nihin ni ah hin EU nih fak pin in khuaruah ding in kan duh. EU lothlotu pawl nih hin international politics ruangah a man tam tuk kan cawi cang" tiah a ti.

EU nih Russia an hrem tikah Russia an hrem lawng silo in an mah EU ram lila zong an i hrem asi ve cang. Cucaah "Russia sipuazi phih cu EU caah cun, vom rem bantuk asi cang." Russia an rem ve bantuk in, an mah EU zong an i rem ve cang. Zeitik tiang dah an i rem te hna lai ti bel a ho hmanh nih chim khawh asi rih lo.

---------------------------------------

Zohchihmi ca

1. Damien Sharkov nih 6/19/2015 ah a tialmi "Russian Sanctions to cost EU 100 bilion pound" timi ca asi (http://europe.newsweek.com/russian-sanctions-could-cost-europe-100-billion-328999

Krihfa Nun Checknak

                 Changing The Face of Christianity cauk chungah “ Negative Christian Stereotypes “ timi tlangtar 

tang i cabia phun 6 an tialmi cu "zumlotu hna nih zumtu ai timi hna" nunning le tuahserning an kan hmuh ning khi 

an si i  tuahkel a tuah sawhsawh mi khrihfa ceu te in an kan hmuhnak bia hna an si. Mah cu cauk chirhchan in a 

tanglei nunning le dirhmun hna hi tuchan khrifa mi nih kan i check le kan i remh khawh cio ahcun hlawknak tampi 

kan khrifabuu cioah a chuahpi kho dingmi an si ko rua tiah ka hmuhmi an si. Number 1 – 6 tiang hi cauk chung ta, 

a dang hna hi keimah chapchin mi bia an si.

1.    ( Hypocritical ) Chungthu lengnal tinak asi. Hawinak thianghlim le dingfel in i hmuh. Chim le rel thiam ngai tung i chimning le tuahning ai khat lo tuk mi nunzia.

2.    .( Judgemental ) Biaceihtu si nak. Midang nunning, tuahsernak le biachim zoh in anih cu a piangthar loh tiah chim kan hmang. Cu hleiah hell tla ding phun khin kan hmuh colh hna i Pathian rian khi tuan kan i tim tawn.

3.   ( Too Political ) Biaknak phung bak in uk duh nak. Kanmah pomning le zumhning ai hrawm kho ve bak lomi hna, biaknak he ai pehtlai tuk lem lomi ,tbk biaknak ukning tangah umter le kalter i zuam peng.

4.    ( Intolerant ) Midang in khawhnak ngeih lo. Zumhning le pomning ai dang deuhmi kha pialsual le kalsual bak in hmuh i a hnon bak in hnon, in khawh lo, cohlan khawh bak lo kan hmang.

5.  .( Superficial ) Pathian thil ti khawhnak. Voidang tawn ning siloin thil fakpi a van can tikah Pathian tuahsermi asi ti lawng i tlaih. Ai thleng lengmangmi vulei i kan um zong ruah lo, kokek thil a cangmi le minung tuahsernak ruangah a cangmi thil zong tuaktan chih bak lo kan    hmang.

6.  .( Homosexual ) Nu le nu / pa le pa sualnak. Hibantuk sualnak kong van chim tikah chimpit sualnak bak i hmuh colh. Minung hawi hmanh i hmuh hna lo. Pathian vel le dawtnak zong a co tlak lo bantukin hmuh i mah sualnak vial i hmuh bak lo kan hmang.

7. .Tuchan i ka piangthar ai timi cheukhat cu amah bantuk in midang zong kha tah ve, lam ve le halleluijah tiin au ve hna seh ti ruahnak kan ngei tawn.

8.   Mi pakhat kha a lungput a tha loh, midang nih an pom khawh ding asi loh va ti len i keimah zong hi midang nih an ka pom kho ve loh ti ruah bak lo kan hmang.

9.  Pathian rian hi mah lungtho tein i awt le tuan cu a tha tuk ko nain fial lo in thawng thanh le zamh cu thuhnawhmi bia phuan sualnak asi.

10. .Khrifa upa lawng meeting tuahnak i a cangmi thil ( e.g; anih nih cutin ati le anih pa nih a duh lo le an i zuanhnawh dengmang kan tlangtlak hna le asi ) tbk chim hman khi mi nih fim hlei in hmuh asi theng loh.

11.  Rian tuan ti hawi a santlaih lonak mi sin va chim khi thangthat hmuhnak asi deng loh.

12.  Pathian rian thiangah siloin hmunhma le nawlngeihnak ah buai cu thancho dawntu thil pakhat asi ve.

13.  Mah nun ca siloin mi dang nun tah in thawngtha ngaih cu mi pawkhimnak ca i sa vang va hleh he ai lo ceu.

14.  Pathian thangthat duh siloin hnipuan fenhaih langsar duh i biakinn panh cu na hnipuan siloin na thinlung tu an in hmuh lai.

15.  Khrifabuu a tam tuk ruang i  lailei ah zei hruainak hmanh i ai tel bal lo le cawnnak a ngei lem lomi nih U.S ah khrifa upa rian van tuan bak in thiangthlarau mi hman si a biapi cawnnak a biapi lem loh ti cu hmuh bit tuk rumro khi asi.

16. Mah khrifabuu pastor te dirkamh lo le cawisan lo in midang pastor hngar cu nu cung nu duh he ka tahchunh.

17. Mah pastor le hruaitu soisel hman cu mah a cawm cuahmahtu theikung a hawng themh he ai dannak bak a um loh.

11.  Khrifabuu pakhat dirhmun ah, Khrih siloin mipi ( members ) thazang faktuk in i bochan cu dong zutnak asi. Hnah lawng hrinnak asi chih.

19.Mah ruahning in thil a kal lo poh i nuar hman cu khrifabuu pi khi amah innchungkhar tia lawng in a hmu khomi an si.

20.. Pathian bia le Khrih ah siloin thawngtha chim thiamnak ah ai lawmmi cu pithlung Inn thar lawm tlukceu te an si.

Biadonghnak

Uico cu a bo lengluang i an bo ning an i dang lulh cio. A cheu nih mifir, a cheu nih ramsa, a cheu nih zu rimi, a 

cheu nih thil tihnung, culakah a cheu cu hawi bo thawng in an rak bo ve. Tuchan zumtu nang le kei kan bo mi nih 

zeibantuk sullam dah a ngeih ve? A kan khamhtu Khrih Jesuh mithmai tleu mi dultertu siloin a sunparnak 

langhtertu le a pennak kauhtertu kan si khawh nak dingah a cunglei bia hna ahhin pumpak kan chambau nak a um

ahcun cu zawnte cu kan i check i kan i remh kha pumpak zumtu ka rian cio asi ko.

Catialtu: Ngun Lian

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Blog Ngeitu Chinchiah: Pu Ngun Lian nih hi ca ka blog ah tarnak nawl a ka pek caah catialtu cungah kai lawm. A catialmi te hi theihtlei ngai asi ka ti caah amah nawl peknak in ka tarmi asi. 

USA Ramchung Rawltam Mi Hna

"USA ah chungkhar million tampi cu tirawl khim tein an ei kho lo" timi cu zumh awk a rak har nain, cucu a taktak a rak si.

USA hi vawleicung ah a rum bik ram pakhat asi ko. Mirum an tam tuk bantuk in sifak zong an rak tam tuk ve. Ei cawk lo a ngeimi mirum an rak tam tuk nain zingzan cabuai ah tirawl khim tein a chia kho lomi an rak tam tuk ve. Riantuan felmi an tam tuk bantuk in mi vaivuan, mithathu le a fellomi an rak tam tuk ve. Thaizing ca zong ruat lo in a eidingmi minung an rak tam tuk.

Ramkulh dang cu chim lo in, Ohio hmanh ah hin dawng thawng tampi cu an cabuai ah tirawl a za in an chia kho lo tiah ca an rak tial. Cu ca ka rel tik ahcun, ka rawl eika a thaw lo. Food Stamp hna va sawk ding timi khi ka ruat kho ti lo.

March 8, 2013 ah Bureau of Labor Statistics nih ca an chuah i, USA ah kum tlingmi million 12 cu rian an ngei lo i, million 8 cu Part-Time rian lawng an tuan ti a si. Cucu kum 2012 nak in tam aa thleng lo ti asi. Minung 885,000 cu rian kawl a huam ti lo mi an si. Zeicatiah rian sawk ding hi a um ti lo tiah an ruah caah asi an ti.

2010 cazin an chuahmi ah, USA ram pumpi ah chungkhar 12.2 million cu cu eidin ah rawltam tihal ngai in an um ti asi. Cucu USA ram chungkhar dihlak i 14.5% an si. USA ram chung i ngakchia pakhaat cung a ngeimi chungkhar 3.9 million cu an innchung ah tirawl eidin a za in an ngeih lo caah, tirawl kongah hnangam tein an um lo tiah USDA nih an ti. America ah mah tluk in tirawl an tam kum hi a um rih lo ti asi.

USA ram chung i sipuazi a tlamtlin lo caah le tangka lei ah harnak a um caah, sifak zong an karh ngaingai. 2007 ah sifak timi cazin ah chiahmi hi 37.3 million an um i, 2010 ahcun 46.9 million ah an karh ti asi. Sifak cazin an tuah hnu 1952 in nihin ni tiangah hihi sifak an karh cem asi an ti.

USA ka phak ka nakin atu ni ah hin awkhlawh zong an tam deuh. Khua kip ah awkhlawh an karh. Cu thil zoh tikah lungrethei le khingrit ngaingai asi. Cu thil nih a langhtermi cu USA ah hin, minung an karh ve bantuk in rawltam tihal in a ummi minung zong, an karh chin lengmang ve tinak asi.

Cu bantuk dirhmun asimi chungah kan nih Laimi hna awkhlawh kan um rih lo mi ka ruah ah, kai lawm tuk. Pathian nih a kan dawt i nunphung dawhte a kan ser piak. U le nau i zohkhenh duhnak le tanpi duhnak kan ngei.  Kan nunphung hi a rak tha tuk. Mirang le miphun dang tampi cu chimhngaih lo le nincanlo hnu ahcun u le nau zong dawt le zohkhenh timi a um kho ti lo. Kan Lai nunphung hi cu, u le nau hna harnak caan ah i bawmh ding timi kan si tik ah, cu thil nih awkhlawh a kan umter ri lonak asi. Hi tluk nunphung tha hi, kan miphun ningpi in i cawn le nunpi kan herh.

------------------------------------------

Zohchihmi Ca

1. DeNavas-Walt 2011, p.14.

Cylone Komen Nih A Kan Cawnpiakmi

Khua le ram ah khawnden, thihloh, chiatnak le rawhralnak aphunphun in kan ton tikah, cu thil nih minung caah harsatnak le chiatnak tampi a chuahpi tawn ko nain, cu thil kan tonmi chiatnak le rawhralnak chung in "Fimnak" kan i lak than hi a biapi taktak. Cuti harnak tonmi chung in fimnak lak lo ahcun, harnak dan ton than tik ah, i runven le khamh khawh asi ti lo. Sihmanhsehlaw kan ton ciami thil chung in fimnak kan i lak ahcun kan ton than te lai dingmi thil hi tampi hrial khawh le ton tik zongah zohkhenh zia thiam le thihlohnak tam deuh hrial khawh asi tawn.

Tahchunhnakah Japan ram cu atu le tu lihninhnak ram asi caah, lihninh kong he pehtlai in mipi vialte training an kaiter dih hna. Meihmittu, sizung riantuan, ralkap, palik, Red Cross le cozah zung i lakhruak harnak ton tik ah riantuantu vialte training an kaiter dih hna. Abikin minung tamnak sianginn tibantuk ahcun ni fatin in lihninh tik i, himbawmnak kong cawnpiak peng an si.

Laimi zong cu hlan ahcun hi bantuk in rawhralnak kan tong hraw lo. Innkang meitet dah ti lo cu. Tutan i Cyclone Komen nih Lairam ah rawhralnak a chuahpimi thil hna zohchun in Laimi nih zeibantuk fimnak dah kan i lak awk asi timi kha ruah le timhlmahnak ngeih kan herh. Cozah lawng rinh lo in, pumpak cio le chungkhar kip zong tuanvo kan ngei. Nikhua umtuning zong ngiatchaih, tih awk le tihlo awk thleidan zia kan thiam ding zong a herh tuk.

Cucaah Cyclone Komen nih Lairam mipi hi zeibantuk ralrin awk thil dah a kan pek? Zeitin dah hi bantuk thil kan ton tik ah nem deuh in kan tuar khawh lai? Zeitindah kan i ven ning asi lai? Zeitindah kan i zohkhenh ning asi lai? Zeitluk in dah timhlamhcia (ready) tein kan um lai?" timi hna hi ruat i, fimnak kan i lak a herh.

1. Khua Tlak Tikah

Lairam cu tlang a sang; vawlei a cheng; lung a tlawm i vawlei an sawp. Cucaah ruahpi caan sau tuk asur i a tuh tuk ahcun vawlei chungmuru hi a nem kho taktakmi ram kan si. Cucaah khua kan tlak tik ah, vawlei fehfuannak le vawleimin in a himbawmnak ding hmun ah khua kan tlak a herh. Kan khua hmunhma lawng zoh lo in, kan khua in atanglei ah a ummi tiva, cerh le leimin zoh chih bu in khua tlak aherh.

2. Inn Sak Tikah

Inn sak tikah cozah nih tha tein zoh piak le himbawmnak hmun lawngah inn saknak nawl pek ding asi. Engineer zohter hmasat ah aherh. Cozah le engineer zoh piaktu an um lo ahcun, pumpak nih innsak tikah innhmun vawlei tha tein zoh hmasat ding asi. Hi hmun ah zeibantuk thingrua, lung, tlakrawh ka hman ah dah a that lai timi lungfim tein ruah aa tlakmi inn sak ah a tha. Vawlei a min chawm ding asi maw? A kakmi  aum maw? Ruahpi sur tikah tilu nih a hawrh sual lai maw? Lihnin chuak sehlaw ka inn a him kho lai maw?" timi kha mah tein zoh ding asi. Minung tamnak rumro cuh lo in minung himnak ah innsak zuam a herh.

3.. Lamsul Ser Tikah

Motor lamlian cawh tik ah, khawika zawn in a kal ah dah lam hi a himbawm cem lai timi zoh a herh. Kan ram asi a fah caah lam zong a tawinak rumro in zoh le dawt asi. Cucaah a chengmi, mincaham le tivahawr chia zong kan hrial tawn lo. Cucaah kan lam an fek kho tawn lo. Cun lam cawh tikah tiluhawr sial piak hrimhrim a herh. Cu tiluhawr cu hmunkip ah tlakter lo in, kokek in tiva a rak umcianak ah fonhter le luanter a herh. Culoahcun lam hi an min peng ko lai. Kan si a fah caah lamdiltlang kan cawh tik zongah ding taktak in kan cawh tawn; zau deuh in cawh le a dotdot tein cawh kha kan ti khawh lo caah, diltlang a san tik ahcun "amah vawlei rihnak, a chennank ruang le vawlei dawhnak thazaang" (gravity) ruangha Laitlang lam minh a fawinak asi.

4. Kawlrawn Bochannak Hloh Ding

Lairam cu fingtlang a sang, hmunhma a chia, cinthlaknak a rem lo caah Kawlram in eidin kip te kan i bochan. Tutan thil kan tonmi nih Kalay Myo le Gangaw lam a hrawh tikah, Hakha le Thantlang cu eidin kan har colh. Aruang cu kan ram chungah mah kutke tein mah le mah kan i todel lo caah asi. Lairam ah mah le mah i bochan le i todelh cu a herh tuk hringhran. Ni khat nihnih hmanh, Kalay Myo le Kawlram lo in kan um khawh lo tikah, midang sin i bochan hi a thatlonak kha fiang tuk in kan ram nih kan ton. Hi pin ah zeitluk in dah kan mah tein eidin ah aa todelhmi ramkulh kan si khawh ve lai timi ruahchung  kan herh.

5. Hngerhte Fimnak Cawn Ding

Hlanlio Laimi pupi hna cu an pang chung ah kum khat ca a za in rawl chiah an rak hmang. An pam kum dah ti lo cun. Kum khat ca aza in an ngeih lo ahcun an lungre a rak thei cia i, kum thar in kum dih ca an rak tuaktan colh. Atu chan ahcun rasen tun khat kan innchung a um ahcun kan hna a ngam emem. Atu bantuk in harnak nih a kan phak i, thla (1) hmanh kan tuar khawhlo mi cu kan miphun hi hmailei caah kan i ready lo taktak tinak asi. Tutan kan tonmi nih Laimi kan sifahnak le kan pannak mual a photer ngaingai. Aizawl tiang in facang van ngalh timi cu khatlei in ruah achun ningzak ngai ding kan si. Miphun thang zong a chia ngai. Hiti kan si mi hi a ruang ruah a herh. Kan si a fah tuk bia maw asi? Khua kan ruah lo bia le timhlamhnak kan ngeih lo bia dah asi? Lamsul caan tlawmpal a van pih vial i, Hakha, Thantlang rawl lo in kan um cawlhmi ruah ah, kan rak der taktak tinak asi. Kan ngeihchiah a rak pan tuk. Facang lawng silo in fangvoi, fatun, baa, kawhra le zeidang eidin awk kha kan i chiah le ngeih chung a herh. Rasen tun khat ngeih i hnangam men dingmi kan si awk asi ti lo. A tlawmbik ah tun kuahra tal cu chiah khawhnak ding hi lam kawl cio a herh. Riantuan khawh lo caan le khua caan har i ei ding caah, chiahretmi ngeih hrimhrim a herh. Cucaah Phungthlukbia nih a kan cawnpiakmi "Hngerhte fimnak" hi tam deuh kan i lak hau. Thal le tuan caan a rem lio ah, tuan khawhlo tik ca le harnak caan ca kha "eidin khawn cia le timh cia" a herh ko (Phunthluk 6:6-11).

6. Hnangam Tuk Ding Asi lo!

Cycloe Komen thli le ruah nih Kalay Myo khua le a chehvel tam tuk a khuh. Facang leikuang tam tuk a hrawh; facang buuk tam tuk a hrawh. Cucaah Laimi nih Kalay Myo kan i bochan tukmi zong hi ruah rih ahau. Kalay Myo zong rawhnak a tong kho ve ko timi theih a herh. Kalay Myo a um ruangah hnangam tuk ding asi lem lo. Vawleicung cu amah le sining hawih in aa rawk kho viar mi a si ko.

7.  Kalay Myo Rawn Caah

Kalay Myo le a chehvel Laimi hna nih ruah a herhmi cu a niamnak deuh ummi paoh nih chungkhar tlum khomi vokkuanglawng ngeih le facang a tlawm bik ah tun 3/4 cu innchung ah i chiah zungzal ding a herh. Kalay Myo Kawlrawn um zong kan pam lai lo ti khawh asi lo. Pamnak hi tii le mei le nilun khua-al lawng zong in ara lo; khaubawk le cangai hmanh nih minung pamnak a chuahpi ko caaah, Kalay Nelrawn Laimi zong hnangam tuk lehpek in um ding asi lem lo.

8. Kawl le Mizoram He Pehtlaihnak Tha Aherh

Minung hi mah lawng in innka hrenhkhumh in khuasak khawh asi lo. Lairam zong Kawlram le India ram lo in nun khawh asi hrimhrim lo. An mah huat le ral kha a ngah lo. Cyclone Komen nih Lairam ah hi tluk rawhnak a chuahpi tikah, Yangon, Aizawl le Lawngtlai tiang nih a kan bawmh. Hi bantuk in i dawtnak le pehtlaihnak tha ngeih hi a biapi taktak. Harnak an ton tikah zoh sawh lo in kan chuah ve zong a herh.

9. Bawmhchanhnak

Kan miphun khualipi aa rawh tik le Lairam khua dangdang ah harnak tampi a chuah tikah, Laimi hmunkip um nih thazaang chuah cio asi. NGO in, pumpak in, Krihfabu in, CBCUSA in, CRDP in, cozah le Kawlram in hlasak thiam le mintha/minthami tiang an rak chuak hna. Cun Thantlang in Hakha ah facang an bawmh hna ti bantuk tiang in tanpinak a rak tam ngaingai. Hmailei zongah hi bantuk harnak a chuah tikah pakhat le khat tanpinak le dirkamhnak ah thazaang tam taktak chuah a hau. Laitlang khuadangdang Paletwa le adangdang nih harnak an ton tikah zoh sawhsawh ding asi lo. I bawmhchanh le dirkamhpi hi kan herh taktak.

10. Kalay Myo Nelrawn Leikuang Cawk Tikah

Laimi tampi Kalay Valley ah leikuang an ngei cang hna. CRDP zong nih acre 20 renglo an cawk cang. Tutan Kalay Myo ti lian nih thil a kan hmuhsakmi cu, Kalay Valley leikuang cawk tikah, tii nih a khuh khawh lo deuhnak hmunhma ral ding a si timi a kan hmuhsak.

11. Khua Planning Ngeih Aherh

Kawlram cozah hi planning ngei ngai in thil a tuah balmi asi lo. Asinain tutan thil kan tonmi nih khua hi plan ngeite in ser a herhnak kong le hmailei kong tuaktan bu tein khuatlak a herhnak kong a kan hmuh sak. Kan ram cozah cu kan vawleilung kong zong an hlat bal lo. A fek maw fek lo ti zong an tuak lo. Hmunhma a rem phawt ahcun atu Hakha Civil Hospital tha taktak zong an sak ko. A min chawm ding asi timi cu a fiang tuk nain an sak thiamthiam ko. Khuaivah katrei bantuk an si. Laimi zong ka inn saknak vawlei hi a fek maw fek lo ti zong tuak lo in, inn thatha le ting thawng tam man hna sak kan hmang. Hmailei caan saupi caah thil kan ruat kho lo. Cu bantuk thil nih tutan ah sunghbaunak tam tuk Hakha ah a chuahpi.