Monday, January 22, 2018

USA Motor Accident Thih Tambik Kum

USA ah hin minung an karh chin lengmang.  Motor zong a tam chin lengmang. Lam zong a tam chin lengmang. Lam tha zong a tam chin lengmang. Speed zong a cak chin lengmang. Ralring lo motor mawngmi zong an tam chin lengmang. Zu le ritnak si-ai rit bu in motor mawng zong an tam chin lengmang. Bing (opioid) tawngmi zong an tam chin lengmang. Cell phone a tam chin lengmang i cell phone ruangah accident zong a tam chin lengmang.

Nihin ni ah, sikan ngei lo zong an tam chin lengmang. Tleirawl sikan ngeilo motor mawng an tam chin lengmang. Hi hna hi tih an nung tuk. Motor zong a mawng lo ding tar motor mawng an tam chin lengmang. Minung an karh bang, ningcanglo mawng zong an tam chin lengmang. Ramdang rami, licence lo mawng zong an tam chin lengmang. Lam le motor upadi theilo mawngmi zong an tam chin lengmang. Misual zong an tam chin lengmang i, mahthahnak tuahmi motor mawng zong an tam chin lengmang.

Cu lengmang tampi ruangah "Motor accident le zeidang accident thimi zong an tam chin lenmang" ti a si. Hi accident thihnak tampi cu kham khawh dingmi an si ko nain, an kham kho hna lo" tiah NSC nih an ti. A ruang cu a ho nih dah hi bantuk hi a chuahpi te lai timi kha theih khawh cia a si lo.


Motor hi ngamh tuk ding a si lo. Hi tin dongh khawh a si?

2016 ah Americans minung 161,374 hi, khawndennak in an thi. Hi chungah 40,327 cu motor accident in an thi. NSC nih, tuan deuh ah motor accident in 40,200 tluk an thi lai tiah an rak chim chung i, an ti ning te a si ko an ti. Ritnak si-ai din sual ruangah, 37,814 an thi ve.  Motor accident 4 ah 1 cu cell phone ruangah a si an ti. 2014 in tuak tikah, 2016 i lamcung accident thimi hi zatuak ah 14% a karh deuh ti a si. Kum 53 chung ah motor accident thimi an karh bik kum a si tiah an ti.

Motor accident tamnak a ruang hi US sipuazi a that deuhmi he zong aa ti a si. Sipuazi tlak lio (2008-2012) karlak cu minung nih motor an mawngh ning a tlawm deuh ti a si. 2009 in US sipuazi duhsah tein a kai tikah, kham khawh dingmi thihnak timi "ritnak si-ai" din sual ruangah a thimi hi an karh ngaingai ve i, cancer le lungzawtnak in a thimi changtu thihnak a si cang an ti.

Motor accident tampi cu lam speed limit an santer deuhmi ruang zong ah a si an ti. Atu lio US speed limit hi a liamcia kum hna nakin a sang deuh tuk cang (Ohio ah speed limit sang cem hi 65 a rak si; 2015 in 70 ah an kaiter. Research an tuah tikah speed kaiter hnu ah accident 10% a karh deuh ti a si).

"Nihin ni ah nikhat ah 442 tluk hi accident phunphun in an thi" tiah NSC President le CEO, Deborah Hersman nih a chim. "Hi thihnak hna hi kham chung khawhmi an si ko. Zeitindah kham awk a si ti cu kan hngalh ko nain, mipi lei kap in inn ah siseh, rian ah siseh, lamcungah siseh, himbawmnak le nundamnak hi biapi kan chiah thiam lo caah a si ko" tiah a ti.

USA i hi tluk accident vialte hi, "lengmang" timi ruangah an si deuh caah, kan nunnak a hrawk khotu kan si tawn lengmangmi hi ralrin a herh. Cu kan tuah tawn lengmang thilchia hi, hrial le sum khawh ahcun, accident tampi a zor lai. Voi tam deuh cu, a suallomi zong mi sualmi ruang ah tuar a si tawn.

USA ah Laimi zong motor accident in a thimi kan tlawm ti lo. Thih caan tlin maw a si hnga? Motor hi tih awk kan theih lo caah daithlang tuk in kan mawngh ca dah a si hnga? Lam le motor upadi kan theih lo ruang dah a si hnga? Lam speed kan zulh khawh lo ruang dah a si hnga? Asiloah USA khuacaan le lam naal umtuning kong kan theih lo ruang dah a si hnga? Hihi Laimi nih hlathlai ngaingai zong a herh ve cang.

Motor accident hrial khawhnak ding caah hin, Kawlram siseh, vawleicung ramkip ah bia le hla in forhnak an tuah i, cu zong cu nunpi kan herh ngaingai hna. Accident hrial khawhnak ding caah:

1. Zu na rit ahcun mawng hlah, na mawngh ahcun ri hlah
2. Zeitik hmanh ah lam upadi buar hlah (Abik in speed ah buar hlah)
3. Na mitkuh ahcun i din law mitkuh cim hnu ah mawng
4. Na baat tuk ahcun na tha i damh ta
5. Lam va cuh hlah. Mi kianh zia thiam va zuam.
6. Na kalnak ding lam tha te le tliang tein va theih cia
7. Lam a tu le tu va thleng hlah
8. Khuacaan le lam umtuning fian va zuam
9. Muizan, khuadawm, ruahsur le vur tlak caan i motor le lam upadi theih va zuam
10. Zei tik hmanh ah va hnawhhnam hlah. Tuan phanhnak in him te phanh a biapi deuh
11. Motor mawngh ka thiam tuk tiah va ruat hlah. A thiammi zong zong an accident kho.
12. Motor hi seh a si timi va philh hlah. A caan phak cun na chimhring kho lai lo.
13. Motor na mawngh tik ah, "Nunnak pakhat te lawng ka ngei" timi va ruat zungzal.
14. "Thihnak lam tawi, nunnak lam sau" an ti bang, himbawmnak tu kha biapi ah va chia zungzal.
15. Na motor tire, engine le oil phunphun tha tein va chek law va tuah peng.
16. Motor na mawngh tikah "style va thoh hlah." Highway khi certual a si lo timi va ruat zungzal.
17. Tihchuk ngamh chuk in motor va mawng hlah. Laklawh ruangah motor accident a tam khun.
18. Hnuhmai herlo le khua zoh lo in motor mawng hlah. Daite um lio ah midang nih pah khawh a si.
19. Nuamsul ah motor va mawng hlah. A herhnak lawng ah va mawng.
20. Na tinhnak hmun na phanh hlan paoh cu accident nak hmun a si peng timi va ruat zungzal.
21. Motor na mawngh ahcun "text" tial/rel hlah. Text na tial/rel pah ahcun mawng ve hlah.
22. Zurit bu motor mawngh le "text" tial/rel bu motor mawngh cu aa khat khan a si.

Hi a cunglei tip hna hi na nunpi ahcun, motor accident in tampi luat khawh a si. Mi nih dah an i pah sual ti lo cu, mah nih mi va pah sual cu a tlawm ngai. Pathian sinah thla na cam i, a cunglei Number 1-22 hi na nunpi khawh ahcun, nangmah le na chungkhar kha him ngai khawh a si ve ko!!










Thursday, January 18, 2018

Laksawng Pek Phu A Simi Motor Accident

Motor accident hi a can ahcun tisual le canghsual le laklawh ruangah a si. A can ahcun lam le motor phunglam buar ruangah a si. A can ahcun mitkuh le thabaat ruangh a si. A can ahcun motor seh-thilri thatlo ruang, motor rawh ruang, lamsul chiat ruang, khaucaan ruang hna a si. A cheu cu zudin saei le ritnak sii ruang ah rang tuk in mawngh ruang ah a si theu tawn. A cheu cu khuaruahhar tuk a si. Zeitindah hi tluk tiang an accident khawh hnga timi ruah ah, nih lei a chuak. "Tahlak ah nihchuak" timi khi a si taktak.

A tanglei motor accident cheukhat hi nihchuak tuk an si. Zeitindah hi tluk tiang in an accident khawh hnga timi ruah ah, laksawng pek phu an si. Movie lawng ah a um kho ding tiang in an accident kho.

Nihchuak le khuaruahhar tuk a simi motor accident laksawng pek hi um sehlaw, a tanglei pa hi pek ding a si hnga. No.1 ah ka chiah. Hi motor accident hi vawleicung accident vialte lak ah tihnung bik, nihchuak bik le "Movie" a lo bikmi a si. Zeitindah a can khawh ti khuaruahhar accident a si. A taktak a lo lo nain, a taktak a rak si. Ritnak si dingmi pa nih rang tuk in a mawngh i, a cang mi a si.

Movie bantuk a simi accident

Daithlan hi minung nunnak ah hrawktu a si. Speed zoh lo le motor mawngh lio i phone hna deh pah buin, ningcang lo motor mawngh hi tih a nung tuk. A herh tuk lo ahcun vur tlak tuk lio, ruahsur tuk lio le minmer zam tuk lio motor mawngh hi hrial ah a tha. US hna ahcun lam naal ruangah motor 100 renglo an i pah sual hi a tam cang. Kan i tel ve lai lo timi chim khawh a si lo.

Nunnak hi pahnih a um lo. Pakhat te lawng a si. Cu pakhatte a dih ahcun, thlennak le chap than ding a um ti lo. Job 14: 5-10 "Minung cu thing bang a bir than ding a si ti lo" timi a kan cawn piak. Kan nunnak te hi a dih ahcun a bir kho ding a um ti lo. Mah thih tein thih cu thih caan tlun a si. Hrial khawh a si lo. Acident thih timi cu zeitluk in dah na ralrin timi nih tampi lai a rel khawh men?

Cucaah, motor na mawngh lai ah tha tein i ruatta. Na thiam tuk na lo in ral tha tuk in mawng ding a si lo. Rang tuk mawngh te hna uar ding a si lo. Lam-meng khiahmi lonh tuk lo ding a si. Phone hna deh lo ding le tex tial pah lo ding. Motor chung ah hnacheh tuk lo ding le driver lungtuai in tuah lo ding ralrin a herh. Khuacaan zoh thiam le khual tlawn le tlawn lo caan then thiam a hau. A caan ahcun nangmah na that le fel ko zongah, vanchiatnak cu na cungah a tlung kho ve thiamthiam ko rih.

Careltu hihi va ruat zungzal. Ningcang lo in motor ka mawng lai tiahcun "Life Insurance tha taktak cawkta hmasat ah a tha." Zeicatiah accident ton ding kha a fian ngai caah a si.

Atanglei motor accident zong hi nihchuak zong a si. Tihnung zong a si. Minung tampi nih duhnak nih a tei hna i, vur, ruah le muizan zong hrial lo in, khual an tlawn tikah, accident cu ton ahcun ka ngaichih ti khawh a si ti lo. Accident tongmi caah tihnung le thinphang taktak zong an si. Lau cikceknak zong an si. Zaangfak zong an si. Hi bantuk hi zeitik ah kan ton lai le ton lai lo theih a si lo caah, ka tong kho ve ko timi ruat bu tein, hmanthlak rak zoh ve hmanh. Hihi na hmuh ahcun, Life Insurance tuah lo cun na um ngam hrimhrim lai lo? Asiloah Pathian tello cun, nunnak hi zeihmanh an si lo timi cu fian bak a herh.

Snow lak khualtlawn ralrin a herh taktak timi hi nih a kan cawnpiak

Lam cuh tuk ding a si lem lo. A cak deuh laksawng pek a um lo hi mu!

Hi bantuk in, mi inncung ah dai tein dinh khawh bak a si ko

Na nuamh tuk lio zongah hnahchawl bang zuan khawh a si hi! 

Faphir aa daw tukmi an lo ai


Highway cung ah "Rock-N-Roll" laam khawh a si

Tuah hramhram hmanh ah tuah khawh ding a fawi lo

Accident cu a hme deuh le zaangfah ding timi a um lo hi!


A laklawh tuk. Tlak le tlak lawlaw ding?

Lamcung ah a hnarphaw in an vihmi caw bang i thlai khawh a si

Tuk a va sum hringhran dah

A kua ah luh aa timmi "zu" a lo

Rap nih a fawihmi Sakhi bang lamkam ah i thlai khawh a si ve ko


Thuhnak maw a theih hnga lo? Hi ka ngelcel thuh timh cu?

Zeitluk sual hmanh ah hi cu ngamh ding a si tuk lo hi

Rawn i mah tluk sang tiang mawngh khawh cu "champion" bak a si

Electric tung ah pheikalh nih a awhmi zu bang i thlai khawh a si?

Nitlang toh aa thawhmi Chungchep bang mi inn cungah dai tein

Saphu a kaat chung in a rak mangmi bang um khawh a si ve hi

Sual tuk ahcun palik nih hitin "puak" khawh bak a si

Aa duh tukmi "Ngaknu tlangval aa puami" an lo. Then hmanh sian ding an si lo

Mi inn ah len aa tim i a tawka in an domhmi a lo

Chungchep nitlang to bang mi inncung ah dai tein bawh zirziar cu dah ngai

Ralring tein motor va mawng. Minung cu a cunglei bang kan si lai lo ti khawh a si lo. Hi hmanthlak na hmuh tikah na khuaruahhar hlah. Hihi an saduhthah a tlin ruangah a si ruam lo. An duhmi le tinhmi zong a si ruam lo. An nunnak ah thil pakhatkhat ruangah a cangmi an si. Hi tiangtiang motor va mawngh khawh hna hi ruah ah khuaruahhar a si. Pre. Trump nih "Fake news tialmi laksawng Award a pek hna" tiah an ti bantuk in, hi hna zong hi khuaruahhar tuk in an accident caah laksawng pek a phumi Motor Accident an si.

Ningcang tein motor mawngh kan hau. Ralring te le lungfim te le ningcang tein motor mawngh lo ahcun, hi bantuk khuaruahhar accident laksawng pek phu ah tel khawh a si. Hihi nang le kei zong kan si kho ve ko. Cucaah "Nunnak cu thluak nih a ven" tiah Kawl phungthluk ah an ti bantuk in, Pathian sin ah thlacam bu tein, na thluak nih na nunnak in veng ko seh.



Monday, January 15, 2018

Khuaruahhar Motor Accident

Motor accident hi khuaruahhar taktak a si tawn. Voikhat cu kan umnak Columbus ah kan church member accident. A motor mawnghnak lam cu suimilam pakhat ah meng 10 kuakap mawnghnak zung le warehouse umnak area a si. Lam cu a kuar nawn. Lam diltlang cu a san pin ah, a cung bik ah khin motor liam hlahseh tiah an khammi miring vawlei in lehmah 6 tluk sang in an khammi a si. Vur a tlak caah lam cu a naal Ngai.

A motor cu a naal sual rua. Lam diltlang a kai hnu ah miring vawlei in an tuahmi lehmah 6 sang an khammi le thir an khammi cungah a va kai I, aa bat. Biatak tein mawngh hramhram hmanh ah, cu tluk sang cu kai khawh ding khi a si lo. Vanthat ah minung cu an I khawng lo.

Kan member pakhat zong parking ah a parknak ah a liver a hei lamh sual I, cungpi ah a kai hnu ah burbuk lianpi tlu ko in a pah hnu ah, air conditioning she vialte rawk viar in a va pah. Kan member pakhat cu innchung ah lut ko in a pah ve. A dang pakhat cu innleng tung vialte kiak viar in a va pah ve hawi. Cucu speed tlawmte umnak ah a si ko. Vanthat ah minung cu an I khawng lo.

Motor accident hi a can ahcun ti sual le cangh sual le laklawh ruangah a si. A can ahcun phunglam zulh lo ruangah a si. A can ahcun mitkuh hnatam le baat ruangh a si. A can ahcun motor she-thilri thatlo ruangah a si. A can ah lam naal le cindam ruangah a si I, a ruang aa dang cio.
 Acheu motor accident cu "Tahlak ah nihchuak" tiah nih hna an chuak tawn.

Atanglei motor accident hi vawleicung accident vialte lak ah tihnung bik, nihchuak bik le "Movie" a lo bikmi a si. Zeitindah a can khawh ti khuaruahhar accident a si. A taktak a lo lo nain, a taktak a rak si.

Movie bantuk a simi accident

Daithlan hi minung nunnak ah hrawktu a si. Speed zong zoh lo le motor mawngh lio ah phone hna deh pah ti bantuk in, nungcanglo motor mawngh hi tih a nung tuk. A tanglei bantuk in ningcang lo in motor ka mawng lai tiahcun "Life Insurance tha taktak cawkta hmasat ah a tha."

Hi accident hi tu zing 5:25 Am ah a cangmi a si. French Street le 17th Street aa tonnak, Santa Ana timi khua ah a cangmi a si. NBC Los Angeles nih an tialmi ca a si. Palik nih an chimnak ahcun, sedan motor rangmi cu French Street ah chaklei hawih in rang taktak in a tli I, 17th Street a lai an khammi a pah I, van ah a zuang I, inn dot hnihnak ah a va lut ti a si. Motor kha a pumcheu a lut.

Palik nih capo in, "Hi tluk sang in a zuan khawhmi hi a zuanlei ahcun mark 10 kan pek I, a va tumnak ahcun tha tein a tum khawh lo caah mark 7 lawng kan pek" tiah an ti. A va pahmi inn hi, haa sekhan a si. A hmumi nih an chimnak ah, motor kha a kang ti a si.

Driver cu a chuak nain a chuak kho lo, tuan phan lo in aa thlai I, palik nih an va khamh tiang a rak I thlai ti a si. Driver le a pawng thumi cu din te lawng an I khawng lo I, a ho hmanh zong an khawngdeng hna lo ti a si.

Driver nih a timi cu, "Zu ka ding lo. Ka ri lo" a ti tik ah, khuaruahhar ding  a si lo. Palik nih an timi cu, "Ritnak sii a rak ding" tiah an ti. Driver le passenger cu an khua sizungah an kalpi hna I zeidah an lawh tiah an zohkhenh hna.


Sehlianlian in an cawi lio

Mah accident pakhat ruangah buainak tampi a chuak. Palik zong an ra. 10 Am ah motor cu an chuah. Motor mei hmittu ah LA Fire Department an ra. Inn hi a fekfuan maw fekfuan lo timi zoh ah Public Riantuantu zong an i inn hi a himbawm ding a si maw si lo an rak zoh. Motor chuah kha a fawi lo caah, Orange County in motor hrawhnak sehlian lian an ra I, an hrawh I an lak.

Orange County cu LA thlanglei deuh a si. Nai Siangbawinu ruak thlahnak khua Ontario I nitlak thlanglei ummi country pakhat a si. Naite zong ah mei tampi a kanghnak hmun a si.

LA hi khuapi taktak a si. Hollywood umnak zong a si, khua nuam le khua minthang a si. Zuding saei le misual zong an tam. Ritnak si ding zong an tam. Motor mawngh rang taktakmi an tam caah accident zong a tamnak khua a si. Hi accident zong hi LA dah ti lo cu, USA khua dang zong ah a um kho tuk ding a si lo. Accident mak taktak "Khuaruahhar Accident" a si ko.

Mizo ti ning cun, "A ropui taktakmi accident a si ko." Hi bantuk si na duh ve lo ahcun, "Zu va ding hlah. Ritnak si va tong hlah. Lam speed va luan hlan." Cuti na tuah I thla na cam ahcun, inn dot hnih cung kai tiang cun, na accident lo hrimhrim lai!!!







 

Wednesday, January 10, 2018

U.S Mall Lianlian Thihnak

Mall timi cu "Dawr lianlian tampi le dawr hmetete a phunphun, eidin dawr le zeizongte tling tein an zuarnak dawr tampi umnak hmun khi a si."

Cu dawr pawl cu khua pakhat i sang a nuamhnak le hmunhma a thatnak le umkal a fawinak ah an ser tawn hna i, a chung chawhvah le tlawnlen hi a nuam taktak. Umhar zong a pheng i, lungthin zong a nuam. Kan nih chungkhar hna hi, a caancaan ahcun khual hmanh kan tlawn khawh lo kan ti i, Mall ah kan chungkhar tein kan leng tawn i, kan i nuam ngai tawn.

Vawleicung thil sining aa tleng lengmang i, computer a chuah hnu le internet a um hnu ah thil aa thlening a rang taktak. Cu internet a chuah hnu ahcun "online shopping" a um hnu in, thil aa thlenning a rang chin lengmang. Online shopping zong ahcun "Ebay le Amazon" a chuah hnu in, vawleicung thil zuarning phundangpi ah aa mer. Abik in Amazon.com nih hin, thil fatete samkamh in, thil pipa motor le drone tiang an zuar tikah, vawleicung ah duhmi thil paoh Amazon.com ah cawk khawh dih ding in a um cang. Amazon ah thil a tlin tuk pin ah, an kuat ning zong a rang tuk fawn i, cuticun U.S Mall hi vawleicungah a ummi Mall in Online Mall dirhmun ah aa thial.

Cupin ah US mirum hi an haak a kau tuk. Zeipoh an mah nih tei dih, uk dih le ngeih dih an duh. Midang company nakin hmuh deuh le lianh deuh an duh. Company pakhat le khat "zuamnak" (competition) a sang tuk. Khuakip le sangkip thil cawtu kha an mah dawr ah kal viar hna seh ti an duh caah, dawr hi tam tuk lawmmam in an rak sak hna. Cuticun Online Mall a chuah tikah, dawr tampi cu an manh ti lo i, an tlaknak zong a si ve. Internet ruang lawng a si lo. Dawr tam tuk ruang zong a si.

Nihin ni Online Mall cu Amazon.com ah duhmi a tling ko cang. Dawr kal hau lo in, duhmi paoh cah khawh dih a si ti tluk a si. "Amazon.com i cawk khawhlomi cu, kan mah minung lawnglawng kan si" cang ti tluk in, thil a tling. Minung hi zuar awk tha u sih law cu, Amazon.com nih duh tawk in a kan kuat khawh rih lai. Cu tluk cun Amazon.com hi a cakc ang.

Nihin ni ah Amazon.com nih hin, vawleicung hmun kip ah rian an kauh thluahmah i, hihi hmailei ah zeidah a lawh te lai timi hi, chim awk hmanh a tha lo. Walmart Store te hna an rak karhnak in a let tam tuk in a karh ning a rang deuh.

Amazon.com bantuk in Online Mall an karh deuhdeuh tik paoh ah, U.S Mall lianlian cu an tumchuk i, an zor i, an i rawk thluahmah cang. Ka philh kho lo. 1997 ah Dayton i a ummi Salem Mall cu zan ah a tleu bak in a tleu. Minung a khah bak in kan rak i khak. 2006 a hung phak tik ahcun, cu Mall cu a thi bak i, theh hram an rak thawk. US ka phanhka ah rawl kan rak ei tawnnak, minung a kalh in an rak i kalh i, umhar caan i ka rak len tawnnak kha, a thi ko. Ngaihchia taktak khi a si. Cun 2006 tiang a hlunghlai taktak rihmi Columbus i Westland Mall timi zong duhsah tein a thi i, a donghnak ah Sears Store pakhat te lawng a tang. Cu zong cu Store Closing tiah kan hnu thla ah ca an tar cang. Mall cu 100% a thi ding a si cang.

Cuticun Online Store le Online Mall a karh deuhdeuh i, minung nih voidang tawn bantuk in dawr kal zong an huam ti hna lo. Inn chung in an duh le Hong Kong le Tokyo ah thilri an cah khawh cang. An duhmi eidin paoh online in order khawh a si cang i, thadi, zaangba, caan pam le meiti dih in lengchuah an huam ti hna lo. Cu ruangah Mall hi an thi chin lengmang i, hmai lei ahcun, Christmas Hla dawhdawh chuahmi ngaih pah in nuam taktak in kal tawnmi Christmas Shopping hmanh hi a um te hnga hme maw ti tluk a si cang.

Nihin ni ah Online Mall nih Vawlei Mall a lan tuk cang caah, vawleicung dawr cu pakhat hnu pakhat an thi cuahmah i, Mall lianlian zong an thi  i, store lianlian a tumchuk kho lo ding in rak ruahmi zong an thi cuahmah cang hna. 2017 chungah dawt dihlak 9,000 US khuakip ah an khar lai ti a si. Khuachung dawr fatete zong an thi i, innlawngmi US ah tam chin lengmang cang. Nikhat caan khat ahcun, US khua cheukhat innlo cu an thi lai i, sang an thi lai. Cun khua zong a cheukhat cu a  hnu ahcun an thi te hna lai.

Nihin ni Online Mall a karh tukmi nih a tumchuk kho lo ding ah ruahmi Walmart te hna hmanh a rawhter cang hna. January 15, 2016 ah Walmart nih USA ram chung i a ngeihmi dawr 154 kan khar lai tiah an rak ti. Cu kharmai lak ahcun, Walmart Express 102 aa tel; Discount Center 6; Super Centers 12; Neighborhood Markets 23; Sam club 4 le Puerto Rico ummi Amigo Store 7 aa tel. Vawleicung pumpi ah 269 kan khar lai tiah an ti.

Walmart nih Store tambik an kharnak State cu Texas ah a si i, dawr 29  an khar; North Carolina ah dawr 17 a si. Arizona ah 11; Alabama 9; California ah 9; Kansas ah 9; Louisiana ah 8; Georgia ah 8; Puerto Rico ah Amigo timi dawr 7 le Massachusetts 6 tambik kharnak state an si. Ohio ahcun pakhatte lawng an khar. Walmart hi tahchunhnak lawng ah ka tialmi an si.

Nihin ni ahcun, Target, Sears le J.C Penney te hna an khar thluahmah cang hna. Tahchunhnak ah 2014 ah dawr 33 an khar i, 2015 ah dawr 40 an khar. February 24, 2017 ah JCPenney nih, a ra laimi thla hna ah hin dawr 140 kan khar lai i, minung 6,000 hi tuan deuh ah pension pek ding kan ti hna lai ti a si. Nikum ah dawr 1,021 an ngei i, caantling riantuantu 105,000 an rak ngei hna.

J.C Penney nih an thanh bantuk in Sears Holdings timi "Sears le Kmark" zong nih dawr 150 kan khar lai tiah an ti ve. 2016 ah Macy nih dawr 100 kan khar lai an rak ti. 2017 chungah Macy's zong nih dawr 68 kan khar lai i, minung 10,000 rian kan ban hna lai ti a si. Stores fatete a dangdang zong bankruptcy a file mi tam ngai an um i, an i rawk hna.

Cutin vawleicung dawr lianlian an i rawk i, khuakip ah Mall Lianlian an thih cuahmah lio ah, Amazon.com tu cu an sipuazi a thancho tuk caah, minung full-time tuanmi 100,000 tu kum 2017 chungah kan hlan hna lai ti a si. 2018 zong ah kan hlan chap hna lai ti a si.

Kan umnak Columbus khua hmanh ah, inn lianlian an sak i Obetz le Etna timi sang ah minung 2,000 an lak hna. Hilliard ah data center tha taktak an sak than i, minung 250 tluk kan lak chap lai ti a si. Columbus area hmanh ah hin, Amazon cu rian a tam taktak cang.

Christmas le Kum Thar khar lio ah thil an zuarmi a tam tuk ko nain, naite January 4, 2018 ah Macy nih dawr 11 kan khar chap lai i minung 5,000 rian kan ban hna lai an ti. Columbus ahcun aa tel hraw lo nain Cincinnati ah pakhat aa tel. Hi bantuk in dawr 11 ah khar ahcun, $300 million kan tang deuh lai ti a si.

Cuticun dawr lianlian an thi cuahmah hi, khua tampi ahcun innlawng hi a tam ngaingai. Sipuazi a tlak cang hnu ahcun, inn lawngkarangpi cu man a ngei ti lo. A lakka pek hmanh in duh ding a si ti lo. Inn lawng tam tuk nak khua cu mithlakawkbar in a um. Ningti khi a si. Uico fir hmanh an vaak ngam lai lo ti tluk in a king.

"Vawlei caan tawi pennak hi an hmun lo. Hnangam pi ding le lawmhpi tuk ding an si lo" timi hi USA Mall nih an langhter ko." Jesuh nih vawlei ah nan chaw va khawng hlah u. Rungrul le cirik nih an ei khawhlonak hmun ah nan chaw va khong u..." tiah tiah a kan cahmi hi, biatak tein ruah a cu. US Bank hna zong an hmun lo i, Mall Lianlian i "Stock le Share" chiahmi zong an him lai timi ruah khawh a si lo.

Hi bantuk in dawr lianlian an kharnak hna a ruang bik cu computer cung in thil cawk a tam tukmi; company pakhat le khat hi an i zuam ruangah khuachung minung zeizat dah an um timi tuak setsai lo in dawr tam tuk an rak tuahmi; ramdang in thilman deng tuk in an zuarmi; American mipi a buaktlak in a hlan bantuk in tangka an hman khawh ti lo mi le tangka hloh an i sum deuhmi ruangah a si an ti. Abik cu Amazon.com le adang online store pawl ruangah a si tiah an ti.

Westland Mall i a donghnak bik an kharmi Sears
Naite ah Columbus ah Sears Dawr an khar i, mah cu dawr cu google ah hmanthlak in ka chiah i, ka chiahnak hi thla thum fai a si nain, voi 71,000 hrawng an zoh cang. A lar taktak. Columbus ah a ummi Westland Mall cu 2007 ahcun a rak hlunghlai tuk. A tleu bak in a tleu nain, 2008 in sipuazi a tla i duhsah tein an khar. A donghnak bik ah Sears Store a tang i, November, 2017 ah an khar ve i Westland Mall pi cu a thi ruangmang. Nihin ahcun dawr pakhat hmanh a um ti lo.

Atu hi Columbus ummi Eastland Mall zong a thi cuahmah cang. Zeitikdah a thih taktak te lai timi cu chim khawh a si rih lo. USA khua lianlian mall zong duhsah tete in an thi te ko hna lai i, ni nikhat ahcun dawr tlawm ngai te lawng a tang te kho men!!!







Thantlang Khuaheltu Lampi

Vawlei ram kip ah minung hi an karh ning a rang tuk. Cucaah khuapi lianlian an ser hna. Minung an karh bantuk in motor le minung umkalnak seh thilri an karh. Minung an tam tikah, umkal a har i, lamsul zong a karh. Minung le motor a karh tikah, khua an lianh deuh paoh le luhchuah le umkal a har chin lengmang. Meiti a dihmi a tam chin ve. Thli a hnawm chin lengmang. Cucaah khuapi lianlian an tlak paoh ah, lampi le hlei hi biapi taktak ah an chiah. Ram pical ahcun, luhchuah a fawinak ding caah, khuaheltu lampi (beltway) thatha hi an tuah hna.

Khuaheltu lampi tuah hi, a har ngai caah USA hmanh ah hin khuapi kip nih an ngei hna lo. A cheu cu rili, tibual le fingtlang nih a donh caah an tuah kho hna lo. Cucaah USA hmanh ah hin, aa tong bakmi khuaheltu lampi a ngeimi khua hi an tam tuk lo. USA ah hin, zatceu tiang a kalmi khuaheltu lam phun cu a tam taktak nain, khua a ningpi helmi khuaheltu lam cu kutdong rel khim lawng an si. A ruang cu tuah a har tuk caah le tangka dihmi a tam tuk caah a si.

Thantlang Khualuh (Rf. The Chinland Post)
USA ka phanh hnu ah Kawlram khuapi pawl map khi ka zoh tawn. Ka khuaruah a har ngaimi cu Kawlram pumpi ah khuaheltu lampi a ngeimi khua pakhatte zong a um lo mi khi a si. Hhlanlio tlakmi khua hna cu minung le motor tlawm lio a si caah, rak ruah khawh a si lo. Cu khua hna cu innlo an khat tuk cang i khuaheltu lampi tuah awk an tha ti lo. Asinain naite tlakmi kan khualipi Nay Pyi Daw hmanh ah khuaheltu lampi an tuah lo mi khi ka ruah tik ah, kan ram khuaruahmi (idea) khi a niam rih ko timi a lang. Kum tampi caah timhmi an ngei kho lo timi khi, Nay Pyi Daw an tlakmi nih a fianter.

Kawlram khuapi lianlian a simi, Yangon, Mandalay, Naypyidaw, Mawlamyaing, Sittwe, Taunggyi, Monywa, Myitkyina le Kalaymyo hna ah, khuaheltu lampi an ngei lo. Khuaheltu (Myopat) timi hman khi, belt way tling an si lo. Hakha zong myopatlan (beltway) tling taktak kan ngei kho lo. Beltway tling timi, khuaheltu lampi chuakput in aa tongmi khi a chim duhmi a si.

Kawlram khuapi map vialte ka zoh hna i, ka hmuhmi map cu Thantlang Khua map a si. Khuaruahhar a si mi cu, hi tluk tlangsannak Thantlang khuapi tu nih, "khua vialte a hel kho dihmi khuaheltu lampi" (beltway) a ngeihmi hi a si. Lairam cu tlang a san caah, ramdang tluk in kan khuaheltu lampi hi a that lo zong ah, kan i lawmh tuk ding a si. Thantlang khuapi nih khuaheltu lampi a ngeihmi cu, Laimi ca zong ah lunghmuih taktak dingmi a si. Hi lampi hi, Thantlang Khuaheltu Lampi (TKL) ti zong ah auh khawh a si i, Mirang holh cun "Thantlang Beltway" ti khawh a si. Pumpak midang min zong benh khawh a si.

Nihin ni ahcun, khi Thantlang Khuaheltu Lampi khi an sermi khi a tha tuk rih lai lo. A feh zong a fek rih lai lo. Lam a fehnak ding ahcun minh ta hna a  hau. Kum tampi a rau kho. Khi khuaheltu lampi khi, a feh rih lo hmanh ah, hmailei ahcun a tha chin lengmang lai. A fek chin lengmang lai. Tha tein zohkhenh le kilven ding tu khi Laimi dihlak kan tuanvo a si. Abik in Thantlang pengmi hna tuanvo a si. Khi lampi khi, kau chin lengmang le tha chin lengmang in, Thantlang khua cozah le Chin State cozah nih ruah ding a si.

Thantlang khua (Rf. The Chinland Post)
Lawmh awk tlak taktak le lunghmuih ding a si mi cu, "Kawlram pumpi khuapi vialte lak ah, ningcang tein le tling tein khuaheltu lam (beltway) ngei hmasatmi cu Thantlang khua a si" (Thantlang city is the first city in the whole country in Myanmar that has a complete beltway system). Hihi Laimi nih tuanbia kan tial a si. Laimi le Chin State nih sifah le santlaih lo dah ti lo cu, pakhatnak kan hmuhmi a um lo nain, Kawlram pumpi khuapi lakah a mah le tawk zawn tein, khuaheltu lampi (Beltway) tling a ngei hmasatmi kan si ve. Kan tuanbia ah a biapi tuk.

Thantlang nih a ngeihmi beltway system hi a fehfuan rih lo hmanh ah a tha tuk. Kawlram pumpi ah a mah bantuk in, a tling taktakmi beltway a ngeimi khua an um rih lo. Pakhat taktak zong an um lo. Mizoram zong ah a um lo. Cucu Lairam khua pakhat nih aa ngeih tik ah, zeitluk in dah lawmh awk a si? Zeitluk in dah kan van a that? Hi ruahnak a rak chuahtu hi zeitluk in dah an fim? Mifim taktak an si ko. Thantlang khua mi an tam tik ahcun, hi lampi cu a sunglawi taktak te lai.

Cucaah Lairam ah hi bantuk in beltway tha tein a ngei khomi khua kan ngeihmi hi, lawmh taktak ding a si. Lairam khua hi ka zoh tawn hna. Tonzong, Tiddim, Falam, Hakha, Matupi, Mindat le Kanpalet tiang in, an umtuning zoh tik ah Thantlang bantuk in hmunhma an rem lo. A ruang cu vawlei an fek tuk lo. Lairam khua tampi cu a fekfuanmi beltway ngei kho ding an si hna lo. An ngeih khawh hna hmanh ah lamhlatpi in fing le tlang heh tiah hrial i cawh lawng ah beltway um kho ding an si. Cuti van tuah ding ahcun Chin State cozah tangka thazaang nih chai ding a si lo.

Thantlang khualai 

Cu bantuk lio caan ah, Thantlang khuapi nih "khuaheltu lampi" an tuahmi cu a tha kho taktak. Thantlang hi Lairam ah innlo le ngeihchiah ah a thancho ning a rang bikmi khua pakhat a si. Thantlang a thancho biknak pakhat cu, hi khuaheltu lampi (beltway) tha taktak an ngeihmi hi a si.

Hi Beltway cawh a rak thawktu hi Lanbu Pa Dal si i, 2013 ah cawh an rak thawk ti a si. Cun Pi Sui Ki nih a van chawn i, a van pehzulh. Nihin ni ahcun an pemh viar cang i, remh ding le kauh hau ding le fek deuh in tuah ding lawng a tang cang.

Vuichiptlang i vanlawngtual (airport) hna an tuah khawh i, Kaladan Project hna a tlamtlin tik le Saisihchuak lampi biatak tein a pem tik ahcun, Thantlang cu "chawleh chawhrawlnak khualipi" (Commercial Center) ah a tla hrimhrim te lai. Cucaah Thantlang khua ah innhmun hi biatak tein i ham ding a si i, a tu khuaheltu lampi kam i innhmun thatha hi, ting tampi hmanh in cawk ngam ding a si. Nikhat caan khat minung an karh tik ahcun, zapi zaran cu cawk khawh a si te lai lo.

Thantlang Khuaheltu lampi (beltway) hi a kal ning cu hitin a si:-

1. Nichuahlei ah Laipawnglung in aa thawk. Hi ka hmun ah hin, Hakha-Thantlang lampi le Thantlang-Hnaring lampi aa tong.

2. Laipawnglung in nitlaklei in lampi cu a kal i, Thantlang khuahlun bo a hel thluahmah.

3. Thantlang khuahlun bo tang in Saisihchuak lampi ah a va chuak.

4. Saisihchuaklampi a lonh in, Bethlehem sang thlang in, Paliklen tang in a kal ziahmah i, Sizungpi thlang ah a va chuak i, cuka ahcun Zahnaktlang le Vanzangtlang lampi he an va tong.

5. Zahnaktlang le Vanzangtlang lampi a lonh hnu ah, High School thlanglei in aa hel i, Khuahringtlang lampi ah a va chuak.

6. Khuahhringthlang lampi in Buva thlai in aa mer ziahmah i, TABC Sang thlanglei ah a va chuak.

7. TABC Sang thlanglei in cho zau tein a kal ziahmah i, Hramtlai Dum thlang in Laipawnglung ah a va chuak than.

Hi bantukin "Zero" bantuk in aa kual i a tong khomi khuaheltu lam (beltway) ngeih dingmi hi, fingtlang sannak Mizoram le Lairam bantuk ahcun a fawimi a si lo. Mizoram zong ah khua tampi ka phan i, Thantlang bantuk in khuaheltu lam a ngeimi an um lo. Thantlang Beltway hi zeitluk in dah a that le aa dawh timi hi, Google map ah zoh khawh a si.

Thantlang Khuahbeltu Lampi (Rf. Google map) 

Cucaah Lairam ah lamsul, hmunhma, fingtlang, umkalnak, cinthlaknak, hninhno ning, tiram, vawlei a feh ningcang le zeizong te a buaktlak zoh in, a tha bikmi khua thim law tiah ahcun, Thantlang khua hi ka thim lai. Khawika khua hmanh nih hmunhma le lamsul ahcun an tluk lai lo tiah ka ruat. Vawlei zong a fek. Thantlang a that khunnak cu, vawlei le a hmunhma a feh tukmi khi a si. Lairam caah hin tih nung a si mi thil pakhat cu, vawlei minh hi a si caah, a fekmi khua le hmunhma ngeih a herh.

"Thantlang Khuaheltu lam hi, a cheu nih cun innhmun hna a hrawh hna le a pawi tuk. Tuah ding a si lo" tiah an ti. Cucu pumpak ca ruah ahcun a dik ve. Asinain, Thantlang khuapi a ningpi ca le Lairam ca in ruah le tuak ahcun inn zeimawzat a hrawh mi hi, ui ding a si lo. Ka inn zong i rawk sehlaw ka ui lai lo. Ka hal hna i, "Inn hnih-thum lawng a hrawh" tiah an ti. Cu zong cu innhmun thar an pek ko hna tiah an ti. Hmailei a ra dingmi kum tampi ca cuanh chung ahcun, dawng hnihthum inn le innhmun a rawkmi cu, chimphu a si lo. Khuaram caahcun pumpak innlo sungh a herhmi a si.

Thantlang hi a tu ning tein minung an karh ahcun, hi hnu kum 50 asiloah 2070 ahcun 20,000-25,000 kar an um te lai. Motor le motor cycle tampi a um te lai. Innlo sak duhmi tampi an karh lai. Hmunhma an ngei te lai lo. Cu tikah hi khuaheltu lamkam ah hin, inn tampi an sak te lai i, hi khuaheltu lam hi man a ngei ngaingai te lai. A lam a sunglawi tuk te lai. Hi hnu kum 100 asiloah 2120 ahcun Thantlang ah minung 35,000-45,000 kuakap an um te lai. Khi tik ahcun khua hi a kau ngaingai cang lai.

Hi khuaheltu lam hi a kauh ngai caah, minung 50,000-100,000 tiang cu an i tlum kho lai. Khi bantuk in minung, innlo le motor an karh te dingmi le khua aa tet te dingmi khi atu in ruah cia chung le khuapi lamsul, dintii, tilu luannak le cozah innlo ca kha ruahcia le timhlamh cia a hau. Inn a kangh tikah meihmittu motor luhchuah khawhnak ding tiang in inn sak le lamsul tuah a herh.

Buva leikap khuaheltu lampi cheukhat (Rf. iangngeichinram.blogspot.com)

Aizawl te hna khi ruat suktak lo in an rak tlak caah, an khua khi a nuamh lo ning khuaruahhar a si. "Nuamh dawh tuk a si nain a nuam bak lo mi khua cu, Aizawl a si" tiah ka ti tawn. A ruang cu zeihmanh timhlamhnak um lo in an rak tlakmi khua a si i, lamsul le khua zong remh le ser awk a tha ti lo. Minung a ben in an i beng i, tih a nung taktakmi khua ah aa chuah cang. Khi bantuk kan si lo nak ding caah, Hakha le Thantlang te hna hi, khuaheltu lampi tuah chung a herhnak a si.

Hmunhma a chiat tuknak kan Lairam ah, hi tluk in Beltway tha Thantlang khuanu khuapa hna nih an ngeimi hi, i lawmh taktak ding a si. Kan van a tha tuk ti in au len tlak a si. Phun dang in kan chim asi ahcun, "Kawlram pumpi ah a tlingmi khuaheltu lam (beltway) ngei hmasat kan si ti in, in uanthlar ngai ding a si." A that tuk lo zongah a mah le khap tawk tein kan chimmi a si.

A tuahtu cozah cung ah siseh, lamlei tuanvo latu Pa Dal le Pi Sui Ki cungah siseh mipi nih kan lawmh taktak hna a herh. Minthatnak kan pek dingmi hna a si. Asi khawh ahcun, "Padal Beltway" ti asiloah Suiki Beltway ti hmanh in minpek a phu. USA zong ah lam pakhat hi, canceu min dang a ngei i, can ceu min dang an ngei ve tawn ko. An pahnih min zong in canceu veve tiang auh khawh a si. A ruang cu a tuahtu an si caah a si. Laimi hi "Boyoke lan" hei ti tuktak rumor khi kan lam min a si i, mah Lai min te hi chuankhan i sak ve hi a herh taktak cang.

Thantlang mipi an rian cu:-

1. Hi khuaheltu lam hi a kauh khawh chung kau in tuah le a feh khawh chung fek in tuah ding
2. Hi khuaheltu lamkam ah inn dawh tein sak ding
3. Khuaheltu lamkam ah thingkung dawh tein cin ding
4. Acunglei he a tanglei he a minh lo nak ding caah le khuaram a rawh lo nak ding caah ram tha tein cin le vawlei min lo ding in ven ding
5. Hi khuaheltu lampi hi, dawh le tha chin lengmang in kilven ding.
6. Hi khuaheltu lam a zoh a chiattertu le a rawkter khotu thil pumpak nih tuah lo ding
7. Pumpak innlo saknak ruangah khuaheltu lam dawhcah lo in kalter lo ding
8. Khuaheltu lam a rawk khotu ding dumhau tuah lo ding
9. Khuaheltu lamcungah cunglei in hnawm hlonh lo ding
10. Hi beltway hi hmailei kum tampi ca tiang ruat in tha tein humhak cio ding
11. Miphun ca a si caah, khuaheltu lampi nih innlo hrawh piak sual zongah phunzai lo ding

Hi lampi hi nikhat caankhat ahcun Truck lianlian pahnih aa kian kho ding in cawh a herh. Cu lawng ahcun Thantlang khua hi aa dawh lai i, a tha lai i, minung zong tampi an karh kho lai i, "Sipuazi Center" ah a tla kho ding a si lai.

--------------------------------------

Chinchiah

1. Hmanthlak hna hi Online in lakmi an si. The Chinland Post le a dangdang in lakmi an si.

2. Hi khuaheltu lampi kong hi, Pu No Lal Ling le Thantlang in a kan tlawngmi pawl bia ka halmi hna chung in ka cherhchanmi a si.

3. Pu Ram Khar, Sipin lutlai, chimmi bia cherhchan ka lakmi an si.



















Tuesday, January 9, 2018

Thau Mountain

                                                                        Thau Mountain 


Thau Mountain seen from the east
Location
Thau Tlang (Thau Mountain or Mountain of Thau) is one of the most famous and beautiful peaks in Northern Chin State. It is in the territory of Ruakhua village, which was founded in 1860. Ruakhua is a village where the Chin hero Pu Hrang Hnin was born who fought the British armies who invaded the Chin Hills.
Thau Tlang or Thau Mountain is a legendary mountain. The top of the peak is sharp like a cone. The north side of the peak is very rocky and steep. The mountain is beautiful and charming. It is situated in the western part of Thantlang Township, Chin State, Myanmar, near the Indian border. It is about two miles south of Ruakhua and about five miles north of Thau Village.
The peak is pretty high. Some cities such as Lunglei, Hnahthial and many other villages in Mizoram State, India can be seen from the peak. Many villages in Thantlang Township can be seen too. The top is a very quiet and joyful place. It is a paradise for the lovers.
The peak is in the territory of Ruakhua even though the name is called Thau Tlang (Mountain of Thau). It is connected with the famous forest, the so-called Thautu in the south which is a virgin forest. The forest is very thick. Even the summer sunlight cannot penetrate the ground in summer time because of thick branches and leaves. It is like a tropical forest.


Ruakhua Village (Founded in 1860)
Ruakhua seen from the northern side 

Historical Background
               The name "Thau Tlang" derived first from the name of the nearby village, "Thau," which was founded around before 1787 A.D by Pu Duh Kar. Thau was the largest and oldest village in the surrounding areas in that time. There was no Ruakhua, Ruabuk and Bungtlang yet when Thau Village was first established. Thau was the only village beyond Hriang Khan village in that time. 
The territory of Thau covered large areas in that time. It borderline reached to Tio River and Tipi River in the west; Ruavung and then to Thau Tlang (Mountain of Thau) in the north and then to Thautu and Faiceu Tlang and then to Khuaiva and then to the top of Ciriang Tlang. Thau Tlang was in the territory of Thau in that time. Therefore the name, Thau Tlang, derived from Thau Village. Thau Tlang literally means "Thau Mountain."

Thau village (The mountain range in the photo is Mizoram, India)
Thau Tlang was a sacred mountain for the heathen Thau villagers until the times of American missionary who came to the Chin Hills in 1899.  The local people used to say that khuachia (evil spirit/nat) in Thau Tlang are very powerful. Khuachia from Thau Tlang used to marry another boys or girls who dwell in Phawngpui Tlang, Mizoram, India or Ciriant Tlang. Thau villagers worshiped and gave sacrifices to the natural spirits of the Thau Mountain each year before Christianity. It was one of the most sacred and powerful mountains in the local areas. Thau people used to pray to the spirits in that mountain when they encountered calamities in the village. They beat traditional drums and prayed that "Please protect us from destruction of fire or storm etc."  Thau Tlang is highly revered by the villagers of the surrounding villages until today. Many composers composed its name in the folksongs or love songs.
               The British called Thau as "Tao" in the book of the Chin Hills. The second missionary to the Chin Hills, Dr. E.H. East, called Thau Tlang, "Tao Mountain" bases on the pronunciation of the surrounding villages. Dr. East arrived in Rukhua on February 11, 1910. He described about Thau Tlang as follows:

The peculiar thing about this mountain (Tao mountain) is that it has a cap soft sandstone more than 1000 feet thick and all is horizontal. The view is superb and from here one can see Lushai (Mizoram State today) and Haka mountains at the same time. [1]

Dr. East left Ruakhua on Friday. He described his experience about riding his pony near Thau
Tlang on his journey to Thau village. He mentioned Thau Tlang as "Yao Mountain" (It is probably his misspelling). He also mentioned the connection of "Thau Tlang" and "Thau" as follows:

Thau Village has 110 houses and about 600 inhabitants. It is a beautiful country and the woods on the south side of Thau mountains are full of Imperial Pigeons. They are very large and good to eat.[2]

"Thau mountains" here means Thau Tlang today. The phrase "the woods on the south side of Thau mountains" means "Thautu" where many birds inhabited in the past (The jungle of Thautu and Thau Tlang is connected).  
               The historical facts show that Thau Tlang was named in reference to Thau Village since Thau Tlang was formally in Thau's territory long before the British era. Thau Tlang is officially known as "Thau Tlang" by all the local villages in Thantlang township. It has no other official name until today. Some people also called it "Vaanga Tlang." It is a new name and is coined recently by someone. Many people do not know that new name and is not officially recognized. Thau Tlang is an official name until today.

              Dr. East wrote that "the view is superb" when he viewed the west, the north and the west from the top of Thau Mountain. He probably stood in the western side of Thau Tlang. One can clearly sees the mountains in Mizoram, villages in Zahnaktlang, Vanzangtlang and Khuahhringtlang and some parts of Vankham Tlang, Zinghmuh Tlang, Hakha and Rungtlang from the top of Thau Mountain.

Zahnaktlang seen from Thau Mountain. The tall mountain in the photo is Dawn Tlang
 Flora and Fauna
               Thau Tlang is covered by deciduous forest. Villagers of Ruakhua declared it as a wildlife sanctuary.  Both rhododendron arboretum (red) and rhododendron moulmeinense (white) grow around the peak of the mountain. Bamboos' family plants such as pharh, ruangal and tekte also are very plentiful. Wild banana are around the area. Popular trees for building construction such as mual, hnahsau, mum, hriang, chengcher are also in the area. Many different kinds of vine climbed on the trees that beatify the forest more. The popular wild fruits such as thurthling, kethei, sarzuk and thanthei also grown in Thau Tlang areas.
               Many kinds reptile like snake and rat, insect and many kinds of butterfly can be found. Hundreds of unnamed plants and species are in this area. More researches need to be done how many kinds of plants and species are in Thau Tlang areas. There are many indigenous medical plants such as thingkawp, tawlrel, thingsi and thingthupi etc. Some people believe that there could be many indigenous medical plants more to be found in this forest. Lungthi (lit., stone-blood) are also found in the high rocks near the peak. Some fanatic religious believers used to say there is a plant in Thau Tlang that can make a person to live longer.


Old Thau village
              There are many wild animals are in this mountain. Sakhi, sathar, saza, bear and wild boar are around Thau Tlang areas. Carnivorous animal such as tigers and leopards are also in the jungle of Thau Tlang and Thautu. Many popular birds such as vapual (horn bill), vanvuk, vanga, varit, artau, vavu, vaking, valah, vangal, chimbu, two kinds of hoopoe, three kinds of falcon and many other birds also inhabit in the area. Lungpangkhuai (rocky-bee) are also found. Villagers of Ruakhua forbid killing wildlife in Thau Tlang area.
Medical missionary, Dr. East mentioned how the birds are abundant in this area in his time that "the woods on the south of Thau mountains (Thau Tlang) are full of Imperial Pigeons."[3] It is not clear what he meant by saying "Imperial Pigeons." It could be "vaking or valah or thuro or vangal" or something else. There are over 100 kinds of bird in Thau Tlang areas. Some of them have no name yet.
 The singing birds such as tlerlung, tuklo, fiakfairok, koktut and satututut sing sweetly in the summer time and their sweet voices make Thau Tlang much more a charming place. Thau Tlang charms everyone with it beauty, shape, color, views, and the sweet voices of the singing birds around it. All people, young or old, are always proud who reached the summit of the famous Thau Tlang in their lifetime. If you are planning to have a honey moon or vacation on the peak of Thau Tlang, you are surely going to have one of the best times in your life and that would be an unforgettable memory and would be a paradise for you.

Zaral Falls in Thau Tlang


The Height of Thau Tlang
The peak of Thau Mountain is about 7,200 (EST) above sea level (Some estimate it as 7,400 ft above sea level). The modern Burmese government has no official record of its height that is available publicly. Pickery.com listed it as 5343 feet above sea level.[4] According to Pu Tial Ling, Farrawn Villager, Thau Tlang is 7014 feet high above sea level.[5] This is probably the nearest measurement of the height of Thau Tlang. Most people think Thau Tlang is higher than Ciriang Tlang but Ciriang Tlang is higher in Pu Tial Ling's article.
Many local people think that the height of Thau Tlang and Phawngpui (Blue Mountain) in Mizoram State, India is almost equal. Acording to the official website of the Mizoram Tourism Department, the height of Pawngpui is 2157 meters. It is 7076.78 ft. [6] Therefore the height of Thau Tlang might be a little bit less or more than the height of Phawngpui's peak. It is reasonable height.
Burma has a major problem of doing land survey since the time and General Ne Win. Socialist Government kept so many things secret. Many citizens did not know about the land, river, the country and so many other things around them because the government made them blind in knowledge. A survey needs to be done to measure the actual height of Thau Tlang led by the Chin State government.

How to get there
               Thau Tlang is about 65 miles west of Hakha, capital of the Chin State. Cars and motor cycles are available in Thantlang for rent. It can be reached via Hakha to Thantlang, then to Thangzang and then to Ruakhua village, which is in the foot of Thau Tlang. That is the shortest and easiest road. It is expensive renting motor cycles and cars since the roads are rough, small and dangerous. It is very tough to drive cars and motor cycles. If you plan to visit Thau Tlang you would need to carry extra gasoline for reserve. There is no shop to buy gasoline on the way.
                Villagers of Ruakhua built the jeep road from Thangzang to Ruakhua voluntarily. It was already opened and getting to Thau Tlang is much easier now then before. Motor cycles are most of the time available from Hakha and Thantlang cities. 
               Another road is via Thau Village. Thau Tlang is about 5 miles north of Thau. People can walk on foot or ride a horse from Thau to Thau Tlang. The road between Thau and Thau Tlang is so beautiful. It is mostly grassland. The views are spectacular. It is like California in the USA. The author called it "Chinland California" since the landscape is so beautiful and charming like California State.

Image result for Thau Tlang
Faiceu Rangge & Thau Tlang seen from the east 

Where to Stay
               It is best to stay in Ruakhua Village, which is a hill station. It is situated near the foot of Thau Tlang at a high altitude. From Ruakhua you will be looking down all other villages around her. The local people are very kind and generous. All guests enjoy staying there. Good foods such as deer meats, sakhi meat, varitsa or other wild meats are available most of the times. The fish in the streams around Ruakhua is one of the best fish in the country. It is so delicious. Ruakhua has a lot of "sia" (Mithun) and the dried meat of sia is available most of the time. The climate of Ruakhua is perfect. It is just in the foot of Thau Mountain. It is a small and quiet village but it is a very beautiful, popular and charming village. It will be a perfect place for newly weds for their honeymoon. 
                  
                           
Best time to visit
               The best time to visit Thau Tlang is from November to May. February would be the best month to visit because the blue sky is very clear like the blue ocean and the weather is not cold or hot in that time. Visitors can see a very far place in the west, north and east but the south side because Ciriang Mountain covers the view in the south side. The peak is mostly wet and dark during monsoon season. Fogs and cloud almost always covers the mountain top. It is pretty scary when thick and black cloud passes the mountain top during monsoon season. There are a lot of land leech (cangvat) in the mountain areas during monsoon. Monsoon is the worst time to visit there.

Activities
               It is a perfect place for hiking, rock climbing, rock propelling and sight-seeing the birds, flowers, forests and surrounding areas.  There is a famous place the so-called "Leitla" (a big lime stone cave) one and half mile away from Thau Tlang. Many people did not dare to enter the cave in the past before Christianity in the Chin Hills because people believed that the evil spirits dwelled inside the cave.
               Thau Tlang (Thau Mountain) is in fact one of the best places in the Chin State to visit for adventurers. No westerners visit the mountain top since the time of the British colony. No article has been written about it yet. No research has been done for the plants and species around the mountain. There are so much to learn, study and discover new plants and many unknown species around there. It is a perfect place for the researcher to do a research regarding plants, species and their environment.
One day this Thau Mountain would be one of the most attractive tourist destinations in Myanmar especially for eco-tourists because of her beauty, charm, good climates, having many plants and species. It has a lot of sight-seeing too. It would be a perfect place for rock climbing and rock propelling for rock climbers. This mountain is a must visit place for eco-tourist in the near future.

Chin traditional harvest system
The villagers of Ruakhua banned hunting birds and wild animals in Thau Tlang and Thautu areas and reserved those areas for sanctuary. It is a wise decision and the surrounding villages need to follow the rules. They are also planning to open the peak of Thau Tlang as a tourist destination soon. If they do so, Ruakhua will soon become one of the top tourist destinations in Thantlang township. 







[1]  Thang Za Tuan, Burma Manuscript (Yangon: Reprint, 1996), p. 213
[2] Burma Manuscript, p.216, 217
[3] Burma Manusript, pg 217.
[4] www.pickery.com/Thau-Klang/
[5] Pu Tial Ling, Thilhlun Kengtu. WWW.Freewebs.com/putialling/thilhlunkengtu.htm
[6] www.mizotourism.nic.in/phawngpui.htm

Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho

Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....