Wednesday, January 10, 2018

Thantlang Khuaheltu Lampi

Vawlei ram kip ah minung hi an karh ning a rang tuk. Cucaah khuapi lianlian an ser hna. Minung an karh bantuk in motor le minung umkalnak seh thilri an karh. Minung an tam tikah, umkal a har i, lamsul zong a karh. Minung le motor a karh tikah, khua an lianh deuh paoh le luhchuah le umkal a har chin lengmang. Meiti a dihmi a tam chin ve. Thli a hnawm chin lengmang. Cucaah khuapi lianlian an tlak paoh ah, lampi le hlei hi biapi taktak ah an chiah. Ram pical ahcun, luhchuah a fawinak ding caah, khuaheltu lampi (beltway) thatha hi an tuah hna.

Khuaheltu lampi tuah hi, a har ngai caah USA hmanh ah hin khuapi kip nih an ngei hna lo. A cheu cu rili, tibual le fingtlang nih a donh caah an tuah kho hna lo. Cucaah USA hmanh ah hin, aa tong bakmi khuaheltu lampi a ngeimi khua hi an tam tuk lo. USA ah hin, zatceu tiang a kalmi khuaheltu lam phun cu a tam taktak nain, khua a ningpi helmi khuaheltu lam cu kutdong rel khim lawng an si. A ruang cu tuah a har tuk caah le tangka dihmi a tam tuk caah a si.

Thantlang Khualuh (Rf. The Chinland Post)
USA ka phanh hnu ah Kawlram khuapi pawl map khi ka zoh tawn. Ka khuaruah a har ngaimi cu Kawlram pumpi ah khuaheltu lampi a ngeimi khua pakhatte zong a um lo mi khi a si. Hhlanlio tlakmi khua hna cu minung le motor tlawm lio a si caah, rak ruah khawh a si lo. Cu khua hna cu innlo an khat tuk cang i khuaheltu lampi tuah awk an tha ti lo. Asinain naite tlakmi kan khualipi Nay Pyi Daw hmanh ah khuaheltu lampi an tuah lo mi khi ka ruah tik ah, kan ram khuaruahmi (idea) khi a niam rih ko timi a lang. Kum tampi caah timhmi an ngei kho lo timi khi, Nay Pyi Daw an tlakmi nih a fianter.

Kawlram khuapi lianlian a simi, Yangon, Mandalay, Naypyidaw, Mawlamyaing, Sittwe, Taunggyi, Monywa, Myitkyina le Kalaymyo hna ah, khuaheltu lampi an ngei lo. Khuaheltu (Myopat) timi hman khi, belt way tling an si lo. Hakha zong myopatlan (beltway) tling taktak kan ngei kho lo. Beltway tling timi, khuaheltu lampi chuakput in aa tongmi khi a chim duhmi a si.

Kawlram khuapi map vialte ka zoh hna i, ka hmuhmi map cu Thantlang Khua map a si. Khuaruahhar a si mi cu, hi tluk tlangsannak Thantlang khuapi tu nih, "khua vialte a hel kho dihmi khuaheltu lampi" (beltway) a ngeihmi hi a si. Lairam cu tlang a san caah, ramdang tluk in kan khuaheltu lampi hi a that lo zong ah, kan i lawmh tuk ding a si. Thantlang khuapi nih khuaheltu lampi a ngeihmi cu, Laimi ca zong ah lunghmuih taktak dingmi a si. Hi lampi hi, Thantlang Khuaheltu Lampi (TKL) ti zong ah auh khawh a si i, Mirang holh cun "Thantlang Beltway" ti khawh a si. Pumpak midang min zong benh khawh a si.

Nihin ni ahcun, khi Thantlang Khuaheltu Lampi khi an sermi khi a tha tuk rih lai lo. A feh zong a fek rih lai lo. Lam a fehnak ding ahcun minh ta hna a  hau. Kum tampi a rau kho. Khi khuaheltu lampi khi, a feh rih lo hmanh ah, hmailei ahcun a tha chin lengmang lai. A fek chin lengmang lai. Tha tein zohkhenh le kilven ding tu khi Laimi dihlak kan tuanvo a si. Abik in Thantlang pengmi hna tuanvo a si. Khi lampi khi, kau chin lengmang le tha chin lengmang in, Thantlang khua cozah le Chin State cozah nih ruah ding a si.

Thantlang khua (Rf. The Chinland Post)
Lawmh awk tlak taktak le lunghmuih ding a si mi cu, "Kawlram pumpi khuapi vialte lak ah, ningcang tein le tling tein khuaheltu lam (beltway) ngei hmasatmi cu Thantlang khua a si" (Thantlang city is the first city in the whole country in Myanmar that has a complete beltway system). Hihi Laimi nih tuanbia kan tial a si. Laimi le Chin State nih sifah le santlaih lo dah ti lo cu, pakhatnak kan hmuhmi a um lo nain, Kawlram pumpi khuapi lakah a mah le tawk zawn tein, khuaheltu lampi (Beltway) tling a ngei hmasatmi kan si ve. Kan tuanbia ah a biapi tuk.

Thantlang nih a ngeihmi beltway system hi a fehfuan rih lo hmanh ah a tha tuk. Kawlram pumpi ah a mah bantuk in, a tling taktakmi beltway a ngeimi khua an um rih lo. Pakhat taktak zong an um lo. Mizoram zong ah a um lo. Cucu Lairam khua pakhat nih aa ngeih tik ah, zeitluk in dah lawmh awk a si? Zeitluk in dah kan van a that? Hi ruahnak a rak chuahtu hi zeitluk in dah an fim? Mifim taktak an si ko. Thantlang khua mi an tam tik ahcun, hi lampi cu a sunglawi taktak te lai.

Cucaah Lairam ah hi bantuk in beltway tha tein a ngei khomi khua kan ngeihmi hi, lawmh taktak ding a si. Lairam khua hi ka zoh tawn hna. Tonzong, Tiddim, Falam, Hakha, Matupi, Mindat le Kanpalet tiang in, an umtuning zoh tik ah Thantlang bantuk in hmunhma an rem lo. A ruang cu vawlei an fek tuk lo. Lairam khua tampi cu a fekfuanmi beltway ngei kho ding an si hna lo. An ngeih khawh hna hmanh ah lamhlatpi in fing le tlang heh tiah hrial i cawh lawng ah beltway um kho ding an si. Cuti van tuah ding ahcun Chin State cozah tangka thazaang nih chai ding a si lo.

Thantlang khualai 

Cu bantuk lio caan ah, Thantlang khuapi nih "khuaheltu lampi" an tuahmi cu a tha kho taktak. Thantlang hi Lairam ah innlo le ngeihchiah ah a thancho ning a rang bikmi khua pakhat a si. Thantlang a thancho biknak pakhat cu, hi khuaheltu lampi (beltway) tha taktak an ngeihmi hi a si.

Hi Beltway cawh a rak thawktu hi Lanbu Pa Dal si i, 2013 ah cawh an rak thawk ti a si. Cun Pi Sui Ki nih a van chawn i, a van pehzulh. Nihin ni ahcun an pemh viar cang i, remh ding le kauh hau ding le fek deuh in tuah ding lawng a tang cang.

Vuichiptlang i vanlawngtual (airport) hna an tuah khawh i, Kaladan Project hna a tlamtlin tik le Saisihchuak lampi biatak tein a pem tik ahcun, Thantlang cu "chawleh chawhrawlnak khualipi" (Commercial Center) ah a tla hrimhrim te lai. Cucaah Thantlang khua ah innhmun hi biatak tein i ham ding a si i, a tu khuaheltu lampi kam i innhmun thatha hi, ting tampi hmanh in cawk ngam ding a si. Nikhat caan khat minung an karh tik ahcun, zapi zaran cu cawk khawh a si te lai lo.

Thantlang Khuaheltu lampi (beltway) hi a kal ning cu hitin a si:-

1. Nichuahlei ah Laipawnglung in aa thawk. Hi ka hmun ah hin, Hakha-Thantlang lampi le Thantlang-Hnaring lampi aa tong.

2. Laipawnglung in nitlaklei in lampi cu a kal i, Thantlang khuahlun bo a hel thluahmah.

3. Thantlang khuahlun bo tang in Saisihchuak lampi ah a va chuak.

4. Saisihchuaklampi a lonh in, Bethlehem sang thlang in, Paliklen tang in a kal ziahmah i, Sizungpi thlang ah a va chuak i, cuka ahcun Zahnaktlang le Vanzangtlang lampi he an va tong.

5. Zahnaktlang le Vanzangtlang lampi a lonh hnu ah, High School thlanglei in aa hel i, Khuahringtlang lampi ah a va chuak.

6. Khuahhringthlang lampi in Buva thlai in aa mer ziahmah i, TABC Sang thlanglei ah a va chuak.

7. TABC Sang thlanglei in cho zau tein a kal ziahmah i, Hramtlai Dum thlang in Laipawnglung ah a va chuak than.

Hi bantukin "Zero" bantuk in aa kual i a tong khomi khuaheltu lam (beltway) ngeih dingmi hi, fingtlang sannak Mizoram le Lairam bantuk ahcun a fawimi a si lo. Mizoram zong ah khua tampi ka phan i, Thantlang bantuk in khuaheltu lam a ngeimi an um lo. Thantlang Beltway hi zeitluk in dah a that le aa dawh timi hi, Google map ah zoh khawh a si.

Thantlang Khuahbeltu Lampi (Rf. Google map) 

Cucaah Lairam ah lamsul, hmunhma, fingtlang, umkalnak, cinthlaknak, hninhno ning, tiram, vawlei a feh ningcang le zeizong te a buaktlak zoh in, a tha bikmi khua thim law tiah ahcun, Thantlang khua hi ka thim lai. Khawika khua hmanh nih hmunhma le lamsul ahcun an tluk lai lo tiah ka ruat. Vawlei zong a fek. Thantlang a that khunnak cu, vawlei le a hmunhma a feh tukmi khi a si. Lairam caah hin tih nung a si mi thil pakhat cu, vawlei minh hi a si caah, a fekmi khua le hmunhma ngeih a herh.

"Thantlang Khuaheltu lam hi, a cheu nih cun innhmun hna a hrawh hna le a pawi tuk. Tuah ding a si lo" tiah an ti. Cucu pumpak ca ruah ahcun a dik ve. Asinain, Thantlang khuapi a ningpi ca le Lairam ca in ruah le tuak ahcun inn zeimawzat a hrawh mi hi, ui ding a si lo. Ka inn zong i rawk sehlaw ka ui lai lo. Ka hal hna i, "Inn hnih-thum lawng a hrawh" tiah an ti. Cu zong cu innhmun thar an pek ko hna tiah an ti. Hmailei a ra dingmi kum tampi ca cuanh chung ahcun, dawng hnihthum inn le innhmun a rawkmi cu, chimphu a si lo. Khuaram caahcun pumpak innlo sungh a herhmi a si.

Thantlang hi a tu ning tein minung an karh ahcun, hi hnu kum 50 asiloah 2070 ahcun 20,000-25,000 kar an um te lai. Motor le motor cycle tampi a um te lai. Innlo sak duhmi tampi an karh lai. Hmunhma an ngei te lai lo. Cu tikah hi khuaheltu lamkam ah hin, inn tampi an sak te lai i, hi khuaheltu lam hi man a ngei ngaingai te lai. A lam a sunglawi tuk te lai. Hi hnu kum 100 asiloah 2120 ahcun Thantlang ah minung 35,000-45,000 kuakap an um te lai. Khi tik ahcun khua hi a kau ngaingai cang lai.

Hi khuaheltu lam hi a kauh ngai caah, minung 50,000-100,000 tiang cu an i tlum kho lai. Khi bantuk in minung, innlo le motor an karh te dingmi le khua aa tet te dingmi khi atu in ruah cia chung le khuapi lamsul, dintii, tilu luannak le cozah innlo ca kha ruahcia le timhlamh cia a hau. Inn a kangh tikah meihmittu motor luhchuah khawhnak ding tiang in inn sak le lamsul tuah a herh.

Buva leikap khuaheltu lampi cheukhat (Rf. iangngeichinram.blogspot.com)

Aizawl te hna khi ruat suktak lo in an rak tlak caah, an khua khi a nuamh lo ning khuaruahhar a si. "Nuamh dawh tuk a si nain a nuam bak lo mi khua cu, Aizawl a si" tiah ka ti tawn. A ruang cu zeihmanh timhlamhnak um lo in an rak tlakmi khua a si i, lamsul le khua zong remh le ser awk a tha ti lo. Minung a ben in an i beng i, tih a nung taktakmi khua ah aa chuah cang. Khi bantuk kan si lo nak ding caah, Hakha le Thantlang te hna hi, khuaheltu lampi tuah chung a herhnak a si.

Hmunhma a chiat tuknak kan Lairam ah, hi tluk in Beltway tha Thantlang khuanu khuapa hna nih an ngeimi hi, i lawmh taktak ding a si. Kan van a tha tuk ti in au len tlak a si. Phun dang in kan chim asi ahcun, "Kawlram pumpi ah a tlingmi khuaheltu lam (beltway) ngei hmasat kan si ti in, in uanthlar ngai ding a si." A that tuk lo zongah a mah le khap tawk tein kan chimmi a si.

A tuahtu cozah cung ah siseh, lamlei tuanvo latu Pa Dal le Pi Sui Ki cungah siseh mipi nih kan lawmh taktak hna a herh. Minthatnak kan pek dingmi hna a si. Asi khawh ahcun, "Padal Beltway" ti asiloah Suiki Beltway ti hmanh in minpek a phu. USA zong ah lam pakhat hi, canceu min dang a ngei i, can ceu min dang an ngei ve tawn ko. An pahnih min zong in canceu veve tiang auh khawh a si. A ruang cu a tuahtu an si caah a si. Laimi hi "Boyoke lan" hei ti tuktak rumor khi kan lam min a si i, mah Lai min te hi chuankhan i sak ve hi a herh taktak cang.

Thantlang mipi an rian cu:-

1. Hi khuaheltu lam hi a kauh khawh chung kau in tuah le a feh khawh chung fek in tuah ding
2. Hi khuaheltu lamkam ah inn dawh tein sak ding
3. Khuaheltu lamkam ah thingkung dawh tein cin ding
4. Acunglei he a tanglei he a minh lo nak ding caah le khuaram a rawh lo nak ding caah ram tha tein cin le vawlei min lo ding in ven ding
5. Hi khuaheltu lampi hi, dawh le tha chin lengmang in kilven ding.
6. Hi khuaheltu lam a zoh a chiattertu le a rawkter khotu thil pumpak nih tuah lo ding
7. Pumpak innlo saknak ruangah khuaheltu lam dawhcah lo in kalter lo ding
8. Khuaheltu lam a rawk khotu ding dumhau tuah lo ding
9. Khuaheltu lamcungah cunglei in hnawm hlonh lo ding
10. Hi beltway hi hmailei kum tampi ca tiang ruat in tha tein humhak cio ding
11. Miphun ca a si caah, khuaheltu lampi nih innlo hrawh piak sual zongah phunzai lo ding

Hi lampi hi nikhat caankhat ahcun Truck lianlian pahnih aa kian kho ding in cawh a herh. Cu lawng ahcun Thantlang khua hi aa dawh lai i, a tha lai i, minung zong tampi an karh kho lai i, "Sipuazi Center" ah a tla kho ding a si lai.

--------------------------------------

Chinchiah

1. Hmanthlak hna hi Online in lakmi an si. The Chinland Post le a dangdang in lakmi an si.

2. Hi khuaheltu lampi kong hi, Pu No Lal Ling le Thantlang in a kan tlawngmi pawl bia ka halmi hna chung in ka cherhchanmi a si.

3. Pu Ram Khar, Sipin lutlai, chimmi bia cherhchan ka lakmi an si.



















No comments:

Post a Comment

Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho

Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....