Paletwa City

Paletwa le Kaladan Tivapi

Umnak: Chin State thlanglei, Kaladan Tivapi in nitlaklei ah a um. Rakhine Ramkulh in a chaklei deuh Km 25-30 tluk ah a um. Bangladesh ramri in Km 18 lawng a hla.

Milu: Minung hi 96,899 (2014) tluk an um lai tiah ruah a si. Lairam ah minung an chahnak cem a si.

Pehtlaihnak: Sittwe in Paletewa tiang hi 158.8 Km kuakap a hla. Paletwa tiang hi tilawng hmemi an kai kho. Lairam nih tilawng dinhnak pakhat lawng kan ngei i, Paletwa lawng a si. Matupi le Paletwa hi motor in a zungzal kal khawh a si rih lo. Cucaah ka dang in hel a hau i, Mindat lei in kal a hau. Mindat lei in kal ahcun a nainak bik in Km. 802.1 a hla tiah Google nih an tuak. Chin State cozah nih Paletwa-Matupi-Hakha highway hi biapi taktak in ruah le tuaktan a hau cangmi a si.

Paletwa hi Sittwe in Kaladan tiva zulh in tah tikah Km 185.8 a hla

Hmailei lampi duah ding

Sittwe in Paletwa hi Kaladan tivapi zulh in Km 158 a hla. Paletwa in India ramri tiang 129 Km a hla. India cozah nih Kaladan Project a tuahmi hi sipuazi le zeidang thanchonak mit in zoh ahcun, kan miphun caah a miak taktak. Hi project caah US$214 million a dih ding a si. Hi project hmanh in tangka tam tuk kan ram ah a lut ding a si. Ramri tiang India cozah nih lampi a kan pemh piak lai. Cucaah ramri in Laimi nih saduhthah a herh ve mi cu Kaletwa in Lailenpi in Hnaring in Thantlang tiang highway hi aa peh kho ding a si. Cuti tuah khawh ahcun Thantlang le Hakha peng caah sipuazi tampi a thanchoter lai.

Atanglei map hi zoh u law, Hakha in Paletwa tlawn duh tik ah, Mandalay-Yangon-Sittwe in kal a rak hau. Matupi in Paletwa tlawn duh ahcun, Paletwa-Sittwe in kal hmasat i, cu hnu ah motor in Kawlram lei ah va luh i Mindat lei in kal a hau. Mindat lei in kal ahcun a nainak bik in Km. 802.1 a hla tiah Google nih an tuak.

Chin State cozah nih Paletwa-Matupi-Hakha highway hi biapi taktak in ruah le tuaktan a hau cangmi a si.Kan ngakchiat lio in atu tiang a si ti tluk a si. Hi cu Kawlram cozah le Chin State cozah santlaihlo bak a rak si. Atanglei map bantuk in Paletwa-Matupi hna kan kal lai timi cu, atu Global Village chan ahcun a si kho hrimhrim ti lo. Hi tiningt tein Chin State cozah hi a daithlan i a der ahcun, Paletwa hi Rakhine nih a kan chuh khawh ko.

Cucaah Paletwa-Matupi-Hakha motor lampi tha taktak tuah ding le Paletwa-Kaletwa-Lailenpi-Hnaring-Thantlang-Hakha highway tuah ding hi Chin State cozah nih vision pakhat ah aa ngeihmi si a herh. Kan ram a rum deuh tik ahcun a si kho tukmi a si.

Atu bantuk in lampi lianlian kan tuah khawh ahcun, thilri le eidin lei cawkzorhnak ca lawng siloin khualtlawngmi (tourist) umkalmi in, tangka tampi kan hmuh lai. Zeicatiah nihin ni ah Kaladan River hi tourist nih an kal duh ngaingaimi hmunhma pakhat a si cang. A ruang pakhat cu, vawleicung tivapi vialte hi an kham dih cang cang hna i, kham baklo in kokek tein a luangmi tivapi hi tlawmte lawng a tang cang. Kaladan River hi khamlomi tiva lian bik panganak a si cang an ti. Cucaah hi tipvapi hi tourist caah a sunglawi chin lengmang lai i, hi Paletwa Peng hi tourist khualtlawngmi in tangka tampi a luhnak hmunhma ah a cang te dingmi a si.

Motor lam in kal ahcun hi tin hel i Km 802.1 a hla. 

Lairam caah Sui Khua

"Kachin ram caah Phakanh le Shan ram caah Maungsho (Maisho) hna cu an sui khua an si bantuk in a umnak hmunhma le thil sining tha tein zoh fian ahcun Paletwa cu Lairam caah sui khua a si ve. Laimi caah a sunglawi taktakmi khua a si. Paletwa hi, Laimi nih thih ah thih hnawh phu le nun ah nun hnawh a phumi khua pakhat a si.

Cu tluk in a sunglawimi le a biapimi khua cu Lairam nih a a ngeihmi hi kan van a tha tuk. Laimi nih tivapi le tilawng dinhnak hmunhma zong pakhat hmanh kan ngei lo. Paletwa khua i Kaladan River lawnglawng ah tilawng dinhnak kan ngei. Paletwa hi hlan ah airport a rak um bal. Aa rawk cang i, cu zong cu tuah than khawh ding a si hnga. Hi tluk khua tha le khua sunglawi kan rak tincomi cu, Pathian nih a kan dawt caah a si.

Cucaah Paletwa Khua kongkau hi, chaklei Laitlang ummi hruaitu hna nih biatak tein ruah le tuak a herh cangmi khua pakhat dirhmun ah a um cang. Nihin ni in biapi taktak in le fak taktak in kan buaipi lo ahcun, tlai sual lai phan a um.

Biaknaklei hruaitu, Chin cozah uktu hna le CNF hruaitu hna nih biapi taktak ah chiah a herhmi le ven a herhmi khua pakhat a si cang. Biaknak in, politics in, raltuknak lei in, sipuazi lei in Paletwa hi Lairam caah a biapi taktakmi khua pakhat a si caah, a lamkip in kan dirkamh lo ahcun, nikhat caan khat ah kan miphun caah harnak a chuak khomi peng pakhat a si.

Paletwa Peng hi, a kauh pin ah khua a tam i, minung zong an chah taktak. Atu lio ah Paletwa peng ah 96,899 an um tiah 2014 ah Kawl cozah nih an ti. Kaladan Tiva kam ah a um caah le India, Bangladesh le Kawlram he pehtlaihnak a thatnak hmun ah a um caah, hi khua kan ngeihmi cu Laimi kan van a tha tuk. Pathian thluachuah taktak a si timi kan theih a herh. Cu tluk in a sunglawimi kan sui khua hi, Laimi nih biapi taktak in ruah caan a cu cang.

Paletwa Peng

Paletwa Khualai

Paletwa hi runven a herhnak?

Paletwa hi Laimi caah sui khua a si ka ti cang. Cu tluk a sunglawimi cu kan runven a herh. Pumpak, cozah, miphun le bu kip nih ven a herh. Zei ca dah runven a herh?

1. Ramri khua a si

Ramkip ah hin ramri khua hi ram humhimnak caah an biapi taktak. Paletwa zong hi, Chin State thlanglei hriang bik ah a ummi ramri khua a si. Vawleicung ah Muslim tambik an umnak ram pakhat a simi Bangladesh in luhchuahnak a hla tuk lo. Km 18 lawng a hla. Minung tampi an umnak Rakhine State he an i naih tuk fawn. "Paletwa ah Rakhine mi tam tuk an pem cang" tiah CNF pakhat nih a rak chim bal. Rakhine nih an miphun ram ah ser an timh caah, kan ven taktak a herh. Cucaah Chin State cozah nih Paletwa humnimnak hi biapi taktak in ruah a herh cang.

2. Sipuazi kutka khua a si.

Hmailei kum 50-100 ahcun Paletwa hi Lairam ah a rum bik khua a si te lai. Lairam pumpi ah Tilawng dinhnak a um khomi cu Paletwa lawng a si. Cun hlan ah vanlawngtual zong a rak um i aa rawk cang. Vanlawngtual zong a um kho ding a si. Kaladan Project hi a tlamtling dengmang cang. Hihi ramkip ah a minthangmi project a si. Rakhine State, India le Bangladesh in a chuakmi thilri tampi Paletwa in Lairam le Mizoram ah a lut kho lai i, Lairam le Mizoram caah "sipuazi kutka" bantuk a si. Paletwa cu Rakhine nih sipuazi in an khuhnenh tuk cang hna. Cucaah Paletwa Laimi hi kan sersiam hna a herh. Fimnak le sipuazi ah an thanchonak ding in kan bawmh hna a herh. Rakhine nih an sipuazi an khuhnenh tuk nak hna in zeitindah kan luatter khawh hna lai?

Kaladan Project 

3. Rakhine miphun nih an khuhnenh lai.

Rakhine State hi Chin State nakin a ngan deuhvak te lawng a si nain minung an karh taktak. 2014 ah 3,118,000 tluk an um cang. Lairam cu 500,000 kuakap lawng kan si. Chin State nakin Rakhine State hi a let 6 in minung an tam. Rakhine ram khualipi Sittwe in Paletwa cu meng 120 tluk lawng a hla. Tinbaw le seh bunhmi vokkuanglawng in kal khawh a si. Fawite in in hlat khawhnak hmun a si caah, miphun i cawhmeh khawh tuknak a si. Rakhine ram ah minung an i tet ngai cang i, ram lawnnak Paletwa lei ah an rak kai lai timi hi a fiang ko. Cucaah cucu zeitindah kan kham khah ve hna lai timi ruah taktak a herh. Daithlan awk kan tha ti lo.

4. Rohingya Muslim-Rakhine Buddhist buainak

Rohingya Muslim pawl hi, hmunhma an ngei tuk ti lo. Rakhine ram ah le hmunhma an ngei lo Bangladesh nih le kan rammi an si lo an ti hna. An duh ve hna lo. Vawleicung ram ngeilomi miphun pakhat an si. Zamnak le umnak a um ti lo. Cucaah hi hna hi, Paletwa Peng ah an kai lai timi phan a um taktak. An karh a rang. Biaknak ah an thawng tuk fawn. Paletwa Peng ah an kai ahcun a rau lai lo. An khat dih colh lai. Hakha-Thantlang tiang hmanh phan kho an si. 2012 in Rohingya Muslim le Rakhine Buddhist buainak ruangah Rakhine ram chaklei ah hin Rohingya 150,000 tluk ramchung ralzam ah an i chuah tiah IFRC nih an ti. Bangladesh ramri i Rakhine Palik pawl kahnak a rak um lio October 9, 2016 hnu in Rohingya minung 74,000 tluk hi Bangladesh ramchung ah an zaam cang tiah UN nih an ti. Hi buainak hi fawi ah a dai kho ding a si lo. Hi bantuk in harnak a tongmi Rohingya hi Paletwa Peng ah an i hrolhpaih kho mi a si. Cucu ralrin a herh.

Rohingya Muslim khuate an khangh piakmi hna

5. Tuanbia ruah a herh

Paletwa kal duh tik ah, "Hakha, Mandalay, Yangon, Sittwe in Paletwa ah kal a si." A pawi taktak. Nihinni ah Chaklei Laitlang le Paletwa hi ramdang bantuk in um a si. A ngamh zong kan i ngamh lo. A peh zong kan i pehtlai kho lo. Cucaah Rakhine ram minung he tu khin, an i ngamhtlak i an i daw deuh ngai. Cucu Laimi caah a pawi tuk. Cun tuanbia zon ruah a hau. Paletwa hi, hlanlio Mirang Colony chan ahcun, Rakhine ram chung ah an rak chiah i, U Nu chan ah Chin ramkulh Mindat District ah an rak chiah. Cucaah Rakhine nih an ngiar peng. An ram ah telh an duh. Atu hi Paletwa mipi zong nih Paletwa hi "peng" siloin "district" si ding hi an hal lengmang. Pek tlak zong a si.

Hi bantuk in Rakhine lei ah an thinlung an i bek lo nak ding caah le Chin State chungah an thinlung a hmunhnak ding caah, biatak tein kan i zuam a herh. Kan ta bak asi timi kha kan i tlaih peng le an mah zong an fian a herh. Cucaah Chaklei Laitlang, Rezua, Matupi, Hakha, Thantlang le a rannak in lampi cawh zok le pehtlainak tha ngeih zokzok kan herh. Cuticun Chaklei le Tlanglei Lairam hi a rannak in peh le funtom zokzok a herh taktak. Culoahcun lungthin thenrawinak nganpi a um kho. Paletwa peng ummi Khumi le a dangdang hi kan dawt hna le runven cu an herh hringhran ko.

6. Arakan Ralkap Pawl

Rakhine Ramkulh ah hin, a cak ngaingaimi Arakan Army (AA) le Arakan Liberation Army (ALA) timi a cak ngaingaimi tapung phu hnih an um. AA hi 2009 ah dirhmi a si i, ULA timi United League of Arakan timi an um. AA hi KIA nih training pekmi an si pin ah, Rakhine Ramkulh chung zongah training tuahnak camp an ngei rih. Bangladesh ramri ummi hi an zapite 1,500 hrawng an si. An mah ralkap thazaang tanpitu hi 2500 in 10,000 hrawng an si ti a si.

ALA cu Arakan Liberation Party (ALP) timi bu i hriamnam tlaimi ralkap bu an si.  1968 ah rak dirhmi an si. An hruaitu cu Khaing Moe Lunn a si i, a mah le hawi le pawl hi Kawl ralkap le India ralkap nih kan ngakchiat lio te ah, Bualpeng ah an rak kah hna hi a cheu cu an thi; a cheu cu Sialam khua ah an thi. A cheu cu Vomkua khua ah an thi. Atu tiang in an um peng rih. AA tluk cun an cak lo. Kan ngakchiat lio ah,

Rakhine Ram cu lamsul a tha deuh. Khua a tam deuh. Minung zong an tam deuh deuh i, Chin miphun caah a kan detkhawttu an si kho ngai. AA le ALA hi an cak ngai. Minung zong in an cak i, hriamnam thazaang zong in an cak fawn. Kawl rakap hmanh nih an zeihmi hna an si. Hi hna hi Laimi caah ral an si kho. Paletwa Ram khi a kan chuttu an si kho.

ALA hi, Rakhine Ram le Chin State ramri le Chin State chung deuh ah umhmun an khuar. Hihi dawi awk an fawi lo. Chin State chung in dothlennak tuah an i timh tikah, Lairam caah harnak tampi a chuak kho. Naite ah Paletwa peng khuate cheukhat in minung 300 renglo Mizoram rah an zam tiah Kawlram thawngpang ah an tial. A ruang cu Rakhine Ralkap pawl ruangah a si. Hmailei ah hi hna nih, Laimi kha dawichuah i, Paletwa Peng ah Rakhine pawl tampi an luhter hna lai timi phan a um taktak.

"Vawlei nih miphun a dolh caah miphun a tlau lo, miphun kha miphun dang nih a dolh ahcun miphun a tlai" tiah an ti. Nihin ni ah Paletwa ngaknu hi Rakhine pawl nih an thitlak ngai hna i, hmailei ahcun an miphun an dolh sual hna lai timi zong hi phan a um cang. Cu chin chap ah ALA bantuk in a cak taktakmi hriamnam tlaimi hna hi, kan tei khawh hna lo ahcun, hmailei ah Laimi caah ral a ser kho mi an si.

Amah belte cu Kawl ram cozah le ralkap doh lio ah, AA le ALA hna kan i huat lo ding le theihthiamnak um ding cu a biapi taktak. Kan i huat le ral ahcun Kawl cozah nih doh hau lo in, kan mah le mah kan i hlo than ding a si caah, CNF le Chin mipi zong nih Kawlram thil sining hi zoh tiam ngai a  herh rih.

A cak ngaingaimi ALA

Biadonghnak

Paletwa Peng hi Chin State caah a rum bikmi peng a si kho. Sipuazi ca zong ah a biapi tukmi khua a si. Poltiics le ralkap (military) lei zongah a biapi tuk. Bangladesh-Kawlram-India ram pathum tonnak peng a si caah kan ram le miphun caah a sunglawi tukmi peng a si. Cucaah Chin State cozah in siseh, CNF lei in siseh, biaknak lei in siseh, a lamkip in biapi taktak ah kan chiah le riantuan a herh. CBCUSA tiang nih hi peng ah hin, thazaang biatak tein chuah le tan lak kan herh taktak ko cang. Cu lo ahcun, Laimi caah kan sui kua a si mi Paletwa hi hmailei ah Chin State ta si lo khawh a si!



----------------------------------------------

Chinchiah

Atanglei ah VCTH nih thawng an chuahmi zoh chun ding ah ka van tar chih.

Chin ramkulh Paletwa peng, Laymyo tiva tlunlam, Hung khua ah February 3, zaan nazi 8:10 ah Arakan Army ralkap 5 cu meithal thawn khawsung ah an lut tiah thei a si. AA pawl in Paletwa peng hmun tampi ah harsatnak an pek ih AA le Paletwa thu ah January 25 ah Chin National Democratic Party in Chin ramkulh sungah Chin mipi buai pi lo dingin cakuatnak an nei. Chin National Front ih GS hlun, President thar Pu Zing Cung in a t’ul ahcun kan do ding tiah a rak ti, nan tutiang ahcun CNF lam in AA le Paletwa thu ah official statement an suahmi hmu ding a um hrih lo. Tulaifnag hi CNF pawl kum 4 voi 1 tonkhawmnak conference Victoria Camp ah an nei lai fang a siih an Conference theh in AA thu ah ziang tuahmi an nei ko ding ti zum a um.

http://vcth.net/arakan-army-ralkap-5-meithal-thawn-hung-khua-ah-lut

Mother's Day

Hringtu Nu Ni tiah kan timi hi, Mirang nih Mother's Day tiah an timi a si. A cheu nih "Nule Ni" tiah a timi zong kan um. Hringtu Nule Ni a timi zong kan um. Pipu hna nih, nule hi "sunghno" tiah an rak ti ko i, "Sunghno Ni" tiah au u sih law a tha ngai ding a si. Cu nih cun "Mother" hi tling tein a sawh khawh ko i, "Hringtu" timi hi chap a hau hnga lo. A bia zong a tawi deuh hnga i a tling deuh fawn hnga. Hla zong ah hin, a bia thuk deuh seh tiah "Sunghno ka nu" tiah an ti ko i, cucaah "Sunghno" timi biafang hi, biafang tha le dawh a si ko.

Hringtu Nu Ni cu kum khat voikhat sunglawi ngai in hmanmi "Nule upat peknak Ni" a si. Nitlaklei ram ahcun, hi ni hi May zarh hnihnak Zarhpini ah an hman tawn. Hi ni ahcun, nitlaklei ram ah "carnation" timi "pangpar"  hi an i tonh tawn. "Carnation a senmi an i tonh ahcun, a nu a nung rih tinak a si; a rangmi an i tonh ahcun a nu athi cang" tinak a si.

An i tonhmi pangkar a rawng hoih in, a nu a thimi le a nungmi thleidan khawh asi. Cucu hringtu Nu Ni i hmelchunh (symbol) tha bik pakhat asi. 

Carnation Parsen

Carnation Pangpar Rang

Hringtu Nu Ni upat peknak hi England ram ah  liamcia kum tampi ah an rak hman cang. USA tu ahcun Julia Ward Howe (1819-1910) nih hin Mother's Day hman ding hi 1872 ah, ruahnak a rak chuah hmasatbik. June ni 2 ah daihnak (peace) caah Mother's Day hman ding hi a rak ti hmasat. Ca a rak tial. Mother's Day declaration timi ca zong a rak chuah. Hi nu hi catial thiam, mi hruai thiam, biazai phuah thiam asi caah, amah nih Mother's Day kong ruahnak hi biatak tein a rak chim hmasat.

Amah hi American nu hna nih pa bantuk in vote an pek khawhnak hnga le nawlngeihnak an ngeih khawhnak hgna ding thazaang tampi chuahtu, hruaitu tha a rak si. USA thlanglei ramkulh ah sal zuatnak a lohngak hnga ding le chaklei ramkulh hna nih teinak an hmuhnak hnga ding caah, bibal chirhchan in, The Battle Hymn of Republic timi hla a rak phuah i, cucu America ramchung kahnak lio ah a rak lar taktakmi hla a si. Pre. Abraham Lincoln nih cu hla cu a rak theih tikah, a rak tap ti a si. Kum tampi cu kum fatin Boston khua ah Mother's Day meeting a rak tuahpi tawn hna.

Julia Ward Howe (1819-1910)

Kentucky in sianginn cachimtu nu Mary Towles Sasseen nih 1887 in Mother's Day tuah taktak hi a rak thawkpi hna. Indiana ramkulh South Bend khua in, Frank E. Hering nih hin 1904 ah Mother's Day tuah ding hi biatak tein campaign a rak tuah ve. Cuticun Mother's Day cu a rak lar deuh chin lengmang. Hi nu hi Mother's Day lawmhnak tuah hmasattu le thawktu taktak cu arak si. 1906 ah nau cung in a rak thi. Hi bantuk upat le tihzah awk a tlakmi, nusal tha hna ruangah, Hringtu nu ni zong USA ram khua zeimaw zat ah thawk a rak si.

Mary Towles Sasseen Wilson (1860-1906) 

Cu hlan ahcun Mother's Day hi a pikpak te lawng in an rak tuah. Ram pumpi ngaingai nih ulhmi le sunhsakmi ni a rak um kho rih lo. Mary Towles a thih hnu, ahnu kum (3) a rauh ah, West Virginia, Grafton khua i Anna Jarvis timi nu nih ram pumpi Mother's Day tuah ding hi, biatak tein naingaizi a rak tuah. Amah nih May zarh hnihnak Zarhpini hi Mother's Day ca ding ah a rak thim. Cu caan thawk in "carnation" pangpar tonh cu an rak thawk.

Ram pumpi Mother's Day Thawktu Ann Jarvis (1864-1948)

May 10, 1908 in Grafton khua Krihfabu hna le Philadelphia khua Krihfabu hna nih Mother's Day tuah kha an rak thawk.  Grafton khua  i  Saint Andrews Methodist Episcopal Church nih, cu ni ahcun Anna Jarvis i hringtu nu upat peknak zong cu an rak tuah. Hihi pical cem in an tuah hi a si. Cu ni cu Hringtu Nu Ni aa thawknak khan ah ruah a si. 

Anna Upat Peknak Lungphun

1912 ah Andrews Methodist Church nih Minneapolis, MN khua i an tuahmi  Methodist Episcopal Church General Conference ah, Anna Javis hi Mother's Day tuah thawktu asi tiah biakhiahnak ngeih ding in biatung an rak dirh. Cun May Zarh Hnihnak Zarhpini hi Mother's Day caah hman  ding in ruahnak an rak chuah.

Cuticun May 9, 1914 ah Mother's Day cu US ram pumpi nih theihhngalhmi le ulhmi nih ah Pre. Woodrow Wilson nih Congress hnatlakpinak kha lehhmat a rak thut. Cu ni cu Mother's Day caah cozah riantuanmi vialte zong nih hman ding tiah  a rak ti. A kumvui ah President nih Mother's Day ulh amh ding kha phunglam a rak chuah colh. Cuticun nihin ni tiang May Zarh hnihnak Zarhpini hi, Mother's Day ah hman a si.

St. Andrews Methodist Episcopal Church. Grafton, WA

Grafton khua hi, tlanglawng lam kam ah a ummi a si. Virginia Peninsula timi ah, a ummi York County ah a um. 2010 ahcun minung 18,846 tluk a ummi khua a si. Mother's Day an rak tuah lio ahcun, khua fate a si ko lai.

Upat Peknak

Mother's Day a um khawhnak hnga ding caah heh tiah rian a rak tuantu Julia, Mary le Anna hna hi upat hmaizah tlak tuanbia tialtu an si. Hriangtu kan nu le vialte zong, chungkhar fale kan ca cio ah, upat tihzah tlakmi hringtu kan nu le an rak si ve cio.

Hi Mother's Day hi Rev. Dr. C. Duh Kam nih Thau kan um lio ah a rak kan tuahpi i, cucu ka theih hmasat cemnak a si. Rev. Dr. C. Duh Kam hi, Mother's Day le Father's Day a rak uar ngai i, a rak kan tuahpi zungzal. Cucaah Mother's Day kan tuah fate kan khua zong ka philh kho lo i, Rev. Dr. C. Duh Kam zong ka philh kho lo. Mother's Day phak fate, hringtu ka nu kha ka philh kho lo. Ka ngai peng ko. Ka ruat peng ko. A caan ahcun ka mitthli zong a tla theu. Zeicatiah fahniang ka si i, ka nu he hin kan i naihniam tuk caah a si.

Ka nu cu laiphung in saupi a ummi a si. Kum upat ngai hnu ah Krihfa cangmi a si. Asinain Mother's Day ahcun aa nuam tuk ve. Mother's Day ahcun a ngeih chun angki dawh le puan te kha, aa hruk i biakinn ah a rak kal ve tawn. Mitthlam ah a cung tuk.

Hringtu ka nu cu, kum 5 ka si tiang hnuk thlum a ka dinhtu ka nu a si. Ka nu cu a hrawm a puar; a titsa a der; nu kuak azuk caah a rim cu a chia ko nain, fale a kan dawt ning cu chim awk a tha lo. Cu a kan dawtnak ruang ah, a hrawm a puar ko nain, a mui a chiatnak pakhat hmanh ka rak hmu kho lo. A rim a chia ko nain ka caah a hmui tuk in ka rak theih. Arkhuang ah Laihla te a rak sak tawnmi cu, atu chanthar hla thatha nakin ka hnakkhaw ah a cam deuh rih.

Ka nu lungput cu duh a nung tuk. Ka pa he an i sik hi ka thei bal lo. Ka pa hi awka hrang in, ka khat a chonh hi ka thei bal lo. Ka pa hi nihsawh thlanglamh phun in ka khat a bia a el ka thei bal lo. Fanu fapa ruangah ruahnak khahlo ruang ah bia an i el caan hmanh ah, sau an i el bal lo.

Ka pa he lo an kal ah an i zul; inn an tlun ah an i zul. Cucaah Rev. Hrat Ling nih cun, "Hrang Ngawn te nupa" tiah dawtnak in a rak ti phah hna. Ka nu le ka pa cu an si a fah caah, ro a kan chiahtami a um lo. Pakhat le khat an i dawtnak le an i tlaihchannak nifatin kan hmuhmi nunzia dawh kha dah ti lo cu, an fale a kan roh tami thil zeihmanh a um lo. Nuleva dawtnak ahcun, a tu ka dirhmun hin ka phan hna lo.

Kha bantuk ka nu, "Dawtnak roling bia tialtu" kha ka caah cun a sunglawi tukmi nu sal tha a rak si ve ko. Lei dai tangah ciamser cang hmanh sehlaw, ka nun chung ka nu cu ka lungthin chung ah a nung camcin ko cang lai. Abik in hi Mother's Day tuah fate hringtu ka nu cu, fak khun in a zun ka ngai zungzal ko cang lai..............

Hringtu ka nu upatnak peknak caah hi Mother's Day tuanbia te hi ka tialmi a si.

Vawleicung Tlak Hmasat Bikmi Khuapi

Bible hi cauk vialte lakah cauk hlun bik pakhat a si. Bible ah hin, vawleicung tuanbia ah a um lomi tuanbia, khua le ram kong, siangpahrang le uktu kong tampi aa tel. Khua cheukhat cu vawlei tuanbia ah an um ve timi hi hgnalh an rak si lo nain, Bible nih a tial caah a hnu ah thilhlun cochuaktu (archaeologist) nih an hmuh thanmi khuarawp zong an um len cang. Cucaah bible nih a rak chimmi thil tampi cu, an dik tiah tuanbia tialtu hna nih an pawmnak tampi a um cang.

Bible zoh tik ah, Noah Buanchuakkho hlan ah hin, khua pakhat an rak tlak cang. Cu khua tlatu cu, Adam fapa upa bik Kain (Cain) a si. Cu khuapi cu vawleicung khuapi vialte lak ah tlak hmasat bikmi khuapi a si. A min cu "Enoch" ti a si i, Kain nih a fapa Enoch timi min chuankhan in a sakmi a si. Enoch timi hi Hebrew ahcun "pekchanh" (dedicated) ti khi a si. Kain a nunnak zoh tikah, khuapi pakhat tla kho dirhmun a phanh cang caah, minung hi an rak thangcho tuk cang tinak khi a lang.

Enoch khua hi, Noah Buanchukcho hlan i tlakmi khua a si. Bible nih kum a tial ning tein tuak tikah, Buanchukcho hi BC 2500-2300 karlak ah a rak chuakmi a si tiah Bible thiamsang pawl nih an ti. Adam hi B.C 4004 kuakap ah ser a si an ti. Cain cu Adam kum 130 a si hlanpi ah a hrinmi a si. Cain hi Eden Dum in dawi a si hnu ah, nupi a va thi. Nupi a thit hnu ah, khua cu a va tlak. Cucaah Enoch khua a va tlak hi, B.C 4004-3900 karlak ah a si kho. A ruang cu hi lio ah hin, nupi an thit hi kum 66-100 karlak deuh ah nupi an thit caah a si.   Cucaah nihin ni ah khawidah a um timi kha hmuh khawh a si ti lo.

Buanchukcho nih a hrawh viar caah, cu khua a um nak nihin ni ah theih a si ti lo. Bible ah hmuh khawhmi cu, Enoch khuapi cu Eden Dum nichuahlei ah ummi Nod ram ah a si ti lawng a si. Nod timi a sullam cu "vahvaihnak ram" tinak a si. A ruang cu, Kain nih a nau Abel a thah hnu ah Kain cu Pathian nih Eden Dum in a chuah i, a thawl caah a zaam i, cuka Nod ram ahcun a va um. Cuka ahcun khua cu a va tlaknak a si. Enoch khua cu Kain nih a tlak. Nod ram ah a um ti dah ti lo cu, hi khua kong hi kan theih khawhmi a um ti lo.

Eden Dum timi zong hi a umnak theih a si ti lo i, Mesopotamia Nelrawn ah a um theu lai tiah ruah a si. Cucu a dik ahcun Nod Ram cu a tu lio, Iraq chaklei hrawnghrang ramcar ngainak hmun hi si dawh a si.

"Zei ca ah dah Kain nih khua hi a va tlak le a va ser hnga?" timi hi mi tampi nih ruahnak a phunphun an chuah cio. Hrilhfiah tampi an tial. Asinain a ho hrilhfiah dah a dik bik timi cu, fiang tein theih khawh a si lo. Hi khua hi Noah buanchukcho hlan ah a ummi khua a si caah, khuarawp zong hmuh awk a um kho ti lo.

Hi Enoch khua kong he pehtlai in, Matthew Henry commentary nih cun hi tin a tial:

"Kain nih khua a sernak a ruang cu, amah kha Eden dum in dawi a si i, Pathian minung hna he khan za ah za in thenrawi an si cang caah a si. Pathian minung hna umnak hmun ah khan cun kir ding aa timh ti lo caah a si. Zei ca dah innlo a sak tiah cun, a thilung chung in a palhnak kha aa thei i, a lungretheih le lung sivanghnak kha daihter a duh caah a si. Sobul le hreitlung hna thawngri tu in a thinlung kha daihter le hnangamter a duh caah a si. Cuticun hi vawlei minung tampi nih hin, mi nih sual an puhnak hna khan an khing zanter nak ding caah, hi vawlei sipuazi le chawva tu ah khan an va phum tawn. 

Cain cu Bawipa umnak hmun in a chuak i a kal i, Bawipa umnak ah zaang damnak ding caah a kir than ti kha kan hmu ti lo. Cain a umnak ram cu Nod ram tiah an ti. A sullam cu "a hninsaimi" asiloah "thirphannak" timi a si. Cucu nih a chim duhmi cu, a thinlung le a thlarau kha aa din lo, thinphannak in a khahnak kha a langhter. Asiloah cu ram cu "innlo ngeilo le umnak ngeilo in a vahvaihnak ram" tinak a si; Pathian umnak hmun in zam hi khawika hmanh ah dinhnak hmuhnak a si hlei lo. Hi vawleicung in vancung khuapi a cuanmi hna cu, puan biakinn asiloah puan thlam te ah khua an rak sa ko; Cain tu nih cun, cu vancung khuapi cu a ruah ti lo caah, hi Vawleicung ah khuapi kha aa sak. Cucaah Pathian nih chiat a serhmi hna nih cun, hi a niamnak vawleicung ah hin umnak kha an i ser hna i, an lungtlinnak kha an kawl tawn.

Kain nih Enoch khua a tlaknak hi, sualnak a tuah ruangah a lungthin re a thei tuk i, a mah le mah manh lo taktak in aa umter i, a mah le mah lungtlinnak le lung si hnangamnak caah khua hi a tlakmi a si tiah a cunglei commentary nih fianternak an tialmi a si. Cucu a si zong a si men ko lai, a si zong a si lo men ko lai. Kan theih khawhmi a si lo.

Hi khua hi zeitik ah dah an tlak hnga timi zong hi theih khawh a si lo. Kan tuak khawhmi cu hihi a si. Adam a fapa pathumnak Seth a chuah ah, Adam hi kum 130 a si (Genesis 5:3). Seth a chuah hlan ah, Kain hi Eden Dum in dawi a si cang. Cain cu Nod Ram ah a zam i, cu ka ah kum tam ngai a um hnu ah nupi a thi. Innlo a va khuar. Khua a va tlak. Cu khua cu Enoch tiah min a va sak ti tiang lawng hi kan theih khawh i, khi pin cu a tuanbia a dong. Cu pin cu minung nih theih khawhmi a um ti lo.

Cun Enoch khua ah aa umpimi Kain nupi min zong hi bible nih a chim lo caah, a ho si kan thei kho lo. Kain nupi i a nulepa zong Bible nih a tial lo caah, ho te dah an si? Adam cithlah maw an si? Pathian nih dah midang a rak sermi hna an um ve timi cu hngalh khawh a si ti lo. Cucu tuanbia ah dawi khawh a si ti lo mi an si bantuk in, Enoch khuapi kong zong tuanbia ah dawi khawh a si ti lo.

USA Ah Hrial Dingmi Hmunhma

USA hi vawleicung ah ram rum bik le ram tha bik a si nain, democracy ram sang tuk a si caah, an ram thil sining (system) hi tangka nih a mawnghmi ram a si. Cu tangka nih a mawnghmi ram cu "capitalism" (azinsin sahnit) tiah an ti. USA hi vawleicung ram ah "capitalism" a sannak bik a si. Cucaah ramkulh cheukhat le khua cheukhat ahcun tangka kawlnak hi zalawng taktak in an tuah. Cucu cozah nih nawlpeknak tein an tuahmi an si ko.

Tahchunhnak ah, Nevada State ahcun nu zong, pa zong cozah nih license pek tein an i zuar kho ko. Tax an pek ve. Ramkulh cheukhat ahcun "gambling" timi tangka in lentecelhnak hi, zalawng tein an tuah ko. Cu hmun cu "tangka i celhnak hmun" an si. A cheu ramkulh le khua ah, "nigh club" kha cozah nih tha tein an tuahter hna i, cu ka ahcun "nu le pa" zong zoh dawh lonak in umnak tiang tampi a um i, taklawng in video thlaknak tiang zong a um ve ko. A cheu ramkulh ahcun, "se-choh" timi "marijuana" kha sii caah a tha ti in, cozah nih zalawng tein cin le zuarter ding in an tuah cang ko. USA ramkulh kip ah kum 21 si cangmi cu zudinnak nawl an ngei viar ko.

Hi bantuk in cozah pakhat nih thatein (tayawin) tein a tuahter le zuarter ko hna zongah, pumpak caahcun a tha maw tha lo timi cu, tuaktan cio ding khi kan rian a si. Cozah nih tuahnak nawl le zuarnak nawl pek pat in, zeithil paoh kha thiltha an si ti ding a si lo. An tha dih lo. Zeicatiah cozah nih cun sipuazi ca le politics mit zong in a tuahter khawhmi hna a si.

Cucaah cozah nih thatein (tayawin) tein a tuahter ko hna zongah, cozah tuahtermi vialte hi minung caah an tha dih lem lo. A cheu cu nunnak hrawk khotu, chungkhar hrawk khotu, sang le zawl hrawk khotu le miphun hrawk khotu an si ko hna.

Cucaah cozah nih thatein (tayawin) tein an tuahtermi hna a si zongah a tanglei hmunhma le minung hna hi, hrial an herh. A tuah cu chim lo, a kal zong kal lo ding an si. Na kal ahcun na caah tih a nung cang. Zeicatiah tuahnak ding caah a lam a kau tuk cang.

1. Casino 

Casino cu voikhat na miak hmanh ah, a hnu ahcun na sung thiamthiam lai. An lem hnu ahcun na chuak kho ti lai lo. Cu tikah, motor, innlo, ngeihchiah vialte pawn dih a fawimi a si. Cucaah Casino cu a tuah cu va chim hlah. A inntual hmanh ah va hel hlah. Zeicatiah casino ruangah na rum bal lai lo i, na sunghmi tu in casino khi an rum lai. Na ziaza chiatnak kha an nih caah miaknak a si. Na tahnak kha an nih caah nihnak a si. Cucaah Casino cu a zoh hmanh va zoh hlah. A pawng zongah va helhum hlah. Zeicatiah Casino cu tangka le thilri chuahnak inn a si lo. "Tangka i thlennak inn a si." Midang tangka na lak lo a si le nangmah tangka an lak lai." Nangmah na tah lo le midang an tap lai. Cu dah lo cu, lamdang a um lo.

2. Gas Station Awngbali 

Minung hi tihnungmi thil nganpi ah direct in chuah a si bal lo. Thil fatein thil nganpi ah aa chuah tawn. Kawl nih, "Hnawm fatein aa thawk i, innpar tiang a kang" tiah an ti bang, sualnak le palhnak timi zong hi thil fate in duhsah tein aa thawk i a hnu ah rawhnak a si. Cucaah Gas Station i awngbali $2 man te zong khi cawk va hmang hlah. Khikhi na cawk lengmang ahcun an lem lai i, $2 tein $10,000 tiang fawi tein kum khat chungah sungh khawh a si. Cun Gas Station i awngbali fate khi, Casino na phahnak ding caah lam sial bantuk a si caah, khi hmun zong khi lam hlat pi in va hrial.

3. Nigh Club

Nigh club hi a tawinak in chim ahcun, "Satan fale nuam cemnak" hmunhma a si. Mi pakhat Nigh Club i a rak lam balmi nu nih a chim i, "Ka rak lam lengmang ve. Ka pianthar hnu ah cu Nigh Club cu ka va leng i, ngaknu tlangval lakah khuachia ngaknu le tlangval dawhdawh an lam len ve ko" tiah a ti. Nigh club i ngaknu tawtawk dawhdawh le ngaknu dawhdawh zoh khi zeitik hmanh ah timh ding a si lo. Khi hmun khi mifel le mitha hna thlarau an umnak a si lai; sual thlarau an umnak inn a si. Sual thlarau umnak hmun a si caah, na kal ahcun "Sodom le Gormorah" khua ka phan tiah va ruat. Na kal ahcun na chuak kho ti lai lo. Kat le meialh in hrawhmi lak ah tel chih khawhnak hmun a si. Biaknak silomi, vawleilei in drug, zu le sa he Party tuahnak hmun zong va kal hlah. Khikhi Night Club kalnak hram thawk a si kho. Khi hmun ah mitha le hawitha a lo ngai tung nain mi tha lo tam tuk an um ti khi va philh hlah. Zeicatiah Party khi, na nunnak lam thalo ah an pialtertu a si kho.

4. Hlawhhlawngnu Inn

Hlawhhlangmi inn cu a zungzal in hrial a herh. Hlawhhlang nu he um cu, hlawhhlangnu he pum sakhat kan si tinak a si. Hlawhhlangnu le hlawhhlangnu a ihpimi cu zeihmanh an i dang lo timi theih a hau. Cucu Bible cawnpiakmi a si. Atu USA President Donald Trump hmanh nih, "porn star" (hlawhhlangnu bantuk) he a rak i duh tiah an ti caah, khuaci a mui cang. President hmanh nih a phurh khawh ti lo mi, hlawhhlangnu ziaza chungah rap bang na fawih nak hnga lo, hlawhhlangnu umnak cu lam hlat pi in va hrial. Cucu sualnak rap chung in na luatnak a si ko lai.

5. Zudawr 

Laimi kan ral ngan bik pakhat cu zu a si. USA hmanh ah zu ruangah nunnak a liam i a thimi an tlawm ti lo. Lairam zong ah a thimi an tlawm ti lo. Nihin ni ah, zu dawr cu Laimi caah "thihnak inn" (Death House) ah aa cang cang. Zeicatiah "zu hi Laimi caah taksa, thinlung le thlarau thattu a si."

Tu chan ah hin, Laimi mino tampi kan biakinn cu "zudawr a si." Zeicatiah Zarhpini zong ah kan phan. Ni sawsawh zong ah kan phan. Pathian nakin zu a duh deuhmi hna caahcun "Zu cu an pathian" a si ko. Nihin ni thil sining zoh tik ahcun, "Laimi nih zu kan ding lo. Zu nih Laimi a kan din cang." Zu nih an din sualnak hnga lo, "Zu dawr" a simi paoh va hrial. Cucu hell in na luatnak a si kho.

6. Rinak Si-ai Zuarnak Inn

USA ah  hin cozah khapmi ritnak sii hi phun kul renglo a um. Cu ritnak sii a tongmi inn le a zuarmi cu hrial va zuam hna. "Drug inn" ah zeitik hmanh ah va kal hlah. Drug nih sio in na nunnak an sio hnu cu, na luatnak ding lam a har cang. Zeicatiah "ritnak si-ai" kha ngarawl tarh bantuk in an in tarh lai i, a caan a zaa tik cun. drug sio in lo ko in an sio lai. Ritnak si-ai nih an lem sual ahcun, cucu nungna hell tlak a si.

7. GangStar Bu Pawl Umnak

Gangstar cu na unau a si hmanh ah va kawm ti hlah. Zeicatiah gangstar nunnak cu, "thihnak lampi hrawn tluk a si cang." Gangstar hi sualnak ah thumkomh hrihrual bantuk an si. Zeicatiah Gangstar nunnak ahcun, sualnak phun a tling-mithah lainawn, meithal, nu, zu, drug, nigh club, firtlei le sualnak phunkip aa tel cang. Gangstar bu umnak hmun cu, lam hlat taktak in va hrial. Na hrial khawh lo ahcun, na caah rap a si lai. An chung ah na luh ve ahcun chuahnak lam a um ti lo. Na caah thawnginn bantuk a si cang lai.

8. Ningcanglo Tangka Hmumi Umnak

Bible nih, "Tangka hi sualnak vialte aa thawknak a si" tiah a ti. Tangka nih haukauhnak a chuahter. Hakkauhnak nih tangka ningcanglo duhnak a chuahter ve. Hi hna pahnih hi an i then kho lo. Cucaah tangka tangka duh tuknak nih, "Zudin saei, drug, nu, nigh club, firtlei, mithah lainawn le ningcanglo nunnak tam deuh cu, tangka in aa thawk. Cucaah tangka hi dinfelnak in a kawllomi cu va kom hna hlah. Zeicatiah "tangka kong ah dinfelnak a ngeilomi bu cu, sualnak ah pial a fawi tuk cang." Cucaah mah hna an umnak hmun cu lam hlat pi in va hrial. Culoahcun tangka sal ah na tang lai i, cu nakin a fak deuhmi sal tan a um ti lo.

9. Hi Hna Pawl Umnak 

Hi minung hna hi, Bible nih hrial ding a timi an si. "Mitha lo mi, mi sualmi hna le Pathian a nihsawhmi hna...Hi pin ah chap ding a um rih. "Lihchim hmang, nu zuangzam le mi dinglomi kha va hrial hna." Zeicatiah "lihchim cu Satan sin in a rami a si i, dinfellonak ;e zuanzam zong Satan sin in a ra mi a si." Hi hna hi hrial hrimhrim ding an si. Minung cu pawngkam le hawikom sining nih a kan thlen khawh tuk. Cucaah hi minung hna an umnak hmun ah va kal hlah. Zeicatiah "an thilnu chia kha an in chonh lai i, an mah bantuk ah na cang kho ve."

10. Mihrut He Va Kom Hlah

Mihrut cu a dawt in va daw hna. A komh cu va kawm hna hlah. Zeicatiah mihrut kha na fimter kho bal lai lo i, nangmah tu kha an in hruhter lai. Hihi va ruat. "Mihrut tam tuk nak ahcun mifim zong a hrut kho ve" timi khi va philh hlah. Na fim ngai hmanh ah mihrut he na komh tuk ahcun, na hruhnak ding lam 50% a um cang. Nangmah nak fim he na kom ahcun, na fim deuh deuh lai i, nangmah nak hrut he na komh ahcun na hrut deuhdeuh ve lai.

Hi a cunglei thil (10) hi USA ah na hrial khawh ahcun, miza sinak a lam tampi a um. Mifim sinak a lam tampi a awng. Mirum sinak caah caantha na ngei kho ve. Miding le mitha tiah mi nih ruah khawh na si. Nangmah le nangmah zong na zum lai i, na ral a tha lai. Na hna a ngam lai. Phuhrun awk na ngei lai lo. Na nunnak ah thil tha tam deuh na tong lai i, na nunnak lam a tluang lai. Nun chungah nunnak lamtluan hi a biapi tuk. Rum, dawh, lar, thawn, cathiam, bawi si le mi sang taktak si zong ah, nunnak lam a tluan lo ahcun, vawlei hi harnak in khah khawh a si.

Cucaah nunnak lamtluan na duh ahcun, a cunglei hmunhma (10) hi va hrial zungzal hna. Na hmai ah "Thil tha thim ding le thil chia thim ding an um." Na thimmi le zulhmi lampi hawih in vanchiatnak le vanthatnak, thluachuah hmuhnak le chiatserhnak an ra lai" timi kha va ruat zungzal.

Cucaah "a thami maw na thim lai? A chiami dah? Cucu nangmah duh thimnak nawl a si.

Na duh thim khawh a si (Ref. Smart City Memphis)

"Hosana" Ti In Jesuh Pawngah A Aumi Mibu Hna

Thawhthan Ni kong ruah fate, Lanhtak puai hi ruah chih lo awk a tha lo. Lanhtak puai ruah fate, Jerusalem khua ah Jesuh Krih sunpar nakin a rak luh lio, laa a cit lio le Jerusalem mipi thawng tam ngai nih heh tiah an puan an rak phah i, a cheu nih thingnge an rak phah lio le mipi an au thawng khi, hei ruah chih lo awk a tha lo. Zeicatiah hi thil vialte hna hi, zarh khat hnih chungah a peh tete in a cang thliahmahmi an si hna.

Hi lak ah, Jerusalem i sunparnak in a luh lio hi, a nuam khun. Kan ngakchiat lio ahcun, thingnge le tumhnah kan rak i put i, khualak ah kan rak au tawn. Cucu kan rak i nuam tuk. Ka philh kho lo. Zeicatiah Jesuh sunparnak in a luh lio khi, mitthlam ah a cuan tuk caah a si.

Jesuh sunparnak in Jerusalem i a luhnak kong cu, Matt 21:9 ah kan hmuh.

"A hmailei in a kalmi le a hnulei in a rami mibupi cu an au i "David Fapa, cungah Hosana si ko seh! Pathian min in a rami cungah thluachuahnak um ko seh. A sang bik van ah Hosana si ko seh" tiah an ti (Mirang ca ka lehmi a si).

"Hosanna" timi biafang hi Hebrew holh a si i, "hoisia-na" tiah an ti i, a sullam cu "khamh" (save, savior) tinak a si. Lanhtak Puai le Deu Puai ah Judahmi nih an sak tawnmi hla biafang a si. "Please save us" (Kan khamh tuah) tinak asi. 

Zeicadah mipi mah tin an au? Zei ruahchannak dah an ngeih? Jesuh hi zei bantuk in dah an hmuh? Zei bantuk in dah an don? timi khi fiang ngai in hmuh khawh a si. Jesuh hi kan khamh tuah tiah an ti lio ah hin, "Messiah" (Mikhamhtu) a si tiah an rak ruah. Messiah a rat tik ahcun an ral (Rome) kut in a kan luatter lai. Israelmi kha uknak a pek than hna lai. Messiah nih a kan uk lai. David Pennak bantuk in a hmun zungzalmi pennak a kan pek than lai" ti hi, Judah mi nih Messiah an ruah ning le hmuh ning cu a si. 

Jesuh hi kum 3 te lawng rian a tuan. Hi chungah thil khuaruahhar voi (37) a tuah. A tuahmi cu a tampi ko nain a voi in cun voi 37 a si. Cu chungah khuaruahhar bik a tuahmi hna cu-tii mitsur zu canternak; mithi thawhternak, mizaw tampi damternak, mitcaw khuahmuhnak, hnachet hna theihnak, kebai kal khawhnak, mizeng damnak le mi 5000 rawldanghnak an si. 

Jesuh tuahsermi thil khuaruahhar hna Judah mipi tampi nih an hmuh tikah, Amah cu Messiah a si hrimhrim ko lai tiah an rak ruah. A zultu zong nih an rak ruah ve ko. Cucaah kum thum chung bak an rak zulh ko nain, "Jesuh hi zei bantuk minung taktak dah a si?" timi hi an rak fiang lo. Cucaah "A cheu cu, a pennak chungah cakeh le cavorh lei thut hna an rak i cuh salam." Jesuh nih a zultu zong nih tha tein an ka theifiang lo ti kha a ruah tawn caah, "A ho a si nan ka ti dah? Midang nih tah a ho a si an ka ti dah?" tiah a rak hal hramhram tawnnak hna kha a si. 

An fianlo zong ah an mawh lo. Jesuh chan hi, Judah ram cu Rome kuttang ah sal bantuk in an um lio a si. Ngunkhuai an kholh hna. An biaknak zei ah an rel piak hna lo. Rome kut ah Judahmi cu harnak tampi an tong. Rome uknak kha a celh in an celh lo i, Judahmi hi ral an rak tho tawn. Roman cozah nih fak tuk in a tuk hna i, a thah hna. Vailamtah tiang ah thlai hna. Rome kut iun luatnak ding caah, Judahmi nih Messiah chuak sehlaw a tha tuk hnga tiah an rak bawh siling a si. Cu lio caan ah Jesuh nih thil khuaruahhar tampi a tuah tik ah, Judahmi nih cun  "Amah hi Mesiah" (khamtu) a si ko lai tiah an rak ruah. 

Jesuh sunparnak in Jerusalem a luh tik zong ah hin, catialtu cheukhat nih an tialnak ahcun, "Jesuh hi siangpahrang ah canter an timh" tiah an ti. Jerusalem ah sunparnak in a luhnak hi, Bethany khualei kap in a si. Bethany cu Olive Tlang kam ah a ummi a si. Cu ka khua in la fate aa cit I, Jesuralam ahcun a lut. Jesuh kalnak lampi ahcun,  a cheu nih thinghnah an phah; a cheu nih an puan an phah. 

A zultu hna a hnu le a hmai ummi hna nih, an aumi cu “Hosana…hosasa” timi Matthew 21:9 nak chung kha a si. Hi Jesuh hmai ah a kalmi le a hnu in a zulmi hna lakah minung phun tam ngai an I tel. Cu hna cu

1.    A zultu 12 pawl (Na thihnak paoh ka thi ve lai a timi Peter te tiang)

2.    Jesuh kha a hnu in a zul lengmangmi nuhmei le nutar cheukhat

3.    Mizaw, mitcaw, hnachet, kebai, mizeng, thichuak le mizaw dang a damtermi hna

4.    Jesuh nih changreu hlum nga le nga pakhat in rawl a danghmi hna. Eidin ruah rami.

5.    Jesuh a sualnak le palhnak a kawl pengmmi Farasi le Sadusi hna

6.    Jesuh nih zei bantuk thil khuaruahhar dah a tuah lai ti in, mitpurh ah a ra mi pawl

7.    Rome kut in luat a duh politician le dothlennak tuah duhmi “Phun tanh (zealot) pawl. 

8.    Jesuh nih zei phungbia dah a buar lai tiah a ngia pengmi Tlangbawi pawl

9.    Jesuh siangpahrang a si tikah a ciangzar tem a duhmi pawl

10.  Jesuh zum taktak tunglo in, “a ruang um lo, tinhmi umlo, Hosana sullam zong ruat setlo in, hawi aunak ah, aa nuam i a au ve mi pawl”

11. Sifak, santlailo, misual, ngunkhuai khawl, hlawhhlang le mi zaw phunphun phunphun

12. Jesuh hi Israelmi zalawnnak pektu siangpahrang (Messiah) ah canter a duhmi pawl

Hi hna hi Jesuh hnulei le hmailei in a umi hna an si. A aumi hi minung zeizat dah an si timi cu aa fiang lo nain, an tam taktak lai timi cu a fiang. Zeicatiah hi hna an aukhuannak le zultu hna ruang ah, Jerusalem khuami cu “a khuapi an i tuai” (Matt 21:10) a ti caah a si. Hi chan ah hin, khuapi tein a tuaitamter khotu cu siangpahrang te hna lawng kha an si caah a si.

Hi a aumi mibu vialte hi, phun (4) ah kan then khawh hna. 

(1) Jesuh hi thinlung tak tein a hngal I, aa fiang I, thih le thih, nun le nun ti in, a zum taktakmi 

(2) Ruahchannak in a zulmi le a umi (dam duh, eidin ruah, thil khuaruahhar hmuh duh tbk) 

(3) Amah sual kawl duh ah a zulmi le;

(4) Hawi aunak ah a au ve sawhsawhmi, aa nuam sawhsawhmi an si hna.

Hi mibu hna an i lawmhnak, an aukhuannak le turcawlnak hna hi, sau a nguh lo. Zeicatiah a hmai zarh ah Jesuh an van tlaih tik ahcun, “Hi mibu chung I, Hosana..hosana..Pathian min in a rami cu thluachuah hmu ko she. A sang bik van ah khin a min thangthat in um ko she…” tiah an aunak aw vialte cu a daih lawng si lo in, aw dang ah aa thleng.

Cu aw dang ah aa thlengmi cu Pilat nih Jesuh a sualnak ka hmu lo tiah a ti len hna zong ah, “Jesuh cu vailam ah khenh chih ko.....Vailam ah khenh chih ko…” timi aw a si. Vailamtah thihnak cu tuar a fak bik le tih a nung bik mi a si I, “chiatserhmi hna lawng an thihnak” a si (Matt 27:15-26).

Zei ruang ah dah, hi mibu “Jesuh hi Vailam ah khenh chih ko” tiah mibu hna hi, hi tin an au khawh than? Zeicadah zarh khat chungah, an lungput le awchuah aa dan manh?” tiah cun, an nunnnak ah Jesuh kha ruahchannak in an rak zulh i, an I ruahchan ning bantuk in thil a si lo caah a si. An au hnawhmi Jesuh kha an rak fiang taktak lo. Peter hmanh nih a fiang lo i, “Na thihnak paoh ah ka thi lai a ti ko nain, fawi tein voi thum a rak hlawt kha a si.”

Jesuh kan zumhmi hi fian taktak lo ahcun, hlawt sual a fawi tuk. Ruahchannak in kan zulh sual ahcun hlawt sual a fawi tuk. Rum duh, dam duh, thluachuah hmuh duh, thil khuaruahhar ka cungah tlung seh timi ruahnak le lam tluannak sawhsawh ca men in Jesuh kan zumh ahcun, Jesuh hi zarh khat hnih ah hlawt sual a fawi tuk. Tu zarh ah Hosana..hosana..Pathian min a rami cu thangthat si ko seh tiah au i, hmai zarh i harnak, sunghbaunak, zawtfahnak, accident, tlukrilhnak, nincanlonak, lam tluanlonak, ingpuannak thil van ton tik ah…Jesuh hlawt hi a fawi tuk.

“Jesuh Vailam ah khenh chih ko” tiah a aumi mibu hna lak ah, micheu cu hi Tum Zarh i, “Hosana…hosanna tiah a aumi pawl tampi an i tel. A cheu cu Jesuh hnulei tein ther lengmang le phang lengmang in, Jesuh kha zumh tlakte tein a zulmi zong an i tel ve. Hi hna cu, “Jesuh vailamtah hram tiang bak an zulh. A thihnak hmun tiang an phan. An tahpi. Mitthli an tlakpi. Jesuh fahnak, temtuarnak, thlanti le thisen kha, vailamtah tunghram tein an tuarpi. An tuah khawhmi cu a um lo. Jesuh cu an khamh kho lo nain, an zumhmi an Bawipa caah Rome ralkap an tih hna lo. Tlangbawi an tih hna lo. Farasi le Sadusi an tih hna lo. Jesuh a nunnak a liam tiang, Krih thihnak le temtuarnak kha an i hrawm. Cu hna tak cu, Krih thihnak in thawhter a si hnu zongah, Krih nunnak aa hrawmmi kha an si than.

Hi Tum zarh i Hosana..hosana timi kan au zarh ah hin, mibu phun (12) an an um. Cu Mibu phun (12) nih tu chun i Krih zumtu aa timi hna hi a kan aiawh ve. “Hi Hosana..hosana..Bawipa cu thangthat si ko seh ti in a aumi mibu lak ah khin, nang le kei khi zeibantuk mibu ah dah kan i tel ve? Nang le kei hi Jesuh hi zei ca dah kan zumh ve?"