California Meikang Caah Zeidah Kan Tuah Khawh Ve?

California hi USA ramkulh 50 chung ah minung tambik le a rumbik a si. A dawh bikmi le a nuamh biknak hmun pakhat zong a si. California cu a rum tuk. 2017 i an hmuhmi GDP hi billions 2,751 renglo a si i, USA ram GDP i 14% a si. An GDP hi vawleicung ram dihlak sin ah tuak chih tikah, rum ah (6) nak ah a um ding a si. England hi (5) ding a si. Cu tluk in a rummi a si. Minung 40 million dengmang an um.

2018 chung lawng ah hin, California ramkulh chung lawng ah, ram mei hi voi 7,579 a kang. Ram a kangmi acres 1,667,855 a si cang tiah California Department of Forestry and Fire Protection (Cal Fire) le National Interagency Fire Center (NIFC) nih November 11 ah an ti. Meikangmi ruangah $2.975 billion rawhnak a chuak. Cu chungah, mei phalhnak ca lawng bak ah 1.366 billion a dih cang. Mei hmihnak ca i riantuannak ca lawng bakah $433 million an dih cang. 2018 chungah meikangmi ruang ah mipi 100 deng mang le mei hmittu 6 an thi cang. Meikang ruangah, mei lei insurance company zong tam taktak an sung lai.

Mendocino Complex Fire nih hin, acre 459,000 a kangh i, California ah mei kang a kau cemmi a si. California meikang hi ramkulh i a chaklei dang ah a kangmi an si. August ah Carr Fire timi zong a rak kang I, California chaklei kha "national disaster" tiah an rak ti.

November thla ah a kangmi Woolsey Fire le Camp Fire ruang ah, minung 86 an thi cang i, minung 500 renglo an hmu rih hna lo. A thimi 83 hi cu, Camp Fire timi ruangah a si.  "Cal Fire" meihmittu zung nih an chimnak ah, acre 150,000 a kang cang i, inn 13,631 a kangh cang. Meikangh aa thawknak hi an hlat lio a si. Mi thimi dihlak chungah miruak 64 lawng hi, a ho an si kha fanh khawhmi an si. Ramsa zong tam taktak a kangh hna ti a si. Motor tampi ut viar in a kangh hna.

California meikang hi a ruang bik cu, vawleipumpi a lum chin lengmangmi ruang le an ram ah kum nga chung ruah tha tein a sur ti lo mi caah a si. California ah hin, a hnu bik ruah a sur hi, April 2018 ah a si an ti. A lum deuh caah le ruah a sur lo tuk caah, ram an car tuk i mei a kangh a fawinak a si.

Cun innlo kangmi a tam khunnak le mithi an tam khunnak hi, mi tampi nih khuapi chung le khuapi naih ah um ti lo in, ramtang mei kangh a fawinak hmun hna ah innlo an va sak caah a si. An rum tikah a nuamhnak paoh ah inn an sak. Mei kangh tikah tihnung a si sual lai maw? Runvennak a har sual lai maw? Kan zam kho lo sual lai maw, timi ruat lo in, an mah duhnak paoh ah khua an tlak i, innlo an sak caah hi tluk in sunghbau an ton khunnak a si kho. Hi bantuk sunghbau tonlonak ding caah, California mipi hna nih, inn an sak tikah mei kong an ruah chih cia a hau.

Hi tining tein mei a  kangh peng ahcun, California hi an sipuazi a tla kho. Texas State nih a tei te khawh men. Cucaah minung nih a kenkip ah khua tlak lo le inn sak ti lo a herh. An nunning thlen a herh. Far siloin mei kangh a har deuhmi thing an cin a herh. Nilin a ing khomi le a car harmi ram le thing cin a herh. Culoahcun hi tin mei kangh lengmang khawh a si.

Lookout Point (Paradise, California)

Tu tan mei kangh cu a zualhma taktak. Camp Fire nih a kanghmi khua lak ah, fak bik in a kanghmi cu Paradise timi khua a si. A khua ning ngacha in a kang. A kangh ning a fak taktak. Lo duah i a kangmi bantuk in ciam dih. Inn tlawmte lawng an him. A kangh ning a fah tuk caah, "ralruknak hmunhma" bantuk a si tiah an ti. Hi khua hi I-5 in nichuahlei Plumas National Forest nitlak lei kamte, Sacramento khua chaklei ah a ummi a si.

Hi khua "Paradise" timi nih theology lei in khua zong a ka ruahter. A cheu nih Pathian dantat zong ah a ruatmi an um men ko lai. A cheu nih "ecology" lei in a zohmi an um men ko lai. Zeihmah va sisehlaw, "Paradise" hi pahnih a um. Caantawi Paradise le Zungzal Paradise an si. Cucu Vawlei Paradise le Vancung Paradise an si. Vawlei Paradise cu Caantawi Paradise a si. Vawlei Paradise ahcun, "Inn kangh a um rih. Khuaram rawknak a um rih. Khawnden, zawtfah, thihloh, sarthih thihnak, tahaihramnak le mitthli tlaknak" a dong rih lo. Hnangam pi tlak thilri ngaingai a um lo. Vancung Paradise tu ahcun, Vawlei Paradise bantuk in, khua kangh a um ti lai lo. Vancung kan inn cu an kang kho ti lai lo. Zawtfah, pulthih le sarthih, tahaihramnak le mitthli tlaknak vialte cu an lo dih te ko lai. Vancung Paradise cu a kang kho ti lo mi a si."

Paradise Khua sang pakhat

Vawlei Paradise cu a rawk kho i, nihin ni ah minung 13,000 innlo ngeilo in an um. Sianginn kainak a um ti lo. Biakinn pumhnak a um ti lo. Sekhan le sizung phun a um ti lo. Himbawmnak khua le hmunhma, "Walmart le a dang dawr parking ah palasatik deu an sak piak hna i cu ka ahcun chungkua tampi khua an sa. Minung 27,000 an zamter hna. USA ve lo bang. Vawlei Paradise ahcun ngaihchiatnak a um rih ko.

Mei a kangh taktak ahcun USA zong an i ven khawh lo caan a tampi. Minung thawnnak rihma a ngeihnak kha California Meikang nih a langhter. Minung, meihmttu motor le vanlawg he an i bawm ko nain, mei hmih an i harh ko. USA ve lo bang timi ruah ah ngaihchia taktak a si. Sunghbaunak billion zeizat man dah a si timi a tu tiang ahcun an tuak kho thlu rih lo. A tam ngaingai lai.

Paradise khua dawh cu hi tin meidap ah an cang dih

California tluk ramkulh dawh le ram nuam, kangdap bantuk in a nak dihmi hmuh ahcun, California ve lo bang, ngaihchia taktak a si. California cu "Sui Ramkulh" (Golden State) timi a si nain, mei tam tuk kangh caah nihin ni ahcun, "Meidap State" bantuk ah aa chuah i, vawleicung ah thli a hnawm bikmi ram a si tiah an ti. Minung hrawm le cuap nih a celh lo ti a si. Thli a hnomh tuk caah, dawp ngam a si lo i, hmur huh bu bak in chawh le riantuan a si. Lungthin kekkuai taktak a si ko.

President Trump zong a va tlawng hna. Cozah zong nih an bawmh hna lai. Mipi le company tampi zong nih an mah le thiam ning cio in, a hlu an khan i bomhnak an tuah. Red Cross zong in California Fire caah bawmhnak tuah khawh a si.

USA cu Laimi tampi kan umnak ram a si. Laimi refugee tampi a kan latu an si. Kan miphun a kan dawtu le kan caah tangka tampi a dihmi an si. Atu bantuk an har can ah kan nih zong nih kan dirkamh le bomh ve kan hau hna. Thlacam piak lawng a za lo. Thazaang le ngeihchiah chuah ve kan hau.

US Pastors tampi nih, "Kawlram in a rami Krihfa hna hi, thawngtha a kan chimtu ding le kan caah missionary nan si ve cang" tiah a kan ti tawn. Laimi zong nih cucu kan ruah ve mi a si. Kan ti cio ve mi a si tawn. Cucaah hi bantuk harnak caah ah hin, thilri, chawva, tangka le volunteer riantuannak in, USA caah thiltha kan tuah ve hrimhrim a herh. Laimi nih USA caah thiltha kan tuahmi hi a tlawm tuk rih. Tam deuh chin lengmang tuah kan herh.

Bomh a duhmi nih cun a tanglei American Red Cross in hlut khawh a si. Website a phunphun in hlut khawhnak an tuah. Pumpak pakhat cio nih, USA kan dawtnak langhter ve ding hi, a biapi ngaingai. Hi bantuk harnak caan ah America Laimi zong America ram caah zeidah kan tuah ve lai? Zeidah kan tuanvo a si ve" timi ruat bu tein!!!

Causes in this Giving Opportunity

California Wildfires 2018 by AMERICAN RED CROSS

United States

California hi a kangh hlan le kangh hnu hi aa thlau taktak. A tanglei hmantlak tlawmpal hi epchunnak ah ka van tar.

Pathian biaknak inn zong an him hlei lo

KFC 

Camp Fire nih meikang hmanthlak cheukhat a tanglei ah hmuh khawh a si. A zam i a luatmi nih an chimmi cu, "Hell mei bantuk a si ko. Tih a nung tuk" tiah an ti. A cheu cu an zamnak ah motor chung ah mei nih a kangh hna. Lam ah motor aa tet tuk caah an zam kho ti hna lo i, lampi cungah a kangh hna. A cheu cu zaamnak a um ti lo i, innchung ah a kangh hna. Ngaih a chia tuk 

Inn sak le renh hi a rak har tuk. A cheu cu chan khat chuah ah inn khat ngei kholo kan um. A cheu cu voi hnih thum inn kangh tuarmi an um. Caan saupi kan umnak ding tiah ruahmi le chungkhar tampi nuam tein umnak khua dawh le khua nuam tukmi khua cu, a tanglei bantuk in meihol le meidap ah an cang dih ko. A donghnak cu, "mitthli" lawng a si ko. Vawlei ngai hi, ngaihchiat le mitthli tlaknak lawngte a rak si ve ko. 

California ram dawh le ram nuam tuk zong, a donghnak ahcun mitthli le ngaihchiatnak in a khat ve tawn!

Vawlei Paradise ahcun rawhnak a um rih ko

Chungkhar nuam tein um tawnnak kha chuahtakmi khua an si ko cang

Vawlei chawva sui le ngun hna hi hnangampi ding an um lo

Caan donghnak ko a lo. Minung caah tih a nung tuk ee

Hell mei bantuk a si ko tiah a zammi nih an ti

a

Innlo thatha kha mei nih mah tin a kangh dih ko hna

Minung hawi ruak kawl cu rian ropui a si

Rum tuk zong ah vanchiat caan ahcun hi tin um khwh a si ve ko

Vawleicung cu lungthin kehkuainak in a dong taw ko ee

Mei hmittu zong nih pumpek in mei hmih an i zuam

Santa Monica Mountain (Rf. abcnews.go.com)

NASA nih California meikhu vansang in hmanthlakmi



Camp Fire le Woolsey Fire Kong A Donghnak Thawngpang
Camp Fire hi November 8 ah aa thawk i, Nov 25 ah 100% an hmih khawh.  A tlawmbik ah minung 85 an thi tiah an ti. Camp Fire ruangah pumpak inn 13,972  aa rawk i riantuannak inn (commercial building) 528 a kang. Acre 153,336 ram a kang. Minung hi 249  cu an hmu rih hna lo. Zei dah an cang timi theih a si rih lo. Camp Fire hi California a chaklei deuh ah a cangmi a si

California Thlanglei deuh ah Woolsey Fire timi zong cu Camp Fire a kanh tir ni ah a kang ve. Cu nih cun minung 3 a thihter hna. Inn 1,500 a kangh ve. Ram acre 96,949 a kang. Minthang "celebrity" pawl umnak bik Malibu le Calabasas umna zong fak ngai in a kangh hna. Hi minthang pawl inn zong zeimawzat an kang ve 
Camp Fire le Woolsey Fire nih rawhralnak le sunghbaunak zeizat ciah dah a chuahpi timi hi theih khawh a si rih lo. A tlaum zong an kawl cuahmah lio hna a si caah thil sining aa thleng kho peng rih.

"US cozah nih vawleicung khuacaan a lum chin lengmangmi hna hi, a tu bantuk in biapi ah  chiah lo i hi tining tein a kal peng ko ahcun, 2100 ahcun USA ram pumpi hmuhmi (GDP) dihlak i 10% cu kokek rawhnak ah kum chiar in a lo lai" US scientist mifim 300 tluk nih ca an tial i, Black Friday ah an chuah. Pre. Trump nih "Vawleipumpi lumnak hi lih tawnmi a si tiah a timi hi, a si lo timi kha vawleicung thil sining nih a fianter cuahmah ko" tah an ti.

-------------------------------------------------------------------------------------------------

Japan Ram Tikulh Pakhat A Lo

Kan vawleicung kan pawngkam hi, a phunphun in aa rawk cuahmah cang. Vawlei hi a chungmuru zong a rawk ngai pin ah, a lenglei zong a rawk ngaingai tiah mifim mi nih an ti. Zeicatiah lihnin a tam deuh i meitlang a puakmi a tam chin ve. Hi thil pahnih hna hi an i pehtlai tiah an ti. Lihnin le meitlang-a tam chin lengmangmi nih a langhtermi cu, kan vawlei chungmuru hi tamtuk aa rawk cang ti kha a fianter.  

Khatlei vawleicung hi a lenglei zong aa rawk cuahmah. Hmunkip ah vawlei an min. Vawlei an pil i an tla. Khua tampi, leikuang, innlo le lamsul tam tuk aa rawk. Naite ah Japan ram tikulh pakhat a tlaumi nih Japan ram le vawleicung hmunkip scientist a lauter ngaingai hna. Cu kong cu a tanglei ah hitin an tial.

Esanbe Hanakita Kojima tikulh

Naite ah Japan ram tikulh fate pakhat cu, a tlau. A um ti lo. Japan ram hi an minung an zor bantuk in an ramri zong a zor ti a si. Hokkaido tikulh ummi minung 3,000 tluk umnak khua, Sarufutsu khuate mi hna nih, an khuate kam te ummi tikulh fate pakhat cu, October thla in a lo. A um ti lo tiah an ti.

Sarufutsu

Cu tikulh cu, a liamcia kum sawmthum lio hrawng ah rili lei thiammi nih an rak veh i, rili in 1.4 meter a sang tiah an rak ti. A liamcia kum li lio ah, cu lung cu Japan cozah nih a min ah Esanbe Hanakita Kojima tiah an rak ti. Cu tikulh cu Japan he aa pehtlaimi minung an umlonak tikulh 158 chung ah aa tel ve mi tikulh a si.

Cu tikulh a lohmi nih Japan cozah upa pawl an thin a phanter ngaingai hna. Zeicatiah Japan zong cu tikulh ram a si i, Japan ram hi rilikam ramri hna hi an zor i, an ram hi a zor chin lengmang ko rua tiah an ti.

United Nations Convention on the Law of the Sea timi ah, "Tikulh timi cu, a mah kokek tein a ummi a si i, ti nih a kulh dih i, tilet a thawh tik zong ah, tii cungah a langmi tlang a si" tiah an ti. Cucaah atu i Japan ram i a tlaumi lung zong hi tikulh pakhat ah a tlami a si.

Hokkaido i rili tii kong a thiammi tuanvo ngeitu upa hna nih, hi tikulh hi tii nih a ziah caah le tikhal nih kik tuk in a khal hnawh caah le tilet a fah ngainak Sea of Okhotsk ah a um caah, tii nih a ei caah a tlaumi a si lai tiah an ti. Sea of Okhotsk hi Japan le Russia ram a thentu rili tii a si. Zei ruang ah hi tikulh a tlau hnga timi hi, khua a that deuh in zoh ding le hlathlai ding ah an i timlam.

Japan lawng hi, ramri le tikulh a sungmi a si lo. Hawaiian Island in nitlakchaklei meng 400 tluk hlatnak ah a ummi, acre (11) tluk kau East Island timi zong, kan hnu thla ah a hrangmi Pacific hurricane ruangah a tlau ve.

Bengal Rili ummi New More tikulh zong 2010 ah rili tii nih a phum i a lo. Cu tikulh cu meng 2 a sau i meng 1.5 a kau. India le Bangladesh zong, kum 30 chung an rak i cuh i, rili tii nih a phum kanh hna le cuh awk a um ti lo. An dai diam.

Vawleipumpi lumnak ruang ah tikhal tlang lianlian an khim i, rili ti an kai. Cun rili ti a lum ruang zongah an kai fawn. Kum chiar tein rili ti hi , rilipi tii hi a lum i a thalin chin lengmang i, Pacific Rilipi cung ummi tikulh tete zong hi, a ra laimi 2100 ahcun tam ngai an tlau te lai i, tikulh minung tampi cu "Pawngkam rawh ruangah refugee an si te lai" tiah an ti.

--------------------------------------------------------

Zohchihmi Ca

1. A Small Japanese Island Has Disappeared
https://cannels.com/hungary/a-small-japanese-island-disappeared-the-coast-guard-ships-are-looking-for/

Lungpi Chungah Ka Thlarau A Thuh

Krihfa hlabu chung i, hla vialte lakah hi hla hi ka duh bikmi hla pakhat a si. A hlan zong ah ka duh i, voikhat van sang taktak i kan zuan lio, vanlawng chung i, thinphannak le thlalaunak ka ton lio ah, ka hnahlam i ka theih hnu in, ka duh chin lengmangmi hla a si.

July 29-31, 2016 ah Chin Christian Church of Houston ka va tlawng hna. Mino Leadership traning ah ka va kalmi a si. Ningani zan in Zarhpini chun pumh tiang sunglawi taktak in can kan hmangti hna. August nikhat ah, Pa Rung Hlun nih NASA Space Center ah a ka lenpi. Chun hnu in Columbus lei ah tlun ka thawh i, Detroit ah vanlawng thlen ding a si.

Houston in Detroit tiang American Airline in ka zuang. Meng 1,105 tluk a hla. Suimilam pahnih le cheu fai zuang a si. A lam a hla ngai. Detroit in Columbus ah zuan than ding a si. Vanlawng cu a hme pah. Minung 120 kuakap tlum a si men lai. Cu ni cu, khua a chia ngai. Khudawm a chah tuk.

Khawika State cung kan zuan lio a si cu ka thei lo. Kan hmai ah khudawm a sang taktakmi cu, thlang bantuk bak in aa chawng. Kan vanlawng cu nichuahlei ah aa mer zuahmah. Cunglei ah a kai pah thluahmah in khuadawm cu a hrial. Pe thawng zeizat in dah a zuan ka thei kho lo.

Khuadawm cu a hrial thlu rua lai tiah ka ruat nain, hrial thlu lo in, khuadawm nak taktakmi chungah luh aa tim. Kan hei pal dingmi khuadawm cu, a chah tuk. A nak he a rang he. A pih bak in a pit. Tihnung taktak a si. Minung mit cun a zeitihmanh in, khua hmuh khawh ding khi a si lo.

Minute pahnih-thum rauh ah, vanlawng cu duhsah tein a thir chin lengmang. Cuticun khuadawm nak taktakmi chung ah "duup" tiah a van lut zuahmah. A rauh hlan ah, vanlawng cu a thir thluahmah ko.

Vanlawng riantuantu hna nih, "Khuadawm a chah tuk caah le thli a fah ngai caah, nan taisawm tha tein i hreng u" tiah an van thanh. Kan hung lau ngai.

Kan van luh tlawmpal ah, vanlawng cu lung phahmi lam cung i a tlimi motor bantuk in a tur. A hlawh bak in aa hlawk. Thli nih caku a chemmi bantuk in fawi tein a kenkip ah aa thui. A can ah a hlonh bantuk in aa hlonh. "Turtur" in a thir thluahmah. A lei rumro in aa lei. "Vancung thlichia he kan tong sual. Naisawm tha tein i somh u" tiah an van au than i, kan lau chinchin.

Kan vanlawng cu a thir tuk cang. A cheu cu an ai. A cheu an ni. Tlak ahcun nunnak ding lam cu a um lo. Vanlawng zong a man viar ding a si. Minutes sau nawn a si. Zamnak nih le tha hlah. Ka zuang lai ti awk um ti lo. Vanlawng ah kan nunnak cu, aa hngat ko cang. Khuadawm nih le a dong kho ti lo.

Thin a phang i tih a nung taktak. "Nihin cu kan thih ni maw a si ko ne?" ti khi chikkhatte cu ka van ruat. "Ka nupi le ka fale; ka Krihfabu" timi khi ka van ruat. Ka thin a phang. Ka lau. Ka kun i, Pathian sinah thla ka cam. "Bawipa kan khamh ko sawh. Ka nunnak na kut ah ka ap" tiah thla ka cam. Pathian dah ti lo cu, bochan ding dang a um ti lo.

Cu cangka cun, ka hnathlam ah, van sangpi khin mi tampi nih sakmi choir hla ngaih nuam taktak mi ka van theih. Ka hna a khing rua ka ti. Hna khin he aa lo lo. Vanlawng thawng ka hnatlam ah a lengmi a si rua ka ti. Vanlawng thawng cu thawng dang tein ka theih than. Ka mit ka au i khu ka zoh. Vanlawng le khuadawm dah ti lo cu, hmuh ding a um lo. Ka hnathlam ah hla cu aa sa peng fawn. Ka mit ka chim tik ah, "Puan rang aa aihmi choir bantuk bak khin ka mitthlam ah ka hmuh hna. An aw le music a fiang tuk in ka theih peng. Vanlawng thawng hmanh khi ka ruat kho ngelcel ti lo."

Cu hlaremh aw cu khawika in dah a rat ka thei lo. Ka thinlung ah a chuah sawhsawh bia maw a si ka thei lo. Vanmi hla a si le si lo zong ka thei lo. Ka thinlung le hnathlam ahcun, aw tling tein aa sa peng. Aw a tling dih Base le alto tiang in ka theih viar. Caan tawite a si fawn lo. Caan saupi a si. Ka hnakhaw ah a tliang tuk in, hla cu aa zel. Chim ah hin, lih chim ko a lo. Cu hla cu zeidang hla a si lo. "Ka Thlarau A Thuh" (CBC.62) a si. Cu hla cu hitin a si:

                                                             "Ka Thlarau A Thuh"

                                                           

        1. Jesuh ka Bawipa cu ka Khamhtu a si….Khamhtu khuaruahhar ngai a si...  

             Lungpi chungah ka thlarau kha a thuh i... Lawmhnak tiva kha ka hmuh hna.

           

      CHO: Lungpi chungah ka thlarau kha a thuh ko…...Thladem petu lungpi chungah                                   Amah dawtnak chung ah-khan ka nunnak cu....A chiah i a ka huhphenh fawn                                 A kut in a ka huphenh ko.

2. Jesuh ka Bawipa cu ka Khamhtu a si…. Ka thilrit kha a ka lakpiak….                               Amah nih a ka dawmh i ka ril lai lo...…..Nifatin thazang a ka pek.

3. Thluachuah relcawklo in a ka pek zungzal….Thiltha ka hman cawk lo tiangin…               Ka lunglawmh in Pathian cu ka thangthat ko, Cu bantuk keimah Tlantu cu.

4. Puanrang aih in van i A-mah ton awkah... Keimah cu ka hung kai tikah…                         Mi thong tampi hna he A-mah dawtnak cu....Kei zong fak pi’n ka sa ve lai.

Ka khuaruah a harmi cu, hla bia le a aw a tlian tukmi a si. A cang khatnak in aa sa lengmang i, a chorus nak van nolh can ah khin ka thinlung khi a dai khun. Ka hna a ngam khun tuk. Mah hla ka theih hlan ahcun, tihnak le phannak vialte an lo dih.

Ka hnatlam ah a cang khatnak "Jesuh ka Bawipa cu ka khamhtu a si…..Khamhtu khuaruahhar ngai a si...Lungpi chungah ka thlarau kha a thuh i…..Lawmhak tiva kha ka hmuh hna…" a van ti bak ah, "Jesuh nih lungpi chungh ka thlarau a thuh ve ko. Kei misual zong hi..." timi kha ka van i fiang. Cu tikah, ka hna a ngam thluahmah. Cu hnangamnak cu zei hmanh nih a tluk ti lo.

Ka thinlung ah ka khuaruah a har taktak. Cuticun khuadawm chungah sau tuk kan zuang. Leng lei zoh ahcun, a langmi zeihmanh a um lo. Khuadawm lawngte a si peng. Cu kan zuan chung vialte cu, choir ngaih pah in khual a tlawng bantuk in, lunglawmhnak tein vanlawng cu ka cit thai. Cuticun, dam te le tluang tein, zanlei sang deuh ah, Detroit pawng kan phan.

Ka nunnak lamthluan ah, Bawipa nih minung chonh bantuk in bia a ka ruah bal lo. Ka thinlung chung te tu ah khin, theihnak a ka pek ve tawn tiah ka ruah. Asinain cu tan ka khualtlawnnak i vanlawng cung thil ka tonmi cu, ka khuaruah a har. Hla ka theihmi hi can tawite si sehlaw ka hna khing ka ti ko hnga. Asinain ka hnathlam i a len chung hi a sau tuk. Khuadawm lak ah suimilam pakhat fai chung kan zuang. Cu hla cu Detroit kan tum cang lai tiah aa sa peng in ka theih. 

Cu hla ka theih bak in, ralchiatnak le thinphannak vialte an lo dih. Vanlawng a tla lai timi zong ka phang ti lo. Vanlawng a tlak zong ah, "Pathian a dawtnak, a velngeihnak, a zaangfahnak le ngaihthiamnak thawng in, ka thlarau kha lungpi chungah a thuh ko cu te…" tiah ka ruahchan caah, hnangamnak le lunglawmhnak ka ngei ko.

Hi ka tonmi thil nih, a hnu i vanlawng in khual ka tlawn fate, daihnak le hnangamnak a ka pek. Vanlawng ka cit fate, tihnak le phannak ka ngei kho lo chin lengmang.

Hi ka theihmi choir hi, zei dah a si taktak timi ka thei kho lo. Pathian nih ka hnathlam ah a lentermi zong a si kho men. Ka hna a khin bia zong a si kho men. "Cucu a si; khakha a si" tiah ka chim kho lo. Ka theifiang kho lo. Nihin ni tiang zongah ka fiang kho lo. Asinain cu ni ka tonmi cu, ka nunchung k philh kho ti lai lo.

Ka chim khawhmi tu cu, "Cu tluk in ka thinphan lio le tihnak ka ngeih lio ah, mah hla ka theihmi nih, hnangmnak le lungthin diaihnak a ka pek i, tihphanak vialte an lo dih" ti cu, ka fian bakmi a si.

Cu tan i, vanlawng cung i tihphannnak nganpi chung kan um lio i, ka hnathlam ah choir ah an sakmi ka theih hnu cun, hi hla ka sak tik ah a thawt ning aa dang. Hlan i ka rak sakning he aa lo ti lo. Lawmh ning zong aa dang. Thlarau thazaang zong a ka pek deuh. Hi hla nih ka thinlung le nunnak ah a taktak in thazaang a ka pek i, hla phuahtu Fanny Crosby cung zongah ka lawm!!

                        ----------------------------------End-----------------------------
                                                                                                 
                                                     

Note: Hlaphuahtu Tuanbia

Hlaphuahtu hi Fanny Crosby (1820-1915) a si. Thla ruk a si ah, surgery aa tuahnak ah a mit a cawmi a si. Khua a hmu lo. Vawleicung le van hi zeidah a lawh timi zong a thei lo. Cucaah "A nu hrinnak mit cun khua a hmu lo nain, a thinlung in khua a hmumi a si. Minung hi zeidah an lawh? Minung hmai hi zeidah a lawh?" timi a hmu kho lo nain, Pathian hmai hi zeidah a lawh tiah a hmu khotu a si. A titsa nunnak cu harnak in a khat nain, thlarau lawmhnak a khatmi a si. "Na mit a cawtmi hi thaizing ah, a thami mit in kan in hlen hna lai ti hna sehlaw, ka siang lai lo" tiah hla a phuahtu zumtu pakhat a si. Uar a um taktak!

Pittsburg Khua Judahmi Nih President Trump An Donh

US ram Pennsylvania Ramkulh ummi Pittsburg khua hi khua dawh ngaingai le khua tha taktak a si. Cu khua ah Judahmi tampi an um. Cu khua Judahmi cu dai tein an um ko hna nain, "Nikhat caan khat ahcun Judahmi thahnawnnak hi kan tong te kho men" tiah an lungthli tein an rak phan ngaimi cu, kan hnu October 27 (Rinni) ah, Judahmi biakinn "Tree of Life Synagogue" ah a chuak taktak cang.

Cu synagogue cu Squirrel Hill borough sang ah a ummi a si. Hi sang hi, Jews (Israel) miphun tambik an umnak sang a si.

Mithat lainawngtu pa hi, Judahmi huatak (anti-Semitism) a ngeimi, Robert Bowers (K.46) cu a si. A kahnak hna meithal hi, AR-15 Assault Rifle le pistol pahnih a si. Hi AR-15 hi USA ah mithahnak ah an hman cemmi riffle a si an ti. Hi pa nih hin, Sabath ni Pathian biami cu a va kah hna i minung 11 a thah hna. Cu  a kah hna hlan ah, mizapi relmi ca (social media) ah Judahmi le miphudang huatralnak kong kha a tialta. Cu Mirang pa nih, "Judahmi vialte hi thah ding ding an si" tiah a au pah, a kah ciammam hna i, biakinn chung cu thisen in a khat ngacha. Hihi, US tuanbia ah Judahmi tambik thahnak an ton a si.

Minung 11 chungah, pakua cu k. 65 nak upa deuh an si; pakhat cu kum 80 fai a si. Pakhat cu 97 a si. Mino an i tel lo. Judah biaknak zong hi an tumchuk ngai ve i, aa pummi hi upa deuh lawngte an si. An tartoi ah a tu bantuk in meithal kahnk in an thih tikah, an ngaihchiat le lungfah a zual taktak.

Judahmi huatnak hi hlanlio chanpi in Europe ah a rak um cang. Judahmi hi an umnak ram kip ah huat an rak tong. A voikhatnak Crusade Ral 1096 in Judahmi huatak a karh i, Crusade ral aa thawknak in AD 1500 kar ah hin, England, France, Austria, Ukraine, Spain le a dang Europe ram in tam taktak an rak dawi hna. Ralpi Pahnihnak lio ah, Hitler nih million paruk renglo a rak thah hna. US zong ah hin, Jews pawl hi an huat ngai hna i, hihi thil pawi taktak a si.

Judahmi huatak hi, a ruang tampi a ummi lak ah, Jesuh thattu an simi zong hi a ruang aa tel. Cun Judahmi hi an fim. An thluak a tha. Ca an thiam. Sipuazi an thiam. An umnak ram kip ah, mi cungcuang an si zungzal. An lungthin aa rual caah, a hlum tein an um i, mi nih an hnahchuah hna i an huat hna. Judahmi huatu hna hi, Krihfa deuh an rak si. Catholic nih an rak huat khun hna. Miphun in chim ahun German cithlah nih an huat khun hna.

Tree of Life Synagogue 

USA tuanbia zoh tik ah, Judahmi a hua cemtu hna hi, Mirang an si. Minak an si theng lo. Cu Mirang pawl cu, Mirang a silomi miphun paoh an huat hna. "America hi Mirang ram a si i, Mirang lawng kan um awk le Mirang nih uk awk a si" an ti. Cu bantuk ruahnak le lungput ngeimi cu USA ah an karh chin lengmang. Cu hna cu "White Supremacist" asilole "White Nationalist movement" timi an si. Tuan deuh lio i, USA ah miphun dang um a duhlomi KKK pawl ruahnak a ngeimi an si.

Hi hna pawl hi, USA ah Mirang an zormi le miphun dang an karhmi ruangah a thinhungmi le Mirang sinak (identity) ven a duhmi an si. US cozah chuahmi milurelnak an tuak tikah 2000 ah hin, USA ah Mirang hi 69% an si i, 2017 ahcun 63% lawng an si cang. 2043 ahcun 50% tang an tum lai ti asi. Mirang kan lo sual lai tiah phannak a ngeih caah, hi Mirang phuntanh pawl hi, US politics ah an tang chin lengmang i, US politics hi a ngan a dam lo chin lengmang.  

Hi hna pawl ruang ah, US ah miphun huatnak le remlonak an karh. Khua tampi ah, hi Mirang pawl hi lam an zul; thingtan le lungtum he an i chawk. KKK bantuk in mei an i van i tihnung taktak in uniform lukhuh rang a zummi an i hruk hna.

An mah a duhlotu pawl zong lam an rak zul ve i, minung vuakdennak, hmaputnak le thihlohnk zong a chuak len cang. Nikum ah Charlottesville, North Carolina ahcun, nu pakhat thihnak tiang in buainak a rak chuak. Cucaah hi Mirang pawl nih, USA ah "political violence" tampi an chuahpi tiah ti  si.

Charlottesville i Mirang Phuntanh pawl lamzulh lio 

Hi White Nationalist pawl hi, 2016 thimnak lio ah Pre. Trump a tanhmi an si. Pre. Trump biachimi le politics i a lungput nih, hi Mirang pawl hi a puarhranter chin lengmang hna ti a si.

Tuan deuh ahcun, President Trump nih, hi Mirang phuhtanh pawl hi, hlawtnak bia a rak chim duh lo. Mi tamtuk nih an ti hnu lawngah, "Nan mah hi, mithat lainawng le misual (evil) nan si" tiah a ka cun a ti hna. Asinain khatlei ah a mah dirkamhtu an si cah, Mirang tanh hleinak lungput a langhnak khi a um than lengmang i, za ah za in a hlaw hna lo tiah an ti. Cucu Judah pawl zong an lung a fahmi a si.

Pre. Trump le First Lady nih hi tin an hnemh ve hna

Hi bantuk in White Supremacist pawl ruang ah, Judahmi huatnak hi a karh khun. 2016 nakin 2017 ah hin Judahmi huatnk hi 57% a karh ti a si. A can ahcun online in an hrocer hna. An thlanlung an hrawh piak hna. An biakinn ah nihsawhak ca a tial; hmanthlak an suai. University le college campus tampi ah Judahmi huatnak ca an tar. Cucaah hi hna pawl ruang ah, Judahmi hi an thin a phang i an ning a ti. Nikhatkhat cu thahnawn kan tong te ko lai tiah an rak i ruah ciami pengmi kha, nai Rinni ah Pittsburg ah a taktak in  van can tik ah, an lungfah le ngaihchiat an celh lo.

Mi an thih zanlei in nihin ni tiang, Tree of Life Synagogue ah thlacamnak an tuah. Nihnihni ah a pakhatnak bik mithi ruak an vui. Pittsburg khuami tampi nih an tuarpi hna. Zunngaihpar tam taktak an rak chiah hna. Ruak thlah ah biakinn tlumlo in an chuak hna.

Phazawngdan an van; thlacam pumhnak le ngaihchiatnak langhternak mi tampi nih an rak tuah. Tah bu in mitthli he thla an cam. Rabbi minthang thang nih, mitthli he bia an chim. A thimi 11 lak ah hin, an bu caah aa pumpe taktakmi upa 3 an I tel I, Rabbi pakhat nih cun, "Suttung pathum nih tutan ah mual a kan liamtak. Kan lungthin cu a kekkuai tuk ko nain, ka rawk lo" tiah a ti.

Hi Judahmi 11 thihnak nih vawleicung hmun kip ah Israelmi hna caah ngaihchiatnak le thinphannak a chuahter. Jerusalem Cabinet meeting ahcun ngaihchiatpinak in an dir i lukhunnak an tuah. Tel Aviv khua ahcun Israel le USA aalan kha an tarti hna i "US le Israel cu kan dirti ko" timi lungkhahnak ca an tar. Vawlei hmunkip ah ngaihchiatnak in thlacamnak an rak tuah cio.

President Trump zong Nihnihni ah Pittsburg cu a va tlawng ve. Asinain, Pittsburg ummi Judahmi hna nih cun rak kan tlawng duh hlah. Na kan tlawn zong ah Pittsburg ummi Jews nih cun kan in WELCOME LO tiah ca an kuat.  Minung 44,000  nih min an thut i, "Pittsburg na rat ahcun kan in welcome lo. Pittsburg he aa hlatnak ah um" tiah an ti. Cu an catialmi ahcun hi tin an langhter:

A liamcia kum thum chung, na biaholh le policies nih White nationalist cawlcanghnak a karhter i, a puarhranter hna. Nangmah pumpak hrimhrim nih, nizan mithat lainawng pa kha, mithalo tiah na ti ko nain, nizan mithah lainawnnak hi, nangmah nih mi thinlung ah na khuhnenh hna caah dingteo (direct) in a chuakmi thil a si.

Kan mah Judahmi lawng hi na ka tinhmi le ralmi kan si lo.  Vunhawng dang pawl, Muslim, LGBTQ (nu-le-pa kemh) pawl le pum tlamtlinglo hi, lungfim tein na ral hna. Nizan mithah lainawnnak hi, kan ram chung ummi mitlwmtuai cungah nangmah nih a voikhatnak na chuahtermi a si lo, a dang zong na rak chuahter bal cang.

Joshua Friedman timi Bend the Arc's Pittsburg hruaitu Jew upa pakhat nih, hitin President Trump nih Pittsburg tlawn aa timhnak kong ah, hitin ca a kuat:

"Fiang tein chim ka duhmi cu, amah (President) cu Pittsburg nih kan cohlang hrimhrim lo. Min-thumi lawng nih an in cohlan lo siloin Pittsburg mi vialte nih kan in cohlang lo.

President Trump, nangmah nih White nationalist (miring phuntanh) pawl kan hlawt hna na ti hlan chung paoh cu, ka in cohlang lo. 

President Trump, miphun hmetuai na ral chung hna le an caah tihnungmi thil na chuahter chung paoh cu Pittsburg in kan in cohlang lo.

President Trump, refugees le mipem huatralnak le dohkalhnak na ngol hlan chung poh cu, Pittsburg in kan in cohlang lo

President Trump, nangmah pumpak hrimhrim nih, mi vialte te kha upathmaizahnak ngei ding in duhdawtnak le democratic policies tein na sehchih hlan chung cu, Pittsburg in kan in cohlang kho lo.

Hruaitu tampi nih White nationalist duhlonak bia tampi ca an tial. President Trump mawhchiatnak bia zong tampi an chim. Pope tiang nih Vatican a umnak inn in ngaichiatnak bia a van chim. "Minung huatnak a karh tuk caah, hi bantuk thil tiang a chuahnak a si" tah a ti ve.

President Trump policy le biachim holhrel le lungput hi, Judahmi ca lawng siloin a dang miphunhme mi kan ca zong ah tih a nung. A ruang cu, Mirang miphun kha hrampi ah chia in politics a tuah caah a si. Hi ruahnak le policy hi thurhnawmmi politics chiakha taktak a si.  

Israel le Jerusalem cu a tanh ngang nain, American ummi Judahmi hruaitu tampi cu President Trump cungah an lung a tling lo. A policy hi America mipi caah a ngan a dam lo tiah an ti. Mipem, refugees, Minak le vunhawng dang a rem hna lo timi hi, an hmuh caah Soros tibantuk mirumrum nih, Pre. Trump hi an doh peng ve.

USA i University lian bik pakat, Ohio State University i can saupi President a tuanmi Judah billionaire, Les Waxner timi Judah mirum zong, naite ah Pre Trump duhlo ruang ah "Republican in a chuak. "President nih a kalpimi ruahnak le policy hi ka duh lo" tiah a ti. Hi pa hi, Republican Party tangka tam taktak a hlumi le dirpitu a rak si tawn. Judahmi hi American politics, sipuazi le fimcawnnak ah a biapi taktakmi an si President caah Israel miphu he huat cu thil thlo ngai a si.

President nih hin, Nikhatni zanlei lawngah Pittsburg tlawn ka tim timi a chim caah, a van a tha kan ti lai. Zeicatiah, lamzultu pawl hi an rak i tim manh lo. Asinain President vanlawng a tum ti an theih bak in, lam an zul ve. A cheu nih, lamlai ah an thu i an kham. Minung zeimawzat an tlaih hna.

President kalnak ding lampi hi tin an kham

President nih aa timh bantuk tein Pittsburg cu a tlawng i, Pittsburg khuami 2,000 fai zong nih, "Kan in welcome lo. Rak ra hlah" tiah an ti bantuk in, lam zulhnak in duhlonak an rak langhter ve. Cu lamzulmi lak ah, ca tampi an tialmi hna cu, "President Trump. Na kut ah thi aa neh" timi a si.

Pittsburg ah mi 2,000 tluk hi tin lam an zul

Tutan Judahmi pawl thisen a luangmi kong ah, Judahmi cu President Trump cungah a lung a fak taktak. Hi thisen a chuakmi hi, nangmah biaholh ruangah a chuakmi a si ti bak in an ti.

Zei thil hmanh va si sehlaw, a suallomi Judahmi minung 11 thisen chuah hi, American Jews pawl caah ngaihchia taktak a si.

Miphun tlawm si chinchap; tar lawngte si chinchap; mibu tlawmte chung in bochanmi minung 11 meithal kut in thih chinchap; cu pinah an ni sunglawi Sabbath Nithiang thengmang i thih chinchap cu, Judahmi caah lung a fak tuk. Ziah Pathian cu khawi dah a um ne? Hi tluk in Bawipa a tanh I Sabbath Nithiang a ulmi cu ziah misualmi pa kut in a khamh ne hna lo?" ti in Pathian zumhnak zong let a fawite mi dirhmun ah an um.

Pathian khuakha lairelnak cu, hi vawleicung kan um lio ahcun theih khawh ding a si lo. Zei bantuk an thisen  chuah zong ah, Judah pawl thisen hi a lakka in a luang lai lo. Zeicatiah Judahmi cu Pathian thimmi miphun an si. Thisen hi, Pathian hmai ah a lakka in a chuak kho lo.

Vawleicung tuanbia ah lainawng hmasat bik, Cain nih a nau Abel a thah lio ah, Bawipa nih Cain sin ah a rak chimmi cu hi tin a si:

"Ngai hmanh! Nangmah nih na chuahmi na nau thisen nih, vawlei in a ka auh lengmang ko" (Gen. 4:10)"

Abel thisen nih Bawipa a auh lengmang bantuk in, hi a thimi Judahmi 11 thisen nih, vawlei in Bawipa an auh lengmang ve ko. Hi a suallomi hna thisen hi a lakka in a luang lai lo.

Pathian nih Cain sin a chimmi bia hi, lehrulchamnak le dantatnak bia si hmanh sehlaw, hi Judah thisen chuakmi tu cu, lehrulchamnak a donghtertu le America ram ah miphun dang kar ah remnak le daihnak a chuahtertu ah, Bawipa nih ser hram ko seh. 

Hi Judahmi 11 thisen luangmi thawng in, America ah miphun dang huatnak tu zor sehlaw, miphun kip kar ah daihnak le remnak a chuahnak tu ah Bawipa nih ser hram ko seh. 

Culoahcun, "America ah, vunhawng dang, miphun hme, refugee le mipem hi, khua kan sa kho hna lai lo" timi phan a um ngaingai!

USA Ah Kawlram Refugee Tambik Luhnak Kong

USA ah refugee an luhnak tuanbia zoh tikah biatak tein refugees a lak hna hi, a sau tuk rih lo. An lakmi hna zong hi, an tam tuk ko nain, Europe lei tluk hna cun an la hna lo. An lakmi hna tu hi, tha tein le rem tein an umter ve hna.

US nih refugee a lakmi hna tuanbia zoh tik ah, Koreal Ral (June,1950-July,1953) hrawng hi aa thawknak bik a si. Korean Ral lio ah, Korean mi tlawmpal USA ah an rak zam. Cun America ralkap nih an thitmi hna zong 500 fai an rak lut. Cawmtu ngeilo Korean ngaktah 3,000 tluk hi, 1955-1977 karlak ah an lak hna. Cun Vietnam Ral ruang ah Boat People timi "Vietnam refugee" hna cu, 1975 in USA ah zaam an thawk. 1978 le 1979 ah tambik an rak lut i, 1990 hnu tiang zong an rak lut rih. Cambodia le Loas refugee zong zei maw zat an rak lut ve.

Cun "Cold War" timi "Adaimi raltuknak" lio ah, Communist ram in USA ah minung tam ialte an rak zam. Ralzam tete an tam chin lengmang caah, 1980 ah US Congress nih Refugee Act of 1980 timi an ser. Cu hnu in, USA ah refugee hi ram kip in an rak lut. 1980 in tu chun ni tiang a lutmi hi 3,000,000 tluk an si cang ti a si.

Tuanbia zoh tik ah kum khat le khat hi refugee an luh ning aa zat lo. 1991 in 1995 karlak ah hin kum chiar in refugee 112,000 lengmang hi, USA ah an rak lut. A tam bik cu Soviet Union ram pawl in an rak si. 2001 9/11 hrawkhraltu hna kahnak ruangah thla thum chung Pre. George W. Bush cozah nih refugee luh an rak phih. Hihi ramkip ca ah phih a rak si.

1980 hnu in USA ah ramkip in, refugee an rak lut ko nain, Kawlram mi hi an rak lut lo. Kawlram fefugee hi, India, Thailand, Tuluk ah an rak i taap deuh viar. 1988 ah ralkap cozah nih ram uknak a lak tik zong ah, USA ah Kawlram refugee hi an rak lut lo. An luh hmanh ah, chim tlak lo an si lai. Asylum deuh lawng in an rak lut i, Guam le Saipan tikulh zong in, Kawlram Asylum sawkmi tam ngai an rak phan. Cucu Laimi nih USA lamh biatak te aa thawk a si.

Kawlram refugee hi Pre. George W Bush chan ah, tlawm tete Malaysia in an ra. An rak tam tuk lo. Chim phu tuk an rak si lem lo. Asinain amah chan ah Kawlram refugee lak ding zong hi, thawk a rak si. Amah tuan lio in duhsah tete in an ra hna.

2008 in Bhutanese le Burma ram refugee hna cu USA nih biatak tein an cohlan hna. Cu hnu lawng ah USA luhnak innka hi a rak i ong. Hi bantuk innka aa onnak ding caah, CNF le biainak lei he, vawleilei he Lami hruaitu tampi nih thazaang le thluak an rak chuah. Mah hlan ahcun Guam, Mexico le India tibantuk in an rak lut hna i, an nih cu refugee silo in "asylum" timi cozah tih ruang ah a rak a rak i thupnawkmi (khuhlung) pawl an si.

Hi Burma refugee chung ah hin, Chin, Kachin, Karen, Mon, Rakhine, Shan le Wa an rak i tel. Cu refugee pawl cu Thailand, Malaysia le India in a rami an si hna. Hi chungah Karen le Shan hi Thailand in tam bik an ra i Laimi hi Malay in tam bik an ra.

A tanglei map ah hin, Thailand le Malaysia hrawnghrang i, Refugee camp pawl an si. Thailand ahcun Karen, Mon, Kaya le Shan refugee an rak tam bik. Malay ah Laimi an rak tam bik ve.

Source: Asia Team, DGMQ, CDC.

USA ram i Kawlram mi refugee tuanbia zoh tik ah, President Obama chan ah hin USA ah refugee tam bik an lut. Obama chan ah hin, Kawlram, Bhutan le le Somali Refugee hna hi tam bik an lak hna. 208-2014 kar ah Obama cozah nih Thailand le Malaysia ram ummi, Kawlram refugee 117,000 hi USA ah an luhter hna. Hi chungah Chin Refugees zong USA ah tambik an luh hi a rak si. Pre. Obama hi, Minak le Mirang kahpia a si. Miphun dang deuh ah a tla. Amah hi mi nuntha hrimhrim a rak si. Miphun hme ah aa tel ve caah, miphun hme (minority) nawlngeihnak hi tha a pe a taktak. Amah hruaimi cozah zong hi, "Democracy, human right, civil right, woman right le minority right" timi hi tha a pe tukmi a si caah, ramkip refugee cungah dawtnak le zaangfahnak thinlung a ngeih caah, refugee tam tuk an laknak a si.

Hi Kawlram refugee tambik an luhnak ramkulh hna cu: Texas, New York, Indiana, North Carolina, Georgia, Minnesota, Illinois, Washington, Arizona le Michigan ah an si. Texas ah hin 14.2% an lut I, New York ah 87% le India ah 7.0% an lut ti a si. 

Pre. Obama chan ah hin, Laimi zong USA ah tambik an lut ve. Indiana zong ah tampi an luhnak le nihin ni tiang Indianapolis cu Laimi kan hmunlai (center) le khualipi khan ah can khawhnak a si. Pathian nih hin canrem le can tha hi a kan khan piak tawn i, Obama chan ah hin Refugees huatnak le bawmh duhlonak thilung rak ngei sehlaw, Laimi mah zatzat hi USA ah kan lut hrimhrim lai lo. Amah hi mitha le harnak tuarmi hna cungah zaangfahnak le dawtnak a ngeih tuk caah, refugee cungah cozah policy tha a rak ngei. Amah cozah ruang bak ah, Karen, Kachin le miphun dang zong USA ah tampi an luh khawhnak a si.

A taktak ahcun a tu President Trump chan ah si she law cu, Malaysia in USA ah a rak lutmi Laimi refugee dihlak i 90% cu an reject hna lai. Zeicatiah Malaysia Laimi case tam deuh cu, a derthawm tuk. Cu pinah Pre. Trump cozah cu, "refugee case kha, farih rih bak in an rih hna caah  a si. Cucaah a mah President a chuah cangka in Laimi le ramdangmi he harnak ton colh a si ko. Cucu zapi theih a si. Nihin ni ah, refugee dirhmun hmuh zong a fawi ti lo i, asylum sawk zong a fawi ti lo.

Pre. Obama hi refugee kong ahcun, mi tha hrimhrim a rak si. Amah hruainak chan ah hin, vawleicung ram kip buainak le harsatnak ruangah refugee an karh tuk caah, "2016 Fiscal Year in kum khat ah refugee 85,000 an lak tawnmi kha, 2017 Fiscal Year cun 110,000 kan lak cang hna lai" tiah policy a rak chuahpi hna. Cu tluk tiang cu, harsatnak tuarmi refugee cungah duhdawtnak a rak ngei. 

Asinain January 2017 in President a van tuan cangka in, executive orders a chuah i, 2017 Fiscal Year caah refugee 110,000 lak ding timi kha 50,000 lawng kan lak lai an ti. Ni 120 chung USA ah refugee luh an rak kham. Muslim ram (7)-Syria, Iran, Iraq, Bangladesh, Algeria le Libya-cu an kham hna.

Cun ruah rih a haumi cu, Pre. Obama chan 2016 ah hin, vawlei ramkip in refugee an ra i, a tam bik cu Krihfa an si. Refugee tambik an ratnak ram hna cu atanglei bantuk an si:

(1) Democratic Republic of Congo (16,370)
(2) Syria (12,587)
(3) Burma (12,347)
(4) Iraq (9,880)
(5) Somali (9,020) an si.

2016 hlan deuh kum sawm (10) chung ah USA i refugee tambik a lutmi ram cu Kawlram kan si i, 159,692 kan lut. A va changtu ah Iraq an si  i, 135,643 an si. Cu dirhmun zong zoh tik ah, Pre. Obama hi Kawlram mi kan caahcun, dawtnsk a rak ngei taktak ko timi hi, hmuh khawh tuk a si. Amah ngelcel hi, rak bawi hlah sehlaw, Kawlram zong hi hi tluk rang in aa thleng lo men lai. Daw Aung San Suu Kyi zong hi a rak dirpi tuk i, UNO General Meeting hmanh ah hin, Daw Suu kong le Kawlram democracy kong hi, chim lo in a um bal lo. Cu tluk cun Kawlram hi biapi ah a rak chiah.

Atanglei chart hi, 2008-2014 karlak ah USA i Kawlram refugee lutmi cazin a si. Hihi President Obama chan chung a si. Amah thawng bak in USA ah Kawlram refugee mah zatzat kan luh khawhnak a si timi hi, Laimi le Kawlram refugee paohpaoh nih, kan philh lo le theih zungzal a herh.



May 4, 2017 ah PRI online ah an tialmi cu hi tin a si: "A liamcia kum 10 chung i, USA refugee lutmi dihlak i, cheuli cheukhat cu Kawlram refugee an si" tiah an ti.

Pre. Obama chan ah hin, cu tluk cun Kawlram refugee hi an rak lak hna i, an rak cohlan hna. Cucu tuanbia ah a ummi a si caah, el awk tha lo mi a si. Cu tluk cun, Obama cozah nih Kawlram refugee hi a rak kan dawt. 

Cu Kawlram fefugee timi ah hin, "Chin" (Laimi) zong kan i tel ve. Laimi zong Obama chan ah, USA ah tam bik kan lut. Tam bik a lutmi miphun zong kan si. Cucaah miphun kip nih, "Abraham an hnahchuah bantuk in a rak kan hnahchuah phah. Cucah kha lilo caan kha, Laimi phun caah caan tha taktak a rak si i, a cheu cu Lainu thit zong a nam in an rak i namnak a si" tiah an ti.

Pathian lei in ruah ahcun, Pathian nih Obama hi Laimi khamhtu ah a rak thlah kan ti khawh ve. Zeica tiah, Kawlram ah Laimi cu sifak santlai lo bik kan si. Ram chiakha bik kan si. A thangcho lo bik kan si. Lairam an um ahcun sersiamnak ding lam a um lo. Kawlram Ramkulh (7) lak ah, sifak bik kan si. Cucu Pathian nih a philh lo i, USA cozah cu Laimi caah Emperor Cyrus Pathian nih rian a fial bang Laimi caah rian a fial ve ko rua. Cuticun Pre. Obama cozah thinlung le nunnak ah, zaanfahnak le dawtnak a ngeihter i, Lai miphun caah US luhnak lam a rak kan on piak.

Cucaah fawi taktak in, Obama cozah chan chung ah, Laimi refugee le a dang Kawlram refugee hna cu, USA ah thawng tampi kan rak lut. Cucaah Obama chan hi USA luhnak caah,  "the Golden chance" a rak si. "Velngeihnak can" a rak si. UNHCR siseh, US cozah siseh, Kawlram refugee cungah vel an rak ngei tuk. Hi caan chung i USA phanmi cu, "Mi vantha taktak chung ah aa telmi an rak si." Hi bantuk velngeihnak can cu Kawlram refugee caah a um kho ti lai lo. Laimi caah "Velngeihnak caan a dih cang."

Laimi cheukhat cu, "Bia kan chim tik le thawngtha kan chim tik ah, kan tuanbia kan philh. Hihi a dik lo i, a phung a si lo. Mi tampi cu a ho President thawng taktak in dah USA kan luh timi hmanh kan i thei ti lo." Pre. Obama hna 666 asi tiah kan ti men. Asinain amah uknak tang ah refugee le Asylum zong kan sawk fawn. Laimi tampi hi, kan chimmi le tuahmi a kaih kho lo. Krihfa zong kan lungput a dik kho hrimhrim lo. A rak kan dawtu le bawmtu kha kan philh hna lawng siloin sawisel le huat rumro in kan i lakmi te hna ruah tik ah, kan lungput hi khuaruahhar taktak a rak si ko." 

Cucaah Laimi refugee dihlak nih kan ruah awk a herhmi cu, biahalnak hna cu: "Laimi hi Malaysia in USA ah zeitindah kan rak luh? Kan case zei tluk in dah a der? Pawm awk tlak kan si maw? UNHCR nih zeitluk in dah a kan dawt? CNF upate zong zeitluk in dah an tan? Malaysia Laimi hruaitu zong zei tluk in dah an rak rak tan? USA i President Obama cozah zong nih zei tluk in dah a kan dawt le a kan zangfah i zumh tlak lo kha a kan pawmhlwm i, USA ah a kan luhter?" timi vialte hi mi tampi nih lungfim tein ruah le tuak setmat hi a herh i, "USA ah Kawlram refugee tam bik luhnak kong" hi kan philh lo le theih zungzal a herh!

---------------------------------------------------------------

Zohchihmi Ca 

1. https://www.pri.org/stories/2017-05-04/biggest-group-refugees-us-christians-myanmar

2. "Our of Myanmar to Thailand and Malaysia" (https://www.cdc.gov/immigrantrefugeehealth/profiles/burmese/population-movements/index.html

Murder Capitals of America

USA hi ram tha, ram nuam le ram zalen taktak a si nain, mithah lainawn a tam tukmi nih hin minung lungthin hi a daihter tuk lo. Kawlram ralkap uk lio i, khawika kan um zong i thin a rak phan i, kan hna a rak ngam lo bantuk in, zan a muih cang hnu ahcun, khawika khua a si zong ah, za ah za in hna a ngam kho lo. 

Zeicatiah hmun kip ah kahnak a um tawn caah a si. A caan ahcun mah umnak inn kam te ah an kah hna. Innchung zong ah chungkhar ning in an thah hna. A caan ah, lamcungah, Mall timi dawr chung ah, night club, sianginn, college le university tiang ah kahnak a um. Sizung le Pathian biaknak hmun biakinn tiang in kahnak a a um. Cucaah khawika hmun paoh hi, kahnak le thihnak hmun khan a si ko.

Kahnak zong a ruang tam tuk a um. Fir, gang, drug, zu le zeidang sualnak ruangah i kah hi a si. A caan ahcun thluak rawk ruang le riah phuah ruang te hna a si. A caan ah nu le tlangval cuhnak ruang zong a si i, nuva then ruang zong ah a si.  

Cucaah USA ah hin za ah za in hna a ngam i, lungthin a dai timi khua hi a um lo men lai. A tlawm deuh le tam deuh lawngte khi a si. A ruang bik cu meithal a tam tukmi le misual mi kut i meithal tam tuk a ummi hi a si. Laimi zong misualmi kut in a thimi kan tam ngai cang nain, mithah lainawn hi zei i a rellomi an tam tuk caah a si ko. 

NeighborhoodScout timi bu nih, 2018 ah USA ram chungah mithah lainawn a tam biknak khualipi (Murder Capital of the America) timi cazin an chuah i, a tanglei khua hna hi mithah lainawn a tam biknak tiah an timi an si. Hihi an tuak tikah khuachung ummi minung zat hawih in tuakmi a si. Khua (25) an thim hna i a tanglei bantuk in an si:

1. East St. Louis, IL
2. Chester, PA
3. Camden, NJ
4. St. Louis, MO
5. Gary, IN
6. West Memphis, AR
7. Baltimore, MD
8. Flint, MI
9. Detroit, MI
10. New Orleans, LA
11. Salisbury, NC
12. Danville, VA
13. Wilmington, DE
14. Compton, CA
15. Newark, NJ
16. Cleveland, OH
17. Petersburg, VA
18. Jackson, MS
19. Goldsboro, NC
20. Orlando, FL
21. Memphis, TN
22. North Charleston, SC
23. Elkhart, IN
24. San Bernardino, CA
25. Chicago, IL

Hi khua hna hi zoh tik ah, Ramkulh (18) chung ah a ummi khua an si. Ramkulh pakhat ah khua khua (2) aaa telmi hi a tam cem an si i, cu ramkulh hna cu: California, Illinois, Indiana, Michigan, North Carolina le New Jersey hna an si. A dang ramkulh (12) ahcun khua pakhat cio an i tel.  Kan umnak ramkulh Ohio ah hin, Cleveland hi aa tel ve mi a si. Hi khua hi khua chiakha ngaingai a si ve. Tih a nung ngaingaimi khua pakhat a si. 

Hi khua hna hi, a cheu cu an ramkulh ah a lian bik an si lem lo. Cucu thil khuaruahhar ngai a si. A cheu cu Minak le miphun dang nakin, Mirang an tam deuhnak khua an si ko hna. Cu nih a langhtermi cu, hi mithah lainawnnak timi hi, miphun kip sin ah a um ko i, a chuak ko timi kha a langhter. Minak le miphun dang lawng hi, mithat lainawng mi an si lem lo timi kha a fianter i, a cheu cu rum le sifah he aa pehtlai lem lo i, minung thinlung he tu aa pehtlai deuh timi hmuh khawh a si. 

Minung cu lung fim tein le ralring tein um hi kan rian cio a si. Pathian zong bochan a herh i, mah himnak zong hi mah nih ruah le tuak ve a herh. Caan le hmunhma zoh thiam hi himnak caah cun a biapi taktak. Cucaah hi khua hna na kal ahcun hleice tein, cawlcangh thutdirnak ah daithlan lo tein um le ralrin cu thil tha a si!